InfoHub Logo

جاقسى كورۋ دەگەن ءبىر ۇلى قاسيەت بار. بۇل سەزىم ايەل ادام مەن ەر ادام اراسىندا پايدا بولادى. «ماحاببات، جاقسى كورۋ دەگەنىمىز نە؟» دەگەن سۇراقتى قويساق بارلىعى وزگەشە ەتىپ ايتىپ بەرەر ەدى. بۇل قاسيەتتىڭ ءوزى دە ەكى ءتۇرلى بولادى. جالپى ادام بالاسىن (ادامزاتتى) جاقسى كورۋ. جانە جەكە بىرەۋدى جاقسى كورۋ، سول ادام ءۇشىن بارلىق جاقسىلىق جاساۋ، قولىمىزداعىن بەرۋ شىنايى ماحاببات سەزىمى بولسا كەرەك. بالا دۇنيەگە كەلگەندە اتا-اناسىنىڭ ماحابباتىنا بولەنەدى. ەسەيگەندە ءبىر ادامدى كەزدەستىرەدى، عاشىق بولادى، كەيدە جۇرەگىن جارالايتىن سەزىمگە دۇشار بولادى. ماحاببات ءارى مەيىرىمدى، ءارى قاتال بولىپ كەلەدى. كەيدە ادام عاشىق ەكەنىن سەزبەي دە قالادى. نەمەسە جاۋاپسىز (بەزوتۆەتنايا) ماحاببات سەزىمىنە دۇشار بولادى. ماحاببات سەزىمى مىڭداعان ادامداردىڭ جۇرەگىن جارالاعان، قانشاما ادام ماحاببات ءۇشىن كۇرەستە ومىرىمەن قوشتاسقان (ادەبي شىعارمالار، تاريحي وقيعالارعا سۇيەنسەك). ءبىراق، سوندا دا، ماحاببات تۋرالى ايتىلعان اندەر، دانالار ءسوزى، ماقالدار، ولەڭدەر ت.ب. كوپ كەزدەسەدى. قانشاما اتاقتى جازۋشىلار بۇل نازىك سەزىم تۋرالى ولەڭدەر جازعان دەسەڭىزشى.

….. ءبىز ومىرىمىزدە ءار ءتۇرلى ادامداردى كەزدەستىرەمىز. بالالىق شاعىمىزدا ءتىپتى بالاباقشادا جۇرگەندە بىرەۋىنە عاشىق بولىپ قالامىز. ەسەيگەندە ءبىزدىڭ ءبىر ادامعا  سۇيىسپەنشىلىگىمىز پايدا بولادى، كەينىرەك بولسا ارتا تۇسەدى. ومىرىمدەگى جالعىزىمدى تاپتىم دەپ ويلايمىز، كەيدە قاتەلەسۋىمىز دە مۇمكىن. بىرەۋلەر ءبىر كورگەننەن عاشىق بولسا، ەكىنشىلەرگە ءبىرشاما ۋاقىت كەرەك بولادى. باسقالار بولسا ءوزىنىڭ ماحابباتىن تىم كەش كەزدەستىرەدى. «ماحاببات ادام جاسىنا قارامايدى» - دەپ بەكەر ايتپاعان بولسا كەرەك. كەيدە جاسى جەتكەن ادامدار اراسىنداعى نازىك سەزىمگە كۇا بولامىز. كينولاردا مۇنداي جاعدايلار ءجيى كەزدەسەدى. ال ومىرىمىزدە سولاي بولا ما؟ ءبىزدىڭ ءومىرىمىز قۇپيا مەن سىرلارعا، كۇتىلمەگەن جاعدايلارعا تولى بولادى عوي...

جاستار عاشىق بولادى. وتباسى قۇرادى. ەر ادام مەن ايەل ادام اراسىندا ماحاببات سەزىمى پايدا بولعاننان كەيىن دە بىرەۋلەردىڭ وتباسى قۇرۋعا باتىلى جەتپەي جۇرەدى. كوپ ۋاقىت ويلانامىن دەپ عاشىق بولعان ادامىنان دا ايرىلىپ قالعانداردى كەزدەستىرۋگە بولادى. بىرەۋلەرى «ەشتەن كەش جاقسى» دەپ ۇزاق ۋاقىت كەزدەسىپ، ءبىرىن–ءبىرى جاقسىلاپ تانىپ، كەيىن عانا وتباسى قۇرادى. تاعدىردىڭ ايتقانىن ەشكىم وزگەرتە المايتىنى راس. بىر-بىرىنە عاشىق بولعاندار،ۇنەمى ءبىر-بىرىنىڭ قاسىندا جۇرەتىن ادامدار دا عاشىعىنان ايرىلىپ قالاتىن وقيعالاردى دا كەزدەستىردىك. كەيدە قاتال تاعدىر ءبىز ءۇشىن ءبارىن شەشىپ قوياتىنى دا راس.....

ءبىز ءدال وسى ساتتە جانە ءدال وسى جەردە ءوزىمىزدىڭ باقىتتى ەكەنىمىزدى بىلمەي ءجۇرىپ باقىتىمىزدى كۇتىپ جۇرەمىز. ءبىز ءوزىمىزدىڭ باقىتتى بولعانىمىزدى ءساتسىز وقيعادان كەيىن،قاسىمىزداعى ادامنان ايرىلعاننان كەيىن عانا بىلەمىز. شىنايى سەزىم كۇتىلمەگەن جەردەن پايدا بولۋى دا مۇمكىن. بىر-بىرىنە عاشىق بولىپ، ءبىر-بىرىسىز ءومىر سۇرە المايتىندار اراسىندا وشپەندىلىك پايدا بولۋى دا مۇمكىن. كەيدە ءبىرىن-بىرى كورگىسى كەلمەيتىندەر بىر-بىرىنە عاشىق بولىپ، سوڭىندا جۇرەك قالاۋى بويىنشا قوسىلادى. ءار ادام وزىنە  قونعان باقىت قۇسىن ايالاي ءبىلۋى كەرەك. وسى ءساتتى پايدالانىپ، جۇرەگىمىزدەگى سەزىمىمىز تۋرالى ادامعا ايتۋعا اسىعۋىمىز كەرەك. ارينە، ءبىرىنشى قادامدى ەر ادام جاساعانى دۇرىس. سەبەبى،وتباسىنىڭ تىرەگى ەر ادام ەمەس پە؟....

شىن جۇرەكپەن سۇيگەندەر، ماحاببات سەزىمىنە بولەنگەن ادامدار «مەنىڭ» جانە «سەنىڭ» دەگەن سوزدەردىڭ ورنىنا  «ءبىزدىڭ» دەگەن ءسوزدى پايدالىنىپ كەلەدى. عاشىقتارعا قاراساڭ وزىڭدە ءبىر قۋانىش سەزىمى پايدا بولادى. سول ادامدار ءۇشىن قۋاناسىن، «ماحاباتتى ايالاي بىلىڭدەر»- دەپ ايتقىڭ كەلەدى. كەيدە كۇتىلمەگەن جەردەن دە كەيبىر وتباسىلاردىڭ شاڭىراعى شايقالىپ، وقىس وقيعالار بولۋى مۇمكىن. بۇعان باسقا ەر ادام، باسقا ايەل كىسى، وتباسى، تۋىستار ت.ب. سەبەپ بولۋى دا مۇمكىن. ۇلكەندەر جاستاردىڭ وتباسىنا ارالاسىپ ەرلى-زايىپتىلار اراسىنا «سالقىندىق» سالادى. ءبىراق شىنايى ماحاببات بۇعان جول بەرمەۋى ءتيىس. ەگەر ادام ءبىرىنىڭ سوزىنە كىرىپ، ءوزىنىڭ قوساقانىمەن ايرىلىساتىن بولسا، ولار اراسىنداعى نازىك سەزىمنىڭ بولعانى تۋرالى ايتا الامىز با؟ ادام باسقا ادامدى شىن جۇرەكتەن جاقسى كورسە، وعان سەنسە مۇنداي قاتەلىكتەرگە جول بەرمەيدى، باسقانىڭ ايتقانىن تىڭدامايدى.....  

كەيدە ادام اشۋ-ىزاعا بوي بەرەدى، عاشىعىنان ايرىلادى. ۋاقىت وتە كەلە ءوزىنىڭ قاتەلەسكەنىڭ تۇسىنەدى، ءبىراق كەش بولادى. ماحابباتتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، نازىك سەزىمدى تاپتاماۋ ءۇشىن، ايەل كىسى مەن ەر ادام بىردەي ات سالىسۋى كەرەك. ءبىر جاعدايعا تاپ بولعاندا ماسەلەنى بىرلىكتە، اقىلداسىپ شەشۋ كەرەك. اقىلدى، سابىرلى، يناباتتى، باتىل، ايەل وتباسىنداعى ماسەلەلەردى شەشۋگە كۇيەۋىنە كومەكتەسىپ، وتباسىنىڭ بەرەكەسىن ساقتاپ قالادى.

ءبىزدىڭ ومىرىمىزدە بىر-بىرىنە عاشىق بولماي، ءبىرىن-بىرى قۇرمەتتەپ، سىيلاپ جۇرەتىن ادامدار دا وتباسى قۇرادى. سول ادامدار اراسىنداعى نازىك سەزىم كەيىن پايدا بولۋى دا مۇمكىن. ولار قۇرعان وتباسى بولسا مىقتى ءارى ۇلگىلى وتباسىعا اينالۋى مۇمكىن. ەرلى-زايىپتىلار ارسىنداعى سەنىمدىلىك، تۇسىنۋشىلىك،كەلىسىم سوڭىندا جەڭىپ شىعادى. بۇنى ءبىز قاتە دەپ  ايتالمايمىز. قازىرگى زاماندا بارلىق نارسە دامىعاندا، ادامدار اراسىنداعى قاتىناستار، ادامدار اراسىنداعى سەزىمدەر دە وزگەردى مە؟ - دەپ ويلانىپ قالاسىن. وسى كۇندە ءبىر-بىرىن جاقسى كورىپ، وتباسى قۇرعانداردى كەزدەستىرۋگە بول ما؟ ادامدار ءبىر-بىرىنىڭ الدىندا ادال ما؟ ماحابباتتى كەزدەستىرۋگە بولا ما؟ - دەگەن سۇراقتار بارلىعىن ويلاندىراتىن بولسا كەرەك.

جەكە ءوزىم: «ماحابباتتىڭ كۇشىنە، ماحابباتتىڭ ادالدىعىنا تازالىعىنا، پاك سەزىمدىڭ بار ەكەندىگىنە سەنىڭدەر» دەگىم كەلەدى. جاستار قاتەلەسپەسە ەكەن، ءوزىنىڭ باقىتى ءۇشىن كۇرەسسە ەكەن، بىر-بىرىنە سەنىپ وتباسى قۇرسا ەكەن دەپ ويلايمىن. مۇمكىن سوندا بەرەكەلى وتباسىلار سانى كوبەيىپ، بالالار باقىتتى وتباسىدا تاربيەلەنىپ كەلەتىن ەدى، ال بالالار ۇيلەرىندە ءوسىپ كەلە جاتقان بالالار سانى بولسا ازايىپ «ماحاببات»، «وتباسى»، «تازالىق»، «پاكتىك»، «ادامگەرشىلىك»  قۇندىلىقتارى ءبىرىنشى ورىندا تۇراتىن ەدى......

الماتى وبلىسى ۇيعىر اۋدانى شىرىن اۋىلى
«شىرىن ورتا مەكتەبى مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىعىمەن»
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ
پەداگوگ-پسيحولوگى ماحپيروۆا ديلبيريم تاليپجانوۆنا

---