ولشەم الۋ. ايەلدەر شالبارىن مودەلدەۋ
تاقىرىبى: ولشەم الۋ. ايەلدەر شالبارىن مودەلدەۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ولشەم الۋدى جانە شالباردى مودەلدەۋدى
ۇيرەتۋ
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى شالبار تۇرىلەرىنە شولۋ جاساتىپ، فاسونىنا بايلانىستى شالبارلاردىڭ ءپىشىندى بولشەكتەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە توقتاپ، تانىستىرۋ، ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن، وي — ءورىسىن دامىتۋ
تاربيەلىك: بولاشاق ماماندىققا قىزىعۋشىلىعىن تاربيەلەۋ، جۇمىس بارىسىندا بەلگىلى ءتارتىپ
ەرەجەسىن ساقتاۋ، ءوزارا كومەك كورسەتۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس، ساراماندىق.
ساباقتىڭ ادىستەرى
- تۇسىندىرمەلى – سۋرەتتى (ديداكتيكالىق ماتەريالمەن جۇمىس، كورسەتۋ)، جارتىلاي ىزدەنىس؛ نۇسقاۋلىق؛ زەرتحانالىق، ءوز بەتىنشە جۇمىس.
كورنەكى قۇرالدار مەن قۇرال - جابدىقتار: وقۋلىق، ولشەم الۋ ەرەجەلەرى، نۇسقاۋلىق كارتالار، شالباردىڭ ۇلگىسى، سانتيمەترلىك تاسپا، داپتەر، سلايد.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. امانداسۋ، جوق وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
2. وقۋشىلاردىڭ قۇرال - جابدىقتارىن تۇگەندەۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
شالبار دەگەنىمىز نە؟
شالباردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
نەگە شالبارلاردى بەلدىك كيىمدەرگە جاتقىزادى؟
كلاسسيكالىق شالبار مەن كۇلىش شالبارلاردىڭ ايىرماشىلىعى؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
شالباردى كونسترۋكسيالاۋدا نەگىزگى وپەراسيالاردىڭ ءبىرى «ولشەم الۋ» بولىپ تابىلادى. شالبار تىگۋ ءۇشىن الدىن الا ولشەمىن الۋ كەرەك. ولشەمدى قىسقارتىلىپ الىنعان سوزدەردىڭ باس ارىپتەرىنەن بەلگىلەيدى.
مىسالى، اينالىم – ا، جارتىلاي اينالىم – جا، ەنى – ە، بيىكتىك – ب، ۇزىندىق – ۇ. باس ءارىپتىڭ وڭ جاعىنداعى ءارىپ ولشەم بولشەكتەرىن كورسەتەدى. مىسالى،
جارتىلاي بەل اينالىمى – جبا،
جارتىلاي مىقىن اينالىمى – جما،
شالباردىڭ ۇزىندىعى - شۇ.
بالاق ەنى - باە.
وتىرۋ بيىكتىگى - وب.
ولشەم العاندا بەلدى بەلبەۋمەن الدىن الا بۋىپ الادى. سانتيمەترلىك تاسپانى قاتتى تارتىپ ۇستاۋعا نەمەسە بوس ۇستاۋعا بولمايدى.
شالبار — سىرت كيىم. شالبار ءجۇرىپ - تۇرۋعا ىڭعايلى پىشىمدەلەدى دە، تىزەدەن تومەن جەرى تار، بەل تۇسى قاپسىرىلعان، بالاعى كەڭ، ىشقىرى بىتەۋ ەتىپ تىگىلەدى. عالىمداردىڭ كوپشىلىگى ونى كەم دەگەندە ەرتە تەمىر داۋىرىندە مال شارۋاشىلىعىمەن جانە اڭشىلىقپەن اينالىسقان كوشپەلى تايپالار ويلاپ تاپقان دەپ ەسەپتەيدى. ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا شالبار قالتاسىز ءارى كەڭ ەتىپ تىگىلگەن. ول تۇرمىسقا (مىنىسكە، مالداس قۇرىپ وتىرۋعا، تاعى باسقا) قولايلى بولۋ ءۇشىن جاسالىنعان. بالاعى كەيدە ەتىك قونىشىنا سالىناتىنداي تار نەمەسە سىرتقا شىعارىلاتىنداي كەڭ بولادى. كوشپەلى تۇرمىسقا ىڭعايلاستىرىلعان شالباردىڭ باۋى ىشقىرعا وتكىزىلەدى. ونىڭ اتقا ءمىنىپ - تۇسۋگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى ءۇشىن ەشقانداي تۇيمەسى، ىلمەشەگى جوق، بەلدىك ورنىنا باۋ پايدالانىلدى. قازاق قوعامى شالباردى جازدىق جانە قىستىق دەپ ەكىگە بولەدى.
كەز كەلگەن بۇيىمدى جاساۋ پروسەسى ەسكيزدەن، بولاشاق مودەل سۋرەتىنەن باستالادى. بۇل كەزەڭ كوركەم مودەلدەۋ دەپ اتالادى.
تەحنيكالىق مودەلدەۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇرادى:
- مودەلدىڭ سىرتقى ءتۇرىن زەردەلەۋ
- مودەل ماتەريالىنىڭ قاسيەتتەرىن زەردەلەۋ
- بازالىق لەكالولاردى تاڭداۋ (سىزبا)
- سىزباعا فاسوندىق سىزىقتار ءتۇسىرۋ.
كىم تاپقىر ويىنى.
ءاربىر سۇراقتا ماعىنالارى ءارتۇرلى، ءبىراق ايتىلۋى جانە وقىلۋى ءبىر انىقتامالار بەرىلگەن (ومونيمدەر)
1. بۇيىمعا پايدالاناتىن فۋرنيتۋرا نەمەسە تىيىم ەتىستىگى (تۇيمە)
2. ماتا قيىندىسىنان دايىندالاتىن بۇيىم نەمەسە كول جاعاسىنداعى وسەتىن وسىمدىك (قۇراق)
3. سۋ وتەتىن ارىق نەمەسە ءىس - قيمىل ەتىستىگى (جاپ)
4. قامىردى دايىنداۋ پروسەسسى نەمەسە قۇمىرسقانىڭ ۇياسى (يلەۋ)
5. سپورت ءتۇرى نەمەسە ەرلەردىڭ شاش ۇلگىسى (بوكس)
6. وسىمدىك مۇشەسى نەمەسە مەكتەپتەگى وقىتۋ پروسەسسى (ساباق)
7. جۇقا سينتەتيكالىق ماتا نەمەسە كوگىلدىر وتىن (گاز)
8. ءيىرىم ءجىپ نەمەسە كونفەت اتاۋى (يريس)
9. قىزدىڭ بۇرىمى نەمەسە ءىس - قيمىل ەتىستىگى (شاش)
ساراماندىق جۇمىس. ءوز دەنە ءبىتىمىنىڭ ولشەمىن الۋ.
جۇمىس بارىسى
1. نۇسقاۋلىق كارتامەن تانىسىڭدار.
2. ولشەم الىپ، كەستەنى داپتەرلەرىڭە سىزىپ تولتىرىڭدار.
ولشەم اتتارى. ارىپپەن بەلگىلەنۋى. ولشەم ورىندارى. ءوز ولشەمدەرىن الۋ
اعىمداعى نۇسقاۋلىق. ساراماندىق جۇمىستى وقۋشىلار توپ – توپقا ءبولىنىپ ورىندايدى. قىزدار ءبىر - ءبىرىنىڭ ولشەمىن الىپ ۇيرەنەدى.
- جۇمىس ورنىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋىن تەكسەرۋ؛
- ساراماندىق جۇمىستىڭ دۇرىس ورىندالۋىن تەكسەرۋ؛
- تەحنيكا قاۋىپسىزدىگى ەرەجەسىن ساقتاۋ؛
پىسىقتاۋعا ارنالعان سۇراقتار:
1. جما ولشەمىنىڭ قولدانىلۋى؟ بۇل ولشەم قالاي الىنادى.
2. جبا ولشەمىنىڭ قولدانىلۋى؟
3. بۇ ولشەمى قالاي الىنادى؟
سوڭعى نۇسقاۋلىق.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاي كەلە وقۋشىلاردى ماداقتاۋ جانە باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ايەلدەر شالبارىن مودەلدەۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ولشەم الۋدى جانە شالباردى مودەلدەۋدى
ۇيرەتۋ
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى شالبار تۇرىلەرىنە شولۋ جاساتىپ، فاسونىنا بايلانىستى شالبارلاردىڭ ءپىشىندى بولشەكتەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە توقتاپ، تانىستىرۋ، ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن، وي — ءورىسىن دامىتۋ
تاربيەلىك: بولاشاق ماماندىققا قىزىعۋشىلىعىن تاربيەلەۋ، جۇمىس بارىسىندا بەلگىلى ءتارتىپ
ەرەجەسىن ساقتاۋ، ءوزارا كومەك كورسەتۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس، ساراماندىق.
ساباقتىڭ ادىستەرى
- تۇسىندىرمەلى – سۋرەتتى (ديداكتيكالىق ماتەريالمەن جۇمىس، كورسەتۋ)، جارتىلاي ىزدەنىس؛ نۇسقاۋلىق؛ زەرتحانالىق، ءوز بەتىنشە جۇمىس.
كورنەكى قۇرالدار مەن قۇرال - جابدىقتار: وقۋلىق، ولشەم الۋ ەرەجەلەرى، نۇسقاۋلىق كارتالار، شالباردىڭ ۇلگىسى، سانتيمەترلىك تاسپا، داپتەر، سلايد.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. امانداسۋ، جوق وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
2. وقۋشىلاردىڭ قۇرال - جابدىقتارىن تۇگەندەۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
شالبار دەگەنىمىز نە؟
شالباردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
نەگە شالبارلاردى بەلدىك كيىمدەرگە جاتقىزادى؟
كلاسسيكالىق شالبار مەن كۇلىش شالبارلاردىڭ ايىرماشىلىعى؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
شالباردى كونسترۋكسيالاۋدا نەگىزگى وپەراسيالاردىڭ ءبىرى «ولشەم الۋ» بولىپ تابىلادى. شالبار تىگۋ ءۇشىن الدىن الا ولشەمىن الۋ كەرەك. ولشەمدى قىسقارتىلىپ الىنعان سوزدەردىڭ باس ارىپتەرىنەن بەلگىلەيدى.
مىسالى، اينالىم – ا، جارتىلاي اينالىم – جا، ەنى – ە، بيىكتىك – ب، ۇزىندىق – ۇ. باس ءارىپتىڭ وڭ جاعىنداعى ءارىپ ولشەم بولشەكتەرىن كورسەتەدى. مىسالى،
جارتىلاي بەل اينالىمى – جبا،
جارتىلاي مىقىن اينالىمى – جما،
شالباردىڭ ۇزىندىعى - شۇ.
بالاق ەنى - باە.
وتىرۋ بيىكتىگى - وب.
ولشەم العاندا بەلدى بەلبەۋمەن الدىن الا بۋىپ الادى. سانتيمەترلىك تاسپانى قاتتى تارتىپ ۇستاۋعا نەمەسە بوس ۇستاۋعا بولمايدى.
شالبار — سىرت كيىم. شالبار ءجۇرىپ - تۇرۋعا ىڭعايلى پىشىمدەلەدى دە، تىزەدەن تومەن جەرى تار، بەل تۇسى قاپسىرىلعان، بالاعى كەڭ، ىشقىرى بىتەۋ ەتىپ تىگىلەدى. عالىمداردىڭ كوپشىلىگى ونى كەم دەگەندە ەرتە تەمىر داۋىرىندە مال شارۋاشىلىعىمەن جانە اڭشىلىقپەن اينالىسقان كوشپەلى تايپالار ويلاپ تاپقان دەپ ەسەپتەيدى. ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا شالبار قالتاسىز ءارى كەڭ ەتىپ تىگىلگەن. ول تۇرمىسقا (مىنىسكە، مالداس قۇرىپ وتىرۋعا، تاعى باسقا) قولايلى بولۋ ءۇشىن جاسالىنعان. بالاعى كەيدە ەتىك قونىشىنا سالىناتىنداي تار نەمەسە سىرتقا شىعارىلاتىنداي كەڭ بولادى. كوشپەلى تۇرمىسقا ىڭعايلاستىرىلعان شالباردىڭ باۋى ىشقىرعا وتكىزىلەدى. ونىڭ اتقا ءمىنىپ - تۇسۋگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى ءۇشىن ەشقانداي تۇيمەسى، ىلمەشەگى جوق، بەلدىك ورنىنا باۋ پايدالانىلدى. قازاق قوعامى شالباردى جازدىق جانە قىستىق دەپ ەكىگە بولەدى.
كەز كەلگەن بۇيىمدى جاساۋ پروسەسى ەسكيزدەن، بولاشاق مودەل سۋرەتىنەن باستالادى. بۇل كەزەڭ كوركەم مودەلدەۋ دەپ اتالادى.
تەحنيكالىق مودەلدەۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇرادى:
- مودەلدىڭ سىرتقى ءتۇرىن زەردەلەۋ
- مودەل ماتەريالىنىڭ قاسيەتتەرىن زەردەلەۋ
- بازالىق لەكالولاردى تاڭداۋ (سىزبا)
- سىزباعا فاسوندىق سىزىقتار ءتۇسىرۋ.
كىم تاپقىر ويىنى.
ءاربىر سۇراقتا ماعىنالارى ءارتۇرلى، ءبىراق ايتىلۋى جانە وقىلۋى ءبىر انىقتامالار بەرىلگەن (ومونيمدەر)
1. بۇيىمعا پايدالاناتىن فۋرنيتۋرا نەمەسە تىيىم ەتىستىگى (تۇيمە)
2. ماتا قيىندىسىنان دايىندالاتىن بۇيىم نەمەسە كول جاعاسىنداعى وسەتىن وسىمدىك (قۇراق)
3. سۋ وتەتىن ارىق نەمەسە ءىس - قيمىل ەتىستىگى (جاپ)
4. قامىردى دايىنداۋ پروسەسسى نەمەسە قۇمىرسقانىڭ ۇياسى (يلەۋ)
5. سپورت ءتۇرى نەمەسە ەرلەردىڭ شاش ۇلگىسى (بوكس)
6. وسىمدىك مۇشەسى نەمەسە مەكتەپتەگى وقىتۋ پروسەسسى (ساباق)
7. جۇقا سينتەتيكالىق ماتا نەمەسە كوگىلدىر وتىن (گاز)
8. ءيىرىم ءجىپ نەمەسە كونفەت اتاۋى (يريس)
9. قىزدىڭ بۇرىمى نەمەسە ءىس - قيمىل ەتىستىگى (شاش)
ساراماندىق جۇمىس. ءوز دەنە ءبىتىمىنىڭ ولشەمىن الۋ.
جۇمىس بارىسى
1. نۇسقاۋلىق كارتامەن تانىسىڭدار.
2. ولشەم الىپ، كەستەنى داپتەرلەرىڭە سىزىپ تولتىرىڭدار.
ولشەم اتتارى. ارىپپەن بەلگىلەنۋى. ولشەم ورىندارى. ءوز ولشەمدەرىن الۋ
اعىمداعى نۇسقاۋلىق. ساراماندىق جۇمىستى وقۋشىلار توپ – توپقا ءبولىنىپ ورىندايدى. قىزدار ءبىر - ءبىرىنىڭ ولشەمىن الىپ ۇيرەنەدى.
- جۇمىس ورنىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋىن تەكسەرۋ؛
- ساراماندىق جۇمىستىڭ دۇرىس ورىندالۋىن تەكسەرۋ؛
- تەحنيكا قاۋىپسىزدىگى ەرەجەسىن ساقتاۋ؛
پىسىقتاۋعا ارنالعان سۇراقتار:
1. جما ولشەمىنىڭ قولدانىلۋى؟ بۇل ولشەم قالاي الىنادى.
2. جبا ولشەمىنىڭ قولدانىلۋى؟
3. بۇ ولشەمى قالاي الىنادى؟
سوڭعى نۇسقاۋلىق.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاي كەلە وقۋشىلاردى ماداقتاۋ جانە باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: ايەلدەر شالبارىن مودەلدەۋ.
You Might Also Like
