وكپەنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وكپەنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى.
ساباقتىڭ ماقساتى: وكپەنىڭ قۇرىلىسىنا، تىنىس الۋ جانە شىعارۋ قوزعالىستارىنا، وكپەدە بولاتىن گاز الماسۋ، ۇلپا الماسۋ پروسەسستەرىنە توپتىق جۇمىس بارىسىندا سيپاتتاما بەرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى: بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اعزاداعى تىنىس الۋدىڭ ماڭىزىن، وكپەنىڭ قۇرىلىسى جانە قىزمەتى تۋرالى ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ، عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ؛ دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن جادىندا ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتىپ جەتىلدىرۋ، زەيىن قويىپ تىڭداۋعا ۇيرەتۋ، ءوز بەتتەرىنشە ىزدەنۋىن قالىپتاستىرۋ. ساباققا بەلسەندىلىكتەرى مەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ؛ تاربيەلىك: وقۋشىلار اراسىندا ۇيىمشىلدىقتى جانە سىيلاستىقتى وياتۋ. تۇلعالىق ىزگىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ جانە ۇقىپتىلىققا، سالاۋاتتى ومىرگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، مۋلياج، تىرەك - سىزبالار، ەلەكتروندى وقۋلىق.
بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ: ا) دايىندىعى؛
ب) نەمەن تانىسادى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءى. وتكەندى بىلەمىز بە؟ سۇراقتار.
1. تىنىس الۋ جۇيەسى وتە ماڭىزدى قانداي قىزمەت اتقارادى؟ (گاز الماسۋ)
2. تىنىس الۋ مۇشەلەرىنە نە جاتادى؟ (مۇرىن، اڭقا، كومەي، كەڭىردەك برونحى)
3. اۋانى جۇتقىنشاقتان كەڭىردەككە وتكىزەدى؟ (كومەي)
4. كومەي شەمىرشەكتەرىنىڭ اراسىندا قانداي سىلەمەيلى قاباتتار بولادى؟
(2 دىبىس ءسىڭىرى)
5. ۇزىندىعى 9 - 13سم وڭەشتىڭ الدىندا ورنالاسقان تۇتىك. (كەڭىردەك)
6. ديامەترى 0، 2 - 0، 3مم قابىرعالارى ءبىر قابات ەپيتەليي جاسۋشالارىنان تۇرادى (الۆەولا)
7. مويىننىڭ الدىڭعى جاعىندا ورنالاسقان ءىشى قۋىس شەمىرشەكتى مۇشە.(كومەكەي)
8. قان جاسۋشالارى - لەيكوسيتتەردىڭ مۇرىن قۋىسى ءۇشىن ماڭىزى قانداي؟
(ميكروبتاردى جويادى)
9. دىبىس سىڭىرلەرى اراسىنداعى كەڭەستىك نە دەپ اتالادى؟ (دىبىس ساڭىلاۋى)
10. تىنىس الۋ ورگاندارىنىڭ ىشىندە ەڭ ۇلكەن ورگان؟ (وكپە)
ءىى. سۋرەتكە انىقتاما؟ ءىىى. ويشا ساياحات...
ءىV. ءسىز بىلەسىز بە؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
وكپەنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى.
وكپە - كەۋدە قۋىسىندا ورنالاسقان شىمىر، كەۋەكتى جۇپ مۇشەلەر. وڭ جاق وكپە بولىك ارالىق جۇلگەلەرمەن بولىنگەن ءۇش بولىكتەن، ال سول جاق وكپە ەكى بولىكتەن تۇرادى. وكپەنىڭ سىرتقى دوڭەس بەتىن قابىرعالار قورشايدى، ال ىشكى، ويىس، جۇرەك جاق بەتىندە وكپە قاقپاسى ورنالاسقان. وكپە قاڭقاسى ارقىلى نەگىزگى برونحىلار، وكپە ارتەريالارى، جۇيكەلەر كىرىپ، ۆەنالار مەن ليمفا تامىرلارى شىعادى.
الۆەولالار - ديامەترى0، 2 - 0، 3مم، تەرەڭدىگى 0، 06 - 0، 3مم، اۋاعا تولى وكپە كوپىرشىكتەر. الۆەولا قابىرعاسى ءبىر قاباتتى ەپيتەلييدەن تۇرادى، سىرتى كاپيلليارلاردىڭ قالىڭ تورىمەن شىرمالعان.
وكپەدەگى گاز الماسۋ. ادام قۇرامىندا 21% وتتەك6 79% ازوت6 0، 03% كومىرقىشقىل گازى بار اتموسفەرالىق اۋامەن تىنىس الادى. دەم شىعارعانداعى اۋادا 16% وتتەك، 4، 0% كومىرقىشقىل گازى جانە 79% ازوت بولادى. دەم العانداعى جانە دەم شىعارعانداعى اۋا قۇرامىنداعى وتتەك پەن كومىرقىشقىل گازىنىڭ ايىرماشىلىعى - وكپەدەگى گاز الماسۋ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى.
كومىرقىشقىل گازى ۇلپا جاسۋشالارىنان كاپيلليارلارعا ۇلپا سۇيىقتىعى ارقىلى ديففۋزيالانادى. ۇلپاداعى گاز الماسۋدى ىشكى تىنىس الۋ دەيدى.
تىنىشتىق كۇيىندە ەرەسەك ادام مينۋتىنا 16 - 18 تىنىس الۋ قوزعالىستارىن جاسايدى.
ءىV. بەكىتۋ.
V. سەرگىتۋ ءساتى.
Vءى. باس قاتىرعىش.
1 ەسەپ. قالىپتى جاعدايدا جۇرەك 1 مينۋت ىشىندە ورتا ەسەپپەن 6ل. قاندى تامىرلارعا ايداسا، 1 ساعاتتا جانە 1 تاۋلىكتە قانشا مولشەردە قان ايدايدى؟
جاۋابى: 60*6=360رەت، ياعني 1ساعاتتا 360رەت
360*24ساع.=8640ليتر، ياعني 1تاۋلىكتە 8640ليتر قان ايدايدى.
Vءىى. پايدالى كەڭەستەر.
مەديسينا سالاسىنا كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن عالىم حالەل دوسمۇحامەد ۇلىنىڭ «تانىسىڭ ساۋ بولسىڭ دەسەڭ»- دەگەن وقۋشىنىڭ ساۋلىعىن ساقتاۋ جونىندەگى ۇسىنىسى:
1. دەم العاندا اۋىزىڭ ىلعي دا جابۋلى بولسىن
2. شاڭدا نە اۋاسى بۇزىلعان ورىندا تۇرما. جۇرگەن جەرىڭدى شاڭداتپاي ءجۇر، اسىرەسە ءۇيدىڭ ىشىندە شاڭ كوتەرۋشى بولما.
3. كيىمىڭدى، توسەگىڭدى ءۇيدىڭ ىشىندە قاقپا، سىلىكپە تازالاما سىرتقا شىعارىپ تازالا. ۇيدەگى نارسەلەردىڭ شاڭىن دىمقىل شۇبەرەكپەن ءسۇرت.
4. ۇيدە جۇمىس ىستەگەندە جىلى ۋاقىتتا تەرەزەڭ اشىق بولسىن.
5. سۋىق كەزدە ەسىك تەرەزەنى اشىپ، ءۇيىڭنىڭ اۋاسىن جاڭارتىپ تازالاپ تۇر.
6. گۋلەمە جەلدەن ساقتان.
7. شىلىم تارتپا، تەمەكىنىڭ اعزاعا وتە زيان ەكەنىن ۇمىتپا.
قورىتىندىلاۋ: ۇيگە: وكپەنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى.
باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وكپەنىڭ قۇرىلىسىنا، تىنىس الۋ جانە شىعارۋ قوزعالىستارىنا، وكپەدە بولاتىن گاز الماسۋ، ۇلپا الماسۋ پروسەسستەرىنە توپتىق جۇمىس بارىسىندا سيپاتتاما بەرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى: بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اعزاداعى تىنىس الۋدىڭ ماڭىزىن، وكپەنىڭ قۇرىلىسى جانە قىزمەتى تۋرالى ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ، عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ؛ دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن جادىندا ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتىپ جەتىلدىرۋ، زەيىن قويىپ تىڭداۋعا ۇيرەتۋ، ءوز بەتتەرىنشە ىزدەنۋىن قالىپتاستىرۋ. ساباققا بەلسەندىلىكتەرى مەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ؛ تاربيەلىك: وقۋشىلار اراسىندا ۇيىمشىلدىقتى جانە سىيلاستىقتى وياتۋ. تۇلعالىق ىزگىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ جانە ۇقىپتىلىققا، سالاۋاتتى ومىرگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، مۋلياج، تىرەك - سىزبالار، ەلەكتروندى وقۋلىق.
بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ: ا) دايىندىعى؛
ب) نەمەن تانىسادى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءى. وتكەندى بىلەمىز بە؟ سۇراقتار.
1. تىنىس الۋ جۇيەسى وتە ماڭىزدى قانداي قىزمەت اتقارادى؟ (گاز الماسۋ)
2. تىنىس الۋ مۇشەلەرىنە نە جاتادى؟ (مۇرىن، اڭقا، كومەي، كەڭىردەك برونحى)
3. اۋانى جۇتقىنشاقتان كەڭىردەككە وتكىزەدى؟ (كومەي)
4. كومەي شەمىرشەكتەرىنىڭ اراسىندا قانداي سىلەمەيلى قاباتتار بولادى؟
(2 دىبىس ءسىڭىرى)
5. ۇزىندىعى 9 - 13سم وڭەشتىڭ الدىندا ورنالاسقان تۇتىك. (كەڭىردەك)
6. ديامەترى 0، 2 - 0، 3مم قابىرعالارى ءبىر قابات ەپيتەليي جاسۋشالارىنان تۇرادى (الۆەولا)
7. مويىننىڭ الدىڭعى جاعىندا ورنالاسقان ءىشى قۋىس شەمىرشەكتى مۇشە.(كومەكەي)
8. قان جاسۋشالارى - لەيكوسيتتەردىڭ مۇرىن قۋىسى ءۇشىن ماڭىزى قانداي؟
(ميكروبتاردى جويادى)
9. دىبىس سىڭىرلەرى اراسىنداعى كەڭەستىك نە دەپ اتالادى؟ (دىبىس ساڭىلاۋى)
10. تىنىس الۋ ورگاندارىنىڭ ىشىندە ەڭ ۇلكەن ورگان؟ (وكپە)
ءىى. سۋرەتكە انىقتاما؟ ءىىى. ويشا ساياحات...
ءىV. ءسىز بىلەسىز بە؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
وكپەنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى.
وكپە - كەۋدە قۋىسىندا ورنالاسقان شىمىر، كەۋەكتى جۇپ مۇشەلەر. وڭ جاق وكپە بولىك ارالىق جۇلگەلەرمەن بولىنگەن ءۇش بولىكتەن، ال سول جاق وكپە ەكى بولىكتەن تۇرادى. وكپەنىڭ سىرتقى دوڭەس بەتىن قابىرعالار قورشايدى، ال ىشكى، ويىس، جۇرەك جاق بەتىندە وكپە قاقپاسى ورنالاسقان. وكپە قاڭقاسى ارقىلى نەگىزگى برونحىلار، وكپە ارتەريالارى، جۇيكەلەر كىرىپ، ۆەنالار مەن ليمفا تامىرلارى شىعادى.
الۆەولالار - ديامەترى0، 2 - 0، 3مم، تەرەڭدىگى 0، 06 - 0، 3مم، اۋاعا تولى وكپە كوپىرشىكتەر. الۆەولا قابىرعاسى ءبىر قاباتتى ەپيتەلييدەن تۇرادى، سىرتى كاپيلليارلاردىڭ قالىڭ تورىمەن شىرمالعان.
وكپەدەگى گاز الماسۋ. ادام قۇرامىندا 21% وتتەك6 79% ازوت6 0، 03% كومىرقىشقىل گازى بار اتموسفەرالىق اۋامەن تىنىس الادى. دەم شىعارعانداعى اۋادا 16% وتتەك، 4، 0% كومىرقىشقىل گازى جانە 79% ازوت بولادى. دەم العانداعى جانە دەم شىعارعانداعى اۋا قۇرامىنداعى وتتەك پەن كومىرقىشقىل گازىنىڭ ايىرماشىلىعى - وكپەدەگى گاز الماسۋ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى.
كومىرقىشقىل گازى ۇلپا جاسۋشالارىنان كاپيلليارلارعا ۇلپا سۇيىقتىعى ارقىلى ديففۋزيالانادى. ۇلپاداعى گاز الماسۋدى ىشكى تىنىس الۋ دەيدى.
تىنىشتىق كۇيىندە ەرەسەك ادام مينۋتىنا 16 - 18 تىنىس الۋ قوزعالىستارىن جاسايدى.
ءىV. بەكىتۋ.
V. سەرگىتۋ ءساتى.
Vءى. باس قاتىرعىش.
1 ەسەپ. قالىپتى جاعدايدا جۇرەك 1 مينۋت ىشىندە ورتا ەسەپپەن 6ل. قاندى تامىرلارعا ايداسا، 1 ساعاتتا جانە 1 تاۋلىكتە قانشا مولشەردە قان ايدايدى؟
جاۋابى: 60*6=360رەت، ياعني 1ساعاتتا 360رەت
360*24ساع.=8640ليتر، ياعني 1تاۋلىكتە 8640ليتر قان ايدايدى.
Vءىى. پايدالى كەڭەستەر.
مەديسينا سالاسىنا كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن عالىم حالەل دوسمۇحامەد ۇلىنىڭ «تانىسىڭ ساۋ بولسىڭ دەسەڭ»- دەگەن وقۋشىنىڭ ساۋلىعىن ساقتاۋ جونىندەگى ۇسىنىسى:
1. دەم العاندا اۋىزىڭ ىلعي دا جابۋلى بولسىن
2. شاڭدا نە اۋاسى بۇزىلعان ورىندا تۇرما. جۇرگەن جەرىڭدى شاڭداتپاي ءجۇر، اسىرەسە ءۇيدىڭ ىشىندە شاڭ كوتەرۋشى بولما.
3. كيىمىڭدى، توسەگىڭدى ءۇيدىڭ ىشىندە قاقپا، سىلىكپە تازالاما سىرتقا شىعارىپ تازالا. ۇيدەگى نارسەلەردىڭ شاڭىن دىمقىل شۇبەرەكپەن ءسۇرت.
4. ۇيدە جۇمىس ىستەگەندە جىلى ۋاقىتتا تەرەزەڭ اشىق بولسىن.
5. سۋىق كەزدە ەسىك تەرەزەنى اشىپ، ءۇيىڭنىڭ اۋاسىن جاڭارتىپ تازالاپ تۇر.
6. گۋلەمە جەلدەن ساقتان.
7. شىلىم تارتپا، تەمەكىنىڭ اعزاعا وتە زيان ەكەنىن ۇمىتپا.
قورىتىندىلاۋ: ۇيگە: وكپەنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى.
باعالاۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
