سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 1 كۇن بۇرىن)
باسەكەلەستىككە قابىلەتتى تۇلعانى تاربيەلەۋدەگى مەكتەپ، قوعام جانە وتباسىنىڭ ءرولى
باسەكەلەستىككە قابىلەتتى تۇلعانى تاربيەلەۋدەگى مەكتەپ، قوعام جانە وتباسىنىڭ ءرولى

بۇگىنگى تاڭدا جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستانعا اينالۋ، جاڭارتۋ ۇدەرىسى قوعامىمىزدىڭ بارلىق سالاسىندا جۇرگىزىلۋى الەمدىك دەڭگەيگە ساي دامۋدى تالاپ ەتەدى. ءححى عاسىرعا لايىق، الەمدىك وركەنيەت كوشىنە ۇيالماي تىزە قوستىراتىن، دامىعان ەلدەرمەن تەرەزە تەڭەستىرەتىن، باسەكەلەستىككە قابىلەتتى ەلۋ ەلدىڭ ساناتىنا قوسىلۋ ءۇشىن ەلىمىزگە تاربيەلى، ءبىلىمدى ۇرپاق كەرەكتىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. قازىرگى قوعامنىڭ الدىندا تۇرعان كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ءاربىر جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا باسەكەگە قابىلەتتى قۇندىلىق قاسيەتتەردى قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ ماسەلەلەرىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولۋ.
باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعانى تاربيەلەۋ رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ قاينار كوزدەرى نەگىزىندە جانە ونى جەكە تۇلعانىڭ قابىلداۋى ارقىلى جۇزەگە اسادى. (1 - ءشى سىزبا).

1 - سىزبا. رۋحاني قۇندىلىقتار.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى – بالانىڭ دارالىعىن دامىتۋ، تاربيەلەۋ جانە وقىتۋ ءۇشىن جاعدايلار جاساۋ ارقىلى ينتەللەكتىن بايىتۋ، بالا تۇلعاسىنىڭ رۋحاني جانە دەنە مۇمكىندىكتەرىن اشۋ ەكەندىگى ەرەكشە اتالعان. جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىندا مىنا نەگىزگى فاكتورلاردىڭ ىقپالى زور. ولار: مەكتەپ، قوعام جانە وتباسى.

باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعا قالىپتاستىرۋ مەكتەپتەن باستالادى. مەكتەپ – وسكەلەڭ ۇرپاقتى تاربيەلەۋ جۇيەسىندەگى شەشۋشى بۋىن. ادام تاربيە نەگىزىندە جەتىلىپ قالىپتاسادى. ادام بولاشاعىن شەشەتىن دە تاربيە ەكەندىگى ەجەلدەن بەلگىلى. ادام ومىرىندە تاربيە ماڭگىلىك كاتەگوريا بولسا، ونى ۇيىمداستىرۋ، جۇزەگە اسىرۋ ەش ۋاقىتتا ەسكىرمەيتىن، قايتا كۇن وزعان سايىن جاڭارىپ، ءاربىر كەزەڭنىڭ ءوز تالابىنا ساي جەتىلىپ وتىراتىن ۇزدىكسىز ءۇردىس دەپ تۇسىنەمىز. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى الدىندا وقۋشىنى ويلاۋعا، الدىنان شىعاتىن ءتۇرلى ماسەلەلەردى شەشۋگە قاجەتتى ارەكەت تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ مىندەتى تۇر.

جەكە تۇلعاعا باعىتتالعان تاربيە – بۇل جەكە تۇلعانىڭ ادامگەرشىلىك ساپالارىن جالپى ادامزات قۇندىلىقتارىنىڭ نەگىزىندە دامىتۋ جانە ولاردىڭ دامۋىنا قاجەتتى پەداگوگيكالىق جاعداي جاساۋ. ءداستۇرلى تاسىلدەردەن جەكە تۇلعاعا باعىتتالعان تاربيەنىڭ ايىرماشىلىعى – وندا مەكتەپ بالالاردىڭ دارا قىزىعۋشىلىقتارى مەن جەكە تاجىريبە جيناقتاۋى ناتيجەلى تۇردە ىسكە اساتىن دامىتۋشى ورتانى ۇيىمداستىرىپ، وقۋشىلارمەن جۇرگىزىلەتىن وقۋدان تىس جۇمىستار جۇيەسىن قۇرادى. (2 - سىزبا).
2 - سىزبا. وقۋشىلارمەن جۇرگىزىلەتىن وقۋدان تىس جۇمىستاردىڭ جۇيەسى.

وقۋشىلاردى بەلسەندى ءىس - ارەكەتكە ىنتالاندىرۋ، ولاردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ، سىنىپتان تىس ءىس - شارالاردى ۇيىمداستىرۋدىڭ جاڭا فورمالارى مەن ادىستەرىن ءتيىمدى قولدانۋ ارقىلى بالالاردى شىعارماشىلىققا باۋلۋ ءىس - ارەكەتى ءمۇعالىمدى ىزدەنىسكە، ءوزىن - ءوزى دامىتۋعا، كاسىبي شەبەرلىگىن جەتىلدىرۋگە ۇنەمى جەتەلەپ، ىنتالاندىرۋعا ءتيىستى. ويتكەنى بەلسەندى ۇستانىمعا يە، ىزدەنىمپاز، شىعارماشىل پەداگوگ عانا وقۋشىلاردى جەتىستىكتەرگە جەتەلەۋگە قابىلەتتى بولادى.

جەكە تۇلعا مەن قوعامدىق ورتانىڭ قارىم - قاتىناسى فيلوسوفيا، پسيحولوگيا، پەداگوگيكا، ت. ب. قوعامدىق عىلىمداردىڭ كوپتەن اينالىسىپ جۇرگەن كوكەيكەستى ماسەلەلەرى. ادام بالاسى ماتەريالدىق جانە رۋحاني ءومىردىڭ ورتاسىندا تىرشىلىك ەتەدى دە، ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامنىڭ، ۇجىمنىڭ، ۇلتتىڭ، رۋدىڭ مۇشەسى رەتىندە وزىندىك اقىل - پاراساتىمەن، جەكە باستىڭ وزىنە ءتان اقىل - وي، ەرىك - جىگەر، مىنەز - قۇلىق ەرەكشەلىگىمەن كورىنۋگە تىرىسادى. ادام دامۋىنا قوعامدىق ورتا ايتارلىقتاي ىقپال جاسايدى.

قوعامنىڭ بەلسەندى مۇشەلەرىن دايىنداۋ ماقساتىندا وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ ءىسىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ولاردىڭ جاس جانە دەربەس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكە الىپ، وقۋ - تاربيە جۇمىسىنىڭ بارىسىندا سانا - سەزىمىن وياتۋ، ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەي بىلۋگە ۇيرەتۋ – مەكتەپتىڭ باستى مىندەتى. بالانىڭ ءوزىن - ءوزى تاربيەلەۋ بەلسەندىلىگىن قوعامدىق جۇمىستارعا ارالاستىرۋ ارقىلى دامىتۋعا بولادى. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرى مەن جەكە قابىلەتتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ءتۇرلى قوعامدىق ءىس - ارەكەتتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. سونىڭ ءبىر مىسالى – وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى باسقارۋ ۇيىمى.

وقۋشىلاردىڭ ءوزىن - ءوزى باسقارۋ ۇيىمى مەكتەپتىڭ اجىراماس، قاجەتتى اتريبۋتى بولىپ تابىلادى جانە وقۋشىلاردىڭ ءوزىن دە، قوعامدى دا جەتىلدىرۋگە قابىلەتتى، وزدىگىنشە داميتىن تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى.
وتباسى - وقىتۋ مەن تاربيە جۇمىسىنداعى مەكتەپتىڭ وداقتاسى. وتباسى بەلگىلى داستۇرلەردىڭ، جاعىمدى ونەگەلەردىڭ، مۇرالاردىڭ ساقتاۋشىسى. سوندىقتان ول ادام ءۇشىن ەڭ جاقىن الەۋمەتتىك ورتا.

وتباسىنداعى باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – بالانىڭ تىرشىلىك ارەكەتىن ۇيىمداستىرۋ: بالانىڭ ءتارتىبى، مىندەتتەرى، قويىلاتىن تالاپتار، ونىڭ ءۇي ەڭبەگىنە قاتىسۋى، وقۋ - ارەكەتى، بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋ. (4 - سىزبا).

4 - سىزبا. وتباسىندا بالالاردىڭ تاربيە پروسەسىنە ىقپال جاسايتىن جاعدايلار.
وتباسىنىڭ وسى ەرەكشە بەلگىلەرىنىڭ تاربيەلىك ىقپالى وتە كۇشتى، ولاردى تاربيە بارىسىندا ەسكەرۋ قاجەت. وتباسىنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشە قىزمەتتەرى بار. ولار حالىقتىڭ ءوسۋى، ادامزات ۇرپاعىن ءارى قاراي جالعاستىرۋ، قاجەتتىلىك، شارۋاشىلىق قىزمەتى، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءوزارا جانە تۋعان - تۋىسقاندارىمەن قاتىناس جاساۋ قىزمەتى.
اتا - انا ابىرويى دەگەنىمىز – بالا كوزىمەن كورىپ تۇرعان، جاسى ۇلكەن كىسىنىڭ كۇدىكسىز قاسيەتى، كۇشى، ىشكى قۋاتى، بەرىك لوگيكاعا نەگىزدەلگەن ءىسى مەن قاسيەتى. وسى قاسيەتتەردى بالانىڭ بويىنا سىڭىرە ءبىلۋ – وتباسى تاربيەسىنىڭ ماقساتى، بورىشى، مىندەتى.
مەكتەپ وقۋ - تاربيە جۇمىسىنىڭ مازمۇنىن جاقسارتۋعا، اتا - انالارمەن ىنتىماقتاستىق پەن ءوزارا ءىس - ارەكەت تۇرلەرىن ۇيىمداستىرۋعا قام جاساپ، اتا - انالاردى، جۇرتشىلىقتى مەكتەپتىڭ ءىس - شارالارىنا كەڭىنەن قاتىستىرادى. (5 -سىزبا)

5 - سىزبا. اتا - انالارمەن ىنتىماقتاستىق جانە ءوزارا ءىس - ارەكەت جاساۋ جۇيەسى.
اتا - انالارمەن ىنتىماقتاستىققا باعىتتالعان جۇيەلى تۇردە ويلاستىرىلعان جۇمىستار اتا - انالار قاۋىمداستىعى مەن مەكتەپتىڭ ورتاق مىندەتتەرىن ىسكە اسىرۋدى كوزدەيدى. مەكتەپ اتا - انالار قاۋىمىنىڭ پروبلەمالارى مەن سۇرانىستارىن تالقىلاۋ ءۇشىن ءارقاشان اشىق ەكەندىگىنە ولاردى سەندىرىپ، ءوزارا ىنتىماقتاستىق پەن سەرىكتەستىك جۇيەسىن جەتىلدىرىپ وتىرۋى قاجەت.
تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ ەرتەڭى قازىرگى ۇرپاقتىڭ رۋحاني بايلىعى، مادەنيەتى، سانالى ۇلتتىق ويلاۋ قابىلەتى مەن بىلىمىنە بايلانىستى. كەز كەلگەن حالىق ۇرپاعىنىڭ تاربيەسىنە تەرەڭ ءمان بەرىپ، بولاشاعىنا ۇنەمى الاڭداۋشىلىقپەن قاراعان.

ەلىمىزدىڭ الەمدەگى باسەكەلەستىككە قابىلەتتى ەلۋ ەلدىڭ ساناتىنا قوسىلۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە دە كۇردەلى وزگەرىستەردىڭ تۋىندايتىنى بەلگىلى. سوندىقتان دا قازىرگى وقۋ - تاربيە ىسىندە ساراپتاي جانە دۇرىس شەشىم قابىلداي الاتىن جانە ولارعا جاۋاپتى بولاتىن تۇلعانىڭ تاربيەسى قاجەت. ال مەكتەپ، قوعام جانە وتباسىنىڭ باستى ماقساتى – جاس ۇرپاقتى ازامات رەتىندە سەزىنۋىنە ىقپال ەتىپ، ءوزىن تولىق ىسكە اسىرۋىنا، ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك ءرولى مەن ومىرلىك مۇراتىنىڭ ءمانىن ۇعىنۋىنا، ينتەللەكتۋالدىق الەۋەتىن كوتەرۋگە جانە ءاربىر جەكە تۇلعانىڭ وزىندىك ىشكى مۇمكىندىكتەرىن تولىق پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدىڭ ءاربىر جەتكىنشەگىن دارا تۇلعا رەتىندە جەتىلدىرۋ، ونىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن قۇزىرەتتىلىك تۇرعىدا دامىتا وتىرىپ ناعىز ەل ازاماتى ەتىپ تاربيەلەۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ كەزەك كۇتتىرمەس ماسەلەسى.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما