وكتابىردىڭ جەمىسى
بەكبەرگەن شوقىسىنىڭ كۇن باتىس جاعىندا، جارلاۋلانعان ءوردىڭ ۇشار باسىندا شوككەن نارداي توڭقايىپ جاتقان وباشىق بار. وبانىڭ تۇرعان جەرى بەلدەۋلەنگەن قىر، تۇسە بەرىسى كوگال تومار، جەردىڭ بارىپ تۇرعان ۇيىعى. وبانىڭ باسىنا شىقساڭ، كوز جەتەر جەردىڭ ءبارى اياعىڭنىڭ استىندا تۇرعان سياقتى: كول باسىنا قونعان اۋىل، جايىلىپ جاتقان مال، ءشوپ شاۋىپ جاتقان جۇمىسشى، قىدىرىپ جۇرگەن بىلعاڭ بايلار — ءبارى دە مەن مۇندالاپ كوز الدىندا تۇر.
كەنجەبەكشە ايتساق، كەشەگى "قۇدايدىڭ بەرىپ تۇرعان" زامانىندا بۇل تابىلدى دەگەن بايدىڭ قونىسى ەدى. تابىلدىعا مىڭنان اسا جىلقى بىتكەن. باقىتى ۇدەگەن. اۋىل-ايماق تابىلدىنى توبەسىنە كوتەرگەن. كەمەلىنە كەلىپ تۇرعان كەزدە تابىلدى باي وسى وبانىڭ باۋىرىن كۇزدىك قونىس قىپ، شالعىنىن جاپىرىپ، سۋىنا قانىپ، مالى ءبىر تۇرلەنىپ قالۋشى ەدى. تابىلدى باي كەشكە تامان سوناۋ وبانىڭ باسىنا شىعىپ، ماڭايعا كوز جىبەرىپ، قاز-قاتار قونعان اق ءۇيدى، جەر قايىستىرىپ جايىلىپ جاتقان قالىڭ جىلقىنى كورىپ، كوڭىلى ءبىر كوتەرىلۋشى ەدى. "بەرگەنىڭە توبا!" دەپ قۇدايىنا شۇكىرشىلىك قىلۋشى ەدى...
سودان بەرى بۇل وبا "تابىلدى وباسى" دەپ اتالعان...
* * *
ەكىندى الەتىندە سول وبانىڭ باسىنا نۇرجان كەلىپ شىقتى، قولىندا قيسىق تاياعى بار. تاياعىمەن وبانىڭ باسىنداعى ۋاق تاستاردى سەكىرتىپ، بالاشا ويناپ تۇردى. بەت اجارىنا قاراساڭ، باياعى تابىلدى سەكىلدى "قۇدايىنا شۇكىرشىلىك" قىلىپ تۇرعان ءپىشىن جوق. اۋىر ويعا باتىپ، وزىنشە شەشۋىن تابا الماي تۇرعان سەكىلدى.
نۇرجاننىڭ ويى نە ەدى؟
نۇرجاننىڭ ويىندا ءبىر-اق نارسە بار. بۇگىن قالادان شىققان ءبىر جىگىت نۇرجان ۇيىنە ءتۇسىپ شاي ءىشىپ اتتاندى. وقىعان جىگىتتى كورسە، ونى-مۇنى سۇراپ نۇرجان دامىل كورمەيتىن. بۇل جىگىتتەن دە وزىنشە كەرەك دەگەن نارسەلەرىن سۇراپ وتىردى. قالادان شىققان جىگىتتەردىڭ كەيبىرەۋلەرى تومىرىق، سوزگە دولاڭ كەلىپ، ايتقان ءسوزىن ءوزى دە، نۇرجان دا ۇقپاۋشى ەدى. مىناۋ ولاي بولمادى، نۇرجاننىڭ سۇراعاندارىنا بەينەلەپ جاۋاپ بەرىپ، ابدەن كوكەيىنە قوندىردى. نۇرجاننىڭ سۇراماعاندارىن دا ايتتى. قىزا كەلە:
— قازاق كەدەيى وكتابىر توڭكەرىسى ارقاسىندا باسىن قوسىپ، ەل بولىپ، تەڭدىككە قولى جەتىپ وتىر. وكتابىر توڭكەرىسىنىڭ قازاق كەدەيىنە بەرگەن ولجاسى ۇشان-تەڭىز، — دەدى.
وكتابىر توڭكەرىسى — نۇرجانعا تانىس ءسوز. وكتابىر توڭكەرىسى بولىپ، ۇكىمەتتى بالشەبەكتەردىڭ قولىنا العانىن، ۇكىمەتتى كەدەي-جۇمىسكەرلەر ۇكىمەتى دەپ اتاعانىن — ءبارىن دە بىلەدى. نۇرجان ءبارىن دە باسىنان اتقارعان.
ءبىراق، "قازاق كەدەيىنە وكتابىر توڭكەرىسىنىڭ بەرگەن ولجاسى ۇشان-تەڭىز..." دەگەنگە ءبىرتۇرلى كوپىرتپە ءسوز دەپ قاراعانداي بولدى. ايتسە دە، "تورەنىڭ" الدىندا بۇل ويىن اشىپ ايتۋعا ساقتاندى. مۇنى ءسوز قىلسا، بىلتىرعى جاكەڭشىلەتىپ "كونتىر!" دەپ "ارىستابات" قىلا ما دەپ قايمىقتى. سوندىقتان ول جەردە ءسوزدى تازا دوعارىپ ەدى، سودان بەرى وسى ءسوز ويىنان كەتپەي ءجۇردى...
وبانىڭ بيىكتەۋ جەرىنە وتىرىپ، كۇن ساۋلەسىنە ارقاسىن بەرىپ، نۇرجان ويعا شومدى. وزىنەن-وزى كۇبىرلەپ:
— وسى وكتابىردىڭ بىزگە بەرگەنى نە؟ — دەپ قويادى.
— ءالى كەدەيمىز. كۇنى-تۇنى سالپاقتاپ جۇمىس قىلىپ جۇرگەنىمىز. ىشىپ-جەمنەن، كيىمنەن ارتىلاتىنى جوق... تىم بولماسا، باياعى تابىلدىنىڭ مالىنىڭ وننان ءبىرى بىتسە دە، ءسوز بولماس ەدى-اۋ!.. —دەدى.
تابىلدى ويىنا تۇسكەندە نۇرجان باسىن كوتەرىپ الدى.
— تابىلدى!.. — دەپ كۇرسىندى.
تابىلدىنىڭ اتى اتالسا، نۇرجاننىڭ كوز الدىنا ەسكى كۇندەر ەلەستەيدى. نۇرجان وتكەندى ويىمەن ءبىر شولىپ وتپەي قويمايدى...
بۇدان ون جىل بۇرىن تابىلدى ءدۇرسىپ تۇرعان كەزدە، نۇرجان تابىلدىنىڭ قويشىسى ەدى. كۇن ۇزاققا سالپاقتاپ قوي باعۋشى ەدى. كەشكە جاقىن وبانىڭ قىرىنان اسىرا قويدى اۋىلعا بەتتەتكەندە، ناق وسى نۇرجاننىڭ وتىرعان جەرىندە، كۇبىدەي بوپ تابىلدى وتىرۋشى ەدى... ىستىققا ەرنى كەزەرىپ، شارشاپ-شولدەپ كەلە جاتقان نۇرجاندى تاياعىن بىلعاپ، تابىلدى شاقىرىپ، جوقتان-باردان سىلتاۋ تاۋىپ، جەكىپ ۇرىسۋشى ەدى. "شارۋاشىلىعىڭ جوق!" دەپ كىنالاۋشى ەدى... ءوزى شارشاپ كۇيىپ كەلە جاتقان نۇرجان بۇرىنعىدان جامان كۇيۋشى ەدى...
ول كۇن كازىر بار ما؟ مىنا وبانىڭ باۋىرىنداعى شۇرقىندى توماردا جەر قايىستىرىپ جاتاتىن تابىلدىنىڭ جىلقىسى قايدا؟ كورىنگەننىڭ ءبارىن وبىپ قوياتىنداي بولىپ، وبانىڭ ۇشار باسىندا كۇبىدەي بوپ وتىراتىن تابىلدى قايدا؟
— ءبىرى دە جوق!
وبانىڭ باۋىرىنداعى شۇرقىندى تومار كازىر شابىنعا اينالعان. بۇرىنعى اق ۇيلەردىڭ، ورنىندا جاپىرايعان قارا ۇيلەر تۇر. اۋىلدىڭ جۇمىسقا جارايتىندارى ءشوپ شاۋىپ، كاسىپ قىلىپ جاتىر.
— كىم ءۇشىن ىستەپ جاتىر؟
— وزدەرى ءۇشىن! از عانا مالىنا ءشوپ الايىن دەپ جاتىر. ارتىعىن ساتىپ، ولجا قىلايىن دەپ جاتىر!..
— وبانىڭ باسىندا وتىرعان كىم؟
— نۇرجان!..
نۇرجان اجارلانىپ سالا بەردى. اۋىر ويدىڭ شەشۋىن تاپقان سەكىلدەندى:
— شىنىندا دا، سولاي ەكەن-اۋ... كەدەي ەل باسىن قوسىپ، ءوز الدىنا دەربەس ءومىر سۇرۋگە اينالعان ەكەن عوي. بۇرىنعى كۇن بولسا، مىنا قونىس ءبىزدىڭ قولىمىزعا تيەر مە ەدى؟!.. بايدىڭ مالىنىڭ جەۋىنەن ارتىلار ما ەدى؟.. بايدىڭ جۇمىسىن ىستەپ سالپاقتاۋدان قولىمىز بوسار ما ەدى؟.. شۇكىرشىلىك! وكتابىردىڭ بەرگەنى از ەمەس ەكەن. بىلمەيدى ەكەمىز. تەڭەلگەن ەكەمىز. "تورە" بەكەر ايتپاعان ەكەن... — دەدى.
نۇرجاننىڭ ءوزى-وز بولىپ، وتكەن مەن قازىرگىنى سالىستىرىپ، قورىتىندى شىعارعانىنىڭ بۇل ءبىرىنشىسى ەدى. وسى ءبىرىنشى قورىتىندىسىندا:
— وكتابىردىڭ بەرگەن ولجاسى از ەمەس ەكەن، بىلمەيدى ەكەمىز!.. —دەپ كوڭىلىن نىعايتتى.
You Might Also Like
-
قالەكەڭ ۇيىنە ءبىز ەكىندى الەتىندە كەلدىك. قۇجىراڭداعان قارا شال، بىلەكتى سىبانىپ جىبەرىپ، دارەت الىپ جاتىر ەكەن.
-
ادەنوميوزبەن سىرقاتتاناتىن ناۋقاستاردىڭ انامنەزى جانە كلينيكالىق كورىنىستەرى مالىمەتتەرىن تالداۋ اۋرۋعا ءتان ەرەكشەلىكتەردى بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ادەنوميوز (جاتىر دەنەسىنىڭ ىشكى قاباتىنىڭ قابىنۋ ...
