InfoHub Logo

بىرىكتىرىلگەن سىنىپتارعا ارنالعان گەوگرافيادان ساباق جوسپارى

ساباقتىڭ تاقىرىبى:
§21. مۇحيتتار (5 - سىنىپ)
§ 21. جانارتاۋلار، ىستىق بۇلاقتار، گەيزەرلەر (6 - سىنىپ)

ساباقتىڭ ماقساتى:
ءى – ساباقتىڭ بىلىمدىلىگى:
(5 - سىنىپ) وقۋشىلارعا جەر بەتىنىڭ ¾ بولىگىن الىپ جاتقان دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتار جايلى جانە ولاردىڭ ماڭىزى ولاردىڭ تۇرلەرى، ەرەكشەلىكتەرى، ورنالاسۋ جاعدايلارى جايلى وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرىپ بىلىمدىلىگىن ارتتىرۋ (6 - سىنىپ) وقۋشىلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورماندى دالا جانە دالا زونالارى ءى جايلى جانە ولاردىڭ ورنالاسۋ جاعدايى، ولاردىڭ ماڭىزى ولاردىڭ تۇرلەرى، ەرەكشەلىكتەرى جانە ت. ب جاعدايلارى جايلى وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرىپ بىلىمدىلىگىن ارتتىرۋ
ءىى – ساباقتىڭ دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، وزىندىك كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرىپ بىلىمدىلىگىن دامىتۋ. ءىىى – ساباقتىڭ تاربيەلىگى: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، ۇيىمشىلدىققا، ۇلكەندەردى سىيلاپ وزدەرىنەن كىشىلەرگە ونەگە كورسەتۋگە، وتانىن، ەلىن، جەرىن، سۇيۋگە تاربيەلەۋ. ساباقتىڭ ءتۇرى:
جاڭا ساباق.
ءپان ارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، بيولوگيا.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قوسىمشا وقۋلىقتار، كارتا، سۋرەتتەر جانە ت. ب. ساباقتىڭ بارىسى:

ءى – ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءىى - وتكەندى قايتالاۋ:
(5 - سىنىپ)
1 – ءۇي تاپسىرماسى
1. سۋدىڭ قانداي قاسيەتى بار؟
2. تابيعاتتا قانداي جاعدايدا سۋ قاتتى، سۇيىق جانە بۋ كۇيىندە بولادى؟
3. سۋسىز تىرشىلىك «جوق» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
4. سۋ كولەمىن وزگەرتە مە؟
5. شىنى ستاكانعا قانداي سۋ قۇيۋعا بولمايدى؟
6. گيدروسفەرا دەگەنىمىز نە؟

2 – جاڭا ساباق
§21. مۇحيتتار
نە سەبەپتى مۇحيتتاردى دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت دeپ اتايدى؟
مۇحيتتاردىڭ سۋى ىشۋگە جارامدى ما؟
ماتەريكتەردىڭ ارالىعىندا ورنالاسقان ۇلكەن سۋلى القاپتاردى مۇحيت دەيمىز. دۇنيەجۇزى مۇحيتتارىن ماتەريكتەر تورتكە ءبولىپ جاتىر. تىنىق، اتلانت، ءۇندى جانە سولتۇستىك مۇزدى مۇحيت.

جەر بەتىنىڭ 1/3 بولىگىن تىنىق مۇحيتى الىپ جاتىر. مۇحيتتار اراسىندا اۋدانى، كولەمى جاعىنان ەڭ ۇلكەنى جانە ەڭ تەرەڭى. ءبىر عانا تىنىق مۇحيتقا بارلىق ماتەريكتەردى
ارالدارىمەن قوسىپ نەمەسە اتلانت جانە ءۇندى مۇحيتىن قوسىپ سىيعىزۋعا بولادى. ونىڭ باتىس بولىگىندە مۇحيتتاردىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى - ماريان شۇڭعىماسى ورنالاسقان، تەرەڭدىگى 11022 مەتر. ورتاشا تەرەڭدىگى 4000 مەتر. ارالدار سانىنىڭ كوپتىگى جاعىنان تىنىق مۇحيت ءبىرىنشى ورىندى الادى. باسقا مۇحيتتارمەن سالىستىرعاندا ەڭ جىلى ءارى ەڭ ۇلكەن مۇحيت. ەكۆاتور ماڭىندا سۋدىڭ بەتكى تەمپەراتۋراسى +26°س، +29°س، پوليار ماڭىندا - 0، 5°س، ورتاشا تەمپەراتۋراسى اتلانت جانە ءۇندى مۇحيتىنا قاراعاندا 2°س جوعارى. تىنىق مۇحيت سۋلارىندا ۇزىندىعى 30 مەترگە جەتەتىن كيت، 15 مەترگە جەتەتىن اكۋلالار جانە وسىمدىكتەردىڭ الۋان تۇرلەرى كەزدەسەدى. اسىرەسە بالدىرلار كوپ، ولاردىڭ ىشىندە ۇزىندىعى 60 مەترگە جەتەتىن قوڭىر بالدىرلار وسەدى. مۇحيتتىڭ كولىك قاتىناسىنداعى ءرولى ۇلكەن. سۋ ۇستىمەن دۇنيەجۇزىلىك كولىك قاتىناسىنىڭ جولدارى وتەدى.

تىنىق مۇحيتىنان كەيىنگى ۇلكەنى اتلانت مۇحيتى. سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە قاراي سوزىلىپ جاتقان مۇحيت نەمەسە سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك پوليار وبلىستارىن جالعاستىرۋشى مۇحيت. ەڭ تەرەڭ جەرى - پۋەرتو - ريكو (- 8742 م) شۇڭعىماسى. دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپتەگەن وزەندەرى اتلانت مۇحيتىنا كەلىپ قۇيادى. بالىق رەسۋرسى مول ياعني دۇنيەجۇزىلىك بالىق اۋلاۋدىڭ 40%- ى تيەسىلى. بالىق اۋلاۋ كاسىبىمەن 115 مەملەكەت اينالىسادى.

ءۇشىنشى مۇحيت - ءۇندى. نەگىزگى بولىگى وڭتۇستىك جارتى شاردا ورنالاسقان. ەڭ تەرەڭ جەرى زوند (- 7209 م) شۇڭعىماسى. تىنىق جانە اتلانت مۇحيتتارىنا قاراعان¬دا ارالدار جانە مۇحيتتىق تەڭىزدەر سونشالىقتى كوپ ەمەس. سۋىنىڭ تەمپەراتۋراسى كەي جەرىندە 20°س - تان جوعارى. تۇزدىلىعى 36، 5%و، ال قىزىل تەڭىزدە - 41%و - گە جەتەدى.
اۋدانى جاعىنان ەڭ كىشىسى سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتى. نەگىزگى بولىگى پوليار شەڭبەرىنىڭ سولتۇستىگىندە ورنالاسقان. اراسىندا كوپتەگەن ارالدارى بار. سالىستىرمالى تۇردە سۋى تۇششىلاۋ، نەگىزگى بولىگىندە مۇز قاتىپ جاتقان، سۋىق مۇحيت. ەڭ تەرەڭ جەرى - 5527 مەتر. مۇحيتقا كەلىپ قۇياتىن سۋى مول ءىرى وزەندەرگە وب، ەنيسەي، لەنا، حاتانگا، پەچورا، ماككەنزي جانە ت. ب. جاتادى.