InfoHub Logo

ماقساتى: 1. وقۋشىلار اۋىلدىڭ مادەني ورتاسى، تاريحى جانە تابيعي ورتاسى، شارۋاشىلىعى، ەكونوميكاسى تۋرالى ءبىلىم الادى.
2. لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ءوز وي، پىكىر تۇجىرىمدارىن بايلانىستىرىپ سويلەۋىن، سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتادى.
3. شىعارماشىلىق قابىلەتى دامىعان، ۇلتتىق سانا - سەزىمى جوعارى، بىلىمگە قۇشتار، ازاماتتىق ۇستانىمى بەرىك، وتانسۇيگىشتىككە جانە ادامگەرشىلىككە تاربيەلەنەدى.
كورنەكىلىگى:
1. اۋىلىم – التىن بەسىگىم تاقىرىپ؛
2. ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ اۋىل جايلى ءسوزى؛
اۋىلدىڭ دالاسىز كۇنى جوق، دالانىڭ اۋىلسىز قۇنى جوق
3. ق ر كارتاسى؛
4. سۋرەتتى رەبۋس؛
5. ساباقتا پايدالانىلاتىن تاقىرىپشالار:
- تاريح ءتىل قاتقاندا...
- وتتى جىلداردا.
- ەلگە ەڭبەگى سىڭگەن.
- وقۋ - اعارتۋ سالاسىندا.
- بولاشاق جاستاردىڭ قولىندا.
6. بەينەتاسپا اۋىلىم؛
7. كىتاپ كورمەسى؛
8. كەستە مال شارۋاشىلىعى، كوگالداندىرۋ.
شىعارماشىلىق جۇمىس ءتۇرى:
ءى توپ اقىندار توبى؛ (اۋىل، تۋعان جەر تۋرالى شىعارماشىلىق جۇمىستارى)
ءىى توپ جاسىل ەل توبى؛ (اۋىل جانە مەكتەپ ماڭىنا ەگىلگەن اعاشتار سانى تۋرالى مالىمەت بەرەدى)
ءىىى توپ ساۋلەتشىلەر توبى؛ (اۋىلدىڭ بولاشاق تۋريزم ورتالىعى اراسان جايلى ماكەت دايارلايدى)
ءىV توپ سالىستىرۋشىلار توبى (ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا اۋىلدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىن سالىستىرۋ)
V توپ بىزدە قوناقتا
اۋىزشا جۋرنال:
1 - ءشى بەتى: ءبىلىم ورداسى.
2 - ءشى بەتى: مەكتەپ تاريحى
3 - ءشى بەتى: اينالايىن توپىراعىڭنان، تۋعان جەر!
4 - ءشى بەتى: مەكتەبىم مەنىڭ، مەكتەبىم! (پوەزيا بەتى)
كىرىسپە: قازاق دەگەن مال باققان ەلمىز،
ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز،
جەرىمىزدى جاۋ باسپاسىن دەپ،
ەلىمىزدەن قۇت – بەرەكە قاشپاسىن دەپ،
نايزاعا ۇكى تاققان ەلمىز،- دەگەن ەكەن رۋحى ماڭگى ولمەيتىن قازىبەك بي.
ءبىزدىڭ وتانىمىز – تاۋەلسىز قازاقستان! قازاقستان دەگەندە كوز الدىمىزعا كەڭ بايتاق دالا، شەكسىز جازيرا دالا ەلەستەيدى. ياعني دالا بەينەسى كوز الدىڭا كەلەدى. بۇل كەڭ دالا - قازاققا قىمبات دالا.
جۇرەگىم، جىرىم سەنىكى،
كەڭىستى دالام، كەڭ دالام.
تۋدىم، ءوستىم ەسەيدىم...
ەن دالام – انام، مەن بالاڭ!
قازاق دالاسى شەجىرەگە باي دالا. ولاي بولسا، بۇگىنگى ساباعىمىزدى سۋرەتتى رەبۋس شەشۋدەن باستاساق..
اۋىلىم – التىن بەسىگىم
وي قوزعاۋ:
اۋىل دەگەندى، التىن بەسىك دەگەندى، تۋعان جەر دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ اۋىل كىمدەردىڭ مەكەنى؟ وسى وي توڭىرەگىندە ءسوز قوزعاساق..
(وقۋشى ويلارى تىڭدالادى)
وقۋشى: مەنىڭ ويىمشا اۋىل ءار ادامنىڭ اتا - تەگىنىڭ بەسىگى، ارقا سۇيەرى، بالالىق شاقتىڭ مەكەنى. اتامەكەنگە دەگەن ماحاببات، اتامەكەنگە دەگەن ساعىنىش اۋىلدان باستالسا كەرەك.
وقۋشى: قازاقتىڭ حاندارى مەن باتىرلارى، عالىمدارى، عىلىمدارى مەن قالامگەرلەرى وسى اۋىل دالاسىنان قانات قاعىپ قياعا ۇشقان.
وقۋشى: قازاقتىڭ ۇلى اقىنى اباي، ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋىلدان شىقسا، باتىر باۋىرجان مومىش ۇلى اۋىل بالاسى.
وقۋشى: وسى كەڭ دالادان تۇڭعىش عارىشكەر ۇشىرىلدى، قاھارمان باتىر قاسىم قايسەنوۆ، ءتىپتى ەلباسىمىز نۇراعا دا اۋىل پەرزەنتتەرى.
ءمۇعالىم: جاقسى، ولاي بولسا، اۋىل - ءار ادامنىڭ قۇتتى، كيەلى مەكەنى.
سەن دە كەتتىڭ، مەن دە كەتتىم، ول دا كەتتى اۋىلدان،
ۇيات بولدى، ۇيات بولدى - اۋ اۋىلداعى قاۋىمنان،- دەگەن ولەڭ شۋماعىندا مۇقاعالي اعامىز نە ايتپاق بولدى؟
وقۋشى: وسى ءبىر ولەڭ جولدارىندا مۇقاعالي اعامىز بارىمىزگە وي سالىپ، اۋىل جاعدايىن جىرلاسا، ەلباسى جولداۋىمەن اۋىل جىلدارى جاريالانعانىن بىلەمىز. بۇل تاريح بەتتەرىندە قالا بەرەدى.
وقۋشى: اۋىل دەسەم، مال ەلەستەر كوزىمە،
اۋىل دەسەم، ءدان ەلەستەر كوزىمە
اۋىل دەسەم ەر سالامىن قۇر اتقا
اۋىل دەسەم، ءان ەستىلەر قۇلاققا،- دەگەندەي، اۋىلىم ءانىن تولقىن ورىنداپ بەرسىن.
ءمۇعالىم: مىنە، اۋىل جايلى بىرەر ءسوز قوزعاساق، اۋىلىم – التىن بەسىگىم تاربيە ساعاتىندا ءوز اۋىلىمىزعا توقتاساق.... (بەينەتاسپادان اۋىل كورىنىسى)
ايحوي، شىركىن سايحان مەنەن ساۋىرىم،
اتا – انا، قۇربىلار مەن باۋىرىم،
قيىندىققا مويىماعان ءار ۋاقىت
قايران مەنىڭ ءوسىپ - ونگەن اۋىلىم!
وقۋشى: كوكەيدە قايدا ويلاساڭ دانا تۇراق،
سىرى مول شەجىرەلى دارا تۇراق
اتىڭنان اينالايىن تۋعان جەرىم،
اياۋلى مەكەنىمىز ق ا ر ا ب ۇ ل ا ق!
وقۋشى: اۋىلىمىزدىڭ تاريحىنا ۇڭىلسەك...
تاريح ءتىل قاتقاندا...
وقۋشى: ۇلان بايتاق دالامىز قازاقستاننىڭ ءبىر بولىگى - جەر انا توسىنە تابان تىرەگەن شىعىس قازاقستان وبلىسى، زايسان اۋدانى.
الىستا جۇرسەم اڭسارىم مەنىڭ
شولىركەي قالسام كاۋسارىم مەنىڭ
كەۋدەمدە جۇرەك ساعىنا جازداپ،
سۇيەمىن سەنى، زايسانىم مەنىڭ!
قارابۇلاق اۋىلى زايسان اۋدانىنىڭ سولتۇستىگىندە 18 شاقىرىمدا ورنالاسقان. سولتۇستىگى قارا ەرتىسپەن، شىعىسى شىلىكتىمەن شەكارالاسادى.
وقۋشى: اۋىلىمىزدىڭ وتكەنىنە ورالساق،، زايسان - وسكەمەن تاس جولى بويىندا بۇلاق بولىپ اعىپ جاتقان سۋىنا بايلانىستى قازىرگى اۋىلىمىز قارابۇلاق اتانىپتى. اۋىل وسىدان 96 جىل بۇرىن وسى باستاۋ قاسىندا جالعىز ءۇي سالىنعان ەكەن. 1926 - 28 جىلدارى تۇڭعىش اۋىل جەرىندە پاحار، كراسنىي لۋچ كوممۋنالارى قۇرىلدى. وسى كوممۋنالاردى كولحوزعا بىرىكتىرىپ، نىعايتۋدا ماكسيم ۆوروبيەۆ، فەدور چەچەتوۆ، قوجاحمەت بايسالوۆ سىندى ادال ازاماتتار كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى.
وقۋشى: 1930 جىلى بىرنەشە ۇساق كولحوزدار وسۆوبوجدەنيە كولحوزى بولىپ بىرىكتى. 1939 جىلى كولحوزى كوپشىلىك ورىس ۇيلەرىنەن تۇراتىن شاعىن شارۋاشىلىق بولدى. وسى جىلدارى ەڭ العاش قوي مالى اۋدان بويىنشا وسى كولحوزدا اسىلداندىرىلدى.
وقۋشى: وتتى جىلداردا.(مۋزىكا اۋەنىمەن) ۇلى وتان سوعىسىنىڭ وتتى جىلدارىندا وسۆوبوجدەنيە كولحوزى مايدان قاجەتى ءۇشىن ءونىمدى ەڭبەك ەتتى. جالپى اۋدان وڭىرىندەگى ەڭ اۋىر، جاۋاپتى بولعان كەزەڭ – ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى بولدى. سوعىستا زايساندىقتار باسقالارمەن قاتار موسكۆانى، لەنينگرادتى، بەلارۋسسيانى، قىرىمدى قورعادى. سولاردىڭ قاتارىندا اۋىلداستار دا بار ەدى. جانتاسوۆ قايرولدا، كاريپوۆ انۋاربەك، سادىقوۆ مولداقان، تانتىبايەۆ سەيتقازى اتالارىمىزدى ماقتان ەتسەك، يبرايەۆ ءمۇسىلىم، بازمۇحامبەتوۆ ءزايىت، وتەمىسوۆ ەراقاس اتالار شەجىرەلى قارتتارىمىز بولىپ قالدى.
وقۋشى: 1955 جىلى كولحوز وتە كۇشتى ءوسۋ وركەندەۋ جولىندا العا باستى. وسى كەزدە كولحوز ءتوراعاسى مارقۇم قاباقاي ەسەنبايەۆ ەدى. سوۆحوزدىڭ مامانداندىرىلعان نەگىزگى شارۋاشىلىعى قوسي شارۋاشىلىعى دەپ تانىلدى. ءسوزىمىزدىڭ باسىندا ايتىپ كەتكەندەي اسىل تۇقىمدى بيازى ءجۇندى التاي كەنس قويلارى ساتپاي فەرماسىندا ءوسىرىلدى. 100 ساۋلىقتان 114 قوزىعا دەيىن الىنىپ، وتە جوعارى دەڭگەيدە ءجۇنى قىرقىلعان ەدى.
وقۋشى: ەلگە ەڭبەگى سىڭگەن. قوي شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋدە ەسىمى وداققا تانىمال شايماردان مۇقانوۆ سوسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعى جانە لەنين وردەنىمەن ارداقتالسا، مايتالمان شوپان قادىلبەك تۇراحانوۆ، سوۆەت جادايحانوۆ جوعارى دارەجەگە جەتكەنى ءۇشىن ۇلكەن ناگراداعا يە بولعاندار. اۋىلىمىزدىڭ نەگىزگى كوشەسى شايماردان اتانىڭ اتىندا.
قازىرگى تاڭدا اۋىل وسىمدىك، مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. مال باسى ەسەبىنىڭ بىرنەشە جىلدارداعى ءوسۋى سالىستىرمالى تۇردە كەستەدە بەرىلىپ، سوعان وقۋشىلار توقتالىپ ءوتتى.
وقۋشى: (بەينەتاسپا). قازىرگى تاڭدا 2927 حالقى بار قارابۇلاق اۋىلىندا مادەنيەت ءۇيى، اكىمشىلىك، مەكتەپ، كىتاپحانا، مەشىت، پوچتا، بايلانىس تورابى اۋىل حالقى ءۇشىن قىزمەت اتقارۋدا. سونىمەن قاتار تۇگىن تارتساڭ مايى شىعار دەگەندەي نارىق زامانىندا بوي كوتەرگەن حالىقتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتكەن بالىق زاۋىتى، سونىمەن قاتار كورشىلەس جاتقان قحر - نان ينۆەستورلار كەلىپ قوماقتى مۇناي كوزىن ىزدەستىرۋ ماقساتىندا اۋىل ادامدارىن جۇمىسپەن قاماتاماسىز ەتىپ، اۋىلىمىزدىڭ تۇرمىس تىرشىلىگى، ءار ءۇيدىڭ ءال – اۋقاتى جاقسارۋدا.
ءان تۋعان جەر
وقۋشى: ءيا، اۋىل ءومىرى مەكتەپ ومىرىمەن تىعىز بايلانىستى. مەكتەپ تاريحىن اۋىزشا جۋرنال ارقىلى تانىستىرىپ وتسەك بويىنشا...
وقۋشى: 1910 جىلى زايسان - وسكەمەن تاس جولى بويىندا باستاۋ قاسىندا جالعىز اعاش ءۇي سالىنعان. وسى ءۇي ماڭدايىنا 1924 جىلى تاعدىردىڭ ءوزى جارقىراتىپ 5 بولمەلى شاعىن باستاۋىش ورىس مەكتەبىن بەرگەن ەكەن. سول اعاش ءۇيدى قاناتىن جايىپ بۇگىنگى ۇلكەن اۋىلعا جەتكىزگەن وسى شاعىن مەكتەپتىڭ قۇدىرەتى ەدى. اۋىل مەن مەكتەپ تاريحى، ولاردىڭ تىنىس تىرشىلىگى ءبىر - بىرىنە تاۋەلدى ەدى. 1932 جىلى قازاق باستاۋىش سىنىبى اشىلىپ، ونى ۇستاز مەنتاي يبراگيموۆ باسقاردى.
وقۋشى: وقۋ – اعارتۋ سالاسىندا. 1954 - 55 جىلدارى ورىس - قازاق جەتىجىلدىعى، ودان كەيىن سەگىز جىلدىق مەكتەپكە اينالدى. جىلما - جىل وقۋشى سانى ارتا ءتۇستى. مۇعالىمدەر قاتارى زايسان، سەمەي قالالارىنان بىتىرگەن ۇستازدارمەن تولىقتى. ولاردىڭ قاتارىندا ارعىنبەك، قۇماش، كامال، ءاسيا اپايلار مەن اعايلار بار ەدى.
وقۋشى: 1963 - 64 وقۋ جىلىنان باستاپ ورىس - قازاق ورتا مەكتەبىنە اينالدى، وعان اباي قۇنانبايەۆ ەسىمى بەرىلدى. العاشقى مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ ماكەش اۋكەبايەۆ قىزمەت اتقاردى. ءار جىل سايىن 65 - 85 شاكىرتتەن ءبىتىرىپ وتىردى. سول كەزدەردە كوپ جىلدار بويى مەكتەپكە كوڭىل ءبولىپ، قامقورلىق جاساپ كەلگەن اۋداننىڭ اسا قۇرمەتتى ازاماتى كەڭشار ديرەكتورى قاباقاي ەسەنبايەۆ مەكتەپكە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن قازاق سسر - ءنىڭ وقۋ - اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى بەلگىسىمەن ماراپاتتالادى.
وقۋشى: 1978 - 79 جىلىندا مەكتەپ ومىرىندە جاڭا كەزەڭ باستالدى. 1978 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا 960 ورىندىق مەكتەپ ءۇيىنىڭ جاڭا عيماراتى پايدالانۋعا بەرىلدى. جالپى مەكتەپ باسشىلىعىندا ز. تۇرعانبايەۆ، ق. بيداحمەتوۆ، ج. جۇماحانوۆ، جانە ۇزاق جىلدار بويى ن. تۇيەبايەۆ، ز. مۇقاي قىزمەت اتقاردى. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىلىمدى دە تاجىريبەلى مەكتەپ باسشىسى گ. احتانوۆا باسقاراتىن ءبىلىم ورداسىندا 23 سىنىپتا جانە 2 دايارلىق توبىندا وقۋشىلار ءبىلىم الۋدا.
وقۋشى: جۋرنالىمىزدىڭ 2 - ءشى بەتىن اشپاس بۇرىن نۇرجاننىڭ ورىنداۋىندا جايلاۋكول كەشتەرى ءانىن تاڭداساق..
توپىراعىڭنان اينالايىن، تۋعان جەر - ايدارى بويىنشا ءسوز.
تابيعي دارىنىمەن وسىناۋ شاعىن اۋىل مەكتەبىنىڭ اتىن رەسپۋبليكا، ءتىپتى الەم جۇرتشىلىعىنا پاش ەتكەن اعالارىمىز جايلى ءوز ايتساق....
ءان: تۋعان جەر
جۋرنالىمىزدىڭ ءىىى بەتى: مەكتەبىم، مەنىڭ، مەكتەبىم. پوەزيالىق جىرلارعا ارنالادى.
ءمۇعالىم: ءيا، مەكتەپ پەن اۋىل ءومىرى ءبىر – بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. ساباعىمىزدى شىعارماشىلىق جۇمىسپەن بايلانىستىرا كەتسەك:
ءى توپ: اقىندار توبى. (اۋىل جايلى ولەڭ جولدارى، بەس جولدى ولەڭ شىعارۋ)
ءىى توپ ساۋلەتشىلەر توبى. اۋىلدىڭ بولاشاعىن ماكەت ارقىلى دايارلاپ اكەلدى. بولاشاق اراسان ەمدەۋ، دەمالىس ورنى.
ءىىى توپ. جاسىل ەل توبى.
ەلباسىنىڭ جاسىل ەل باعدارلاماسى بويىنشا مەكتەپ ماڭىنداعى اعاشتار سانىنىڭ كورسەتكىشى (كەستە بويىنشا) جانە الداعى ۋاقىتتاعى كوگالداندىرۋ جۇمىسى.
توپ جۇمىستارى. بولاشاق جاستاردىڭ قولىندا ايدارىمەن جۇرگىزىلدى.
قورىتىندى. ءمۇعالىم: بۇگىنگى ساباعىمىزدا ويىمىزعا نە تۇيدىك. (وقۋشىلاردىڭ ويلارى سۇرالادى). قازىرگى مەكتەپتە وتىرعان جوعارعى سىنىپ وقۋشىلارى - ەرتەڭ اۋىل دىڭگەگىن نىق ۇستايتىن ازاماتتار. ولار اۋىل تاريحىن، مەكتەپ تاريحىن ەستەن شىعارماستاي ءوز اۋىلىنا ادال ەڭبەك ەتىپ، اۋىلدى كوركەيتەتىن - 2030 جىلدىڭ جاستارى.