مەن نە جازدىم، مۇنشا قورلىق كەشكەندەي
مىقتى اقىنعا الدىمەن ءسوز ەرەدى. ول ءسوز كوبىنە-كوپ جۋساڭ كەتپەيتىن، جايساڭ كەپپەيتىن مايلى كۇيەدەي قاپ-قارا جالالى، بالەلى بوپ كەلەدى. جوق نارسەنى بار ەتىپ بادىرايتىپ قويادى. سىپسىڭداپ ادىمىن اشتىرمايدى. تىمىسكىلەپ ارتىنان قالمايدى.
ول سوزدەر تەك كۇيە بوپ جابىسىپ قانا قويمايدى، بىردە باسىن جارىپ، كوزىن شىعاراتىنداي سويىل مەن شوقپارعا، ەندى بىردە شىنجىرىن ءۇزىپ كەتەردەي ابالاپ ۇمتىلعان قىزعانىشتىڭ قۇتىرعان قىزىل يتىنە اينالادى. ول سويىل مەن شوقپار الا جۇگىرەتىندەردىڭ شاڭ-شۇڭ ايقايىنا ايقاي ۇستەپ، ءبىر سىلتەۋدەن قالماي بىرت ەتىپ سىنىپ تۇسەتىن كەپكەن شىبىق سەرمەيتىندەر دە، ول قىزعانىشتىڭ قىزىل يتىنە وزدەرىنىڭ شاپتىعىپ شاۋىلدەيتىن قاندەنىن قوساتىندار دا تابىلا كەتەدى. بەتىن شىمشىپ جىپ-جىپ ەتەتىن وسەكتەرى مەن قۇلاق سارسىلتار گۋ-گۋ اڭگىمەلەرى تاعى بار...
ول ەندى وتىرسا وپاق، تۇرسا سوپاق بولادى. ونىڭ ەندى تىرناعىنىڭ استى، كىر بولماسا دا، كۇندە كىر! ونىڭ ەندى تۇيمەدەي عانا ءبىر قىلىعى تۇيەدەي بوپ كورىنەدى. ونىڭ ەندى ساڭقىلداپ سويلەگەنىن دە، جارقىلداپ كۇلگەنىن دە كورە المايدى. كورە المايدى ەمەس-اۋ، كوتەرە المايدى.
اپىر-اۋ نەگە بۇلاي؟! ول بايعۇس سونشالىقتى نە جازىپ قالدى. ونىڭ ايتقانى حالقىنىڭ مۇڭى، جوقتاعانى حالقىنىڭ جوعى ەمەس پە ەدى؟ بار ايىبى، مىناۋ بەي-بەرەكەتى قاشقان جالپاق جۇرتتى جاراسىلىمدىلىققا، جاقىنىن دا جاۋ كورىپ جاعالاسىپ جاتاتىن ۇدەرىسكەن قاۋىمدى ۇيلەسىمگە، سونداي-اق ادىلدىك پەن ادالدىققا شاقىرعانى ما؟ نەگە بۇلاي؟ ونىڭ ءبىر-اق جاۋابى بار. ويتكەنى ول — ۇلكەن ارىپپەن جازىلاتىن تالانت! ال تالانت ەشۋاقىتتا، ەش جەردە كەشىرىلمەيدى. سوندىقتان دا ونى، جاس بولسىن، جاسامىس بولسىن، ءبارى ءبىر، ايتەۋىر كورگە تىقپاي تىنبايدى. ولاردىڭ ءتىپتى ونى كورگە تىققاننان كەيىن دە جاندارى جاي تابا قويۋلارى ەكىتالاي...
ارينە، قوعامدا بيشىگىن ولاي دا سىلتەپ،بىلاي دا سىلتەپ ۇستەمدىك ەتىپ وتىرعان يدەيالوگيانىڭ ونداي تالانت يەسىمەن قارىم-قاتىناسى ءسال وزگەشە بولىپ كەلەدى. الدىمەن ونى ءتۇرلى ايلا-تاسىلمەن الدارقاتىپ ماڭدايىنان ءبىر سيپاپ، ارقاسىنان ەكى قاعىپ وزىنە يكەمدەمەك بولادى. سەرمەسە سەمسەرىنە، سىلتەسە سويىلىنا اينالدىرۋعا بارىنشا كۇش سالادى. قۇرعان تۇزاعىنا تۇسىرمەك بوپ، ءارتۇرلى ايلا-شارعىعا بارادى. الدايدى. اربايدى. البەتتە، تالانت يەسى دە ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان پەندە! سوندىقتان ولاردىڭ سول ءبىر قۇرعان تۇزاعى مەن قاقپانىنا ءتۇسىپ قالاتىن كەزدەرى بولماي تۇرمايدى. ءبىراق اساۋ جۇرەك، بوستان تالانت بۇعان عۇمىر بويى قالاي شىداس بەرمەك. ونىڭ، قالاي بولعاندا دا، اۋىق-اۋىق قۇرعان تۇزاقتى قيىپ، قۇرعان قاقپاندى قاۋساتىپ كەتەتىن كەزدەرى از بولمايدى. سوندىقتان دا وعان ۇستەم يدەيالوگيا ۇنەمى سەنىمسىزدىكپەن قارايدى. ءتيىستى ۇلەسىنەن قاعادى، كوكىرەگىنەن يتەرەدى، اياعىنان شالادى، بوساعا جاققا ىعىستىرىپ كەمسىتەدى، كەكەتىپ، مۇقاتىپ باعادى...
ەندى ونىڭ ءار ولەڭىن، ءار ءسوزىن، ءار سويلەمىن قالدىرماي، قادالىپ وقيتىن بولادى. جاي كوزبەن وقىمايدى، لۋپامەن وقيدى. ءتىپتى لۋپامەن ەمەس-اۋ ميكروسكوپپەن زەرتتەپ ۇڭىلەدى. ويتكەنى ول ولەڭدەر مەن سوزدەردىڭ ارعى استارىندا، تۇكپىر-تۇكپىرى مەن قالتارىس-قۋىستارىندا اسا كەساپاتتى جۇقپالى اۋرۋلار تاراتاتىن ميكروبتار مەن ۆيرۋستاردان مىنا قوعامدى بيلەپ-توستەپ وتىرعان ۇستەم يدەيالوگيا ايىقپاس دەرتكە، جازىلماس كەسەلگە شالدىقسا قايتپەك؟! اقىرى، ۇڭىرەڭدەپ قايتا-قايتا ءۇڭىلىپ ءجۇرىپ لاعنەت اتقىر سول ءبىر قاتەرلى ۆيرۋستار مەن ميكروبتاردى تابادى. تابادى! سونان كەيىن-اق اقىننىڭ كۇنى كۇن بولمايدى. ەندى ابالاپ ۇمتىلىپ بالاقتان تارتاتىن پەندەلىك قىزعانىشتىڭ قىزىل يتىنە، ۇستەم يدەيالوگيانىڭ ارپىلداپ كەپ تۋرا القىمنان الاتىن تايىنشاداي-تايىنشاداي الپاۋىت توبەتتەرى قوسىلادى. ال ونىڭ سوڭى نەمەن تىناتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى...
مەنىڭ اسا ءىرى، اسا زور شەت ەل اقىندارىنىڭ ، سونداي-اق ءوزىمىزدىڭ قايتالانبايتىن قاداۋ-قاداۋ اقىندارىمىزدىڭ وتكەن ومىرلەرى مەن تاعدىرلارىنا قايتا-قايتا ۇڭىلە ءجۇرىپ ۇققانىم وسى بولدى. ارينە، ءار اقىننىڭ وتكەن ءومىر جولى دا، تاعدىر-تالايىمى دا ءار باسقا. ءبىراق جيناقتاپ كەلگەندە وسىعان سايادى.
وسىنداي تاعدىردى باسىنان وتكىزگەن، قيلى-قيلى تىرشىلىك كەشكەن اقىنداردىڭ ءبىرى، ءسوز جوق، قاسىم امانجولوۆ دەر ەدىم.
قاراپ وتىرساق، قاسىم امانجولوۆ تا تاعدىرىن تالكەك ەتكەن قاتال زاماننىڭ تالاي-تالاي ءتاشپىشى مەن قۇقايىن كورۋدەي-اق كورگەن ەكەن. ونىڭ سوڭىنان، الگى جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي سۇرقيا ءسوز دە ، زىميان ءسوز دە ەرگەن. قاسىم اقىننىڭ قىل تۇزاققا دا، تەمىر قاقپانعا تۇسكەن شاقتارى دا، اياق استى بوپ تابانعا تاپتالعان كەزدەرى دە از بولماعان. ونى كەيدە ارعى جاعى ءتۇپسىز قۇلاما تىعىرىققا تىرەپ، كەيدە تارتىپكە كونە قويماعان تەنتەك بالاداي بۇرىشقا دا تۇرعىزعان. اياۋسىز سىنالعان. ەشبىر كىناسىز مورالدىق كەمسىتۋشىلىك پەن رۋحاني قۋعىن-سۇرگىنگە تۇسكەن.
ادەتتە اقىن دۇنيەدەن وزعاننان كەيىن ونىڭ سوڭىندا ولمەس ولەڭدەرىمەن بىرگە اڭىز قالادى. قاسىم امانجولوۆ تۋرالى ايتىلاتىن اڭىزدار دا از ەمەس.
سونىڭ ءبىرى، جۇرتتىڭ ءبارى، ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي،قايتالاپ ايتا بەرەتىنى، ونىڭ ەلدەن ەرەك شاتاق بولعانى. مىنەزى ءسال نارسەگە شارت كەتەتىن شامشىل، شالكەس ەكەن. شامىنا، ارىنا تيگەن اداممەن، كىم ەكەنىنە قاراماي، “قاپ بالەم، كەيىن ءبىر وقساتىپ رەتىن كەلتىرەرمىن-اۋ” دەمەستەن، ءدال سول جەردە شات-شالەكەيى شىعىپ ۇستاسا كەتەتىن كورىنەدى. ءتىپتى جىعىلسا دا شاپتان تىرەپ جاتىپ الادى ەكەن. ەشكىمدى باسىنان اتتاتپاعان، ەشقانداي ءسوزدى باسىنان اسىرماعان. تارس ەتكىزىپ اتقان، قارش ەتكىزىپ شاپقان. ءيىلۋ، بۇگىلۋ دەگەندى مۇلدە بىلمەگەن، شاتىرلاعان نايزاعاي قۇساپ شارت سىنعان. ءوزى دە “بۇلت بولىپ ارپالىسام، جالىن شارپىپ” دەگەن عوي. مۇنداي مىنەزگە يە اقىنعا قىسپاعى دا، قىستالاڭى دا كوپ، كىم-كىمدى دە مانەكەن سياقتى قاتىرىپ-سەمدىرىپ قوياتىن قاتىگەز قوعامدا ءومىر ءسۇرۋ قانداي قيىن بولعان دەسەڭىزشى؟!
ونىڭ وتكەن ءومىر جولىنا كوز سالساڭ، قاسىم امانجولوۆ بۇل تىرلىككە تەك قيىندىق كورۋ ءۇشىن، تەك ءجابىر-جاپا شەگۋ ءۇشىن كەلگەن سياقتى. ول “وزگە ەمەس، ءوزىم ايتام ءوز جايىمدa” دەگەن ءسوزدى تەككە ايتپاپتى. شىنىندا دا قاسىم امانجولوۆ ولەڭدەرىن وقىپ وتىرىپ ونىڭ بۇكىل سوقتىقپالى جولدارى مەن وتكەلەكتى ءومىربايانىن تۇگەلگە جۋىق كوز الدىڭا ەلەستەتۋگە بولادى. ول تۇتاستاي ولەڭ- — ءومىربايان. ءومىربايان بولعاندا دا، ءوزى ءومىر سۇرگەن قوعاممەن، ۋاقىتپەن، زامانمەن، ادامدار تاعدىرلارىمەن تامىر-تالشىقتارىنا دەيىن بىرگە ءورىلىپ كەتكەن ءومىربايان.
ونىڭ “بالالىق شاقتان ءبىر ەلەس” دەپ اتالاتىن ۇزاق ولەڭىن بار بولمىس-بىتىمىڭمەن ەگىلىپ-ەزىلمەي، القىمىڭا جۇدىرىقتاي تاس تۇرىپ قالعانداي تىعىلىپ، كەۋدەڭە وكسىك كەپتەلگەندەي دەمىكپەي وقي المايسىز.
ول بۇل ولەڭىندە اعاسى تايجاننىڭ ون ءبىر، ءوزىنىڭ التى جاسىندا تۇل جەتىم قالعانىن، ەكەۋىنىڭ قانشاما ازاپتى دا مەحناتتى كۇندەردى باستارىنان كەشكەندەرىن شەرلەنە بايان ەتەدى. “قاسقىرداي ۇيگە تۇسكەن اشتىق جەتتى. ارادان قارىنداستى الىپ كەتتى. بەزدىرىپ قۇستى ۇيادان، جاستى ۇيىنەن، ەلسىزدە ەبەلەكتەي تەنتىرەتتى” دەيدى ول. قوس جەتىمنىڭ بارار جەر ، باسار تاۋى قالمايدى. قول ۇشىن سوزىپ، باۋىرىنا باسار، پانا بولار ەشكىم جوق.
جولاۋشى دۇعا وقىپ جاياۋلايتىن،
قالجىراپ كەلە جاتقان ۇزاق جولدان،
دوزاقتاي ءتۇسى سۋىق بەيىتتەر دە
بىزدەرگە اكە ۇيىندەي مەكەن بولعان.
بەيۋاقتا نە بەيىتتەن، نە قورعاننان،
بىزدەردى كورگەن جاندار ەستەن تانعان،
“ويپىر-اي، تايجانبىسىڭ، سايتانبىسىڭ”، —
دەگەن ءسوز ەل اۋزىندا سودان قالعان.
قانداي قيىن، قانداي اۋىر تاعدىر! باسقاشا قالاي ايتا الاسىڭ؟! ايتپەسە، قۇيتاقانداي ەكى بالانىڭ ءتۇن ىشىندە تەنتىرەپ ەسكى قىستاۋلار مەن بەيىتتەردى پانا ەتىپ جۇرگەندەرىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىپ كورىڭىزشى. بۇل كورىنىسكە ەندى ءسىز كۇنى بويى جەر وشاقتىڭ جانىنان جۇرگىزبەيتىن “قوقيلانعان مىرزانىڭ” قورلىعى مەن باستارىنا “شىمشۋىرمەن سالىپ قالاتىن” قاتىگەز ايەلدەردىڭ ءزابىرىن قوسىڭىز. جانىڭ جىلاپ، جۇرەگىڭ قاق ايرىلادى!
بۋىنى بەكىمەي، سۇيەگى قاتپاي جاتىپ-اق وسىنشاما ءزابىر مەن قورلىقتى، وسىنشاما زوبالاڭ مەن زورلىقتى كوپ كورگەن ول، جاپاق-جاپاق ەتكەن جالتاق، ىشتەن تەپسە دە ىڭق دەمەيتىن ىنجىق، اۋزىنان ءسوزى، ۇستىنەن ءبوزى تۇسكەن سولبىرايعان سورلى بوپ قالمايدى. ءاسىلى، ارعى تەگى تەگەۋرىندى، مىقتى بولسا كەرەك. قايتا، قىسقاشتاي قىسقان سول ءبىر قيىندىقتاردان قىل شىلبىرداي شيىرشىق اتىپ شيراتىلىپ، كورىكتەن قىزارىپ شىعىپ، بالعا مەن توسكە تاپتالعان سوم تەمىردەي شىڭدالىپ وسەدى.
اقىن ەرجەتتى. ەسەيدى. ۇستاعان جەرىنەن ايرىلماي تىرمىسىپ، تاستاي تىستەنىپ ءجۇرىپ العا، تەك العا ۇمتىلىپ باقتى. وقۋ وقىدى، توقۋ توقىدى. وڭ-سولىن تانىدى. جان-جاعىن بارلادى. كۇندەردىڭ كۇنىندە قيىر شەت، قيان تۇكپىردەگى ورالدان ءبىر-اق شىقتى.
ارينە، ءبىز بۇل ماقالامىزدا اقىننىڭ ءومىربايانىن تىزبەلەپ شىققالى وتىرعان جوقپىز. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز مۇلدە باسقا: ونىڭ ولەڭىن تانۋ. ولەڭى ارقىلى، مۇمكىندىگىمىز جەتكەنشە، اقىننىڭ رۋحاني كەسكىن-كەلبەتىن، رۋحاني سىمبات-اجارىن، رۋحاني ءبولمىس-بىتىمىن اشۋ.
بۇل تۇرعىدان قاراساق، قاسىم امانجولوۆ ادەبيەتكە و باستا، ءبىزدىڭ ۇعىمىمىزعا ابدەن ءسىڭىستى بوپ كەتكەندەي، وت شايناپ،شوق تۇكىرىپ ەمەس، سۇلۋلىققا ەرەن ىنتىزار، ماحابباتقا اسا قۇشتار بوپ كەلىپتى.
اقىننىڭ وتىزىنشى جىلدار ىشىندە جازىلعان “سۇلۋدىڭ سىمباتىن” وقىپ كورىڭىزشى. ونى كەنەت عاجايىپ قۇبىلىس كورگەندەي تاڭدانباي، شەكەر سورعانداي تاڭداي قاعىپ تامسانباي وقىماۋ مۇمكىن ەمەس.
قارا كوز، قيىلعان قاس، جازىق ماڭداي،
الما بەت، اقشا ءجۇزى نۇر تامعانداي.
قىر مۇرىن، ويماق ەرىن،مەرۋەرت ءتىس،
بەينە ماقپال، قىزىل ءتىل شەكەر بالداي؛
توگىلەر يىعىنا قارا شاشى،
جىبەكتەي ءجۇز قۇلپىرعان دامىل الماي؛
كۇمبەزدەي جارقىراعان مويىنى بار،
تاماعى كۇن شالماعان اق تورعىنداي؛
تىك يىق، ءسۇمبىل بىلەك، كەربەز كەۋدە،
قوس ەمشەك اق توسىندە قوس الماداي...
مىقىنى تار،قيىلعان قىپشا بەلى —
بۇرالعان بەينە نازىك پرۋجيناداي؛
بوكسەسى دوپ-دوڭگەلەك قىزىقتىرار،
جۇپ-جۇمىر كىرشىكسىز اق سانى قانداي؛
كۇلكىلدەپ بالتىر ەتى، ەكى اياعى —
ءتۇپ-تۇزۋ مەرگەندەردىڭ مىلتىعىنداي.
ەش ءمىن جوق كوز تويعىسىز سىرت تۇلعاسى
زاكازبەن مراموردان قۇيىلعانداي.
پا، شىركىن! بۇل ولەڭدى وقىعان، ايتپەسە تىڭداعان ەركەبۇلان جاس جىگىتتىڭ وسىنشاما سۇلۋلىقتان باسى شىر اينالىپ، جۇرەگى كەۋدەسىنە سيماي اتقاقتاپ، ساناسى سارساڭ بولىپ، ەسىنەن ايرىلارداي نەمەسە وتقا تۇسكەندەي كۇيىپ-جانىپ، ال ابدەن قارتايىپ ماۋجىرەپ قالعان شالىڭنىڭ كۇندە قالعان كونەكتەي كەۋىپ قالعان تامىرلارىنا ىپ-ىستىق قان جۇگىرىپ كەتپەس پە؟! ارينە، بۇل ولەڭ — بار دۇنيەنى ۇمىتتىرىپ ەسالاڭ كۇيگە تۇسىرەتىن، ەرىك بەرمەي كەتەتىن ەسىرىك قۇمارلىقتى قoزدىراتىن، ياعني حايۋaندىق ينستينكتىڭ ق ۇلى عىپ جىبەرەتىن ەروتيكا دا، ادامدىق ار-ۇياتتان جۇرداي، يمان دەگەننەن مۇلدە ادا تىرجالاڭاش پارنوگرافيا دا ەمەس. بۇل ولەڭ — سۇلۋلىقتىڭ تىلسىم دا سيقىرلى قۋات-كۇشىن بار بولمىسىمەن اشىپ كورسەتەتىن، قۇنىعا ەلىكتىرىپ، ەلىتتىرەتىن، ونىڭ ءوزىڭدى دە، كوزىڭدى دە ارباپ الاتىن كەسكىن-كەلبەتى مەن اجارىنا دەگەن ىنتىزارلىقتى وياتاتىن ولەڭ.
وسى تۇستاعى قاسىم امانجولوۆ ولەڭدەرى كىلەڭ ءبىر ۇيىعان سۇتتەي ۇيلەسىلىمدىلىك پەن قۇيىلعان كۇمىستەي جاراسىلىمدىلىقتان تۇرادى. اۋەن مەن اۋەزگە، ماقام مەن سازعا تولى ول جىرلاردى وقىعاندا بەسىكتەگى پەرىشتە نارەستەنىڭ گۋىلىن، جاپىراق ۇشىندا ءۇزىلىپ كەتەردەي بوپ مولتەڭدەگەن تاڭعى شىق ءدىرىلىن، سامالمەن اقىرىن عانا تەڭسەلگەن قۇراق سىبدىرىن، سول قۇراق بالاعىن شىمىرلاپ سيپاپ اققان بۇلاق سىلدىرىن، اپپاق تاماعى سايراعان بۇلبۇلدىڭ كومەيىندەي بوپ بۇلكىلدەپ تۇراتىن سۇلۋدىڭ سىبىرىن، اۋەلەپ ۇشقان اققۋ قاناتىنىڭ سۋسىلىن جان-تانىڭمەن سەزىنگەندەي بولاسىڭ. ونىڭ ءبارى قاسىمنىڭ ويى مەن بويىنداعى، تىلەگى مەن جۇرەگىندەگى كىرشىكسىز تازا ، سونىمەن بىرگە بەلگىسىز قۇپيا كەڭىستىككە اسىعىپ الىپ-ۇشىپ تالپىنىپ تۇرعان ۇلى ماحابباتتان تۋىنداپ جاتادى.
ءدال ءبىر جىگىت جار سۇيسە، مەن سۇيەيىن،
جالىنى عوي ماحاببات جان-جۇيەنىڭ.
ماحابباتسىز قان سالقىن، دەنە جانسىز،
ماحابباتسىز جانى جوق دۇنيەنىڭ.
تۇسىنبەيدى-اۋ كەي ادام ماحابباتتى،
وعان، ءسىرا، ماحاببات — گۇل سياقتى،
ءۇزىپ الدى، ول تاقتى، بۇل دا تاقتى،
گ ۇلى سولدى، تاستادى، بولدى ۇياتتى.
جوق! ماحاببات گۇل ەمەس، جاننىڭ كۇيى،
تابيعاتتىڭ ادامعا تارتقان سىيى،
كەيدە بەينە كۇيساندىق، بىلسەڭ وينا
ونىڭ دا بار دو، رە، مي...سول، ليا، ءسيى.
ماحابباتتى وسىنشالىقتى قورعاشتاپ، وعان وسىنشالىقتى بايەك بوپ، ونى وسىنشالىقتى اسقاقتاتقان، ونىم تىلسىم تابيعاتى مەن تۇڭعيىق بولمىسىن تانىپ-بىلگەن، ساۋلەسىنە شومىلىپ، نۇرىنا شالقىعان اقىندار بۇل دۇنيەدە بار-اق شىعار-اۋ ، ءبىراق ولار وتە سيرەك بولسا كەرەك.
مەن الگىندە ۇيلەسىمدىلىك پەن جاراسىمدىلىقتى ايتقاندا ولەڭنىڭ تۇرلىك سىرتقى پوشىمىنان شىعاتىن الليتەراسيالىق نەمەسە دىبىس ۇندەستىكتەرىن ەمەس، ونىڭ ىشكى ءمان مەن مازمۇنىنان، قان تامىرلارىڭدى كەرنەپ بارا جاتاتىن ىستىق جۇمباق قۋاتىنان تۋىندايتىن قۇپيا قۇيىلىستى مەڭزەگەن بولاتىنمىن. “مەيلى اسپاننىڭ بۇلتى كەپ باسسىن مەنى، جارق ەتەرمىن كۇندەي بوپ كورسەم سەنى، قارت بولسام مەن سەن ءۇشىن جاسارار ەم، تىرىلەر ەم ەگەر دە بولسام ءولى” دەپ ماحابباتتى وزەگى ورتەنىپ، ەمىرەنە اسپانعا كوتەرىپ اسپەتتەگەن اقىن، ونى اياق استى ەتىپ، مازاق پەن تالكەككە اينالدىرىپ، ەرىككەننىڭ ەرمەگى ەتىپ جىبەرەتىندەرگە ولەردەي جانى قاس.
قارا ءتۇندى جامىلىپ
قايدا كەتتىڭ قايقاڭداپ.
تىنىم تاپپاي سارىلىپ،
شارشادىڭ-اۋ باي تاڭداپ.
تۇندە جورتىپ سەندەلمەي،
باي ىزدەسەڭ بازار بار.
ەكاتەرينا كەلگەندەي
قاتار تۇرىپ... قارسى الار.
ءبىر كۇندىككە بىرەۋىن
تابارسىڭ دا تاستارسىڭ.
سۇيتە-سۇيتە سۇلۋىم
بۇل دۇنيەنى لاستارسىڭ، —
دەپ كەبىرگە وسەتىن كەكىرە شوپتەي كەرمەك، توزعان تاۋدىڭ ازعان ەتەگىنەن الىناتىن اشۋتاستاي اششى مىسقىلمەن تۇيرەپ، ودان بەزىنىپ جيىركەنەدى.
مىنا ومىردەن تىلىڭنەن بال سورعالاپ، جان جۇرەگىڭدى التىن شۋاققا بولەپ، ءبولمىس-بىتىمىڭدى جارقىلداعان، جالتىلداعان ساۋلەگە وراپ جىبەرەتىن سۇلۋلىقتىڭ سيقىرلى سىمباتىنان كوزدىڭ جاۋىن الاتىن ۇيلەسىم مەن ءسوزدىڭ ءنارى مەن قۇنارىن قۇياتىن جاراسىمدىلىق ىزدەپ شارق ۇرعان، وعان شاڭ قوندىرىپ، توزاڭ تۇسىرگەندەرمەن بۇكىل جان-دۇنيە، بار تابيعاتىمەن اياۋسىز كۇرەس اشاتىن اقىننىڭ قىزىقتى دا شىجىقتى سول ءبىر ساتتەرى ءبىر-اق كۇندە ايرا-جايرا بوپ، ويران-بوتقاسى شىقتى. سوعىس باستالدى. اقىن مايدانعا اتتاندى.
ءبىزدىڭ سوعىس جىلدارى تۋرالى جىرلار دەسەك، ەسىمىزگە الدىمەن قاسىم امانجولوۆتىڭ ەسىمى تۇسەتىنى بەلگىلى. ول تەكتەن-تەك بولماسا كەرەك. ويتكەنى سوعىس ستيحياسىن ءدال قاسىم امانجولوۆتاي وراسان قۋاتپەن، الاپات بۇرقانىسپەن بەرگەن بىردە ءبىر قازاق اقىنى جوق دەسەك، وعان ەشكىم دە رەنجي قويماس. تاعى دا ول ولەڭدەر، وزىندىك كوركەمدىك قۋاتىمەن، ەكپىندى بۇلا جاراتىلىسىمەن الەمدىك دەڭگەيدەگى شىرقاۋ بيىككە كوتەرىلگەن ولەڭدەر. تۇك تە اسىرىپ ايتىپ وتىرعام جوق. مەن ءوز باسىم سوعىس تاقىرىبىنا جازىلعان ورىس اقىندارىنىڭ ولەڭدەرىن بىلاي قويعاندا، سوعىستىڭ وت-جالىنىنىڭ قاق ورتاسىندا، بوراعان وعىنىڭ ءدال استىندا جۇرگەن، ونىڭ بۇكىل تاۋقىمەتى مەن اۋىرتپالىعىن ءوز باستارىنان وتكەرگەن ەۋروپالىق قارسىلىق (سوپروتيۆلەنيە) اقىندارى فرانسۋز پول ەليۋار، چەح ۆيتەزسلاۆ نەزۆال، ۆەنگر ديۋلا ييەش، سەرب رادوۆان زاگوۆيچ، يتالياندىق سالۆاتورە كۆازيمودو، پoلياك يۋليان تۋۆيم جانە باسقالارىنىڭ شىعارمالارىمەن ءبىر كىسىدەي ەتەنە تانىسپىن.
كەيبىرەۋلەرىنىڭ شىعارمالارىن اۋداردىم دا. ولار تۇلا بويلارىنان قان سورعالاپ ءتۇرعان، ءارى قاھارلى، ءارى قايراتتى ولەڭدەردى دۇنيەگە كەلتىرگەن اسا ءىرى تۇلعالار! قاسىم امانجولوۆتىڭ سوعىس تۋرالى جىرلارى، ەگەر جەرىنە جەتكىزە اۋدارىلسا، سولاردىڭ قاق ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىنىنا مەنىڭ تيتىمدەي دە كۇمانىم جوق. ءبارىمىز باياعىدان جاتقا بىلەتىن مىنا جولدارعا نازار تىكتەڭىز:
قۇدىرەت كۇشى جەر جاھاننىڭ
قاناتىن بەر قىران قۇستىڭ،
اشۋىن بەر ارىستاننىڭ،
جۇرەگىن بەر جولبارىستىڭ!
كۇللى الەمنىڭ اشۋ، كەگى
ورنا مەنىڭ كەۋدەمە كەپ!
جاۋ جولىنا اتام سەنى
بومبا بول دا جارىل جۇرەك!
قۇداي-اۋ، نەتكەن دولى، نەتكەن قاھارلى، نەتكەن سۇستى، نەتكەن ىزالى، نەتكەن سۇراپىل كۇش بۇل؟! اقىن ىشىندە الاپات ماگما بۋلىعا قايناپ، تاسىپ-توگىلىپ، وتتى بۇرقاق بوپ اتىلىپ جاتقانداي. تۇلا بويىنان وت شاشىراعان مۇنداي قۋاتتى ولەڭمەن سوعىس تۋرالى جازىلعان قاي اقىننىڭ ولەڭى يىق تىرەستىرىپ شەندەسە الار ەكەن؟!
جوعارىدا سوعىس ستيحياسىن ءدال قاسىم امانجولوۆتاي بەرگەن قازاق اقىنى جوق دەگەنىمىز دە، ول جىرلار الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىلىپ كەتكەن دەگەنىمىز دە بوستان بوس، ايتەۋىر ايتىلا سالعان ءسوز ەمەس ەكەنىن، وعان مىنا تومەندەگى جولداردى وقىساڭىز-اق كوزىڭىز بۇرىنعىدان دا جەتە تۇسەدى.
اينالا جاۋ ىرسىل قاعىپ،
ايداھارداي كوتەردى باس،
كەيدە ىلەزدە قىزىپ جانىپ
دۇنيەدەگى ءبىر ۇلى ايقاس.
ءزىل-زالا بوپ جەر مەن اسپان،
سوقتى ۇيتقىپ وق بورانى:
قان كىلكىتە قارا تاستان،
تۇتكىلەدى كەڭ دالانى؛
تۇسىرگەندەي كوكتىڭ ميىن
زىركىلدەدى زەڭبىرەكتەر،
ەستىگەندەي دوزاق كۇيىن
كوردەن ىتقىپ شىقتى ولىكتەر!
اقىن جۇرەگىنەن قىپ-قىزىل جالىن بوپ اتقىلاپ، شاپشىپ شىققان بۇل جولداردى سەن “پا، شىركىن” دەپ تامسانىپ، باس شايقاپ تا، “نەتكەن عاجاپ” دەپ تامسانىپ قول سوعىپ تا تىڭداي المايسىڭ. ويتكەنى وت قۇيىنى ۇيتقىپ، وق بوراپ جاتقان توزاق كۇيىن ەستىگەندەي، زىركىلدەگەن زەڭبىرەكتەرمەن بىرگە سەنىڭ دە باسىڭ زىركىلدەپ، قارا تاستىڭ وزىنەن كىلكىلدەپ قان اعىپ، الىپ دالاڭدى جۇندەي ءتۇتىپ تۇتە-تۇتە ەتكەن بۇل سۇمدىققا شىداي الماعان ولىكتەردىڭ ءوزى جەر استىنان ىتقىپ شىعىپ جاتسا قالاي ويتپەكسىڭ؟! ويتكەنى سەن دە استى ۇستىنە ءتۇسىپ الا قۇيىن الاساپىران دۇنيەنىڭ ىشىنە كىرىپ جۇتىلىپ كەتتىڭ...
قالاي بولعاندا دا قاسىم امانجولوۆ ول قاھارلى سوعىستىڭ قۇرىشتان قۇيىلعانداي بەرىك، تاستان قاشالعانداي ايقىن، كىسى شوشىرلىق سۇمدىق سۋرەتتەرىن جاساعان اقىن.
قۇيرىعى التىن سنارياد، وقتار،
كەزىپ ءجۇر كوكتى دامىلسىز ۇشىپ.
كەۋدەڭە كەلىپ قونۋعا قۇمار،
تۇمسىعى سۇيرىك قادالا ءتۇسىپ...
كوردىڭىز بە، قاسىم اقىن ءولىم الىپ كەلەر التىن قۇيرىقتى سناريادتار مەن وقتاردىڭ كىم-كىمدى بولسا دا سۇقتانا قاراتاتىن سۇلۋ ءمۇسىنىن جاساعان. مەنىڭ ويىمشا، ەگەر قاسىم امانجولوۆقا اجال-سۇمنىڭ سىمباتى مەن كەسكىن-كەلبەتىن سۋرەتكە اينالدىر دەسە، ول ونى تۇلا بويىن جالبىراعان ءجۇن مەنەن تۇك باسقان البا-جۇلبا، كوزى شاقشيعان، ءتىسى اقسيعان الباستى قۇبىجىق كەيپىندە ەمەس، مۇز سياقتى ءموپ-مولدىر كوكپەڭبەك، نەمەسە قاڭتاردىڭ قارىنداي اپپاق، ءبىراق ىزعارى مەن ىزبارى بەتىنە تەۋىپ تۇرعان سۇپ-سۋىق سۇلۋ ەتىپ سالار ەدى!
قاسىم امانجولوۆتىڭ سوعىس تاقىرىبىنا جازعان جىرلارىن اڭگىمە ەتكەندە ونىڭ “داريعا، سول قىزىن” اتتاپ وتۋگە دە، اينالىپ وتۋگە دە بولمايدى. ولاي ەتۋ كۇنا بالار ەدى. بۇل ولەڭ — الاعاي دا بۇلاعاي، استاڭ-كەستەڭى شىعىپ، ىشەك قارىنى اقتارىلىپ جاتقان، قان ساسىعان دۇنيەنىڭ ىشىندە جازىلعان ماحاببات گيمنى عوي.
وڭىمدە مە ەدى، تۇسىمدە مە ەدى،
كورىپ ەم عوي ءبىر ارمانداي قىزدى...
ءبىر نازىك ساۋلە كۇلىمدەپ ەدى
سۇراپىل سوعىس سوقتى دا بۇزدى.
ساپىردى داۋىل، تەبىرەندى تەڭىز،
تۋلادى تولقىن، شايقالدى شىڭ-قۇز.
قىپ-قىزىل ءورتتىڭ ىشىندە ءجۇرمىز،
قايدا ەكەن، قايدا، داريعا، سول قىز؟!
قانداي جانكەشتى ماحاببات! ءومىرى مەن تاعدىرى ءبىر تال قىلعا ءىلىنىپ، كەز-كەلگەن ساتتە كوكتەي قيىلىپ كەتەتىن كەزدە دە، قۇتىرعان قىپ-قىزىل وتتىڭ ىشىندە ءجۇرىپ تە “قايدا ەكەن، قايدا، داريعا، سول قىز” دەپ ۇزدىگە، اڭسار قۇشتارلىقپەن سويلەۋ ءۇشىن دە اسا زور قۋات پەن وراسان جىگەر، ۇلكەن جۇرەك كەرەك شىعار. بۇل جىر — ماڭگى ولمەيتىن ەرجۇرەك ماحاببات جىرى!
سوعىس، ارينە، ولەڭدى ەسىك-تەرەزەڭدى قىمتاپ، جايلاسىپ، جايعاسىپ وتىرىپ جازاتىن جەر ەمەس. ونىڭ وتسىز، وقسىز جاي كۇنىنىڭ ءوزى اسىعىس-ۇسىگىس، ابىر-سابىر. ءبىراق جازاتىن ادامعا ولەڭ دەگەن دە جازىلماس دەرت قوي، جەر تاڭدامايدى، جاعداي ىزدەمەيدى. جانىڭدى جەگىدەي جەپ، قۇرتتاي تالاپ دەگبىرىڭدى قاشىرىپ بىتەدى. ەڭ ءبىر قيىن، قىستالاڭ شاقتا دا، ءتىپتى بىرەر شۋماق بولسا دا وز-وزىنەن ەكسپرومت بوپ قۇيىلادى، فراگمەنت بوپ تۇسە قالادى، ەتيۋد بوپ ەلپ ەتكىزەدى، ەپيزود بوپ كەستەسىن توگەدى... سونىڭ بارىندە اقىن مىنەزى، اقىن كوزقاراسى، اقىن پسيحووگياسى كورىنىس تابادى. مەيلى ول ولەڭ كوڭىل مەن كوزدى قاتار اربايتىنداي سىلانباي-اق قويسىن، مەيلى ول ولەڭ قۇلاققا قۇيقىلجىپ قۇيىلاتىنداي سازعا يە بولماي-اق قويسىن. جۇرتتى سەندىرەردەي شىندىعى بولسا، جەتىپ جاتىر. ونىڭ ءاشىم دەگەن ولەڭىن وقىپ كورەيىكشى:
ويباي، مىناۋ
مالعۇن فراۋ!
نەگە ماعان كوز قىساد،
قاعىپ قاسىن؟!
دەيدى دە ءاشىم
سىعىپ جاسىن
ەسىنە الىپ
ءوزىنىڭ ءجاميلاسىن.
راكۋرسى دۇرىس قويىلماعان فوتواپپارات تۇسىرگەن سۋرەت قوي بۇل. كەدىر-بۇدىرى، ولپى-سولپى جەرى بادىرايىپ-اق كورىنىپ تۇر. ءبىراق وسى ءبىر سەگىز-اق جولدا قانشاما گاپ بار. قاندى قاساپ ىشىندە جۇرسە دە ادالدىعى مەن ار-وجدانىنا تيتتەي دە قىلاۋ تۇسىرمەگەن ءاشىمنىڭ اڭعال مىنەزى مەن ءجاميلاسىنا دەگەن كىرشىكسىز ماحابباتى، سەرتتەي بەرىك سەنىمى جاتىر.
سوعىس تا ءبىتتى. قاسىم امانجولوۆ تا وزگەلەرمەن بىرگە، تۋعان جەرگە، عۇمىر بويى اڭساعان الماتىسىنا ورالدى. ونىڭ ءار بۇرىشىن ءبىر مەكەن ەتتى. ءبىراق كۇنى كەشە عانا وتانىن قورعاپ، ءورت ىشىنەن شىققان قايسار جاۋىنگەر اقىن ءوزىنىڭ تۋعان ەلىنە، كەڭ دۇنيەگە سيماي قور بولدى. قىڭسىلاپ قىر سوڭىنان قالمايتىن تىمىسكى تۇرمىس دەگەن بالە دە اقىندى ابدەن تۇرالاتىپ ءبىتتى. بويىن جازدىرمادى، ادىمىن اشتىرمادى. اينالاسىنىڭ بارىنە سوزىمەن وت لاقتىرىپ جۇرەتىن تارپاڭ اقىنعا ءتيىستى ورىندار تىجىرىنىپ، جەك كورىپ قارادى. ونىڭ ۇستىنە وكپەسىن شۇرق تەسىك ەتىپ جەپ جاتقان قۇرت اۋرۋى تاعى بار. وعان ەندى وسىنىڭ بارىمەن قاسقايا ءجۇرىپ كۇرەسۋگە تۋرا كەلدى. قاسىم امانجولوۆ وسى ءبىر تۇستا ءبىر مايداننان شىعىپ، ەكىنشى مايدانعا كىرگەندەي كۇي كەشتى...
ءبارىمىز جاقسى بىلەتىن “بەرسەڭ بەر، بەرمەسەڭ قوي، باسپاناڭدى، سوندا دا تاستاماسپىن استانامدى؛ ولەڭنىڭ وتىن جاعىپ جىلىتارمىن ءوزىمدى، ولەڭىمدى، جاس بالامدى” دەگەن شاعىنىپ، جالىنۋدان، جىلاپ-سىقتاۋدان ادا، ءارى تاكاپپار، ءارى وجەت جولداردى جازباس بۇرىن دا
قۇزعا سالعان قىراننىڭ ۇياسىنداي،
ۇشپاقتاعى سوفىنىڭ قۇجىراسىنداي،-
ەلەستەيدى باسپانا ، الماتىنىڭ
كەڭ قوينىنا ءبىر قاسىم قويدى سىيماي.
اقىن بولدىم، جىرلادىم استانام دەپ،
بوس جۇگىرىپ جۇرمەدىم بوسقا نان جەپ.
سولدات بولدىم، ساعىندىم، كەلدىم قايتىپ،
تاعى ءبىراز سەندەلدىم باسپانا ىزدەپ.
جەر سۇرادىم، اقىرى كۇركە سالار،
جەر دە جوق بوپ شىققان سوڭ نە شارا بار.
جەر سۇراسام — سىلتەيدى زيرات جاققا،
ولگەن جوقپىن، قاقىم جوق ولاي بارار، —
دەگەن ەدى.
كەۋدەسى وتتى جىرعا، جۇرەگى ەلى مەن جەرىنە سۇيىسپەنشىلىك پەن ماحابباتقا تولى قايران اقىندى زيرات جاققا سىلتەپ ابدەن جابىرلەپ، قورلاعان عوي. نە دەگەن مەيىرىمسىز قاتىباس، نە دەگەن قايىرىمسىز قاتىگەز زامان دەسەڭىزشى!
سول تۇستا عوي، سوعىستان ورالعان جاۋىنگەرلەردىڭ ءبارى دەرلىك قاسىم قۇساپ باس سۇعار پانا تاپپاي قاڭعىپ جۇرمەگەن شىعار-اۋ؟! اسىرەسە، “اعا ۇلت” وكىلدەرىنىڭ ورتادان ويىپ تۇرىپ ءۇي الىپ جاتقانى ءسوزسىز عوي. ءبىراق ول كەزدە، مەنىڭ ولاردان نەم كەم، نەگە بۇلاي دەپ ايتۋعا ءتىل قىسقا. ايتسا، ونى يتجەكەننەن ءبىراق شىعارۋى مۇمكىن...
ويى وزىق، جىگەرى شاربولاتتاي وتكىر، ناركەسكەن ەر- ازاماتقا ءوزىنىڭ قاتارىنان، قاتارىنان ەمەس-اۋ، ءتىپتى كوپ تومەندەردەن كەيىن قالۋ، ءيىنى جىرتىق جۇدەۋ، وكشەسى تەسىك جاداۋ ءومىر ءسۇرۋ قانداي قيىن. مۇندايدا اقىن “جىگىتتىڭ كوردىك جۇيرىك، شابانىن دا، ياپىر-اي، ءبىر شابا الماي قالامىن با؟ ۇستىمنەن قويدى-اۋ تۇسپەي قارا تونىم كوك بورىك، كوك جاعانىڭ زامانىندا” — دەپ ناليدى. ناليدى دا
مەن نە جازدىم، سونشا سوڭعا تۇسكەندەي،
مەن نە جازدىم، مۇنشا قورلىق كەشكەندەي:
مەن نە جازدىم، جاپىراقتاي قۋارىپ،
كۇلگە اينالىپ قولامتادا وشكەندەي!
مەن نە جازدىم، ومىردەن قول ۇزگەندەي،
مەن نە جازدىم، پاناسىز بوپ كەزگەندەي،
مەن نە جازدىم، الاستالىپ تۇرمىستان
ادامشىلىق دارەجەدەن بەزگەندەي!
مەن نە جازدىم، بويىم جازىپ جۇرمەستەي،
مەن نە جازدىم، قىزىقتى ءومىر سۇرمەستەي،
مەن نە جازدىم، جۇرت كورگەندى ءبىر كورىپ
جۇرت بىلگەندى مەن دە بىرگە بىلمەستەي!
مەن نە جازدىم، شىعارماستاي ءۇنىمدى،
الدە ماعان قىرق دەي مە ەكەن ءتىلىمدى،
الدە مەنىڭ جۇرەگىمە سۋ قۇيىپ-
وشىرمەك پە وتتاي جانعان كوڭىلىمدى، —
دەپ كۇيزەلە كۇيىنەدى. ەگىلىپ سويلەگەن اقىنمەن بىرگە سەن دە ەگىلىپ، بۇگىلىپ كەتكەن اقىنمەن بىرگە سەن دە بۇگىلىپ كەتەسىڭ. ماڭدايىنىڭ سورى بەس ەلى بولعان قايران اقىنمەن بىرگە سەنىڭ دە قابىرعاڭ قاساپشىنىڭ قولىنا تۇسكەندەي بىرت-بىرت سوگىلىپ، ومىرتقاڭ كۇتىر-كۇتىر ومىرىلىپ بارا جاتادى-اۋ! شىنىندا دا بايعۇس اقىن سونشالىقتى نە جازىپ قالدى ەكەن؟! الدە ول الدەكىمدەردى تۇسپالداپ
قارسى الدىڭا كەلگەندە سيپاقتايدى،
سورلى نەمە ىشتە ارام سىر ساقتايدى.
ءبىر سىرىڭدى بىلدىرسەڭ، ونداي ارسىز
قيراتارداي دۇنيەنى قيپاقتايدى.
قايدان ءبىلسىن، بۇگىنگى مىقتى ادامدار
وندايلارعا جوتاسىن سيپاتپايدى.
وسى جۇرت نەمەنەگە جىرتاقتايدى
تۇيەدەي عىپ كورسەتىپ تىرناقتايدى.
ەگەردە حالىق ءوزىن ماقتاماسا،
بوس اۋرە، قاتىنى ونى قۇر ماقتايدى، —
دەگەنى ءۇشىن بە؟ جوق، الدە ءبىر باستىقتى مەڭزەپ
سىرت كەسكىنىڭ ءدال بۇرىنعى بايدايسىڭ،
ايىرماڭ تەك، سەن گالستۋك بايلايسىڭ.
ەلىرەتىن، سەمىرەتىن ءجونىڭ بار،
قۇساسىڭ دا، ونى قايتا شاينايسىڭ، —
دەپ كەلەكە ەتكەنى ءۇشىن بە؟ جوق، الدە قۋانىشقا دا، قايعىعا دا، بار-بار نارسەگە دە كۇدىك-كۇمانمەن قارايتىن ءبىر سورلىنى يشارالاپ
جىلاما سەن، كۇل — دەيدى.
كۇلسەم، جانە سەنبەيدى.
قارا تەر بوپ تەرگەيدى،
نەگە كۇلدىڭ سەن دەيدى.
كۇلە بىلمەس — قۋىرشاق،
جىلاي بىلمەس — اقيقات.
كۇلسەك، ياكي قايعىرساق —
ءبارى بولار وعان جات، —
دەپ سويىپ سالعانى ءۇشىن بە؟ ءبارى ءۇشىن! ەلدەن ەرەك، وق بويى وزىق تالانتتى بولعانى ءۇشىن. جۇرتتان بولەك وجەت تە ءورشىل بولعانى ءۇشىن، ادىلدىكتى قاق ءتىلىپ ايتاتىنى ءۇشىن، ءتىپتى ءان سالىپ، دومبىرا مەن سىرناي تارتاتىنى ءۇشىن. مۇنداي اقىندى كىم كەشىرسىن! مۇنداي اقىندى وتتان سۋىرىپ اپ سۋعا، سۋدان سۋىرىپ اپ وتقا لاقتىرۋ كەرەك. تاپتاۋ كەرەك. جانىشتاۋ كەرەك. باسىن كوتەرمەسىن، كوكىرەگىن كەرمەسىن، كوزىنە كوك شىبىن ۇيمەلەسىن. ونداي جۇگەنسىز كەتكەن بالەنى توز-توزىن شىعارىپ توزدىرىپ، اۋزىنا ءزار قۇيىپ ازدىرىپ جىبەرۋ كەرەك. قالايدا ونىڭ ساعىن دا، جاعىن دا سىندىرۋ كەرەك. كەرەك... كەرەك... ەڭ كەرەكتىڭ ىشىندە، ونىڭ جان دەگەندە جالعىز جۇبانىشى ولەڭدەرىن كەرەكسىز ەتۋ كەرەك.
قاسىمدى سولاي ەتكەن دە! ونىڭ ولەڭدەرىن تۇككە العىسىز ەتىپ جەردەن الىپ جەرگە سالعان. ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس قايتا-قايتا سويتكەن. قاناتىن قايىرماق، ماڭدايىن ايىرماق بولعان. ءولىم مەن ءومىردىڭ اراسىندا توسەك تارتىپ جاتقان كەزدە دە وعان تىنىم بەرمەگەن. ونداي قياناتقا قارسى ءسوز ايتپاسا قاسىم قاسىم بولا ما؟ سوڭىنان قالماعان سونداي ءبىر سۇمپايى سىنشىعا
جازعانىمدى جامانداپ،
سەن توككەنمەن جىنىڭدى،
مەن جاتقام جوق الاڭداپ،
ۇردىم سەنىڭ سىنىڭدى!
اۋىرسام دا قاجىمان،
قۇيعان قايرات- جىگەرمىن.
سورىڭ ءۇشىن جازىلام،
اۋىزىڭدى بۇرەرمىن.
قۇسقان جىنىڭ، ءىرىڭ كوپ،
قىلشىق-قىلشىق ءبىر شيماي.
ادام بولار ءتۇرىڭ جوق
اناڭنان قايتا تۋدىرماي، —
دەپ قينالا كىجىنىپ، سەس كورسەتەدى. جان-جاعىنان اراداي جابىلىپ جانىن تالاعان ونداي-ونداي سوزدەردەن كەي-كەيدە مۇڭايىپ ەگىلىپ سويلەسە دە، ەزىلىپ كەتپەيدى. قاسەكەڭنىڭ ءوزى ايتقانداي، “سولداتتىڭ ەتىگىندەي جانى ءسىرى” بوپ شىقتى. شىدادى. ءتوزدى. ارينە، ول ءتىلىن تىستەپ، اۋزىن بۋىپ، وزىنە ءوزى تىعىلىپ توزگەن جوق. تارتىسىپ ءجۇرىپ شىدادى، جاعالاسىپ ءجۇرىپ ءتوزدى. “ءبىز وسى دۋراكپىز با، اقىنبىز با؟” دەپ وزىنە-وزى كۇمانمەن قاراپ الىپ، سونان كەيىن “ەستىگە اقىن، بۇزىقپىز اقىلسىزعا” دەپ ءوزىن-وزى جۇباتىپ ءجۇرىپ ءتوزدى.
ءبىراق قانشا توزگەنمەن ۇزدىكسىز تامعان تامشى دا تاستى تەسپەي مە، تولاسسىز جانشىعان سالماق تا تەمىردى مايىستىرىپ، مايىرماي ما؟! ولاردىڭ قاسىندا ول بار بولعانى ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان پەندە بالاسى عوي. قيانات كورگەن جانى كۇيىنەدى عوي. اۋرۋ مەڭدەگەن ءتانى كۇيرەيدى عوي...
دەي تۇرعانمەن، ەش ۋاقىتتا دا نە باسەيۋدى، نە تومەندەۋدى بىلمەگەن، كورگەن ازاپ پەن مەحناتتان باسى شىڭىلداپ، ابدەن قاجىتقان دەرتتەن كوكىرەگى سىرىلداپ جاتىپ تا، ەڭ سوڭعى ولەڭدەرىنىڭ بىرىندە
ەجەلدەن ەركە بۇلان قاسىم ەدىم،
بۇلقىنا تاسىپ ەدىم، باسىپ ەدىم.
ءجۇزىم — جاز، كوڭىلىم — كوكتەم كەڭ پەيىلدى
جاقسىنىڭ جۇرەگىنە عاشىق ەدىم؛ —
دەگەن وجەت تە ءور قاسىم عوي ول..