وركەستر قۇرامىنداعى اسپاپتار
قىزىلوردا وبىلىسى، شيەلى اۋدانى، ن. بەكەجانوۆ اۋىلى
№156 ن. بەكەجانوۆ اتىنداعى قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ
اۋەز ءپانى ءمۇعالىمى سارداربەكوۆا قۇرالاي قىدىرباي قىزى
3 سىنىپ
توقساندىق تاقىرىبى: قازاق حالىق اسپاپتارىنىڭ جاڭا ءومىرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وركەستر قۇرامىنداعى اسپاپتار.
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالاردىڭ ماماندىعىنا كاسىبي باعدار بەرۋ.
بىلىمدىلىك ءمانى: ۇلكەن ۇجىم – ۇلتتىق وركەستردىڭ قۇرامىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ جان – جاقتى بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك ءمانى: ۇلتتىق مۋزىكانىڭ، ۇلتتىق اسپاپتىڭ ۇرپاقتان – ۇرپاققا جەتكەن مۇرا ەكەندىگىن بىلۋگە، ونى قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، مۋزىكا تىڭداۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىسى: مۋزىكا ادەبيەتى، تاريح، ادەبيەت.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
2. ءۇي تاپسىرماسى: داۋىس جاتتىعۋى: «بالالىق شاق» ا. ماحانبەتوۆا
ج. ەڭسەپوۆتىڭ «قۇتتى بولسىن مەرەكە» ءانىن ورىنداۋ.
وي قوزعاۋ:
1. ەڭ العاشقى ۇلت اسپاپتار وركەسترىن قۇرعان كىم؟ ا جۇبانوۆ
2. العاشقى وركەستر قۇرامىندا قانشا ادام بولدى؟ ون ءبىر
3. دومبىرانى «ەكى ىشەكتىڭ ءبىرىن قاتتى، ءبىرىن ءسال - ءسال كەم بۇرا،
ناعىز قازاق قازاق ەمەس، ناعىز قازاق دومبىرا» دەپ اسا قۇرمەتتەيدى.
4. قورقىتتى ولىمنەن قۇتقارعان اسپاپ قانداي، اسپاپ ەدى؟ قوبىز بولاتىن. مىنە، بۇل اسپاپتار ۇلت اسپاپتار وركەسترىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى.
5. دومبىرا مەن قوبىز اسپابىنىڭ تۇرلەنۋى.
دومبىرا توبىن اتايىق:
دومبىرا - پريما، دومبىرا - الت،
دومبىرا - باس، دومبىرا - كونتراباس.
قوبىز توبىن اتايمىز:
قوبىز - پريما، قوبىز - الت،
قوبىز - باس، قوبىز - كونتراباس.
سۋرەتتى كارتوچكالار ارقىلى توپتاستىرۋ
3. جاڭا ساباق: وركەستر قۇرامىنداعى اسپاپتار.
سۇراق - جاۋاپ ارقىلى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
1. بالالار، قانداي ۇلت اسپاپتار وركەسترىن بىلەسىڭدەر؟
ولار قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتار وركەسترى،
«وتىرار سازى» ۇلت اسپاپتار وركەسترى.
2. مىنا اسپاپتاردى قانداي اسپاپتارعا جاتقىزامىز؟
ۇرمەلى جانە ۇرمالى اسپاپتار
3. وركەستر قۇرامىن ۇرمەلى جانە ۇرمالى اسپاپتارسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. قازاق حالقىندا كونە ۇرمەلى سىبىزعى اسپابى ساقتالعان. سىبىزعى اسپابى ەشقانداي وزگەرىسكە ۇشىراماي، ءوزىنىڭ و باستاعى تابيعي ءتۇپنۇسقا قالپىن ساقتاپ قالدى. ونىڭ ەسەسىنە وركەستر قۇرامىنا ەۋروپانىڭ فلەيتا جانە گوبوي سىندى ۇرمەلى اسپاپتارى ەندى. ويتكەنى بۇل اسپاپتاردىڭ ءۇنى سىبىزعىمەن پارا - پار كەلەدى.
4. سونىمەن قاتار وركەستر قۇرامى سىرناي اسپابىمەن تولىقتىرىلدى. سىرناي اسپابى قازاق دالاسىنا 19 عاسىردا تاتارلاردان كەلىپ، تانىمال بولىپ كەتكەن.
قازاقتىڭ مايرا، شاشۋباي، نارتاي سىندى اتاقتى اقىندارى ءوز ءان - جىرلارىن سىرناي اسپابىنىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ورىنداعان.
5. ال قازاقتىڭ ەڭ كونە ۇرمالى اسپاپتارىنىڭ ءبىرى - داۋىلپاز
داۋىلپازدى وركەستردە ورىنداۋعا لايىقتاپ، كولەمىن ۇلكەيتتى. ۇلكەيتىلگەن داۋىلپاز ءوزىنىڭ زور دىبىسىمەن وركەستردە ورىنداۋعا مۇمكىندىك الدى. كەيىن كەلە داۋىلپاز اسپابى ەۋروپانىڭ ليتاۆرا اسپابىمەن ورىن اۋىستىرادى. 6. ليتاۆرا اسپابىنا قوسا ەۋروپانىڭ بارابان جانە ترەۋگولنيك سىندى اسپاپتارى ەنگىزىلەدى. ءسويتىپ، وركەستر قۇرامىندا جاڭا ۇرمالى اسپاپتار توبى پايدا بولدى.
اندەر مەن كۇيلەردى جەكە اسپاپتاردا جانە وركەستردىڭ ورىنداۋىندا دا تىڭداۋعا بولادى. وركەستر قۇرامىندا كوپتەگەن اسپاپتار بولادى. دومبىرا، قوبىز، سىرناي، داۋىلپاز، داڭعىرا، ت. ب. اسپاپتاردىڭ ءار ءتۇرى بولادى.
5. مۋزىكا تىڭدايىق: تۇركەشتىڭ «كوڭىلاشار» كۇيىن قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتار وركەسترىنىڭ ورىنداۋىندا تىڭدايمىز. كۇي ۇرمالى اسپاپتاردىڭ ۇنىمەن باستالادى. ۇرمالى اسپاپتاردىڭ ءۇنى اتتىڭ شابىسىن ەلەستەتكەندەي اسەر قالدىرادى. بۇل كۇيدى كوبىنە ۇلكەن سالتاناتتى كەشتەردە ورىندايدى.
مۋزىكانى مۇقيات تىڭداپ ۇرمالى اسپاپتاردىڭ ءۇنىن بىرگە ورىنداپ، ىرعاقتى
سەزىنۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ
4. سەرگىتۋ ءساتى: وينايىق تا، ويلانايىق.
كىم ويشىل: سۋرەتتى ءسوزجۇمباقتى شەش، قانداي ءسوز شىعاتىنىن تابايىق
و پ گ د
م ر ك ل
ە س ي ى
ن ت ر ا
كىم تاپقىر: نوتالاردىڭ دۇرىس ورنالاسۋ رەتىن تاپ
1. 2. 3. 4.
مىنا سۋرەتتە قانشا مۋزىكالىق اسپاپتار بەينەلەنگەن
6. ءان ۇيرەنەيىك: «كەلدى، مىنە، جاڭا جىل!» ءانى بوتا بەيسەنوۆانىكى
اۋەسقوي كومپوزيتور بوتا بەيسەنوۆا ءانشى جانە بالالارعا ارنالعان اندەرى كوپ.
مىسالى: «ارداقتى ۇستازىم»، «العاشقى ۇستازىم»، «مەكتەبى، اياۋلى مەكتەبىم»، «اق ديدارلى اناشىم»، «اناجانىم»، «قاسيەتتى دومبىرا» ت. ب
ءاندى تىڭداتىپ، اۋەنىن مەڭگەرتىپ، حورمەن ورىنداۋعا جانە توپپەن ورىنداۋعا
ماشىقتاندىرۋ. ءان كوڭىلدى، جايدارى ورىندالادى.
1. كەلدى، مىنە، جاڭا جىل!
شاتتىق سىيلاپ ءار ۇيگە!
جاڭا باقىت، جاڭا نۇر،
ۇلكەن، كىشى، سابيگە. 2رەت
2. جاڭا جاۋعان اق ۇلپا،
قار جامىلدى دالامىز.
بالالاردى ساعىنتا،
كەلدى اياز اتامىز. 2رەت
7. قورىتىندىلاۋ: بۇگىنگى تانىسقان اسپاپتارىمىز
ۇرمەلى اسپاپتار توبى
فلەيتا گوبوي
ۇرمالى اسپاپتار توبى
ليتاۆرا
بارابان، ترەۋگولنيك
سىرناي توبى: بايان
8. ۇيگە تاپسىرما: وركەستر قۇرامىنداعى اسپاپتار جايلى وقۋلىقتان وقۋ.
بوتا بەيسەنوۆانىڭ «كەلدى، مىنە، جاڭا جىل!» ءانىن جاتتاۋ.
9. باعالاۋ: ساباققا بەلسەنە قاتىسقان بالالاردى ماقتاپ، ماداقتاپ باعالاۋ.
10. ساباق اياقتالدى، ساۋ بولىڭدار.
№156 ن. بەكەجانوۆ اتىنداعى قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ
اۋەز ءپانى ءمۇعالىمى سارداربەكوۆا قۇرالاي قىدىرباي قىزى
3 سىنىپ
توقساندىق تاقىرىبى: قازاق حالىق اسپاپتارىنىڭ جاڭا ءومىرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وركەستر قۇرامىنداعى اسپاپتار.
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالاردىڭ ماماندىعىنا كاسىبي باعدار بەرۋ.
بىلىمدىلىك ءمانى: ۇلكەن ۇجىم – ۇلتتىق وركەستردىڭ قۇرامىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ جان – جاقتى بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك ءمانى: ۇلتتىق مۋزىكانىڭ، ۇلتتىق اسپاپتىڭ ۇرپاقتان – ۇرپاققا جەتكەن مۇرا ەكەندىگىن بىلۋگە، ونى قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، مۋزىكا تىڭداۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىسى: مۋزىكا ادەبيەتى، تاريح، ادەبيەت.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
2. ءۇي تاپسىرماسى: داۋىس جاتتىعۋى: «بالالىق شاق» ا. ماحانبەتوۆا
ج. ەڭسەپوۆتىڭ «قۇتتى بولسىن مەرەكە» ءانىن ورىنداۋ.
وي قوزعاۋ:
1. ەڭ العاشقى ۇلت اسپاپتار وركەسترىن قۇرعان كىم؟ ا جۇبانوۆ
2. العاشقى وركەستر قۇرامىندا قانشا ادام بولدى؟ ون ءبىر
3. دومبىرانى «ەكى ىشەكتىڭ ءبىرىن قاتتى، ءبىرىن ءسال - ءسال كەم بۇرا،
ناعىز قازاق قازاق ەمەس، ناعىز قازاق دومبىرا» دەپ اسا قۇرمەتتەيدى.
4. قورقىتتى ولىمنەن قۇتقارعان اسپاپ قانداي، اسپاپ ەدى؟ قوبىز بولاتىن. مىنە، بۇل اسپاپتار ۇلت اسپاپتار وركەسترىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى.
5. دومبىرا مەن قوبىز اسپابىنىڭ تۇرلەنۋى.
دومبىرا توبىن اتايىق:
دومبىرا - پريما، دومبىرا - الت،
دومبىرا - باس، دومبىرا - كونتراباس.
قوبىز توبىن اتايمىز:
قوبىز - پريما، قوبىز - الت،
قوبىز - باس، قوبىز - كونتراباس.
سۋرەتتى كارتوچكالار ارقىلى توپتاستىرۋ
3. جاڭا ساباق: وركەستر قۇرامىنداعى اسپاپتار.
سۇراق - جاۋاپ ارقىلى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
1. بالالار، قانداي ۇلت اسپاپتار وركەسترىن بىلەسىڭدەر؟
ولار قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتار وركەسترى،
«وتىرار سازى» ۇلت اسپاپتار وركەسترى.
2. مىنا اسپاپتاردى قانداي اسپاپتارعا جاتقىزامىز؟
ۇرمەلى جانە ۇرمالى اسپاپتار
3. وركەستر قۇرامىن ۇرمەلى جانە ۇرمالى اسپاپتارسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. قازاق حالقىندا كونە ۇرمەلى سىبىزعى اسپابى ساقتالعان. سىبىزعى اسپابى ەشقانداي وزگەرىسكە ۇشىراماي، ءوزىنىڭ و باستاعى تابيعي ءتۇپنۇسقا قالپىن ساقتاپ قالدى. ونىڭ ەسەسىنە وركەستر قۇرامىنا ەۋروپانىڭ فلەيتا جانە گوبوي سىندى ۇرمەلى اسپاپتارى ەندى. ويتكەنى بۇل اسپاپتاردىڭ ءۇنى سىبىزعىمەن پارا - پار كەلەدى.
4. سونىمەن قاتار وركەستر قۇرامى سىرناي اسپابىمەن تولىقتىرىلدى. سىرناي اسپابى قازاق دالاسىنا 19 عاسىردا تاتارلاردان كەلىپ، تانىمال بولىپ كەتكەن.
قازاقتىڭ مايرا، شاشۋباي، نارتاي سىندى اتاقتى اقىندارى ءوز ءان - جىرلارىن سىرناي اسپابىنىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ورىنداعان.
5. ال قازاقتىڭ ەڭ كونە ۇرمالى اسپاپتارىنىڭ ءبىرى - داۋىلپاز
داۋىلپازدى وركەستردە ورىنداۋعا لايىقتاپ، كولەمىن ۇلكەيتتى. ۇلكەيتىلگەن داۋىلپاز ءوزىنىڭ زور دىبىسىمەن وركەستردە ورىنداۋعا مۇمكىندىك الدى. كەيىن كەلە داۋىلپاز اسپابى ەۋروپانىڭ ليتاۆرا اسپابىمەن ورىن اۋىستىرادى. 6. ليتاۆرا اسپابىنا قوسا ەۋروپانىڭ بارابان جانە ترەۋگولنيك سىندى اسپاپتارى ەنگىزىلەدى. ءسويتىپ، وركەستر قۇرامىندا جاڭا ۇرمالى اسپاپتار توبى پايدا بولدى.
اندەر مەن كۇيلەردى جەكە اسپاپتاردا جانە وركەستردىڭ ورىنداۋىندا دا تىڭداۋعا بولادى. وركەستر قۇرامىندا كوپتەگەن اسپاپتار بولادى. دومبىرا، قوبىز، سىرناي، داۋىلپاز، داڭعىرا، ت. ب. اسپاپتاردىڭ ءار ءتۇرى بولادى.
5. مۋزىكا تىڭدايىق: تۇركەشتىڭ «كوڭىلاشار» كۇيىن قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلت اسپاپتار وركەسترىنىڭ ورىنداۋىندا تىڭدايمىز. كۇي ۇرمالى اسپاپتاردىڭ ۇنىمەن باستالادى. ۇرمالى اسپاپتاردىڭ ءۇنى اتتىڭ شابىسىن ەلەستەتكەندەي اسەر قالدىرادى. بۇل كۇيدى كوبىنە ۇلكەن سالتاناتتى كەشتەردە ورىندايدى.
مۋزىكانى مۇقيات تىڭداپ ۇرمالى اسپاپتاردىڭ ءۇنىن بىرگە ورىنداپ، ىرعاقتى
سەزىنۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ
4. سەرگىتۋ ءساتى: وينايىق تا، ويلانايىق.
كىم ويشىل: سۋرەتتى ءسوزجۇمباقتى شەش، قانداي ءسوز شىعاتىنىن تابايىق
و پ گ د
م ر ك ل
ە س ي ى
ن ت ر ا
كىم تاپقىر: نوتالاردىڭ دۇرىس ورنالاسۋ رەتىن تاپ
1. 2. 3. 4.
مىنا سۋرەتتە قانشا مۋزىكالىق اسپاپتار بەينەلەنگەن
6. ءان ۇيرەنەيىك: «كەلدى، مىنە، جاڭا جىل!» ءانى بوتا بەيسەنوۆانىكى
اۋەسقوي كومپوزيتور بوتا بەيسەنوۆا ءانشى جانە بالالارعا ارنالعان اندەرى كوپ.
مىسالى: «ارداقتى ۇستازىم»، «العاشقى ۇستازىم»، «مەكتەبى، اياۋلى مەكتەبىم»، «اق ديدارلى اناشىم»، «اناجانىم»، «قاسيەتتى دومبىرا» ت. ب
ءاندى تىڭداتىپ، اۋەنىن مەڭگەرتىپ، حورمەن ورىنداۋعا جانە توپپەن ورىنداۋعا
ماشىقتاندىرۋ. ءان كوڭىلدى، جايدارى ورىندالادى.
1. كەلدى، مىنە، جاڭا جىل!
شاتتىق سىيلاپ ءار ۇيگە!
جاڭا باقىت، جاڭا نۇر،
ۇلكەن، كىشى، سابيگە. 2رەت
2. جاڭا جاۋعان اق ۇلپا،
قار جامىلدى دالامىز.
بالالاردى ساعىنتا،
كەلدى اياز اتامىز. 2رەت
7. قورىتىندىلاۋ: بۇگىنگى تانىسقان اسپاپتارىمىز
ۇرمەلى اسپاپتار توبى
فلەيتا گوبوي
ۇرمالى اسپاپتار توبى
ليتاۆرا
بارابان، ترەۋگولنيك
سىرناي توبى: بايان
8. ۇيگە تاپسىرما: وركەستر قۇرامىنداعى اسپاپتار جايلى وقۋلىقتان وقۋ.
بوتا بەيسەنوۆانىڭ «كەلدى، مىنە، جاڭا جىل!» ءانىن جاتتاۋ.
9. باعالاۋ: ساباققا بەلسەنە قاتىسقان بالالاردى ماقتاپ، ماداقتاپ باعالاۋ.
10. ساباق اياقتالدى، ساۋ بولىڭدار.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى،
