«ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسىن بىلەسىز بە؟
قازىرگى قوعامدا ارنايى ەركەتپەلەر مەن تىيىمدار بولماسا، قوعامدى ۇستاپ تۇرۋ وتە قيىن. ادامزاتتى ءبىر ارناعا سالىپ، وركەنيەتتى قوعام قۇرۋ ءۇشىن زاڭ قاجەت. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا قوعامدى زاڭسىز باسقارۋ مۇمكىن ەمەس. زاڭدار ادامنىڭ قىلمىسىن شەكتەيدى، ونى بەلگىلى ءبىر مورالدىق-قۇندىلىق شەڭبەرىنە قويادى. ويتكەنى، ەگەر اينالادا زاڭسىزدىق وركەندەسە، ءبىزدىڭ قوعاممەن نە بولار ەدى؟ ءتىپتى ەلەستەتۋ قيىن. سول سەبەپتى ءار ادامدى قىلمىستاردان جانە قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردان قورعاۋ ءۇشىن ارنايى زاڭدار بەكىتىلگەن. ءاربىر سالاعا ارنايى كەلتىرىلگەن زاڭدار جيىنتىعى بار. ماسەلەن، ءتورتىنشى بيلىك دەپ اتايىتن جۋرنالسيتيكادا دا زاڭدار جيناعى بار. ولار: «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسى مەن بۇرىنعى «ب ا ق تۋرالى» زاڭ. بۇگىن مەن «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسىن تالداپ وتكىم كەلەدى.
قازاقستانداعى «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسى ەلدەگى بۇقارالىق كوممۋنيكاسيا سالاسىن رەتتەۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى زاڭدى قۇجات بولىپ تابىلادى. بۇل زاڭ جوباسىنىڭ بۇرىن قولدانىستا بولعان «ب ا ق تۋرالى» زاڭعا ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارى بار. وسى زاڭ جوباسىنىڭ ءمانى مەن سالدارىن تولىق ءتۇسىنۋ ءۇشىن ونى تالدايىق.
الدىڭعى «ب ا ق تۋرالى» زاڭعا ۇقساستىقتارى:
- مەديا-سالانى رەتتەۋ: «ب ا ق تۋرالى» الدىڭعى زاڭ سياقتى، جاڭا زاڭ جوباسى دا قازاقستانداعى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزمەتىن رەتتەيدى. بۇعان باسپا باسىلىمدارى، تەلەديدار، راديو، ونلاين پورتالدار جانە باسقا دا مەديا تۇرلەرى كىرەدى.
- ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ: جاڭا زاڭ جوباسى، الدىڭعى «ب ا ق تۋرالى» زاڭ سياقتى، ءسوز بوستاندىعى مەن اقپارات الۋ قۇقىعىن قۇقىقتىق قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدى. بۇل پرينسيپتەر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ءارقاشان دا ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى.
- ەتيكالىق ستاندارتتار: ەكى قۇجات تا جۋرناليستەر مەن ب ا ق ءۇشىن ەتيكالىق ستاندارتتاردى بەلگىلەيدى، بۇل جۋرناليستيكانىڭ جوعارى ساپاسىن جانە جاريالانعان ماتەريالدارعا قاتىستى جاۋاپكەرشىلىكتى ساقتاۋعا ىقپال ەتەدى.
ەندى بۇرىنعى «ب ا ق تۋرالى» زاڭنان ايىرماشىلىعىنا كەلەر بولساق:
- زاماناۋي تەحنولوگيالارعا بەيىمدەلۋ: جاڭا زاڭ جوباسى زاماناۋي تەحنولوگيالىق وزگەرىستەردى ەسكەرىپ، ينتەرنەت پەن الەۋمەتتىك مەديانىڭ مەديا سالاسىنا اسەرىن ەسكەرگەن. بۇل ونلاين-باسىلىمعا جانە سيفرلىق مەدياعا ارنالعان ەرەجەلەر مەن ەرەجەلەردى قامتيدى.
- مەديا ساۋاتتىلىققا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ: زاڭ جوباسىندا حالىقتىڭ مەديا ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا جانە اسىرەسە سيفرلىق داۋىردە جالعان اقپاراتپەن كۇرەسۋگە باعىتتالعان ەرەجەلەر بار.
- قۇپيالىلىققا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ: سيفرلىق قاۋىپسىزدىك پەن دەرەكتەردىڭ قۇپيالىلىعىن ارتتىرۋ اياسىندا جاڭا زاڭ جوباسىندا جەكە دەرەكتەردى قورعاۋعا جانە جۋرناليستەر مەن ولاردىڭ دەرەككوزدەرىنىڭ قۇپيالىلىعىنا قاتىستى قاتاڭىراق ەرەجەلەر بار.
جالپى، جاڭا ەلىمىزدىڭ «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسى جايلى ءوز ويىمدى ايتا كەتەر بولسام، زاڭ جوباسى ەلدەگى مەديا سالانى رەتتەۋدەگى ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلادى. سەبەبى جوعارىدا كورسەتكەنىمدەي، جاڭا قازاقستاننىڭ جۋرناليستەرىنە زامان تالابىنا ساي جاڭا زاڭدار جيناعى كەلتىرىلگەن. ماسەلەن، ەلىمىزدە ءقازىر جالعان اقپارات تاراتىپ، ەل اراسىنا ىرىتكى سالىپ وتىرعان ونلاين-باسىلىمداردىڭ، الەۋمەتتىك پاراقشالاردىڭ اسەرى وراسان زور. جاڭا زاڭ جوباسىندا بۇعان باسا نازار اۋدارعان. ەكىنشىدەن، ايىرماشىلىعىنداعى اتاپ وتكەنىمدەي، فاكچەكينگە كوڭىل بولىنە باستاعان. بۇل اقپارات سالاسىنداعى بىزگە عانا ەمەس، بارشا ادامزات بالاسىنىڭ يگىلىگى دەپ ويلايمىن. سەبەبى جالعان اقپاراتپەن كۇرەسۋ – بارشا ادامزاتتىڭ الدىندا تۇرعان مىندەت. ءۇشىنشى، ءقازىر اقپارات بارشاعا انىق، بەلگىلى بولىپ كەتكەندىكتەن، جۋرناليستەر ءۇشىن ءوز زيانىن تيگىزۋدە. ال جاڭا زاڭ جوباسىندا بۇنىڭ بارلىعى ەسكەرىلگەن. دەگەنمەن، بۇل زاڭ جوباسىنىڭ كەمشىلىكتەرى كەلەر بولساق:
- باسپا ءسوز بوستاندىعىن شەكتەۋ: زاڭ جوباسى بيلىككە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا سىن مەن باقىلاۋدى شەكتەۋگە مۇمكىندىك تۋعىزۋى مۇمكىن، بۇل ءسوز بوستاندىعىنا نۇقسان كەلتىرۋى مۇمكىن.
- بيلىكتى تەرىس پايدالانۋ ءقاۋپى: بيلىك وپپوزيسيا مەن تاۋەلسىز بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن باسۋ ءۇشىن زاڭ جوباسىن تەرىس پايدالانۋى مۇمكىن.
كەز-كەلگەن دۇنيەنى تەرىس پايدالانىپ زيانىن كورۋگە دە، وڭ جاعىنان پايدالانىپ، پايداسىنا كەنەلۋگە دە بولادى. بۇنىڭ بارلىعى ادامزات بالاسىنىڭ ءوزىنىڭ قولىندا. قازاقستانداعى «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ مەن ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ اراسىنداعى كۇردەلى ىمىراعا كەلۋدى بىلدىرەدى. ونىڭ ءساتتى جۇزەگە اسۋى وسى ماقساتتار اراسىنداعى تەپە-تەڭدىككە بايلانىستى. مەملەكەت قاۋىپسىزدىك پەن ادىلەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، سىني جۋرناليستيكا مەن قوعامدى اقپاراتتاندىرۋدى قولدايتىن زاڭنامانى جاساۋعا ۇمتىلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن.
سايلاۋ ءاديا شاحماردان قىزى
قازۇۋ 4-كۋرس
You Might Also Like
-
تۇيىندەمە. بۇل ماقالادا تەولينگۆيستيكا تەرمينى، ونىڭ وزەكتىلىگى، اسپەكتىلەرى تۋ باياندالادى.
-
ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى كۇرەستە قولدانىلاتىن قۇقىقتىق جانە قۇقىق قورعاۋ ستراتەگيالارىن تالقىلاڭىز. ولاردىڭ تيىمدىلىگىن باعالاڭىز.
