مۇقاعالي - ماڭگىلىك عۇمىر!
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: مۇقاعالي - ماڭگىلىك عۇمىر!
ماقساتى: اقيىق اقىننىڭ ومىرىنەن ماعلۇمات بەرۋ، ولەڭدەرىن مانەرلەپ وقۋ، مۇقاعالي ماقاتايەۆ پوەزياسىنىڭ حالىققا كەڭ تارالاۋىنا جانە ونىڭ شىعارمالارىنىڭ سىرى نەدە ەكەنىن تانىتۋ، اقىن ولەڭدەرىن وقي وتىرىپ، ادامگەرشىلىككە، شىندىقتى ايتا بىلۋگە، ادالدىققا، ادەمىلىككە اننەن ءلاززات الا بىلۋگە، ىزدەنىمپازدىققا تاربيەلەۋ. وقۋشى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتا ءتۇسۋ.
كورنەكىلىگى: اقىننىڭ سۋرەتى، قاناتتى سوزدەر، كىتاپ كورمەسى، گۇلدەر، بۋكلەتتەر، سلايدتار.
جوسپارى:
1. «ۇشقان ۇيا»، «ءبىلىم باسپالداقتارى»
2. «پوەزيا مينۋتى»
3. «پوەمانى جاتقا وقۋ».
4. «جىر ارنادىم، اقىنعا!»
كىرىسپە ءسوز.
قۋات الىپ ابايدىڭ ءتىل كۇشىنەن،
جىر جازامىن ابايدىڭ ۇلگىسىمەن.
اباي بولىپ تابىنسام ءبىر كىسىگە،
اباي بولىپ تۇڭىلەم ءبىر كىسىدەن.
ولمەۋ ءۇشىن، قۇلقىندى جەمدەۋ ءۇشىن،
مەن - داعى ولەڭ جازبايمىن ەرمەك ءۇشىن.
جازدىم ۇلگى جاستارعا بەرمەك ءۇشىن،
اباي جاققان ءبىر ساۋلە سونبەۋ ءۇشىن،- دەپ ابايدى ۇلگى تۇتىپ، ءسوز قۇدىرەتىن تانىتقان، ايبىندى اقىنىمىز مۇقاعالي ماقاتايەۆقا بۇگىنگى كەشىمىزدى ارناماقشىمىز. جىل كەرۋەنى العا جىلجىعان سايىن مۇقاعالي ماقاتاەاۆتىڭ ارتىنا قالدىرعان وشپەس مۇراسى جارىق جۇلدىزداي جارق ەتىپ، كۇن ساۋلەسىن شاشىپ تۇرعانداي سەزىلەدى. ابايمەن ۇندەس مۇقاعاليداي پەرزەنتى بار حالىق - شىنىمەن، باقىتتتى حالىق. مۇقاعالي - اقيىق اقىن. ءار جاس تالانتتى ۇرپاق وسى مۇقاعالي اقىننىڭ ولەڭدەرىنەن سۋسىندايتىنى انىق. مۇقاعالي اقىندى قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ەرەكشەلىگىن كورسەتىپ دالەلدەپ كەتكەن اقىن دەپ بىلەمىز. ءوزى ايتقانداي: « «جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى،-» دەيدى اقىن. جارىق دۇنيەدەگى از عۇمىرىندا ماڭگىلىكپەن جالعاساتىنىن اقىننىڭ سەزىمتال جۇرەگى سەزگەن سياقتى. ءيا، اقىن تۋرالى ەستەلىكتەر جازىلىپ جاتىر. ۋاقىت وتكەن سايىن مۇقاعالي اقىننىڭ تۇلعاسى اقيقات پەن اڭىزعا اينالعان. ونىڭ پوەزياسى - حالقىمىزدىڭ بايلىعى. ول حالقىمەن بىرگە بيىكتەپ، بىرگە جاسايتىن اقىن. ەندەشە ءدۇلدۇل اقيىق اقىنىمىزعا ارنالعان «مۇقاعالي ماڭگىلىك عۇمىر!» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى باستايمىز.
1.«ۇشقان ۇيا» (ءومىرى تۋرالى. ارۋجان مەن ساربينا). «ءبىلىم باسپالداقتارى» (ءبىلىم العان وقۋ ورىندارى).
2.«پوەزيا مينۋتى.» (اقىن ولەڭدەرىن جاتقا وقۋ. گۇلدانا، اياۋلىم، قارىلعا، كاميلا، ارۋجان، اياتبەك، اقجىبەك).
3.«پوەمانى جاتقا وقۋ». (اياتبەك اقىننىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا»، «رايىمبەك، رايىمبەك» پوەمالارىنان ءۇزىندى وقيدى).
4. «جىر ارنادىم، اقىنعا»
جۇرگىزۋشى: ولەڭ – ونەر، ونى تۋا بىتكەن دارىن يەسى، شىن تالانت قانا دۇنيەگە اكەلەدى، جۇرەك پەن سەزىمنىڭ وتىنا وراپ اق قاعازعا تۇسىرەدى.
اقىننىڭ ولەڭدەرى ءوزى ايتقانداي تالاي بولاشاقتارعا ارىز جازىپ، كەتكەنىن بىلەمىز. ەندەشە سول ماڭگىلىك كوشتىڭ سىرلى اۋەنىنە، جادىمىزدا ماڭگىلىك جاڭعىراتىن جىر جولدارىنا قۇلاق سالايىق.
شارامىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى: «ۇشقان ۇيا» بولىمىنە كەزەك بەرەيىك. ارۋجان مەن ساربينا اقىن ءومىرى، شىعارماشىلىعى، وقۋ ورىندارى تۋرالى تولىق مالىمەت بەرەدى. نازار سالىپ، تىڭداپ الامىز.
جۇرگىزۋشى: جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى،
بىرەۋلەر جان ەدى دەر ءور تۇلعالى.
بىرەۋلەر تۇلپار ەدى دەر دە، مۇمكىن،
بۇتىندەلمەي كەتكەن ءبىر ەر - تۇرمانى،- دەپ، اقيىق اقىن ءوزى جىرلاعانداي، تاربيەلىك شارامىزدىڭ كەلەسى ءبولىمى «پوەزيا مينۋتى» دەپ اتالادى. م. ماقاتايەۆتىڭ ءوزىنىڭ ءتول تۋىندىلارىن جاتقا وقۋ ءۇشىن كەزەكتى وقۋشىلارعا بەرەمىز.
وتەشوۆا ارۋجان 8 - سىنىپ وقۋشىسى. م. ماقاتايەۆ «كۇرسىنبەشى!» ولەڭىن جاتقا وقيدى.
م. ماقاتايەۆتىڭ «سەزىم» اتتى ولەڭىمەن جەڭىس قارىلعانى وراتاعا شاقىرامىز.
تالاپوۆا اياۋىلىم. م. ماقاتايەۆتىڭ «تاۋداعى كوكتەم» ولەڭىن بىزگە جاتقا مانەرلەپ وقىپ بەرەدى.
ستامگازييەۆا گۇلدانا. م. ماقاتايەۆ. «ارىز جازىپ كەتەيىن».
اۋحات قىزى گۇلباۋشان. م. ماقاتايەۆ. «لاشىنعا».
سەرىكوۆا اقجىبەك. م. ماقاتايەۆ. «جولىم مەنىڭ بولماي ءجۇر».
تۇرسىنوۆ اياتبەك. م. ماقاتايەۆ. «شىدا، شىدا، شىداي ءتۇس!».
جۇرگىزۋشى: بىلتىرعى وقۋ جىلىندا اۋداندىق «مۇقاعالي وقۋلارىنا» قاتىسىپ، اتالىمعا يە بولىپ كەلگەن 8 - سىنىپ وقۋشىسى تۇرسىنوۆ اياتبەككە كەزەك بەرەمىز. ول اقىننىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» جانە «رايىمبەك، رايىمبەك» پوەمالارىن جاتقا وقيدى.
جۇرگىزۋشى: كەلەسى ءبولىمىمىز «جىر ارنادىم، اقىنعا!» دەپ اتالادى. بۇل بولىمىندە وقۋشىلارىمىز ءوز جۇرەكتەرىنەن شىققان ولەڭدەرىن وقيدى.
مەكتەبىمىزدە مۇقاعاليداي سياقتى ولەڭ جازاتىن وقۋشىلارىمىز بار. كەزەك بەرەيىك.
جۇرگىزۋشى: مۇقاعالي اقىنىڭ پوەزياسى بۇگىندە انگە اينالدى. ونىڭ سوزىنە جازىلعان اندەرى قانشاما. اندەرى حالىق جۇرەگىنەن بەرىك ورىن الىپ، قۋانىشى مەن قايعىسىن بولىسەتىن جان سەرىگىنە اينالدى.
حاسانوۆا اقگۇلىمنىڭ ورىنداۋىندا م. ماقاتايەۆتىڭ سوزىنە جازىلعان «ەسىڭە مەنى العايسىڭ!» اتتى انگە كەزەك بەرەمىز.
قورىتىندى:
قاراساز، قارا شالعىن ولەڭدە ءوستىم
جىر جازسام، وعان جۇرتىم ەلەڭدەستىڭ.
... ولسە ولەر مۇقاعالي ماقاتايەۆ،
ولتىرە الماس الايدا ولەڭدى ەشكىم.
ءيا، ولەڭ ولمەيدى. ەندەشە ونى جازعان اقىن دا ولمەيدى. اقىننىڭ ولەڭىن ەڭكەيگەن قارتتان ەڭبەكتەگەن بالاسىنا بىلەدى دەپ ايتسام قاتەلەسپەيتىن شىعارمىن. ارىز جازىپ كەتكەن اقىننىڭ ارتىنا ءىز قالدىرعان سوزدەرىن جۇرەگىمىزدەن ورىن تاپتى. تارلان تالانت مۇقاعالي اقىن دا ۋاقىت وتكەن سايىن دارالانىپ، بيىككە ورلەپ، تۋعان حالقىمەن بىرگە جاساۋدا.
مۇقاعالي مۇراسى – حالىق قازىناسى.
مۇقاعالي پوەزياسى ءاربىر مەزگىلمەن بىرگە، ءار ۇرپاقپەن بىرگە ماڭگىلىك جاساي بەرەدى دەپ ويلايمىز. كەشىمىزدى جابىق دەپ جاريالايمىن. سىزدەرگە قاتىسقاندارىڭىزعا، تىڭداعاندارىڭىزعا كوپتەن - كوپ راحمەت ايتامىز.
ماقساتى: اقيىق اقىننىڭ ومىرىنەن ماعلۇمات بەرۋ، ولەڭدەرىن مانەرلەپ وقۋ، مۇقاعالي ماقاتايەۆ پوەزياسىنىڭ حالىققا كەڭ تارالاۋىنا جانە ونىڭ شىعارمالارىنىڭ سىرى نەدە ەكەنىن تانىتۋ، اقىن ولەڭدەرىن وقي وتىرىپ، ادامگەرشىلىككە، شىندىقتى ايتا بىلۋگە، ادالدىققا، ادەمىلىككە اننەن ءلاززات الا بىلۋگە، ىزدەنىمپازدىققا تاربيەلەۋ. وقۋشى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتا ءتۇسۋ.
كورنەكىلىگى: اقىننىڭ سۋرەتى، قاناتتى سوزدەر، كىتاپ كورمەسى، گۇلدەر، بۋكلەتتەر، سلايدتار.
جوسپارى:
1. «ۇشقان ۇيا»، «ءبىلىم باسپالداقتارى»
2. «پوەزيا مينۋتى»
3. «پوەمانى جاتقا وقۋ».
4. «جىر ارنادىم، اقىنعا!»
كىرىسپە ءسوز.
قۋات الىپ ابايدىڭ ءتىل كۇشىنەن،
جىر جازامىن ابايدىڭ ۇلگىسىمەن.
اباي بولىپ تابىنسام ءبىر كىسىگە،
اباي بولىپ تۇڭىلەم ءبىر كىسىدەن.
ولمەۋ ءۇشىن، قۇلقىندى جەمدەۋ ءۇشىن،
مەن - داعى ولەڭ جازبايمىن ەرمەك ءۇشىن.
جازدىم ۇلگى جاستارعا بەرمەك ءۇشىن،
اباي جاققان ءبىر ساۋلە سونبەۋ ءۇشىن،- دەپ ابايدى ۇلگى تۇتىپ، ءسوز قۇدىرەتىن تانىتقان، ايبىندى اقىنىمىز مۇقاعالي ماقاتايەۆقا بۇگىنگى كەشىمىزدى ارناماقشىمىز. جىل كەرۋەنى العا جىلجىعان سايىن مۇقاعالي ماقاتاەاۆتىڭ ارتىنا قالدىرعان وشپەس مۇراسى جارىق جۇلدىزداي جارق ەتىپ، كۇن ساۋلەسىن شاشىپ تۇرعانداي سەزىلەدى. ابايمەن ۇندەس مۇقاعاليداي پەرزەنتى بار حالىق - شىنىمەن، باقىتتتى حالىق. مۇقاعالي - اقيىق اقىن. ءار جاس تالانتتى ۇرپاق وسى مۇقاعالي اقىننىڭ ولەڭدەرىنەن سۋسىندايتىنى انىق. مۇقاعالي اقىندى قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ەرەكشەلىگىن كورسەتىپ دالەلدەپ كەتكەن اقىن دەپ بىلەمىز. ءوزى ايتقانداي: « «جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى،-» دەيدى اقىن. جارىق دۇنيەدەگى از عۇمىرىندا ماڭگىلىكپەن جالعاساتىنىن اقىننىڭ سەزىمتال جۇرەگى سەزگەن سياقتى. ءيا، اقىن تۋرالى ەستەلىكتەر جازىلىپ جاتىر. ۋاقىت وتكەن سايىن مۇقاعالي اقىننىڭ تۇلعاسى اقيقات پەن اڭىزعا اينالعان. ونىڭ پوەزياسى - حالقىمىزدىڭ بايلىعى. ول حالقىمەن بىرگە بيىكتەپ، بىرگە جاسايتىن اقىن. ەندەشە ءدۇلدۇل اقيىق اقىنىمىزعا ارنالعان «مۇقاعالي ماڭگىلىك عۇمىر!» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى باستايمىز.
1.«ۇشقان ۇيا» (ءومىرى تۋرالى. ارۋجان مەن ساربينا). «ءبىلىم باسپالداقتارى» (ءبىلىم العان وقۋ ورىندارى).
2.«پوەزيا مينۋتى.» (اقىن ولەڭدەرىن جاتقا وقۋ. گۇلدانا، اياۋلىم، قارىلعا، كاميلا، ارۋجان، اياتبەك، اقجىبەك).
3.«پوەمانى جاتقا وقۋ». (اياتبەك اقىننىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا»، «رايىمبەك، رايىمبەك» پوەمالارىنان ءۇزىندى وقيدى).
4. «جىر ارنادىم، اقىنعا»
جۇرگىزۋشى: ولەڭ – ونەر، ونى تۋا بىتكەن دارىن يەسى، شىن تالانت قانا دۇنيەگە اكەلەدى، جۇرەك پەن سەزىمنىڭ وتىنا وراپ اق قاعازعا تۇسىرەدى.
اقىننىڭ ولەڭدەرى ءوزى ايتقانداي تالاي بولاشاقتارعا ارىز جازىپ، كەتكەنىن بىلەمىز. ەندەشە سول ماڭگىلىك كوشتىڭ سىرلى اۋەنىنە، جادىمىزدا ماڭگىلىك جاڭعىراتىن جىر جولدارىنا قۇلاق سالايىق.
شارامىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى: «ۇشقان ۇيا» بولىمىنە كەزەك بەرەيىك. ارۋجان مەن ساربينا اقىن ءومىرى، شىعارماشىلىعى، وقۋ ورىندارى تۋرالى تولىق مالىمەت بەرەدى. نازار سالىپ، تىڭداپ الامىز.
جۇرگىزۋشى: جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى،
بىرەۋلەر جان ەدى دەر ءور تۇلعالى.
بىرەۋلەر تۇلپار ەدى دەر دە، مۇمكىن،
بۇتىندەلمەي كەتكەن ءبىر ەر - تۇرمانى،- دەپ، اقيىق اقىن ءوزى جىرلاعانداي، تاربيەلىك شارامىزدىڭ كەلەسى ءبولىمى «پوەزيا مينۋتى» دەپ اتالادى. م. ماقاتايەۆتىڭ ءوزىنىڭ ءتول تۋىندىلارىن جاتقا وقۋ ءۇشىن كەزەكتى وقۋشىلارعا بەرەمىز.
وتەشوۆا ارۋجان 8 - سىنىپ وقۋشىسى. م. ماقاتايەۆ «كۇرسىنبەشى!» ولەڭىن جاتقا وقيدى.
م. ماقاتايەۆتىڭ «سەزىم» اتتى ولەڭىمەن جەڭىس قارىلعانى وراتاعا شاقىرامىز.
تالاپوۆا اياۋىلىم. م. ماقاتايەۆتىڭ «تاۋداعى كوكتەم» ولەڭىن بىزگە جاتقا مانەرلەپ وقىپ بەرەدى.
ستامگازييەۆا گۇلدانا. م. ماقاتايەۆ. «ارىز جازىپ كەتەيىن».
اۋحات قىزى گۇلباۋشان. م. ماقاتايەۆ. «لاشىنعا».
سەرىكوۆا اقجىبەك. م. ماقاتايەۆ. «جولىم مەنىڭ بولماي ءجۇر».
تۇرسىنوۆ اياتبەك. م. ماقاتايەۆ. «شىدا، شىدا، شىداي ءتۇس!».
جۇرگىزۋشى: بىلتىرعى وقۋ جىلىندا اۋداندىق «مۇقاعالي وقۋلارىنا» قاتىسىپ، اتالىمعا يە بولىپ كەلگەن 8 - سىنىپ وقۋشىسى تۇرسىنوۆ اياتبەككە كەزەك بەرەمىز. ول اقىننىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» جانە «رايىمبەك، رايىمبەك» پوەمالارىن جاتقا وقيدى.
جۇرگىزۋشى: كەلەسى ءبولىمىمىز «جىر ارنادىم، اقىنعا!» دەپ اتالادى. بۇل بولىمىندە وقۋشىلارىمىز ءوز جۇرەكتەرىنەن شىققان ولەڭدەرىن وقيدى.
مەكتەبىمىزدە مۇقاعاليداي سياقتى ولەڭ جازاتىن وقۋشىلارىمىز بار. كەزەك بەرەيىك.
جۇرگىزۋشى: مۇقاعالي اقىنىڭ پوەزياسى بۇگىندە انگە اينالدى. ونىڭ سوزىنە جازىلعان اندەرى قانشاما. اندەرى حالىق جۇرەگىنەن بەرىك ورىن الىپ، قۋانىشى مەن قايعىسىن بولىسەتىن جان سەرىگىنە اينالدى.
حاسانوۆا اقگۇلىمنىڭ ورىنداۋىندا م. ماقاتايەۆتىڭ سوزىنە جازىلعان «ەسىڭە مەنى العايسىڭ!» اتتى انگە كەزەك بەرەمىز.
قورىتىندى:
قاراساز، قارا شالعىن ولەڭدە ءوستىم
جىر جازسام، وعان جۇرتىم ەلەڭدەستىڭ.
... ولسە ولەر مۇقاعالي ماقاتايەۆ،
ولتىرە الماس الايدا ولەڭدى ەشكىم.
ءيا، ولەڭ ولمەيدى. ەندەشە ونى جازعان اقىن دا ولمەيدى. اقىننىڭ ولەڭىن ەڭكەيگەن قارتتان ەڭبەكتەگەن بالاسىنا بىلەدى دەپ ايتسام قاتەلەسپەيتىن شىعارمىن. ارىز جازىپ كەتكەن اقىننىڭ ارتىنا ءىز قالدىرعان سوزدەرىن جۇرەگىمىزدەن ورىن تاپتى. تارلان تالانت مۇقاعالي اقىن دا ۋاقىت وتكەن سايىن دارالانىپ، بيىككە ورلەپ، تۋعان حالقىمەن بىرگە جاساۋدا.
مۇقاعالي مۇراسى – حالىق قازىناسى.
مۇقاعالي پوەزياسى ءاربىر مەزگىلمەن بىرگە، ءار ۇرپاقپەن بىرگە ماڭگىلىك جاساي بەرەدى دەپ ويلايمىز. كەشىمىزدى جابىق دەپ جاريالايمىن. سىزدەرگە قاتىسقاندارىڭىزعا، تىڭداعاندارىڭىزعا كوپتەن - كوپ راحمەت ايتامىز.
You Might Also Like
