وندىق بولشەكتەردى ازايتۋ
5 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وندىك بولشەكتەردى ازايتۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: حالقىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا كوز جىبەرە وتىرىپ ۇلتتىق ونەردى، حالىقتىق كاسىپتى تانىتىپ، ونى ۇيرەنىپ باعالاي بىلۋگە باۋلۋ. ەلىمىزدىڭ ەجەلگى ءداستۇرىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، وقۋشىلاردى العىرلىققا، تەز ويلاۋعا ۇيرەتۋ.
بىلىمدىلىك ماقساتى: جاي بولشەكتەردى ازايتۋ ەرەجەلەرىن ءار ءتۇرلى ەسەپتەر شىعارۋدا پايدالانا ءبىلۋ، وتىلگەن ساباقتى وقۋشى ساناسىنا بەكىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: دالدىككە، ۇقىپتىلىققا، شىدامدىلىققا، سىنىپ نامىسىن قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: وتكەن تاقىرىپتى بەكىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كەرۋەن - ساياحات ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
3. وتكەن تاريحقا كوز جىبەرۋ.
VII - عاسىردان باستاپ XII - عاسىرعا جەتكەن ۇلى جىبەك جولىنداعى دالا كەمەسى، تۇيەلەردىڭ قاز - قاتار تىركەسىپ، ۇستىندەگى اۋىر جۇكتەن بەلى قايىسىپ، ماڭ - ماڭ باسىپ كەلە جاتىر. قۇمدى، ءشولدى جەرلەردەن قينالماي وتەدى. ويتكەنى، ول شارۋاعا وتە قولايلى، شولگە شىدامدى بولىپ كەلەدى.
ءبىر شەتى - ءۇندىستان، ەكىنشى شەتى - جۇڭگو. ونىڭ ۇزىندىعى 7 مىڭ شاقىرىم بولعان. ول زاماندا جۇڭگو جىبەگى وسى جولدارمەن تاسىلدى، سوندىقتاندا «جىبەك جولى» دەپ اتالادى. بۇگىن ءبىز مەكتەبىمىزدەن جۇڭگو ەلىنە ساپار شەگەمىز. ەڭ بىرىنشىدەن ءارقايسىلارىڭا ءوز مىندەتتەرىڭدى ءبولىپ بەرەيىن.
كەرۋەن باسى - كەرۋەن باستاپ جۇرەتىن ادام: ءوز ءوزىم بولام.
تۇيەكەش - تۇيەلەردى جايىپ، كۇتىپ باعۋشىلار: قىمىزبايەۆ ر، احمەتوۆ ە.
كورىپكەل - جولدى بولجاپ، باعدارلاۋشى: سەيپىلوۆا ا.
كىرەكەش - كەرۋەنشىلەرگە اس دايىنداۋشى: ءنۇردىلدينا ا.
قولداي - كەرۋەندى جولشىباي شاپقىنشىلاردان قورعاۋشى: ابەنوۆ ا، تومەنوۆ ا، مۇحامبەتجانوۆ ا.
جاۋشى - قالاعا كىرۋگە رۇقسات سۇراۋشى: امانيازوۆ ا.
سايرام قالاسىنىڭ ءامىرشىسى - سۇلتانوۆا ق.
جۇڭگو ەلىنىڭ ءامىرشىسى - نۇرداۋلەتوۆا توعجان.
ال ەندى بالالار، ەلىمىزدەن ۇزاق ساپارعا اتتانامىز. تۇيەكەشتەر تۇيەلەردى دايىنداۋ ءۇشىن مىنا تاپسىرمالاردى ورىنداۋ كەرەك:
1. تەڭدەۋدى شەش: 2، 5 - ح=1، 4
ح - 4، 15=25، 12
وسىمەن تۇيەلەرىمىز دايىن.
ءبىزدىڭ ءبىرىنشى ايالدامامىز سايرام قالاسى. الداعى جولدى بولجاپ بەرۋگە ءسوزدى كورىپكەلگە بەرەمىز. كورىپكەل جولدى بولجايدى.
ال ەندەشە جولعا شىعايىق. مىنە سايرام قالاسىنا كەلدىك. ەندى قالادان ءار ءتۇرلى اشەكەيلەر ساتىپ الۋ ءۇشىن مىنا ەسەپتەردى شىعارۋىمىز كەرەك.
№1. سىرعا:
2 - 0، 89
№2. جۇزىك:
4 - 1، 02
№3. بىلەزىك:
36، 8 - 12، 5
№4. مونشاق:
74، 5 - 15، 37
كەرۋەن باسى: ءوزىمىز ولجالى بولدىق. ال ەندى كەلەسى جولعا شىعايىق.
قالا ءامىرشىسى قالادان شىعارمايدى: ساياحاتشىلارعا شارت قويادى (ەسەپ)
ءبىرىنشى سان 7، ەكىنشى سان ودان 5، 1-گە كىشى. وسى ەكى ساننىڭ قوسىندىسى قانشا؟
ەندى تالدىقورعان قالاسىنا بارار جولدا، كورىپكەل الدىمىزدان قاراقشىلار شىعۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتىپ وتىر. سوندىقتان مىناداي تاپسىرما بەرەمىز: №147 بەتتەردەگى ەسەپتەردى شەشۋى
1. 4، 07 - 3، 125=
2. 6 - 0، 89=
3. 9، 45 - 2، 356 =
كەرۋەن باسى: ءبىز الىس جولدان شارشاپ كەلدىك. جولشىباي كۇن دە ىستىق بولدى، سوندىقتان كىرەكەش بىزگە سۋسىن بەرسىن. اس دايىن بولعانشا بىزدەر جاتتىعۋلار جاسايمىز (فيزكۋلت مينۋتكا)، قول بەلدە، دەنەلەرىڭمەن دۇرىس جاۋاپتا وڭعا بۇرىلۋ، بۇرىس جاۋاپتا سولعا بۇرىلۋ كەرەك.
1. نولگە بولۋگە بولمايدى.
2. 2 - تاق سان.
3. 197 - جۇپ سان
4. 60: 10=600
5. 1، 5 جاي بولشەك
6. 8، 2 وندىق بولشەك
ەندى اسىمىزدى ءىشىپ، ءشولىمىزدى قاندىرىپ جولعا شىعايىق. الداعى جۇڭگو ەلىنە بارۋ ءۇشىن رۇقسات سۇراۋعا جاۋشى اتتاندىردىق.
جۇڭگو ءامىرشىسى رۇقسات بەرەر الدىندا مىنا تاپسىرمالاردى بەرىپتى:
0، 52+1، 36 ------------- 4، 27 - 1، 5 ------------ 8+6، 4
1، 1 - 0، 12 -------------- 6، 3+5، 2 -------------- 7+2، 3
5، 6 - 3، 6 --------------- 7 - 5، 4 ----------------- 12 - 0، 1
2 - 1، 4 ------------------- 9 - 0، 15 ---------------- 9+5، 2
8 - 1، 11 ----------------- 1 - 0، 196 -------------- 2، 6 - 9، 2
8 - 3، 4 -------------------11 - 4، 2 ----------------- 4، 5+6، 2
11 - 4، 5 ---------------- 169 - 42، 4 -------------- 7، 4+1، 02
9 - 2، 15 --------------- 12، 35 - 4، 18 ------------ 6، 13+7، 17
1. «باسقا ەلدە سۇلتان بولعانشا - ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول»
2. «تۋعان ەلدەي ەل بولماس - تۋعان جەردەي جەر بولماس»
كەرۋەنشىلەردىڭ ساپارعا شىققانداعى ماقساتى – ساۋدا-ساتتىقپەن اينالىسۋ.
ەندى ءبىز كىلەمدەرىمىزدى جۇڭگو ەلىنە ساتىپ كەلەيىك، ەگەر مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرسەڭدەر، وندا كىلەمىمىزدى ساتتىق دەپ ويلايمىز:
1. وندىق بولشەكتەر دەگەنىمىز نە؟
2. وندىق بولشەكتەردى قالاي سالىستىرادى؟
3. قانداي بولشەكتەر بىلەسىزدەر؟
4. وندىق بولشەكتەردى قالاي قوسادى؟ ازايتادى؟
جۇماتوۆا ا. وسى ەلدە جۇرگەندە وندىق بولشەكتەرگە تاريحي ماعلۇمات بەرەدى.
قورىتىندى: سونىمەن ءبىزدىڭ قىسقا دا، قىزىقتى ساپارىمىز اياقتالدى.
بۇگىن ساباق سەندەرگە ۇنادى ما؟
ەندى مەكتەبىمىزگە قايتىپ ورالايىق. سونىمەن سەندەر جول بويى قانداي ەسەپتەردى كەزدەستىرىپ، شىعاردىڭدار؟
ءۇي تاپسىرماسى: ءار وقۋشى 8 ەسەپتەن تۇراتىن تەست دايىنداپ كەلۋ كەرەك.
باعالاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وندىك بولشەكتەردى ازايتۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: حالقىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا كوز جىبەرە وتىرىپ ۇلتتىق ونەردى، حالىقتىق كاسىپتى تانىتىپ، ونى ۇيرەنىپ باعالاي بىلۋگە باۋلۋ. ەلىمىزدىڭ ەجەلگى ءداستۇرىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، وقۋشىلاردى العىرلىققا، تەز ويلاۋعا ۇيرەتۋ.
بىلىمدىلىك ماقساتى: جاي بولشەكتەردى ازايتۋ ەرەجەلەرىن ءار ءتۇرلى ەسەپتەر شىعارۋدا پايدالانا ءبىلۋ، وتىلگەن ساباقتى وقۋشى ساناسىنا بەكىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: دالدىككە، ۇقىپتىلىققا، شىدامدىلىققا، سىنىپ نامىسىن قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: وتكەن تاقىرىپتى بەكىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كەرۋەن - ساياحات ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
3. وتكەن تاريحقا كوز جىبەرۋ.
VII - عاسىردان باستاپ XII - عاسىرعا جەتكەن ۇلى جىبەك جولىنداعى دالا كەمەسى، تۇيەلەردىڭ قاز - قاتار تىركەسىپ، ۇستىندەگى اۋىر جۇكتەن بەلى قايىسىپ، ماڭ - ماڭ باسىپ كەلە جاتىر. قۇمدى، ءشولدى جەرلەردەن قينالماي وتەدى. ويتكەنى، ول شارۋاعا وتە قولايلى، شولگە شىدامدى بولىپ كەلەدى.
ءبىر شەتى - ءۇندىستان، ەكىنشى شەتى - جۇڭگو. ونىڭ ۇزىندىعى 7 مىڭ شاقىرىم بولعان. ول زاماندا جۇڭگو جىبەگى وسى جولدارمەن تاسىلدى، سوندىقتاندا «جىبەك جولى» دەپ اتالادى. بۇگىن ءبىز مەكتەبىمىزدەن جۇڭگو ەلىنە ساپار شەگەمىز. ەڭ بىرىنشىدەن ءارقايسىلارىڭا ءوز مىندەتتەرىڭدى ءبولىپ بەرەيىن.
كەرۋەن باسى - كەرۋەن باستاپ جۇرەتىن ادام: ءوز ءوزىم بولام.
تۇيەكەش - تۇيەلەردى جايىپ، كۇتىپ باعۋشىلار: قىمىزبايەۆ ر، احمەتوۆ ە.
كورىپكەل - جولدى بولجاپ، باعدارلاۋشى: سەيپىلوۆا ا.
كىرەكەش - كەرۋەنشىلەرگە اس دايىنداۋشى: ءنۇردىلدينا ا.
قولداي - كەرۋەندى جولشىباي شاپقىنشىلاردان قورعاۋشى: ابەنوۆ ا، تومەنوۆ ا، مۇحامبەتجانوۆ ا.
جاۋشى - قالاعا كىرۋگە رۇقسات سۇراۋشى: امانيازوۆ ا.
سايرام قالاسىنىڭ ءامىرشىسى - سۇلتانوۆا ق.
جۇڭگو ەلىنىڭ ءامىرشىسى - نۇرداۋلەتوۆا توعجان.
ال ەندى بالالار، ەلىمىزدەن ۇزاق ساپارعا اتتانامىز. تۇيەكەشتەر تۇيەلەردى دايىنداۋ ءۇشىن مىنا تاپسىرمالاردى ورىنداۋ كەرەك:
1. تەڭدەۋدى شەش: 2، 5 - ح=1، 4
ح - 4، 15=25، 12
وسىمەن تۇيەلەرىمىز دايىن.
ءبىزدىڭ ءبىرىنشى ايالدامامىز سايرام قالاسى. الداعى جولدى بولجاپ بەرۋگە ءسوزدى كورىپكەلگە بەرەمىز. كورىپكەل جولدى بولجايدى.
ال ەندەشە جولعا شىعايىق. مىنە سايرام قالاسىنا كەلدىك. ەندى قالادان ءار ءتۇرلى اشەكەيلەر ساتىپ الۋ ءۇشىن مىنا ەسەپتەردى شىعارۋىمىز كەرەك.
№1. سىرعا:
2 - 0، 89
№2. جۇزىك:
4 - 1، 02
№3. بىلەزىك:
36، 8 - 12، 5
№4. مونشاق:
74، 5 - 15، 37
كەرۋەن باسى: ءوزىمىز ولجالى بولدىق. ال ەندى كەلەسى جولعا شىعايىق.
قالا ءامىرشىسى قالادان شىعارمايدى: ساياحاتشىلارعا شارت قويادى (ەسەپ)
ءبىرىنشى سان 7، ەكىنشى سان ودان 5، 1-گە كىشى. وسى ەكى ساننىڭ قوسىندىسى قانشا؟
ەندى تالدىقورعان قالاسىنا بارار جولدا، كورىپكەل الدىمىزدان قاراقشىلار شىعۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتىپ وتىر. سوندىقتان مىناداي تاپسىرما بەرەمىز: №147 بەتتەردەگى ەسەپتەردى شەشۋى
1. 4، 07 - 3، 125=
2. 6 - 0، 89=
3. 9، 45 - 2، 356 =
كەرۋەن باسى: ءبىز الىس جولدان شارشاپ كەلدىك. جولشىباي كۇن دە ىستىق بولدى، سوندىقتان كىرەكەش بىزگە سۋسىن بەرسىن. اس دايىن بولعانشا بىزدەر جاتتىعۋلار جاسايمىز (فيزكۋلت مينۋتكا)، قول بەلدە، دەنەلەرىڭمەن دۇرىس جاۋاپتا وڭعا بۇرىلۋ، بۇرىس جاۋاپتا سولعا بۇرىلۋ كەرەك.
1. نولگە بولۋگە بولمايدى.
2. 2 - تاق سان.
3. 197 - جۇپ سان
4. 60: 10=600
5. 1، 5 جاي بولشەك
6. 8، 2 وندىق بولشەك
ەندى اسىمىزدى ءىشىپ، ءشولىمىزدى قاندىرىپ جولعا شىعايىق. الداعى جۇڭگو ەلىنە بارۋ ءۇشىن رۇقسات سۇراۋعا جاۋشى اتتاندىردىق.
جۇڭگو ءامىرشىسى رۇقسات بەرەر الدىندا مىنا تاپسىرمالاردى بەرىپتى:
0، 52+1، 36 ------------- 4، 27 - 1، 5 ------------ 8+6، 4
1، 1 - 0، 12 -------------- 6، 3+5، 2 -------------- 7+2، 3
5، 6 - 3، 6 --------------- 7 - 5، 4 ----------------- 12 - 0، 1
2 - 1، 4 ------------------- 9 - 0، 15 ---------------- 9+5، 2
8 - 1، 11 ----------------- 1 - 0، 196 -------------- 2، 6 - 9، 2
8 - 3، 4 -------------------11 - 4، 2 ----------------- 4، 5+6، 2
11 - 4، 5 ---------------- 169 - 42، 4 -------------- 7، 4+1، 02
9 - 2، 15 --------------- 12، 35 - 4، 18 ------------ 6، 13+7، 17
1. «باسقا ەلدە سۇلتان بولعانشا - ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول»
2. «تۋعان ەلدەي ەل بولماس - تۋعان جەردەي جەر بولماس»
كەرۋەنشىلەردىڭ ساپارعا شىققانداعى ماقساتى – ساۋدا-ساتتىقپەن اينالىسۋ.
ەندى ءبىز كىلەمدەرىمىزدى جۇڭگو ەلىنە ساتىپ كەلەيىك، ەگەر مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرسەڭدەر، وندا كىلەمىمىزدى ساتتىق دەپ ويلايمىز:
1. وندىق بولشەكتەر دەگەنىمىز نە؟
2. وندىق بولشەكتەردى قالاي سالىستىرادى؟
3. قانداي بولشەكتەر بىلەسىزدەر؟
4. وندىق بولشەكتەردى قالاي قوسادى؟ ازايتادى؟
جۇماتوۆا ا. وسى ەلدە جۇرگەندە وندىق بولشەكتەرگە تاريحي ماعلۇمات بەرەدى.
قورىتىندى: سونىمەن ءبىزدىڭ قىسقا دا، قىزىقتى ساپارىمىز اياقتالدى.
بۇگىن ساباق سەندەرگە ۇنادى ما؟
ەندى مەكتەبىمىزگە قايتىپ ورالايىق. سونىمەن سەندەر جول بويى قانداي ەسەپتەردى كەزدەستىرىپ، شىعاردىڭدار؟
ءۇي تاپسىرماسى: ءار وقۋشى 8 ەسەپتەن تۇراتىن تەست دايىنداپ كەلۋ كەرەك.
باعالاۋ.
You Might Also Like
