مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن!
مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن!
ءتىل مەرەكەسىنە ارنالعان مەرەكەلىك ءىس – شارا.
زال ءىشى مەرەكەلىك ءىس – شاراعا بايلانىستى بەزەندىرىلگەن. ابايدىڭ قاناتتى سوزدەرى، ناقىل سوزدەرى، ماقال – ماتەلدەرى جازىلىپ ىلىنگەن.
ماقساتى: تاربيەشىلەرگە ءوز بىلىمدەرىن شىڭداي تۇسۋگە، ءىس – تاجىريبەلەرىنىڭ شەبەرلى، ىزدەنىمپازدىق، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرى اباي ولەڭدەرىن، اندەرىن، قارا سوزدەرىن ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداۋى، كوركەم وقۋى كەزىندە تاربيەشىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ شىڭدالۋى ناقتىلانادى.
تاربيەشى: ارمىسىزدار، بالاباقشا ۇجىمى جانە اپايلار، تاربيەشىلەر!
بۇگىنگى ءتىل مەرەكەمىزدە ۇلى اباي اتامىزدىڭ «مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن» اتتى تاقىرىپقا بايلانىستى تاربيەشىلەر اراسىنان سايىس وتپەك.
اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،
ابايدى وقى، ەرىنبە.
دانالىقتى كوزدەسەڭ،
جات، توقىپ ال اق كوڭىلگە، - دەپ س. تورايعىروۆ بابامىز جىرلاعانداي، اباي ءبىر عانا ادەبيەتتىڭ اۋقىمىنا سىيمايدى.
اباي الەمى، اباي تابيعاتى،
اباي ۇنەمى مۇلدەم ەرەكشە.
اباي – قازاقتىڭ ۇلى عۇلاما عالىمى.
اباي - ولەڭنىڭ اتاسى، ءسوزدىڭ پاتشاسى.
اباي – قازاق پوەزياسىنىڭ اسقار بيىگى.
ابايدىڭ ۇلىلىعىن، سىرلى جۇرەگىن، قارا ءسوزىن، دانالىعىن ءار
قازاق بويىنا ءسىڭىردى. ويتكەنى اباي قاشان دا اباي.
ولاي بولسا سايىسىمىزدى باستاپ، سايىسكەرلەردى ورتاعا شاقىرايىن.
1. بوبەكتەر توبى: راشوۆا ۇلبوسىن.
2. ءى كىشى توبى:
3. ءىى كىشى توبى:
4. ورتاڭعى «ب» توبى:
5. ورتاڭعى «ا»توبى:
6. ەرەسەك توبى:سايىس 4 - كەزەڭنەن تۇرادى.
1 - كەزەڭ: ابايدىڭ ولەڭدەرىن كوركەمدەپ وقۋ.
2 - كەزەڭ: ابايدىڭ تاربيەلىك ءمانى زور قارا سوزدەرىنىڭ جالعاسىن تابۋ، ءبىلۋ.
3 - كەزەڭ: سۇراق – جاۋاپ.
4 - كەزەڭ: اباي اندەرىن ورىنداۋ.
ءادىلقازىلار القاسى ەڭ جوعارعى بالل – 5.
1. ءادىلقازى ءتورايىمى: بالاباقشا مەڭگەرۋشى
2. مۇشەلەرى: بالاباقشا ادىسكەرى
بالاباقشا پسيحولوگى
ءسوز بالاباقشا مەڭگەرۋشىسى ----------------------- بەرىلەدى.
تاربيەشى: ۇلىلىعى جەر - الەمگە تارالعان،
قاسيەتىنە باسىن يگەن بار ادام.
اباي اتام - ماقتانىشى قازاقتىڭ،
بار ءومىرىن ولەڭ - جىرعا ارناعان.
مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن – دەپ اباي جىرلاعانداي 1 - كەزەڭدى كوركەم ءسوز وقۋعا بەرەمىز.
1 – كەزەڭ: اباي ولەڭدەرىن كوركەمدەپ وقۋ.
1. ءومىرزاقوۆا زيباگۇل. «اسەمپاز بولما ارنەگە»
2. راشوۆا ۇلبوسىن. «سابىرسىز ارسىز ەرىنشەك»
3. كوشەكبايەۆا گۇلبانۋ. «ولەڭ ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى»
4. ەرنازار گۇلسىم. «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم»
5. قالي دامەگۇل. «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار»
6. سادىقوۆا جادىرا. جىل مەزگىلدەرى: «جازعىتۇرى» «كۇز» «قىس»
ءبىزدىڭ كىشكەنتاي ءبۇلدىرشىنىمىز اقباياننىڭ ورىنداۋىندا «بيپىل» ءانى.
تاربيەشى: بىزگە اباي ءار سوزىمەن دانىشپان. ابايعا تابىنباعان ادام – اقىلعا تابىنبايدى دەگەن ع. مۇسىرەپوۆ، ياعني اباي اقىل – ويدىڭ كەمەڭگەرى، قارا سوزدەرىنەن ۇرپاققا ۇلگى، شەكسىز ۇلاعات، امانات بار. كەلەسى كەزەڭدى قازاق ءسوزىنىڭ كيەسى قونعان قارا سوزدەرگە بەرسەك.
2 - كەزەڭ: ابايدىڭ قارا سوزدەرى.
تاربيەشى: 1) ەستىلگەن ءسوزدى ۇمىتپاستىققا ءتورت ءتۇرلى سەبەپ بار؟ بۇل ابايدىڭ نەشىنشى سوزىنەن جانە مازمۇنىن ايتىڭىز.
ءومىرزاقوۆا ز. وتىز ءبىرىنشى قارا ءسوز.
2) «قايرات، اقىل، جۇرەك» اباي ءسوزىنىڭ نەشىنشى سوزىنەن جانە نەگە ادامنىڭ كوپ قاسيەتتەرىنىڭ ىشىنەن وسى ۇشەۋىن عانا تاڭداپ العان؟ راشوۆا ۇ. ون جەتىنشى قارا سوزىنەن.
3) «ونەر الدى بىرلىك، ىرىس الدى تىرلىك» قازاقتىڭ ماقالى ابايدىڭ قاي سوزىندە جازىلعان جانە وسى ماقالدى قالاي تۇسىندىرەسىڭ؟ كوشەكبايەۆا گ. التىنشى قارا سوزىنەن.
4) جاس بالا انادان تۋعاندا ەكى ءتۇرلى مىنەزبەن تۋادى ەكەن، ولار قانداي جانە ابايدىڭ قاي سوزىندە بەرىلگەن؟ ەرنازار گ. جەتىنشى قارا سوزىندە ايتىلعان.
5) قازاقتىڭ ەكى قاسيەتى: قۋانىش پەن جۇبانىش بار. بۇل اباي قارا سوزدەرىنىڭ نەشىنشى ءسوزى؟ قالي دامەگۇل. ابايدىڭ جيىرما ءۇشىنشى قارا سوزىنەن.
6) اباي ماحاببات سەزىمىن قاي قارا سوزىندە جازعان؟ سادىقوۆا ج. قىرىق بەسىنشى قارا سوزىندە جازىلعان.
تاربيەشىلەر تولىق جاۋاپتارىن بەردى.
بي: «قارا جورعا» ءبىر توپ بالالار.
3 - كەزەڭ: سۇراق – جاۋاپ سايىسى.
(تاربيەشىلەر ۇستەل ۇستىندەگى سۇراقتارعا جەرەبە بويىنشا جاۋاپ بەرەدى)
1. اباي قاي جىلى دۇنيەگە كەلىپ، قاي جىلى دۇنيەدەن قايتتى؟
ۇلى اقىن، فيلوسوف، اعارتۋشى اباي قۇنانباي ۇلى 1845 جىلى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسىندا، شىعىس تاۋىنىڭ باۋىرىندا دۇنيەگە كەلگەن. 19047 جىلى ومىردەن قايتتى.
2. اباي نەشە جاسىندا مۇسىلمانشا، ورىسشا وقىعان جانە بي اتانعان؟
اباي 10 - 12 جاسىنان باستاپ مۇسىلمانشا وقىپ، 14 جاسىندا مەدرەسەدە ورىس مەكتەبىندە ءبىلىم الىپ، 15 جاسىندا ەل ىشىندەگى جۇرتتى وزىنە قاراتىپ، اباي بي ەتىپ سايلانعان.
3. اباي قاي تىلدەردى مەڭگەرگەن؟
20 جاسىندا اباي وت ءتىلدى شەشەن، جاڭا زامانعا دەن قويىپ، اراب، پارسى، تۇركى تىلدەرىن مەڭگەرگەن.
4. اباي قاي ۇلتپەن دوستاستى، جانە كىمدەردىڭ ەڭبەكتەرىن وقىدى؟
ابايدىڭ ونەرگە بەت بۇرۋىنا سەبەپكەر ونىڭ ورىس دوستارى گروس پەن ميحاەليس بولدى. اباي پۋشكين، لەرمونتيەۆ، كرىلوۆ، تولستوي، تۋرگەنوۆ ەڭبەكتەرىن وقىعان.
5. ابايدىڭ اۋدارما مىسالدارىن اتا؟
شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا. ەسەك پەن بۇلبۇل. باقا مەن وگىز، قارعا مەن بۇركىت، ت، ب.
6. ابايدىڭ نەشە قارا سوزدەرى بار؟
ابايدىڭ قىرىق بەس قارا سوزدەرى بار.
تاربيەشى: اسەمپاز بولما ارنەگە،
ونەرپاز بولساڭ ارقالان.
سەندە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە،
كەتىگىن تاپتا بار قالان.
ابايدىڭ وسى ولەڭ جولدارىنان ءار ادامدى ونەرپاز بولۋعا ۇندەپ وتىرعانى بارشاعا ءمالىم. كەلەسى كەزەڭدى اباي اندەرىنە بەرەمىز.
4 - كەزەڭ: ابايدىڭ اندەرى.
1. جەلسىز تۇندە جارىق – اي.
2. كوزىمنىڭ قاراسى.
3. ايتتىم سالەم قالامقاس.
4. بويى بۇلعاڭ.
5. سەگىز اياق.
6. تاتيانا ءسوزى.
ءادىلقازىلارعا ءسوز بەرىلەدى. 1، 2، 3 ورىندار، ىنتالاندىرۋ سىيلىقتارى بەرىلىپ ماراپاتتالادى.
تاربيەشى: مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن،
جوق – باردى، ەرتەگىنى تەرمەك ءۇشىن.
كوكىرەگى سەزىمدى، ءتىلى ورامدى،
بۇل ءسوزدى تاسىر ۇقپاس، تالاپتى ۇعار،
كوڭىلىنىڭ كوزى اشىق، سەرگەك ءۇشىن.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ ايتقانداي: «ابايدىڭ ءار ءسوزى قازاقتىڭ بويتۇمارى» بولماق. اباي ەسىمى – قازاق ادەبيەتىنىڭ تاڭداۋلى داستۇرىندەگى اتىنا زاتى ساي سيمۆولى.
ابايدى وقىڭدار، تانىڭدار، تاعىدا وقىڭدار!
ابايدىڭ وسيەتىن تىڭداۋدان ەشقاشان جالىقپاڭدار!
ءتىل مەرەكەسىنە ارنالعان مەرەكەلىك ءىس – شارا.
زال ءىشى مەرەكەلىك ءىس – شاراعا بايلانىستى بەزەندىرىلگەن. ابايدىڭ قاناتتى سوزدەرى، ناقىل سوزدەرى، ماقال – ماتەلدەرى جازىلىپ ىلىنگەن.
ماقساتى: تاربيەشىلەرگە ءوز بىلىمدەرىن شىڭداي تۇسۋگە، ءىس – تاجىريبەلەرىنىڭ شەبەرلى، ىزدەنىمپازدىق، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرى اباي ولەڭدەرىن، اندەرىن، قارا سوزدەرىن ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداۋى، كوركەم وقۋى كەزىندە تاربيەشىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ شىڭدالۋى ناقتىلانادى.
تاربيەشى: ارمىسىزدار، بالاباقشا ۇجىمى جانە اپايلار، تاربيەشىلەر!
بۇگىنگى ءتىل مەرەكەمىزدە ۇلى اباي اتامىزدىڭ «مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن» اتتى تاقىرىپقا بايلانىستى تاربيەشىلەر اراسىنان سايىس وتپەك.
اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،
ابايدى وقى، ەرىنبە.
دانالىقتى كوزدەسەڭ،
جات، توقىپ ال اق كوڭىلگە، - دەپ س. تورايعىروۆ بابامىز جىرلاعانداي، اباي ءبىر عانا ادەبيەتتىڭ اۋقىمىنا سىيمايدى.
اباي الەمى، اباي تابيعاتى،
اباي ۇنەمى مۇلدەم ەرەكشە.
اباي – قازاقتىڭ ۇلى عۇلاما عالىمى.
اباي - ولەڭنىڭ اتاسى، ءسوزدىڭ پاتشاسى.
اباي – قازاق پوەزياسىنىڭ اسقار بيىگى.
ابايدىڭ ۇلىلىعىن، سىرلى جۇرەگىن، قارا ءسوزىن، دانالىعىن ءار
قازاق بويىنا ءسىڭىردى. ويتكەنى اباي قاشان دا اباي.
ولاي بولسا سايىسىمىزدى باستاپ، سايىسكەرلەردى ورتاعا شاقىرايىن.
1. بوبەكتەر توبى: راشوۆا ۇلبوسىن.
2. ءى كىشى توبى:
3. ءىى كىشى توبى:
4. ورتاڭعى «ب» توبى:
5. ورتاڭعى «ا»توبى:
6. ەرەسەك توبى:سايىس 4 - كەزەڭنەن تۇرادى.
1 - كەزەڭ: ابايدىڭ ولەڭدەرىن كوركەمدەپ وقۋ.
2 - كەزەڭ: ابايدىڭ تاربيەلىك ءمانى زور قارا سوزدەرىنىڭ جالعاسىن تابۋ، ءبىلۋ.
3 - كەزەڭ: سۇراق – جاۋاپ.
4 - كەزەڭ: اباي اندەرىن ورىنداۋ.
ءادىلقازىلار القاسى ەڭ جوعارعى بالل – 5.
1. ءادىلقازى ءتورايىمى: بالاباقشا مەڭگەرۋشى
2. مۇشەلەرى: بالاباقشا ادىسكەرى
بالاباقشا پسيحولوگى
ءسوز بالاباقشا مەڭگەرۋشىسى ----------------------- بەرىلەدى.
تاربيەشى: ۇلىلىعى جەر - الەمگە تارالعان،
قاسيەتىنە باسىن يگەن بار ادام.
اباي اتام - ماقتانىشى قازاقتىڭ،
بار ءومىرىن ولەڭ - جىرعا ارناعان.
مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن – دەپ اباي جىرلاعانداي 1 - كەزەڭدى كوركەم ءسوز وقۋعا بەرەمىز.
1 – كەزەڭ: اباي ولەڭدەرىن كوركەمدەپ وقۋ.
1. ءومىرزاقوۆا زيباگۇل. «اسەمپاز بولما ارنەگە»
2. راشوۆا ۇلبوسىن. «سابىرسىز ارسىز ەرىنشەك»
3. كوشەكبايەۆا گۇلبانۋ. «ولەڭ ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى»
4. ەرنازار گۇلسىم. «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم»
5. قالي دامەگۇل. «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار»
6. سادىقوۆا جادىرا. جىل مەزگىلدەرى: «جازعىتۇرى» «كۇز» «قىس»
ءبىزدىڭ كىشكەنتاي ءبۇلدىرشىنىمىز اقباياننىڭ ورىنداۋىندا «بيپىل» ءانى.
تاربيەشى: بىزگە اباي ءار سوزىمەن دانىشپان. ابايعا تابىنباعان ادام – اقىلعا تابىنبايدى دەگەن ع. مۇسىرەپوۆ، ياعني اباي اقىل – ويدىڭ كەمەڭگەرى، قارا سوزدەرىنەن ۇرپاققا ۇلگى، شەكسىز ۇلاعات، امانات بار. كەلەسى كەزەڭدى قازاق ءسوزىنىڭ كيەسى قونعان قارا سوزدەرگە بەرسەك.
2 - كەزەڭ: ابايدىڭ قارا سوزدەرى.
تاربيەشى: 1) ەستىلگەن ءسوزدى ۇمىتپاستىققا ءتورت ءتۇرلى سەبەپ بار؟ بۇل ابايدىڭ نەشىنشى سوزىنەن جانە مازمۇنىن ايتىڭىز.
ءومىرزاقوۆا ز. وتىز ءبىرىنشى قارا ءسوز.
2) «قايرات، اقىل، جۇرەك» اباي ءسوزىنىڭ نەشىنشى سوزىنەن جانە نەگە ادامنىڭ كوپ قاسيەتتەرىنىڭ ىشىنەن وسى ۇشەۋىن عانا تاڭداپ العان؟ راشوۆا ۇ. ون جەتىنشى قارا سوزىنەن.
3) «ونەر الدى بىرلىك، ىرىس الدى تىرلىك» قازاقتىڭ ماقالى ابايدىڭ قاي سوزىندە جازىلعان جانە وسى ماقالدى قالاي تۇسىندىرەسىڭ؟ كوشەكبايەۆا گ. التىنشى قارا سوزىنەن.
4) جاس بالا انادان تۋعاندا ەكى ءتۇرلى مىنەزبەن تۋادى ەكەن، ولار قانداي جانە ابايدىڭ قاي سوزىندە بەرىلگەن؟ ەرنازار گ. جەتىنشى قارا سوزىندە ايتىلعان.
5) قازاقتىڭ ەكى قاسيەتى: قۋانىش پەن جۇبانىش بار. بۇل اباي قارا سوزدەرىنىڭ نەشىنشى ءسوزى؟ قالي دامەگۇل. ابايدىڭ جيىرما ءۇشىنشى قارا سوزىنەن.
6) اباي ماحاببات سەزىمىن قاي قارا سوزىندە جازعان؟ سادىقوۆا ج. قىرىق بەسىنشى قارا سوزىندە جازىلعان.
تاربيەشىلەر تولىق جاۋاپتارىن بەردى.
بي: «قارا جورعا» ءبىر توپ بالالار.
3 - كەزەڭ: سۇراق – جاۋاپ سايىسى.
(تاربيەشىلەر ۇستەل ۇستىندەگى سۇراقتارعا جەرەبە بويىنشا جاۋاپ بەرەدى)
1. اباي قاي جىلى دۇنيەگە كەلىپ، قاي جىلى دۇنيەدەن قايتتى؟
ۇلى اقىن، فيلوسوف، اعارتۋشى اباي قۇنانباي ۇلى 1845 جىلى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسىندا، شىعىس تاۋىنىڭ باۋىرىندا دۇنيەگە كەلگەن. 19047 جىلى ومىردەن قايتتى.
2. اباي نەشە جاسىندا مۇسىلمانشا، ورىسشا وقىعان جانە بي اتانعان؟
اباي 10 - 12 جاسىنان باستاپ مۇسىلمانشا وقىپ، 14 جاسىندا مەدرەسەدە ورىس مەكتەبىندە ءبىلىم الىپ، 15 جاسىندا ەل ىشىندەگى جۇرتتى وزىنە قاراتىپ، اباي بي ەتىپ سايلانعان.
3. اباي قاي تىلدەردى مەڭگەرگەن؟
20 جاسىندا اباي وت ءتىلدى شەشەن، جاڭا زامانعا دەن قويىپ، اراب، پارسى، تۇركى تىلدەرىن مەڭگەرگەن.
4. اباي قاي ۇلتپەن دوستاستى، جانە كىمدەردىڭ ەڭبەكتەرىن وقىدى؟
ابايدىڭ ونەرگە بەت بۇرۋىنا سەبەپكەر ونىڭ ورىس دوستارى گروس پەن ميحاەليس بولدى. اباي پۋشكين، لەرمونتيەۆ، كرىلوۆ، تولستوي، تۋرگەنوۆ ەڭبەكتەرىن وقىعان.
5. ابايدىڭ اۋدارما مىسالدارىن اتا؟
شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا. ەسەك پەن بۇلبۇل. باقا مەن وگىز، قارعا مەن بۇركىت، ت، ب.
6. ابايدىڭ نەشە قارا سوزدەرى بار؟
ابايدىڭ قىرىق بەس قارا سوزدەرى بار.
تاربيەشى: اسەمپاز بولما ارنەگە،
ونەرپاز بولساڭ ارقالان.
سەندە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە،
كەتىگىن تاپتا بار قالان.
ابايدىڭ وسى ولەڭ جولدارىنان ءار ادامدى ونەرپاز بولۋعا ۇندەپ وتىرعانى بارشاعا ءمالىم. كەلەسى كەزەڭدى اباي اندەرىنە بەرەمىز.
4 - كەزەڭ: ابايدىڭ اندەرى.
1. جەلسىز تۇندە جارىق – اي.
2. كوزىمنىڭ قاراسى.
3. ايتتىم سالەم قالامقاس.
4. بويى بۇلعاڭ.
5. سەگىز اياق.
6. تاتيانا ءسوزى.
ءادىلقازىلارعا ءسوز بەرىلەدى. 1، 2، 3 ورىندار، ىنتالاندىرۋ سىيلىقتارى بەرىلىپ ماراپاتتالادى.
تاربيەشى: مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن،
جوق – باردى، ەرتەگىنى تەرمەك ءۇشىن.
كوكىرەگى سەزىمدى، ءتىلى ورامدى،
بۇل ءسوزدى تاسىر ۇقپاس، تالاپتى ۇعار،
كوڭىلىنىڭ كوزى اشىق، سەرگەك ءۇشىن.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ ايتقانداي: «ابايدىڭ ءار ءسوزى قازاقتىڭ بويتۇمارى» بولماق. اباي ەسىمى – قازاق ادەبيەتىنىڭ تاڭداۋلى داستۇرىندەگى اتىنا زاتى ساي سيمۆولى.
ابايدى وقىڭدار، تانىڭدار، تاعىدا وقىڭدار!
ابايدىڭ وسيەتىن تىڭداۋدان ەشقاشان جالىقپاڭدار!
You Might Also Like
