وقىتۋشىعا ارنالعان العاشقى ادىستەمەلىك نۇسقاۋلار
قىزىلوردا وبلىسى قازالى اۋدانى.
مۋزىكا ءپانى ءمۇعالىمى بايان الپىسباي يگىلىك قىزى
وقىتۋشىعا ارنالعان العاشقى ادىستەمەلىك نۇسقاۋلار.
مۋزىكا – ادام جانىن جارقىنداتاتىن ونەر. سوندىقتان مۋزىكا ادام بالاسىنا قاتتى اسەر ەتەدى. ءبىراق ويلانعان اۋەندى سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس، ونى تەك مۋزىكانى جان - دۇنيەسىمەن تۇسىنەتىن ادام عانا اۋەن ىرعاعىمەن عانا قابىلدايدى. ويتكەنى، «مۋزىكا – جۇرەك ءتىلى»، ياعني سەزىم، قوبالجۋ، كوڭىل - كۇيدىڭ ءتىلى دەپ ۇققان ءجون.
مۋزىكا – شىنايى ونەر، ادامعا اسەر ەتىپ، قۇدىرەتتى ەموسيالىق وراسان زور كۇش ارقىلى ەستەتيكالىق تالعامىن وياتادى.
مۋزىكانى تىڭداۋ ارقىلى وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتتارى جۇزەگە اسادى. سونىمەن بىرگە مۋزىكانى تىڭداۋمەن قاتار ونى قابىلداۋ ارقىلى باسقا عىلىمي سالالارىن جەتىك مەڭگەرۋگە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەتىنى انىق. مۋزىكانى سەزىنگەن بالا، ول ماتەماتيكا ءپانىن جەتىك مەڭگەرىپ، جوعارى كورسەتكىش كورسەتەتىنى بارشاعا ايان. مۋزىكانى سەزىنىپ قانا قويماي، ونى كوز الدىنا ەلەستەتە بىلگەن وقۋشى انا ءتىلى مەن ادەبيەت پاندەرىن جەتىك مەڭگەرەتىن بولادى. كەيبىر بالالار مۋزىكانى جاي عانا تىڭداپ، ەشقانداي اسەر، سەزىنۋ، قوبالجۋ، ەموسيالىق اسەر الا الماسا، ول وقۋشى مۋزىكادان باسقا جالپى پاندەردەن ءبىلىم كورسەتكىشى تومەن بولادى.
مۋزىكانى دۇرىس ءتۇسىنىپ تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، سەزىمىن، ساناسىن، قيالىن، تالعامىن جالپى ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى مەن مادەنيەتتىلىگىن دامىتامىز.
1. مۋزىكالىق اسپاپتا جاقسى ويناۋ ورىنداۋشىنىڭ تەحنيكانى شەبەر
مەڭگەرىپ، شىعارمانى اسەرلى ورىنداۋمەن ەرەكشەلەنەدى. ورىنداۋشىنىڭ دىبىستاردى ەستۋى ەرەكشە بولادى. ول دىبىستىڭ كۇشىن، سيپاتىن بوياۋىن الدىن الا ەستىپ، قايتكەندە ادام جانىنا كۇشتى اسەر ەتەتىنىن شامالاپ وتىرىپ، قول قيمىلدارىمەن ساۋساقتاردىڭ ارەكەتتەرىن سوعان باعىندىرادى. وقۋشىلاردىڭ مۋزىكالىق قابىلەتىن جان - جاقتى دامىتۋ جولىندا مىناداي جۇمىستار جۇرگىزەمىن:
ءى. مۋزىكالىق – تەوريالىق ءبىلىمىنىڭ نەگىزدەرىن مەڭگەرتۋ.
ءىى. ورىنداۋشىلىق قيمىل – ارەكەتتەر تاسىلدەرىنىڭ نەگىزدەرىن يگەرتۋ: وقۋشىنىڭ دۇرىس وتىرۋىن، قولدىڭ، ساۋساقتاردىڭ دۇرىس ورنالاسۋىنا كوڭىل ءبولۋ.
ءىىى. باستاپقى وقۋدىڭ ەڭ قيىن دا كۇردەلى جاعى ورىنداۋشىلىق شەبەرلىگىن مەڭگەرتۋ.
IV. مۋزىكانى مانەرلەپ ورىنداۋدىڭ ءار – ءتۇرلى تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ.
نوتانى جاقسى وقىپ، ويناۋ داعدىسىن دامىتۋ ءۇشىن، نوتانىڭ اتتارىن جاقسى ءبىلىپ، ولاردىڭ ۇزاقتىعى مەن نوتا سىزىقتارىندا قالاي جازىلاتىنىن، ورىنىن اجىراتا ءبىلۋ، نوتالاردىڭ سكريپكا جانە باس كىلتىندە جازىلعانىن ايىرۋ، التەراسيا بەلگىلەرىن، كىدىرىس بەلگىلەرىن تولىق مەڭگەرتەمىن.
فورتەپيانونىڭ كلاۆياتۋراسىمەن تانىستىرىپ، وكتاۆالاردى اجىراتىپ، دىبىستى جوعارلاتاتىن نەمەسە تومەندەتەتىن قارا كلاۆيشتەردىڭ قىزمەتىن ءتۇسىندىرىپ، ەركىن تاۋىپ ويناۋىن قالىپتاستىرامىن. ورىنداۋشىلىق قيمىل ارەكە تاسىلدەرىنىڭ نەگىزدەرىن يگەرتۋ: وقۋشىنىڭ دۇرىس وتىرۋىن، قولدىڭ ساۋساقتارىنىڭ دۇرىس ورنالاسۋى.
2. قولدىڭ قويىلىمى دەگەنىمىز مۋزىكالىق اسپاپتا ويناپ ۇيرەنۋ
بارىسىندا وقۋشىنىڭ قولدارى مەن ساۋساقتارىنىڭ دۇرىس ورنالاسىپ قالىپتاسۋى. ساۋساقتاردىڭ كلاۆيشتەر ۇستىنە ورنالاسۋ قالپى شاعىن دوپ ۇستاپ تۇرعانداي بولۋى شارت. ولاردىڭ جازىلىپ كەتۋىنەن قولدىڭ بۇلشىق ەتىنە كۇش ءتۇسىپ، تەز شارشاۋىنا اكەپ سوعادى.
قولدىڭ بىلەك پەن بىلەزىك بۋىنى ساۋساقتاردىڭ قيمىل قوزعالىستارىنا ساي يكەمدەلىپ وتىرادى. وقۋشى العاش كلاۆيشتەردى باسۋ ارقىلى جاقسى، نازدى دىبىس شىعارۋ ءۇشىن بولماشى بولسا دا كۇش جۇمسايدى، سول سەبەپتەن وقىتۋشى ساباق سايىن وقۋشىنىڭ قول بۇلشىق ەتتەرىنىڭ بوس بولۋىن قاداعالاپ وتىرعانى ءجون. شىعارمانى ورىنداپ بولعان سوڭ، قولعا بۇلشىق ەتتەرىن دەمالدىرۋ ءۇشىن، مەن كەزەكتى ساباعىمدا ءتۇرلى جاتتىعۋلار پايدالانامىن. ساۋساق تىم جوعارى كوتەرىلىپ، سەرمەي باسىلىپ، ولاردىڭ شاشىراڭقى قالپىنىڭ ناتيجەسىندە كلاۆيشتەر تارسىلداپ باسىلىپ، دىبىس ءۇستىرتىن شىعادى. سوندىقتان مەن وقۋشىعا ءبىرىنشى نون لەگاتو، ال كەيىننەن لەگاتو دىبىس شىعارۋ تاسىلدەرىمەن وينالاتىن جاتتىعۋلار بەرەمىن. وسى جاتتىعۋلاردى ويناۋ ارقىلى اپپليكاتۋرانى دۇرىس تاڭداپ قويامىن. ەگەر ساۋساقتار ىڭعايسىز بولسا، شىعارمانى ورىنداۋ كەزىندە ارينە تەحنيكالىق قيىندىقتار تۋعىزۋى مۇمكىن. فورتەپيانو اسپابى ءارتۇرلى دىبىستار شىعارۋعا مۇمكىنشىلىگى بار. دىبىس ديناميكاسىن جۇمساق، نازىك جىڭىشكەدەن ءوسىرىپ، كۇشتى فورتيسسيموعا دەيىن شىعارۋعا بولادى. سوندىقتان دا وقۋشىعا مۇمكىندىگىنشە ءارتۇرلى شىعارمانى شىعارۋ ءۇشىن، دىبىس شىعارۋدىڭ ادىستەرىن ۇيرەتەمىن.
3. وقۋشىنى وسىلايشا جەكەلەگەن دىبىستاردى دۇرىس تاۋىپ، ولاردى
اسپاپتا جاتتىقتىرىپ ۇيرەتكەن سوڭ، كەيبىر جەڭىل اۋەندەردى ويناتۋعا كىرىسەمىن. وقۋشى شىعارمانى ورىنداۋدا ءوز بەتىمەن نوتانى وقىپ، شىعارمانىڭ كولەمىنە، ونداعى التەراسيا بەلگىلەرىنە، دىبىس ۇزاقتىعىنا كوڭىل اۋدارتامىن. سودان سوڭ شىعارمانى بولىمدەرگە ءبولىپ تالداۋ جۇمىسىن جۇرگىزەمىن. مۋزىكالىق اۋەندى جەكە - جەكە تالداپ، سوڭىنان ءبارىن ءبىر سويلەمگە بىرىكتىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزەمىن. تەحنيكالىق قيىن وينالاتىن جەرلەرىنە توقتالىپ، سوعان ۇقساس جاتتىعۋ دايارلايمىن. وقۋشىنىڭ ىنتا جىگەرىن ارتتىرۋ ءۇشىن شىعارمانى ءوزىم ويناپ كورسەتەمىن. وقۋشى شىعارما تۋرالى جان - جاقتى تۇسىنىك الۋ ناتيجەسىندە، سول شىعارمانى ۇيرەنۋ بارىسىندا كەزدەسەتىن تەحنيكالىق جانە كوركەمدىك جۇمىستاردان حاباردار بولىپ، شىعارمانىڭ ورىندالۋىن ەلەستەتە الاتىنداي بولىپ شىعۋى كەرەك. وقۋشى شىعارمانى وقي وتىرىپ، ويناعان كەزدە توقتاماي، كەرەكتى ەكپىندە ديناميكالىق شارتتاردى ەسكەرە وتىرىپ ورىنداۋى قاجەت.
مۋزىكا ءپانى ءمۇعالىمى بايان الپىسباي يگىلىك قىزى
وقىتۋشىعا ارنالعان العاشقى ادىستەمەلىك نۇسقاۋلار.
مۋزىكا – ادام جانىن جارقىنداتاتىن ونەر. سوندىقتان مۋزىكا ادام بالاسىنا قاتتى اسەر ەتەدى. ءبىراق ويلانعان اۋەندى سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس، ونى تەك مۋزىكانى جان - دۇنيەسىمەن تۇسىنەتىن ادام عانا اۋەن ىرعاعىمەن عانا قابىلدايدى. ويتكەنى، «مۋزىكا – جۇرەك ءتىلى»، ياعني سەزىم، قوبالجۋ، كوڭىل - كۇيدىڭ ءتىلى دەپ ۇققان ءجون.
مۋزىكا – شىنايى ونەر، ادامعا اسەر ەتىپ، قۇدىرەتتى ەموسيالىق وراسان زور كۇش ارقىلى ەستەتيكالىق تالعامىن وياتادى.
مۋزىكانى تىڭداۋ ارقىلى وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتتارى جۇزەگە اسادى. سونىمەن بىرگە مۋزىكانى تىڭداۋمەن قاتار ونى قابىلداۋ ارقىلى باسقا عىلىمي سالالارىن جەتىك مەڭگەرۋگە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەتىنى انىق. مۋزىكانى سەزىنگەن بالا، ول ماتەماتيكا ءپانىن جەتىك مەڭگەرىپ، جوعارى كورسەتكىش كورسەتەتىنى بارشاعا ايان. مۋزىكانى سەزىنىپ قانا قويماي، ونى كوز الدىنا ەلەستەتە بىلگەن وقۋشى انا ءتىلى مەن ادەبيەت پاندەرىن جەتىك مەڭگەرەتىن بولادى. كەيبىر بالالار مۋزىكانى جاي عانا تىڭداپ، ەشقانداي اسەر، سەزىنۋ، قوبالجۋ، ەموسيالىق اسەر الا الماسا، ول وقۋشى مۋزىكادان باسقا جالپى پاندەردەن ءبىلىم كورسەتكىشى تومەن بولادى.
مۋزىكانى دۇرىس ءتۇسىنىپ تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، سەزىمىن، ساناسىن، قيالىن، تالعامىن جالپى ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى مەن مادەنيەتتىلىگىن دامىتامىز.
1. مۋزىكالىق اسپاپتا جاقسى ويناۋ ورىنداۋشىنىڭ تەحنيكانى شەبەر
مەڭگەرىپ، شىعارمانى اسەرلى ورىنداۋمەن ەرەكشەلەنەدى. ورىنداۋشىنىڭ دىبىستاردى ەستۋى ەرەكشە بولادى. ول دىبىستىڭ كۇشىن، سيپاتىن بوياۋىن الدىن الا ەستىپ، قايتكەندە ادام جانىنا كۇشتى اسەر ەتەتىنىن شامالاپ وتىرىپ، قول قيمىلدارىمەن ساۋساقتاردىڭ ارەكەتتەرىن سوعان باعىندىرادى. وقۋشىلاردىڭ مۋزىكالىق قابىلەتىن جان - جاقتى دامىتۋ جولىندا مىناداي جۇمىستار جۇرگىزەمىن:
ءى. مۋزىكالىق – تەوريالىق ءبىلىمىنىڭ نەگىزدەرىن مەڭگەرتۋ.
ءىى. ورىنداۋشىلىق قيمىل – ارەكەتتەر تاسىلدەرىنىڭ نەگىزدەرىن يگەرتۋ: وقۋشىنىڭ دۇرىس وتىرۋىن، قولدىڭ، ساۋساقتاردىڭ دۇرىس ورنالاسۋىنا كوڭىل ءبولۋ.
ءىىى. باستاپقى وقۋدىڭ ەڭ قيىن دا كۇردەلى جاعى ورىنداۋشىلىق شەبەرلىگىن مەڭگەرتۋ.
IV. مۋزىكانى مانەرلەپ ورىنداۋدىڭ ءار – ءتۇرلى تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ.
نوتانى جاقسى وقىپ، ويناۋ داعدىسىن دامىتۋ ءۇشىن، نوتانىڭ اتتارىن جاقسى ءبىلىپ، ولاردىڭ ۇزاقتىعى مەن نوتا سىزىقتارىندا قالاي جازىلاتىنىن، ورىنىن اجىراتا ءبىلۋ، نوتالاردىڭ سكريپكا جانە باس كىلتىندە جازىلعانىن ايىرۋ، التەراسيا بەلگىلەرىن، كىدىرىس بەلگىلەرىن تولىق مەڭگەرتەمىن.
فورتەپيانونىڭ كلاۆياتۋراسىمەن تانىستىرىپ، وكتاۆالاردى اجىراتىپ، دىبىستى جوعارلاتاتىن نەمەسە تومەندەتەتىن قارا كلاۆيشتەردىڭ قىزمەتىن ءتۇسىندىرىپ، ەركىن تاۋىپ ويناۋىن قالىپتاستىرامىن. ورىنداۋشىلىق قيمىل ارەكە تاسىلدەرىنىڭ نەگىزدەرىن يگەرتۋ: وقۋشىنىڭ دۇرىس وتىرۋىن، قولدىڭ ساۋساقتارىنىڭ دۇرىس ورنالاسۋى.
2. قولدىڭ قويىلىمى دەگەنىمىز مۋزىكالىق اسپاپتا ويناپ ۇيرەنۋ
بارىسىندا وقۋشىنىڭ قولدارى مەن ساۋساقتارىنىڭ دۇرىس ورنالاسىپ قالىپتاسۋى. ساۋساقتاردىڭ كلاۆيشتەر ۇستىنە ورنالاسۋ قالپى شاعىن دوپ ۇستاپ تۇرعانداي بولۋى شارت. ولاردىڭ جازىلىپ كەتۋىنەن قولدىڭ بۇلشىق ەتىنە كۇش ءتۇسىپ، تەز شارشاۋىنا اكەپ سوعادى.
قولدىڭ بىلەك پەن بىلەزىك بۋىنى ساۋساقتاردىڭ قيمىل قوزعالىستارىنا ساي يكەمدەلىپ وتىرادى. وقۋشى العاش كلاۆيشتەردى باسۋ ارقىلى جاقسى، نازدى دىبىس شىعارۋ ءۇشىن بولماشى بولسا دا كۇش جۇمسايدى، سول سەبەپتەن وقىتۋشى ساباق سايىن وقۋشىنىڭ قول بۇلشىق ەتتەرىنىڭ بوس بولۋىن قاداعالاپ وتىرعانى ءجون. شىعارمانى ورىنداپ بولعان سوڭ، قولعا بۇلشىق ەتتەرىن دەمالدىرۋ ءۇشىن، مەن كەزەكتى ساباعىمدا ءتۇرلى جاتتىعۋلار پايدالانامىن. ساۋساق تىم جوعارى كوتەرىلىپ، سەرمەي باسىلىپ، ولاردىڭ شاشىراڭقى قالپىنىڭ ناتيجەسىندە كلاۆيشتەر تارسىلداپ باسىلىپ، دىبىس ءۇستىرتىن شىعادى. سوندىقتان مەن وقۋشىعا ءبىرىنشى نون لەگاتو، ال كەيىننەن لەگاتو دىبىس شىعارۋ تاسىلدەرىمەن وينالاتىن جاتتىعۋلار بەرەمىن. وسى جاتتىعۋلاردى ويناۋ ارقىلى اپپليكاتۋرانى دۇرىس تاڭداپ قويامىن. ەگەر ساۋساقتار ىڭعايسىز بولسا، شىعارمانى ورىنداۋ كەزىندە ارينە تەحنيكالىق قيىندىقتار تۋعىزۋى مۇمكىن. فورتەپيانو اسپابى ءارتۇرلى دىبىستار شىعارۋعا مۇمكىنشىلىگى بار. دىبىس ديناميكاسىن جۇمساق، نازىك جىڭىشكەدەن ءوسىرىپ، كۇشتى فورتيسسيموعا دەيىن شىعارۋعا بولادى. سوندىقتان دا وقۋشىعا مۇمكىندىگىنشە ءارتۇرلى شىعارمانى شىعارۋ ءۇشىن، دىبىس شىعارۋدىڭ ادىستەرىن ۇيرەتەمىن.
3. وقۋشىنى وسىلايشا جەكەلەگەن دىبىستاردى دۇرىس تاۋىپ، ولاردى
اسپاپتا جاتتىقتىرىپ ۇيرەتكەن سوڭ، كەيبىر جەڭىل اۋەندەردى ويناتۋعا كىرىسەمىن. وقۋشى شىعارمانى ورىنداۋدا ءوز بەتىمەن نوتانى وقىپ، شىعارمانىڭ كولەمىنە، ونداعى التەراسيا بەلگىلەرىنە، دىبىس ۇزاقتىعىنا كوڭىل اۋدارتامىن. سودان سوڭ شىعارمانى بولىمدەرگە ءبولىپ تالداۋ جۇمىسىن جۇرگىزەمىن. مۋزىكالىق اۋەندى جەكە - جەكە تالداپ، سوڭىنان ءبارىن ءبىر سويلەمگە بىرىكتىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزەمىن. تەحنيكالىق قيىن وينالاتىن جەرلەرىنە توقتالىپ، سوعان ۇقساس جاتتىعۋ دايارلايمىن. وقۋشىنىڭ ىنتا جىگەرىن ارتتىرۋ ءۇشىن شىعارمانى ءوزىم ويناپ كورسەتەمىن. وقۋشى شىعارما تۋرالى جان - جاقتى تۇسىنىك الۋ ناتيجەسىندە، سول شىعارمانى ۇيرەنۋ بارىسىندا كەزدەسەتىن تەحنيكالىق جانە كوركەمدىك جۇمىستاردان حاباردار بولىپ، شىعارمانىڭ ورىندالۋىن ەلەستەتە الاتىنداي بولىپ شىعۋى كەرەك. وقۋشى شىعارمانى وقي وتىرىپ، ويناعان كەزدە توقتاماي، كەرەكتى ەكپىندە ديناميكالىق شارتتاردى ەسكەرە وتىرىپ ورىنداۋى قاجەت.
You Might Also Like
