ءومىر ءمانى
«ءومىر ءمانى» اتتى ترەنينگ ەلەمەنتتەرى بار ساباق
«نە ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋدى بىلەتىن ادام، قالاي ءومىر ءسۇرۋدى دە ءارقاشان بىلەدى» (ف. نيسشە)
ماقساتى: جەتكىنشەككە ءوزىنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە ۇڭىلۋىنە
مىندەتتەرى: جەتكىنشەكتىك جاستىڭ جالپى جانە جەكە پروبلەمالارىن انىقتاۋ؛ ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تۇسىنۋگە، ءوز ءومىر تاجىريبەڭدى باسقا بالالاردىڭ تاجىريبەسىمەن سالىستىرۋ؛ بەلسەندى ءومىر پوزيسياسىن قالىپتاستىرۋعا، وزىندىك رەفلەكسيانى دامىتۋعا كومەكتەسۋ.
ساباق بارىسى
1. سالەمدەسۋ. بالالارعا كەلەسى سويلەمدەردى اياقتاۋ ۇسىنىلادى:
• «مەنى… ءۇشىن جاقسى كورەدى»
• «مەن... ءۇشىن ءومىر سۇرگىم كەلەدى»
2. بالالار سانىنا بايلانىستى 3 - 4 توپقا بولىنەدى دە، ولارعا د. سوكولوۆتىڭ «مەيىرىمدى تاعدىر تۋرالى ەرتەگىنىڭ» ءۇزىندىسى بەرىلەدى، ونى اياقتاۋ ۇسىنىلادى.
«ەكى توعاي گۇلدەپ ءوسىپ تۇرادى — ەكەۋى دە جاس جانە ادەمى. كەش تۇسكەن سايىن ولار تاعدىر تۋرالى سىبدىرلاپ سويلەسەدى ەكەن.
– مەن بيىك جانە ۇلكەن بولىپ وسەمىن، — دەدى بىرەۋى. — مەنىڭ بۇتاقتارىمدا قۇستار ءومىر سۇرەدى. مەنىڭ كولەڭكەمدە بۇعىلار مەن قوياندار دەم الادى. كۇننىڭ ەڭ العاشقى ساۋلەلەرى مەن تاڭعى لەبىن العاشقى بولىپ مەن كورەمىن. ۇزاق ۋاقىت وتكەننەن كەيىن بالالارىم جانىمدا ءوسىپ مەنى قۋانتادى. ولار سونداي كىشكەنتاي جانە سونداي ادەمى!
– جوق، — دەدى باسقاسى، — ءوسۋ قيىن. قىستا اياز سوعادى، جازدا كۇيدىرگەن كۇن. كۇنى بويى تامىرلارىمدى جۇمىس ىستەتىپ، سۋدى ۇستىگە قاراي ايداتىپ، جاپىراقتارىمدى تاماقتاندىرۋىم كەرەك. مەن شارشادىم. جوق، ودانشا مەنى ادامدار كەلىپ شاۋىپ الىپ، ۇستا ادەمى ءبىر زات ويىپ جاساسىن. سوندا مەن جۇمساق جاستىق ۇستىندە جاتىپ دەم الام...»
- ال ەندى سەندەر وسى ەرتەگى نەمەن اياقتالدى دەپ ويلايسىڭدار؟ (قوسىمشا 2)
بالالار ءوز ۆاريانتتارىن تاۋىپ، ەرتەگىنى اياقتايدى. ولارمەن سىنىپتاستارىن تانىستىرادى.
تالقىلاۋدان كەيىن پسيحولوگ ەرتەگىنىڭ شىنايى نۇسقاسىمەن تانىستىرىلادى.
«ساقالدى ادام كەلىپ، ەكىنشى توعايدى شاۋىپ تاستادى. ونىڭ جارتىسىن وتقا جاعىپ، ال دىڭىنەن ۇستا شكاتۋلكا جاسادى. ۇزاق ۋاقىت ول جۇمساق جاستىقتا جاتىپ، سىرعا، مونشاقتاردى ساقتادى. كەيىن اقىرىنداپ كەۋىپ، قۇلىبى دا سىندى. ونى بالالارعا بەرىپ، بالالار ونى سىندىرىپ، اقىرىندا لاقتىرىپ جىبەردى. قىسقا دەيىن ونىڭ سىنىقتارى جەردە جاتتى دا، ال كەيىن – جەل عانا بىلەدى! جەل ارالاپ ورمانداعى توعايلاردان سۇراستىردى، ال ولاردىڭ ءبىرى — العاشىندا ءبىرىنشى توعاي بولعانى، — قۇستاردىڭ ەسكى شكاتۋلكانىڭ قالدىقتارىنان ۇيا سالعانىن ايتىپ بەرىپتى، سول كەزدە ولار ءبىرىن - ءبىرى تانىپ، مەيىرىمدى تاعدىرعا تاڭ قالىپتى».
تالقىلاۋعا ارنالعان سۇراقتار:
• تاعدىردى وزگەرتۋگە بولادى ما؟
• توعايدىڭ تاعدىرى قانداي؟ (ءوسۋ، تاماقتانۋ، گۇلدەۋ)
• ادامنىڭ تاعدىرى قانداي؟ (تۋۋ، دامۋ، ۇرپاق جالعاستىرۋ، ءولىم)
• ەكىنشى توعاي ءوز تاعدىرىن قالاي وزگەرتكىسى كەلدى؟
• توعايلار ءوز ماقساتتارىنا جەتتى مە؟
• تاعدىردان تىلەگەنىڭ جاعىمسىز ناتيجەلەرگە اكەلۋى مۇمكىن بە؟
• ءومىر ءمانىن كىم انىقتايدى – تاعدىر نەمەسە ادامنىڭ ءوزى مە؟
• ادام نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟ ادام نە ءۇشىن بۇل ومىرگە كەلدى؟
• سەندەر نە ءۇشىن ءومىر ءسۇرىپ جۇرسىڭدەر؟
3. «افوريزمدەر» - توپپەن جۇمىس
الدىن - الا دايىندالىپ ۇرلەنگەن شارلاردا ءومىر مانىنە، دوستىققا، ماحابباتقا بايلانىستى افوريزمدەر جاتىر (قوسىمشا 1). ءار توپ ءبىر شاردان تاڭداپ، ونى جارىپ، ولارعا تۇسكەن افوريزممەن جۇمىس ىستەيدى: ۆاتمان بەتىنە بۇل اقىل ءسوزدىڭ ماعىناسىن بەينەلەيدى. بارلىق توپتار تاپسىرمانى ورىنداپ بولعان سوڭ ءوز جۇمىستارىمەن باسقالارى تانىستىرادى. جۇمىس ناتيجەسىن تالقىلايدى.
4. «التىن بالىق» جاتتىعۋى
بالالارعا كەلەسى سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ۇسىنىلادى: «ءسىزدىڭ ءومىرىڭىز قىزىقتى بولا ءتۇسۋى ءۇشىن التىن بالىقتان نە سۇرار ەدىڭىز؟»
5. پسيحولوگ سىيى.
ساباق سوڭىندا پسيحولوگ وقۋشىلارعا كەڭەستەرى، افوريزمدەر جانە تىلەكتەرى بار جادىنامالار تاراتادى.
6. رەفلەكسيا
قوسىمشا 1
«باقىتتى ءومىر جوق، تەك باقىتتى كۇندەر بار»
«ءوز - ءوزىڭنىڭ كوڭىلىڭدى كوتەرۋدىڭ ەڭ دۇرىس ءتاسىلى – بۇل باسقانىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ»
«جۇرۋگە تالپىنىسى جانە تىلەگى بار اداممەن تاعدىر بىرگە جۇرەدى، ال تالپىنىسى جوقتى - سۇيرەيدى»
«ءومىر – بۇل ءومىر ءسۇرۋ عانا ەمەس، ءومىر – بۇل ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىڭدى سەزىنۋ»
قوسىمشا 2
ەكى توعاي گۇلدەپ ءوسىپ تۇرادى — ەكەۋى دە جاس جانە ادەمى. كەش تۇسكەن سايىن ولار تاعدىر تۋرالى سىبدىرلاپ سويلەسەدى ەكەن.
– مەن بيىك جانە ۇلكەن بولىپ وسەمىن، — دەدى بىرەۋى. — مەنىڭ بۇتاقتارىمدا قۇستار ءومىر سۇرەدى. مەنىڭ كولەڭكەمدە بۇعىلار مەن قوياندار دەم الادى. كۇننىڭ ەڭ العاشقى ساۋلەلەرى مەن تاڭعى لەبىن العاشقى بولىپ مەن كورەمىن. ۇزاق ۋاقىت وتكەننەن كەيىن بالالارىم جانىمدا ءوسىپ مەنى قۋانتادى. ولار سونداي كىشكەنتاي جانە سونداي ادەمى!
– جوق، — دەدى باسقاسى، — ءوسۋ قيىن. قىستا اياز سوعادى، جازدا كۇن كۇيدىرەدى. كۇنى بويى تامىرلارىمدى جۇمىس ىستەتىپ، سۋدى ۇستىگە قاراي ايداتىپ، جاپىراقتارىمدى تاماقتاندىرۋىم كەرەك. مەن شارشادىم. جوق، وداندا مەنى ادامدار كەلىپ شاۋىپ الىپ، ۇستا ادەمى ءبىر زات ويىپ جاساسىن. سوندا مەن جۇمساق جاستىق ۇستىندە جاتىپ دەم الام...
ال، سەندەر وسى ەرتەگى نەمەن اياقتالدى دەپ ويلايسىڭدار؟
«نە ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋدى بىلەتىن ادام، قالاي ءومىر ءسۇرۋدى دە ءارقاشان بىلەدى» (ف. نيسشە)
ماقساتى: جەتكىنشەككە ءوزىنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە ۇڭىلۋىنە
مىندەتتەرى: جەتكىنشەكتىك جاستىڭ جالپى جانە جەكە پروبلەمالارىن انىقتاۋ؛ ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تۇسىنۋگە، ءوز ءومىر تاجىريبەڭدى باسقا بالالاردىڭ تاجىريبەسىمەن سالىستىرۋ؛ بەلسەندى ءومىر پوزيسياسىن قالىپتاستىرۋعا، وزىندىك رەفلەكسيانى دامىتۋعا كومەكتەسۋ.
ساباق بارىسى
1. سالەمدەسۋ. بالالارعا كەلەسى سويلەمدەردى اياقتاۋ ۇسىنىلادى:
• «مەنى… ءۇشىن جاقسى كورەدى»
• «مەن... ءۇشىن ءومىر سۇرگىم كەلەدى»
2. بالالار سانىنا بايلانىستى 3 - 4 توپقا بولىنەدى دە، ولارعا د. سوكولوۆتىڭ «مەيىرىمدى تاعدىر تۋرالى ەرتەگىنىڭ» ءۇزىندىسى بەرىلەدى، ونى اياقتاۋ ۇسىنىلادى.
«ەكى توعاي گۇلدەپ ءوسىپ تۇرادى — ەكەۋى دە جاس جانە ادەمى. كەش تۇسكەن سايىن ولار تاعدىر تۋرالى سىبدىرلاپ سويلەسەدى ەكەن.
– مەن بيىك جانە ۇلكەن بولىپ وسەمىن، — دەدى بىرەۋى. — مەنىڭ بۇتاقتارىمدا قۇستار ءومىر سۇرەدى. مەنىڭ كولەڭكەمدە بۇعىلار مەن قوياندار دەم الادى. كۇننىڭ ەڭ العاشقى ساۋلەلەرى مەن تاڭعى لەبىن العاشقى بولىپ مەن كورەمىن. ۇزاق ۋاقىت وتكەننەن كەيىن بالالارىم جانىمدا ءوسىپ مەنى قۋانتادى. ولار سونداي كىشكەنتاي جانە سونداي ادەمى!
– جوق، — دەدى باسقاسى، — ءوسۋ قيىن. قىستا اياز سوعادى، جازدا كۇيدىرگەن كۇن. كۇنى بويى تامىرلارىمدى جۇمىس ىستەتىپ، سۋدى ۇستىگە قاراي ايداتىپ، جاپىراقتارىمدى تاماقتاندىرۋىم كەرەك. مەن شارشادىم. جوق، ودانشا مەنى ادامدار كەلىپ شاۋىپ الىپ، ۇستا ادەمى ءبىر زات ويىپ جاساسىن. سوندا مەن جۇمساق جاستىق ۇستىندە جاتىپ دەم الام...»
- ال ەندى سەندەر وسى ەرتەگى نەمەن اياقتالدى دەپ ويلايسىڭدار؟ (قوسىمشا 2)
بالالار ءوز ۆاريانتتارىن تاۋىپ، ەرتەگىنى اياقتايدى. ولارمەن سىنىپتاستارىن تانىستىرادى.
تالقىلاۋدان كەيىن پسيحولوگ ەرتەگىنىڭ شىنايى نۇسقاسىمەن تانىستىرىلادى.
«ساقالدى ادام كەلىپ، ەكىنشى توعايدى شاۋىپ تاستادى. ونىڭ جارتىسىن وتقا جاعىپ، ال دىڭىنەن ۇستا شكاتۋلكا جاسادى. ۇزاق ۋاقىت ول جۇمساق جاستىقتا جاتىپ، سىرعا، مونشاقتاردى ساقتادى. كەيىن اقىرىنداپ كەۋىپ، قۇلىبى دا سىندى. ونى بالالارعا بەرىپ، بالالار ونى سىندىرىپ، اقىرىندا لاقتىرىپ جىبەردى. قىسقا دەيىن ونىڭ سىنىقتارى جەردە جاتتى دا، ال كەيىن – جەل عانا بىلەدى! جەل ارالاپ ورمانداعى توعايلاردان سۇراستىردى، ال ولاردىڭ ءبىرى — العاشىندا ءبىرىنشى توعاي بولعانى، — قۇستاردىڭ ەسكى شكاتۋلكانىڭ قالدىقتارىنان ۇيا سالعانىن ايتىپ بەرىپتى، سول كەزدە ولار ءبىرىن - ءبىرى تانىپ، مەيىرىمدى تاعدىرعا تاڭ قالىپتى».
تالقىلاۋعا ارنالعان سۇراقتار:
• تاعدىردى وزگەرتۋگە بولادى ما؟
• توعايدىڭ تاعدىرى قانداي؟ (ءوسۋ، تاماقتانۋ، گۇلدەۋ)
• ادامنىڭ تاعدىرى قانداي؟ (تۋۋ، دامۋ، ۇرپاق جالعاستىرۋ، ءولىم)
• ەكىنشى توعاي ءوز تاعدىرىن قالاي وزگەرتكىسى كەلدى؟
• توعايلار ءوز ماقساتتارىنا جەتتى مە؟
• تاعدىردان تىلەگەنىڭ جاعىمسىز ناتيجەلەرگە اكەلۋى مۇمكىن بە؟
• ءومىر ءمانىن كىم انىقتايدى – تاعدىر نەمەسە ادامنىڭ ءوزى مە؟
• ادام نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟ ادام نە ءۇشىن بۇل ومىرگە كەلدى؟
• سەندەر نە ءۇشىن ءومىر ءسۇرىپ جۇرسىڭدەر؟
3. «افوريزمدەر» - توپپەن جۇمىس
الدىن - الا دايىندالىپ ۇرلەنگەن شارلاردا ءومىر مانىنە، دوستىققا، ماحابباتقا بايلانىستى افوريزمدەر جاتىر (قوسىمشا 1). ءار توپ ءبىر شاردان تاڭداپ، ونى جارىپ، ولارعا تۇسكەن افوريزممەن جۇمىس ىستەيدى: ۆاتمان بەتىنە بۇل اقىل ءسوزدىڭ ماعىناسىن بەينەلەيدى. بارلىق توپتار تاپسىرمانى ورىنداپ بولعان سوڭ ءوز جۇمىستارىمەن باسقالارى تانىستىرادى. جۇمىس ناتيجەسىن تالقىلايدى.
4. «التىن بالىق» جاتتىعۋى
بالالارعا كەلەسى سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ۇسىنىلادى: «ءسىزدىڭ ءومىرىڭىز قىزىقتى بولا ءتۇسۋى ءۇشىن التىن بالىقتان نە سۇرار ەدىڭىز؟»
5. پسيحولوگ سىيى.
ساباق سوڭىندا پسيحولوگ وقۋشىلارعا كەڭەستەرى، افوريزمدەر جانە تىلەكتەرى بار جادىنامالار تاراتادى.
6. رەفلەكسيا
قوسىمشا 1
«باقىتتى ءومىر جوق، تەك باقىتتى كۇندەر بار»
«ءوز - ءوزىڭنىڭ كوڭىلىڭدى كوتەرۋدىڭ ەڭ دۇرىس ءتاسىلى – بۇل باسقانىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ»
«جۇرۋگە تالپىنىسى جانە تىلەگى بار اداممەن تاعدىر بىرگە جۇرەدى، ال تالپىنىسى جوقتى - سۇيرەيدى»
«ءومىر – بۇل ءومىر ءسۇرۋ عانا ەمەس، ءومىر – بۇل ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىڭدى سەزىنۋ»
قوسىمشا 2
ەكى توعاي گۇلدەپ ءوسىپ تۇرادى — ەكەۋى دە جاس جانە ادەمى. كەش تۇسكەن سايىن ولار تاعدىر تۋرالى سىبدىرلاپ سويلەسەدى ەكەن.
– مەن بيىك جانە ۇلكەن بولىپ وسەمىن، — دەدى بىرەۋى. — مەنىڭ بۇتاقتارىمدا قۇستار ءومىر سۇرەدى. مەنىڭ كولەڭكەمدە بۇعىلار مەن قوياندار دەم الادى. كۇننىڭ ەڭ العاشقى ساۋلەلەرى مەن تاڭعى لەبىن العاشقى بولىپ مەن كورەمىن. ۇزاق ۋاقىت وتكەننەن كەيىن بالالارىم جانىمدا ءوسىپ مەنى قۋانتادى. ولار سونداي كىشكەنتاي جانە سونداي ادەمى!
– جوق، — دەدى باسقاسى، — ءوسۋ قيىن. قىستا اياز سوعادى، جازدا كۇن كۇيدىرەدى. كۇنى بويى تامىرلارىمدى جۇمىس ىستەتىپ، سۋدى ۇستىگە قاراي ايداتىپ، جاپىراقتارىمدى تاماقتاندىرۋىم كەرەك. مەن شارشادىم. جوق، وداندا مەنى ادامدار كەلىپ شاۋىپ الىپ، ۇستا ادەمى ءبىر زات ويىپ جاساسىن. سوندا مەن جۇمساق جاستىق ۇستىندە جاتىپ دەم الام...
ال، سەندەر وسى ەرتەگى نەمەن اياقتالدى دەپ ويلايسىڭدار؟
You Might Also Like
