وقۋشىلاردىڭ شىعارمىشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ جولدارى
«بىزدەگى باستى مىندەت – ءبىلىم بەرۋدى
جاڭا ساپامەن جانە مازمۇنمەن تولىقتىرۋ»
– دەگەن بولاتىن ەلباسىمىز كەزەكتى جولداۋىندا.
بۇگىنگى جاس ۇرپاققا جان – جاقتى ءبىلىم بەرۋ، تاربيەلەۋ ءاربىر ۇستازدىڭ باستى مىندەتى. ءبىلىم نەگىزى باستاۋىشتا قالاناتىن بولعاندىقتان، ونىڭ شىعارماشىلىق مۇمكىندىگىنىڭ دامۋى دا سول كەزدەن باستالادى. كەز كەلگەن دامىعان ءوندىرىس قازىرگى تاڭدا شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساۋدى تالاپ ەتەتىن ادامدى قاجەت ەتەدى. شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاسايتىن ادامنىڭ نەگىزگى ءىس – ارەكەتى اقىل ويعا، ءارى العان ءبىلىمدى باسقا ءىس – ارەكەتتە تاسىمالداي الۋعا نەگىزدەيدى.
شىعارماشىلىق دەگەنىمىز نە؟ شىعارماشىلىق - ادامنىڭ ءىس – ارەكەتىنىڭ ءتۇرى. شىعارماشىلىق قابىلەتتەردىڭ دامۋى، بۇگىنگى تاڭدا نەگىزگى نىسانا بولىپ، ال وقۋشىدا شىعارماشىلىق بەلگىلەرىنىڭ بولماۋى – ۇلكەن ماسەلەگە اينالىپ، قازىرگى تاڭدا ويلاندىراتىن دۇنيە. ويتكەنى، ومىردەگى سان الۋان قيىنشىلىقتاردى شەشە ءبىلۋ تەك شىعارماشىل ادامداردىڭ قولىنان كەلەدى. بالانى باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ شىعارماشىلىق ويلاۋعا، قالىپتان تىس شەشىمدەر قابىلداي الۋعا، تاجىريبەلىك ارەكەتتەرگە دايىن بولۋعا اكەلۋدىڭ جولدارىن كورسەتۋ كەرەك. شىعارماشىلىق – بۇكىل تىرشىلىكتىڭ كوزى. ادام بالاسىنىڭ سويلەي باستاعان كەزىنەن باستاپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جەتكەن جەتىستىكتەرى شىعارماشىلىقتىڭ ناتيجەسى. بۇعان بۇكىل حالىقتىق، جالپى جانە جەكە ادامنىڭ شىعارماشىلىعى ارقىلى جەتتىك. ءار جاڭا ۇرپاق وزىنە دەيىنگى ۇرپاقتىڭ قول جەتكەن جەتىستىكتەرىن مەڭگەرىپ قانا قويماي، ءوز ءىس – ارەكەتىندە سول جەتىستىكتەردى جاڭا جاعدايعا بەيمىدەي، جەتىلدىرە وتىرىپ، بارلىق سالادا تاڭعاجايىپ تابىستارعا قول جەتكىزەدى.
قازىرگى كەزدە مەكتەپتىڭ الدىنا قويىلىپ وتىرعان باستى تالاپتاردىڭ ءبىرى – رۋحاني دۇنيەسى باي، جان – جاقتى دامىعان جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ. بالانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋدىڭ جولدارى، قۇرالدارىن انىقتاۋ ەرتەدەن زەرتتەلىپ كەلەدى. وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ ماسەلەسىن تالداۋ، ەڭ الدىمەن «قابىلەت» ۇعىمىنىڭ ءمانىن تەرەڭ ءتۇسىنۋدى تالاپ ەتەدى. شىعارماشىلىق ۇعىمىن «جالپى ينتەللەكتۋالدىق قابىلەت» دەپ قاراستىرۋعا بولادى. قابىلەتتىلىك رەپرودۋكتيۆتى، شىعارماشىلىق دەپ ەكى سالاعا بولىنەدى:
- ءبىرىنشى دارەجەدەگى قابىلەتى دامىعان ادام – ءبىلىمدى ءارى جاڭا جاعدايدى، ءىس – ارەكەتتى تەز قابىلدايدى.
- ەكىنشى دارەجەدەگى قابىلەتى دامىعان ادام – ءوزىنىڭ جەكە ءىس – ارەكەتىمەن جاڭالىق ويلاپ تابادى، جاڭانى قالىپتاستىرادى.
بالانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋدىڭ جولدارىن، قۇرالدارىن انىقتاۋ پسيحولوگيا مەن پەداگوگيكا عىلىمدارىندا وتە ەرتەدەن زەرتتەلىپ كەلەدى. شىعارماشىلىق الەمدىك مادەنيەتتىڭ بارلىق داۋىرىندەگى ويشىلداردىڭ نازارىندا بولعاندىعىن «شىعارماشىلىق تەورياسىن» جاساۋعا دەگەن كوپتەگەن ىزدەنىستەردىڭ بولعاندىعىنان بايقاۋعا بولادى. بۇل ارەكەتتەر ءوزىنىڭ لوگيكالىق شەگىنە جەتكەن دەپ ايتۋعا بولمايدى. سوندىقتان شىعارماشىلىق پەداگوگيكاسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى — بۇگىنگى كۇن تالاپتارىنان تۋىنداعان، وزىق قوعامعا لايىقتى جاڭا سانا، رۋحاني ساپا قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ جولدارى مەن شەشىمدەرىن ىزدەستىرۋ بولىپ تابىلادى.
«شىعارماشىلىق» ءسوزىنىڭ توركىنى ەتيمولوگياسى «شىعارۋ»، «ويلاپ تابۋ» دەگەنگە كەلىپ سايادى. دەمەك جاڭا نارسە ويلاپ تابۋ، سول ارقىلى جەتىستىككە قول جەتكىزۋ دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. فيلوسوفيالىق سوزدىكتە «شىعارماشىلىق قايتالانبايتىن تاريحي-قوعامدىق ءمانى بار، جوعارى ساپاداعى جاڭالىق اشاتىن ىس-ارەكەت»، — دەپ تۇسىندىرىلەدى.
شىعارماشىلىق — وتە كۇردەلى پسيحولوگيالىق پروسەسس. ول ىس-ارەكەتتىڭ ءتۇرى بولعاندىقتان تەك ادامعا عانا ءتان. ۇزاق جىلدار بويى شىعارماشىلىق بارلىق ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى دەپ قاراستىرىلىپ كەلسە، قازىرگى عىلىم جەتىستىكتەرى قابىلەتتىڭ مۇنداي دارەجەسىنە بەلگىلى ءبىر شارتتار ورىندالعان جاعدايدا كەز كەلگەن بالانى كوتەرۋگە بولاتىندىعى جايلى كوپ ايتۋدا.
قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارمىشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ - نەگىزگى ماقسات.
ءبىزدىڭ وقۋشىعا قويعان ءتالابىمىز:
- قورشاعان ورتانى سەزە ءبىلۋ، قۇبىلىس سەبەپتەرىن ىزدەنە ءبىلۋ؛
- اقىل پاراساتتى يگەرىپ، ويلاۋ، سەزىم قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ؛
- الدىنا ماقسات قويا ءبىلۋ جانە جەتۋگە ۇمتىلۋ؛
- ءوزىن — ءوزى تالداۋدى، ءوزىن — ءوزى باعالاي ءبىلۋدى مەڭگەرۋ؛
- باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساي ءبىلۋ، وسى زامانعا ساي تەحنولوگيالاردى پايدالانا ءبىلۋ (ينتەرنەت، ەلەكتروندى پوشتا)؛
- قورشاعان ورتادا ءوز ورنىڭدى، جەكە ءرولىڭدى انىقتاي ءبىلۋ.
مۇعالىمدەرى شىعارماشىلىق جۇمىسپەن اينالىسۋعا دايار بولۋى كەرەك، ناتيجەگە جەتۋگە ۇمتىلۋ قاجەت.
بۇل سالادا اتقارىلاتىن جۇمىستار جەتەرلىك.
“بالانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن اشۋ، ونى العا قاراي دامىتۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى جاعدايلار جاساۋ قاجەت”.
وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىن دامۋى، قابىلەتىنىڭ اشىلۋى كوبىنەسە ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگنە، جانە ونىڭ تۇلعالىق قاسيەتىنە بايلانىستى ەكەنى ايدان انىق.
وقۋشىمەن جۇمىستىڭ نەگىزگى ماقساتى- ولاردىڭ شىعارماشىلىق جۇمىستا ءوزىنىڭ قابىلەتىن ىسكە اسىرۋعا دايىندىعىن قالىپتاستىرۋ. ال ماقساتقا جەتۋ وقۋ باعدارلاماسىن تەرەڭدەتىپ وقىتۋ جانە وقۋشىنىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگىن دامىتۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى.
مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ شىعارماشىلىق قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرۋ وتە ماڭىزدى، كۇردەلى جانە كوپ سالالى.
قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى ءار وقۋشىعا ەركىن شىعارماشىلىق جولىن تانداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى زامانداعى قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ۇستازدار قاۋىمىنىڭ الدىنداعى ۇلكەن ماقسات: ءومىردىڭ بارلىق سالاسىنداعى بەلسەندى، شىعارماشىلىق ءىس — ارەكەتىنە قابىلەتتى، ەركىن جانە جان — جاقتى جەتىلگەن تۇلعا تاربيەلەۋ.
ومىردەگى سان الۋان قيىندىقتى شەشە ءبىلۋ تەك شىعارماشىل ادامنىڭ قولىنان كەلەدى. شىعارماشىل ادامنىڭ بويىندا باتىلدىق، ەركىندىك، ۇشقىرلىق، سەزىمتالدىق سياقتى قاسيەتتەر مەن قاتار ەرەكشە وي قىزمەتى، قايشىلىقتاردى ءتۇسىنۋ، زاڭدىلىقتاردى انىقتاۋ، شىعارماشىلىققا دەگەن قۇشتارلىق بولۋ كەرەك.
ۋاقىت تالابىنا ساي وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ ءۇشىن، وقىتۋدى جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگياسىن پايدالانادى. شىعارماشىلىققا ۇيرەتۋ ءۇشىن مىنانداي جاعدايلاردى ەسكەرگەن. ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ وقۋعا ىنتاسىن وياتىپ، ولاردىڭ قابىلەتىنىڭ دامۋىنا جول اشۋ، العاشقى ۋاقىتتان باستاپ – اق ءاربىر وقۋشىنىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرىن، ىنتاسى مەن بەيىمدىلىگىن، وقۋ مەن ەڭبەككە ۇقىپتىلىعىن ەسكەرىپ وتىرىپ، جۇمىس ىستەۋ باعىتىن، جوسپارلارىن جاسايمىز. وقۋشىنىڭ ءوز بولمىسىن تانۋعا كومەكتەسىپ، قابىلەتىن وياتۋ، جاڭا رۋحاني كۇش بەرۋ – ول ءبىلىمنىڭ ەڭ ماڭىزدى ماقساتى بولىپ تابىلادى.
شىعارماشىلىقتىڭ نەگىزگى سيپاتى جاڭالىق اشۋعا، جاڭا تاسىلدەر تابۋعا ۇمتىلۋ دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. شىعارماشىلىققا، جاڭا تىڭ نارسە جاساۋ ءتان دەسەك، ەرتەدەن بەلگىلى نارسەنى قايتالاۋدى شىعارماشىلىق دەپ ايتۋعا بولمايدى، ءبىراق بۇرىننان بەلگىلى، تانىس نارسەلەردىڭ وزىنەن قانداي دا ءبىر ەرەكشەلىك تابۋ، ونى جاڭاشا تۇردە جاساۋ، ەرەكشە قاسيەتتەرىن تابۋ شىعارماشىلىققا ءتان قۇبىلىس.
«شىعارماشىلىق» ۇعىمىنىڭ جالپى تەورياسىن زەرتتەگەن س.ل رۋبينشتەين «وقۋشى شىعارماشىلىعىنىڭ ەرەكشەلىگى ونىڭ ساپالى تۇردە ماقساتتى ارەكەت جاساۋىمەن انىقتالادى» - دەي كەلە، شىعارماشىلىق شەشىمنىڭ
ناتيجەسى، بالانىڭ ءوزى ءۇشىن جاڭالىق بولسا جەتكىلىكتى ەكەندىگىن ايتادى ياعني، بالانىڭ شىعارماشىلىق ءونىمدى ەڭبەگى ونىڭ جەكە تاربيەسىمەن سالىستىرىلادى.
وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋدا شىعارماشىلىق ساباقتاردى وتكىزۋدىڭ، وقۋشىنىڭ ءوز بەتىمەن ىزدەنىپ، شىعارماشىل وي – ءورىسىن ارتتىرۋدا الاتىن ماڭىزى وتە ەرەكشە.
وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرى اشىلۋ ءۇشىن بەلسەندى فورمالار مەن ادىستەردى قولدانۋ كەرەك: اڭگىمەلەسۋ، پىكىرتالاس، ويىندار، تارتىستار، جورىقتار مەن سايىستار، سۇحبات، بايقاۋلار، وليمپيادالار، باقىلاۋلار، شىعارماشىلىق ەڭبەك، جوبالار، دەربەس ساباقتار. وقۋشىلاردىڭ قابىلەتتەرىنە قاراي ءاربىر بالانىڭ ويىن وياتىپ، ويلاندىرۋعا، تالداۋ جاساۋعا، سالىستىرۋعا جەتەلەيتىن جەكە شىعارماشىلىق تاپسىرما بەرەمىز. وسىنداي ادىستەردى ءجيى پايدالانىپ وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىققا باۋلۋىنا، شاكىرت بويىنداعى تالانت كوزىن اشۋعا، ءتىلىن بايىتىپ، قيالىن ۇشتاۋمەن ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە زور اسەرىن تيگىزەدى.
وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ ءۇشىن بىرنەشە شارت ورىندالۋ ءتيىس. ولار:
- شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋدى ەرتە باستان قولعا الۋ؛
- جۇيەلى تۇردە شىعارماشىلىق ارەكەت جاعدايىندا بولۋى؛
- ويلاۋ مۇمكىندىگىنىڭ ەڭ جوعارعى دەڭگەيىنە جەتۋ؛
وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ءىس — ارەكەتىنە جاعداي تۋعىزۋ؛
سلايد
ءبىرىنشى وقۋ جىلعى وقۋشىلارىمەن وسى باعىتتا جۇرگىزىلگەن جۇمىستارعا توقتالايىق.
وقۋشىلاردى شىعارماشىلىق جۇمىسقا باۋلىپ، ولاردىڭ بەلسەندىلىكتەرىن، قىزىعۋشىلىقتارىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋدا ءتۇرلى ادىس-تاسىلدەردى ءوز ساباعىمىزدا قولدانامىن:
ءماتىن، ەرتەگى، اڭگىمەنى ءوز بەتىنشە اياقتاۋ.
اقىن، جازۋشىلاردىڭ دايىن ماتىندەرىن باسقاشا اياقتاۋ.
بەلگىلى ماقال نەگىزىندە اڭگىمە جازعىزۋ.
ءماتىن بويىنشا ماقال قۇراستىرۋ.
تابيعات قۇبىلىستارىنا، زاتتارعا جانە جەكە سۋرەتتەرگە قاراپ جۇمباق قۇراستىرتۋ.
اڭگىمەلەردى سالىستىرۋ، بولىكتەرگە ءبولۋ.
شىعارما، ءماتىن، ەرتەگى قۇراستىرۋ. (تاقىرىپ بويىنشا، جوسپار بويىنشا، تىرەك سوزدەر ارقىلى)
ولەڭ، ماقالدار قۇراستىرۋ.
شىعارماداعى اڭگىمەلەرگە ۇقساس وقيعالار ايتقىزۋ.
كەيىپكەرگە مىنەزدەمە بەرۋ.
شىعارما بويىنشا سۋرەت سالعىزۋ، اۋىزشا سۋرەتتەۋ، قيالداۋ ارقىلى سۋرەتتەۋ،مۇسىندەۋ.
رولگە ءبولىپ وقىتۋ.
لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتاتىن، اكتەرلىك شەبەرلىكتەرىن دامىتاتىن ويىندارمەن تاپسىرمالار ورىنداتۋ، شەشكىزۋ (اناگرامما، ءسوزجۇمباق، رەبۋس)
مىسالى: «مۇراجاي» ويىن. ماقساتى: وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق كابىلەتىن جانە ويلاۋ قابىلەتىن ارتىرۋ،
ديالوگ-ەرتەگى.
وبرازعا كىرۋ.
وسى سياقتى جۇمىس تۇرلەرىن جۇرگىزەمىز. ەندى وسى شىعارماشىلىق تاپسىرمالاردىڭ كەيبىرەۋىنە توقتالا كەتەيىك. ولار: وبرازعا كىرۋ، تالداۋ جانە قيالداۋ، سۋىرىپسالما اقىن، ديالوگ-ەرتەگى، جۇمباق-ماقالدار قۇراستىرۋ.
وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ءىس — ارەكەتىنە جاعداي تۋعىزۋ دەگەنىمىز — وقۋشىنى ويلاي بىلۋگە ۇيرەتۋ ەكەنى ءسوزسىز. مەكتەپ تابالدىرىعىن جاڭا اتتاعان بۇلدىرشىننەن شىعارماشىلىق قابىلەتتى تالاپ ەتپەس بۇرىن، ونى سوعان ۇيرەتكەن ءجون. وقۋشىنىڭ زەيىنىن، ەسىن، قيالىن، ينتەللەكتىسىن دامىتا وتىرىپ، ويلاۋ قابىلەتىن، شىعارماشىلىق ءىس — ارەكەتىن جوعارى دەڭگەيدە كوتەرۋگە بولادى.
«تالداۋ جانە قيالداۋ»
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ وي-ساناسىن، قابىلەتىن، شىعارماشىلىعىن دامىتۋدا شىعارمانى، كوركەم ادەبيەت ۇلگىلەرىن تالداۋدىڭ اسەرى مول. مىسالى: «قامقورلىق» اڭگىمەسىندە بالالارمەن تالدانىپ، سۇراق-جاۋاپ الىنادى. (3 سىنىپتا)
— اڭگىمە كىم جايىندا؟ (قايىرىمدى، مەيىرىمدى بالا جايىندا)
— ەكى بالا جايىندا نە ايتاسىڭدار؟
ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى ۇقساستىقتارى، ايىرماشىلىقتارى، ورتاق قاسيەتتەرى ايتىلادى.
جانتاس
مەيىرىمسىز، قاتىگەز، جامان،
ادەپسىز، ەشكىمدى ايامايدى،
بالاپاندى ازاپتادى
قوجا
قايىرىمدى، مەيىرىمدى،قامقورلى،
جاقسى، ادەپتى، جانى اشيتىن
ۇستاز ەڭبەگى – وقۋشى بىلىمىمەن ولشەنەدى دەسەك، ۇستاز ەڭبەگىنىڭ كۇردەلىلىگى – ءاربىر بالانىڭ بويىنداعى قابىلەتتى دامىتۋ ارقىلى ءومىردى، الەمدى تانىپ بىلۋگە قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك قاسيەتتەرىن سەزدىرە بىلۋىندە جاتىر.
وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ وتىرۋ ءۇشىن ۇستازى ساباق ۇستىندە، ساباقتان تىس ۋاقىتتاردا ءار ءتۇرلى ءادىس- تاسىلدەردى قولدانىپ وتىرۋى ءتيىس.
ولار مىناداي:تاقىرىپتى تەرەڭ ۇعىندىرۋ، ءتۇسىندىرۋ؛ ساباقتا نەمەسە ساباقتان تىس ۋاقىتتاردا ءار ءتۇرلى تاقىرىپتاردا پىكىرتالاس تۋدىرىپ وتىرۋ؛ لوگيكالىق ويلاۋىن جەتىلدىرەتىن تاپسىرمالار بەرۋ؛ ويلارىنان تەست تاپسىرمالارىن قۇراپ كەلۋ، ەسەپ قۇراۋ، ەرتەگى قۇراۋ، شاعىن ماتىندەر قۇراۋ، ولەڭ جولدارىن قۇراۋ؛ قيالداۋ ارقىلى سۋرەت سالعىزۋ؛ انا ءتىلى ساباقتارىندا مىنەزدەمە بەرۋ؛ اۆتورلار تۋرالى تولىق ماعلۇمات جيناۋ، رەفەرات جازۋ؛ ءار ءتۇرلى تاقىرىپتا سايىس، پىكىرتالاس وتكىزىپ، العان اسەرلەرىنە شىعارمالار جازۋ؛ ساباق ۇستىندە قوسىمشا تاپسىرمالار بەرىپ، ورىنداۋىن قاداعالاۋ.
بۇل ايتىلعان جۇمىستاردى بارلىق وقۋشىلارعا بىردەي قولدانۋ ارتىق ەتەدى. ويتكەنى ءار وقۋشىنىڭ قابىلداۋ دەڭگەيى ءار ءتۇرلى. بارلىق وقۋشى دەرلىك شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەيدى دەۋ دە ارتىق ەتەدى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسىنىڭ زەيىنى تۇراقسىز، ءيمپۋلسيۆتى، قابىلداۋ دەڭگەيى ءار ءتۇرلى بولادى. ءار نارسەگە دەگەن بەيىمدىلىك – ويانىپ كەلە جاتقان قابىلەتتىڭ بەلگىسى. ءار وقۋشىنىڭ بەيىمدىلىگى ءار ءتۇرلى. كەي وقۋشى سۋرەت سالۋعا، ولەڭ قۇراۋعا، اۋىزەكى سويلەۋگە، رەبۋس قۇراۋعا يكەمدى بولۋى مۇمكىن. لوگيكالىق ويلاۋ جىلدامدىعى دا ۇشقىر بالالار بولادى. ءار بالانىڭ يكەمدىلىگىنە قاراي تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى شىعارماشىلىق دەڭگەيىن ارتتىرىپ وتىرۋى ءتيىس. ونى ۇستاز ءار پاندە بايقاپ وتىرۋى ءتيىس. مۇندا ۇستازدىڭ بايقاعىشتىعى جوعارى بولۋى ءتيىس. وقۋشى بويىنداعى بەيىمدىلىكتى بايقاي سالىسىمەن سوعان سايكەس تاپسىرمالار بەرىپ دەرەۋ قولعا الۋى كەرەك. ول بەيىمدىلىككە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى سولىپ قالماي تۇرعاندا العا جەتەلەۋ قاجەت. سوندا عانا وقۋشى قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ وتىرادى.
ءمۇعالىمنىڭ ەڭ ۇلكەن مىندەتى بالا جۇرەگىنە جول تابا وتىرىپ جۇمىس ىستەۋ. بالالارمەن ۇنەمى ءتۇرلى باعىتتاردا جۇمىستار جۇرگىزە وتىرىپ، ىزدەنۋگە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك.
وقۋشىعا بەرىلەتىن جەكەلەي تاپسىرمالاردىڭ ۇيرەنۋشىلىك، الگوريتمدىك، ەۆريستيكالىق، شىعارماشىلىق دەڭگەيمەن جۇمىس جاساۋ كەرەك.
مىندەتتى وقۋشىلىق دەڭگەي. جالپىعا بىردەي ستاندارتتى ءبىلىم نەگىزىندە
تاپسىرما بەرىلەدى. مۇنداي تاپسىرمالار وقۋشىلارعا الدىڭعى بىلىمدەرىنە جانە وقۋشىعا بايلانىستى. بۇل تاپسىرمالاردى بارلىق وقۋشى ورىنداي الۋى ءتيىس.
الگوريتمدىك دەڭگەي. مۇندا وقۋشى ءمۇعالىمنىڭ تۇسىندىرۋىمەن قابىلدانعان اقپاراتتى پايدالانا وتىرىپ، ورىندايدى. ءوتىپ كەتكەن ماتەريالدى وقۋشى
تالداپ بۇرىنعى تاپسىرماعا سايكەس ورىندايدى. العان بىلىمدەرىن تۇرلەندىرىپ پايدالانۋ كەرەك.
ەۆريستيكالىق دەڭگەي. وقۋشى ءوزى ىزدەنىپ ءوزى قوسىمشا ادەبيەتتى قولدانا وتىرىپ، جاۋاپ بەرەدى. ەۆريكا. اناليز بەن سينتەز سالىستىرۋ ارقىلى انىقتاۋ، قورىتىندىلاۋ. رەبۋس، ءسوزجۇمباق اناگرامما قۇراۋ.
بۇل شىعارماشىلىق دەڭگەيدە وقۋشى قۇبىلىستى ءوز بەتىنشە تالداي كەلىپ، شاعىن عىلىمي شىعارماشىلىق تۇرعىدان زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە باۋلۋ. بۇل وقۋشىعا «كىشكەنتاي» جاڭالىق اشقانمەن بارابار.
قورىتىندى.
شىعارماشىلىق تۇلعا بويىندا باتىلدىق، ەركىندىك، ۇشقىرلىق، سەزىمتالدىق سياقتى قاسيەتتەرمەن قاتار ەرەكشە وي قىزمەتتەرى، قايشىلىقتاردى ءتۇسىنۋ، زاڭدىلىقتاردى انىقتاۋ، شىعارماشىلىققا دەگەن قۇشتارلىق بولۋى كەرەك.
وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىنا باعىت – باعدار بەرۋدى ەڭ العاش ءبىلىم مازمۇنىنا ەنگىزگەن ماعجان جۇمابايەۆ بولاتىن. ول بالالاردىڭ ويلارىن دامىتۋ تۋرالى «ويلاۋ جاننىڭ وتە ءبىر تەرەڭ ءىسى» - دەپ اتاپ كورسەتە كەلىپ، تاربيەشى بالانىڭ ويلاپ ۇيرەنۋىنە كوپ كۇش جۇمساۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتەدى. وقىتۋ ساباقتارىنىڭ شىعارماشىلىق سيپاتى وقۋشىنىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگىن وياتىپ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ دامۋىنا، تارتىپتىلىك پەن جولداستىققا، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىنە ىسەر ەتەدى.وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتى تاجىريبەلىك ارەكەتتەرى، ىزدەنىمپازدىعى ارقىلى داميدى. شىعارماشىلىققا ۇيرەتەتىن ساباقتار جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ بولىپ تابىلادى.
قورىتا ايتقاندا، وقۋشى بويىنداعى شىعارماشىلىقتى دامىتۋدى ۇزدىكسىز قۇلشىنىس، وقۋعا، ءبىلىم الۋعا دەگەن ۇمتىلىس ۇدايى وشپەي، كۇننەن – كۇنگە دامي ءتۇسۋى قاجەت.
«شىعارماشىلىق قان تۇيىرشەكتەرىن
جىپكە تىزگەندەي ەڭبەك ەتۋدى قاجەت ەتەدى،
وسىنى بالاعا ەرتە باستان ۇقتىرۋ كەرەك».
سوندا عانا وقۋشى بويىندا ءبىلىم نۇرى تاسىپ، وقۋشى دۇنيەتانىمى ودان ءارى ارتا تۇسەرى انىق
You Might Also Like
-
«جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ۇدەمەلى دامىعان زامانىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. گۋگلە كوزىلدىرىكتە ورنالاسقان كومپيۋتەرلەر شىعارۋدى جولعا قويدى». «اقىلدى قابىرعا ءسىزدىڭ كەز كەلگەن سۇراعىڭىز...
-
بىرەۋلەر قۇدايدان بالا تىلەيدى. ول بالانى نە قىلادى؟ ولسەم ورنىمدى باسسىن دەيدى، ارتىمنان قۇران وقىسىن دەيدى، قارتايعان كۇنىمدە اسىراسىن دەيدى. وسىدان باسقاسى بار ما؟
