ورتا عاسىردا عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك
- ورتا عاسىردا عىلىمىنىڭ دامۋى مەن وعان ۇلەس قوسقان عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىمەن وقۋشىلاردى جان – جاقتى تانىستىرا وتىرىپ، شىعارمالارىنىڭ تاريحى ماڭىزى تۋرالى تۇسىنىكتى قالىپتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق
- وقۋشىلاردىڭ تاريحي – عىلىمي ەڭبەكتەردى تالداپ، سالىستىرىپ، قورىتىندى جاساۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك
- وقۋشىلاردى قازاق حالقىنا قاتىستى تاريحي شىعارمالاردى ومىردە ورىندى قولدانا بىلۋگە، ولاردان ءتالىم – تاعىلىم، ءبىلىم الۋعا، ءوز وتانىنا قاتىستى دەرەكتەردى ىزدەنۋگە، تاريحي قۇندىلىقتاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«بەتپە-بەت» ستراتەگياسى بويىنشا سۇراۋ
1. يسلام ءدىنى قاي كەزدە قابىلداندى، ونى مەملەكەتتىك ءدىن دەپ كىم جاريالادى؟
2. يسلام ءدىنىنىڭ جەرگىلىكتى جەرلەردە نىعايا باستاعانىن نەدەن كورۋگە بولادى؟
3. يسلام ءدىنىنىڭ ادەت-عۇرىپتارى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ.
« سايكەستەندىر» تەست
1. ادامداردىڭ شىعۋ تەگىن بەلگىلى ءبىر اڭمەن بايلانىستىراتىن نانىم – سەنىم
ا) مازدا
ءا) توتەميزم
ب) زورواستريزم
ۆ) تاڭىرلىك
2. 751 جىلعى اتلاح شايقاسىندا ارابتارمەن بىرلەسىپ جۇڭگو اسكەرىنە قارسى تۇرعان تايپا
ا) ۇيسىندەر
ءا) قارلۇقتار
ب) ۇيعىرلار
ۆ) تۇرگەشتەر
3. اراب قولباسشىسى كۋتەيبا يبن ءمۋسليمنىڭ شاشتى باسىپ العان جىلى
ا) 633جىلى
ءا) 709جىلى
ب) 751جىلى
ۆ) 714جىلى
4. ەجەلگى يران جەرىندە زورواسترا ءىلىمى قاي عاسىرلاردى قالىپتاستى
ا) Vءىى - ءىV عاسىرلاردا
ءا) Vءىى - Vءىىىع
ب) VI – VIIع
ۆ) VIII - Ixع
5. ەرتەدەگى شىعىس حالىقتارىنىڭ دۋاليستىك ءدىنى
ا) يسلام
ءا) زورواستريزم
ب) توتەميزم
ۆ) مانيحەي
IV. جاڭا ساباق
جوسپارى:
1. عىلىمنىڭ دامۋى.
2. ءتىل ءبىلىمنىڭ دامۋى.
3. ادەبيەت.
1. عىلىمنىڭ دامۋى.
ءابۋ ناسىر ءال فارابي.
شىعىستىڭ دۇنيە جۇزىنە ايگىلى، كورنەكتى عالىمى ءال فارابي تۋرالى بايانداعاندا ونىڭ سۋرەتىن، كارتا، تىرەك كەستەنى پايدالانا وتىرىپ، ءومىرى مەن عىلىمي ەڭبەكتەرى جايلى ماعلۇمات بەرىلەدى. ءال فارابي ادەبيەت تەورياسىمەن جان - جاقتى شۇعىلدانعان عالىم. وسىعان بايلانىستى عالىمنىڭ ەڭبەكتەرىمەن تانىستىرىلادى.
ءابۋ رايحان ءال - بيرۋني – ەنسيكلوپەديست عالىم. تاريح، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، استرونوميا، مەديسينا ت. ب. عىلىم سالالارىنان 150 – دەن استام ەڭبەكتەر جازىپ قالدىرعان. عۇلامانىڭ اتاقتى «بۇرىنعى ۇرپاقتار ەسكەرتكىشى»، «اسىل تاستا» ەڭبەكتەرى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ قۇندىلىعىن جويماعان.
ءىى. ءتىل ءبىلىمىنىڭ دامۋى.
ماحمۋد قاشقاري. تاقىرىپ سىزبا ارقىلى تۇسىندىرىلەدى. ءتىل ءبىلىمىنىڭ دامۋى ونىڭ شىعارمالارى تۋرالى تۇسىنىك بەرىلەدى. م. قاشقاريدىڭ «ديۋاني لۇعات ات - تۇرىك» قازىرگى تۇركى حالىقتارىنىڭ بارىنە ورتاق مۇرا. بۇل ەڭبەكتىڭ كوشىرمە قولجازباسى حح ع. باس كەزىندە تابىلعان.
2. ءجۇسىپ بالاساعۇني – ءحىع. اسا كورنەكتى اقىنى، ەسىمى كۇللى شىعىس ەلدەرىنە بەلگىلى، قوعام قايراتكەرى، ەنسيكلوپەديست عالىم. اقىن ءومىرى مەن اقىندىق قىزمەتى جولىندا كەيبىر دەرەكتەردى «قۇداتعۋ بىلىك» ەڭبەگى بار.
عالىمداردىڭ اتى – ءجونى زەرتتەگەن سالالارى مەن باعىتتارى ەڭبەكتەرى
ءابۋ ناسىر ءال - فارابي
(870 - 950جج.)
ماحمۋد قاشقاري
(1030 - 1090جج.)
ءجۇسىپ بالاساعۇني
(1021 - 1075جج.) فيلوسوفيا، الەمتانۋ، ماتەماتيكا، فيزيكا، استرونوميا، بوتانيكا، مۋزىكا ت. ب
ەرتەدەگى تۇرىك ءتىلىن العاش رەت عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەگەن، تۇرىك ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىن جاساعان ءبىرىنشى عالىم.
فيلوسوفيا، استرونوميا، الگەبرات. ب «مۋزىكانىڭ ۇلى كىتابى»،«مۋزىكا عىلىمى تۋرالى پىكىرلەر»ت. ب.
«ديۋاني لۇعات ات - تۇرىك»
تۇرىك تىلدەرىنىڭ سوزدىگى
«قۇداتعۋ بىلىك»
V. جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
«جۇلدىزدى ءسات» ويىنى
1. ءابۋ ناسىر ءال - فارابي قاي جەرلەردە ءبىلىم العان؟
2. ءابۋ رايحان ءال - بيرۋني اسپان دەنەلەرىنە قاتىستى قانداي جاڭالىق اشقان؟
3. ماحمۋد قاشقاريدىڭ ەڭبەگى تۋرالى ورىس عالىمدارى قانداي پىكىر ءبىلدىردى؟
4. قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ اۋلەلىگى نەدە؟
5. قوجا احمەت ياساۋيدەن قالعان ۇلى مۇرا
6. وتىرار قالاسىندا تۋعان شىعىستىڭ اسا كورنەكتى عالىمى
VI. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
VI. ۇيگە تاپسىرما: 21 رەفەرات جازىپ كەلۋ
عالىمداردىڭ اتى – ءجونى. زەرتتەگەن سالالارى مەن باعىتتارى. ەڭبەكتەرى
ءابۋ ناسىر ءال-فارابي (870-950جج.)
ەرتەدەگى تۇرىك ءتىلىن العاش رەت عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەگەن،تۇرىك ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىن جاساعان ءبىرىنشى عالىم.
ماحمۋد قاشقاري
(1030-1090جج.)
فيلوسوفيا،استرونوميا،الگەبرا ت.ب«مۋزىكانىڭ ۇلى كىتابى» ،«مۋزىكا عىلىمى تۋرالى پىكىرلەر»ت.ب.
«ديۋاني لۇعات ات-تۇرىك»
تۇرىك تىلدەرىنىڭ سوزدىگى
ءجۇسىپ بالاساعۇني
(1021-1075جج.) فيلوسوفيا،الەمتانۋ،ماتەماتيكا، فيزيكا،استرونوميا،بوتانيكا،مۋزىكا ت.ب
«قۇداتعۋ بىلىك»
بىلىمدىلىك
- ورتا عاسىردا عىلىمىنىڭ دامۋى مەن وعان ۇلەس قوسقان عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىمەن وقۋشىلاردى جان – جاقتى تانىستىرا وتىرىپ، شىعارمالارىنىڭ تاريحى ماڭىزى تۋرالى تۇسىنىكتى قالىپتاستىرۋ؛
دامىتۋشىلىق
- وقۋشىلاردىڭ تاريحي – عىلىمي ەڭبەكتەردى تالداپ، سالىستىرىپ، قورىتىندى جاساۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك
- وقۋشىلاردى قازاق حالقىنا قاتىستى تاريحي شىعارمالاردى ومىردە ورىندى قولدانا بىلۋگە، ولاردان ءتالىم – تاعىلىم، ءبىلىم الۋعا، ءوز وتانىنا قاتىستى دەرەكتەردى ىزدەنۋگە، تاريحي قۇندىلىقتاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«بەتپە-بەت» ستراتەگياسى بويىنشا سۇراۋ
1. يسلام ءدىنى قاي كەزدە قابىلداندى، ونى مەملەكەتتىك ءدىن دەپ كىم جاريالادى؟
2. يسلام ءدىنىنىڭ جەرگىلىكتى جەرلەردە نىعايا باستاعانىن نەدەن كورۋگە بولادى؟
3. يسلام ءدىنىنىڭ ادەت-عۇرىپتارى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ.
« سايكەستەندىر» تەست
1. ادامداردىڭ شىعۋ تەگىن بەلگىلى ءبىر اڭمەن بايلانىستىراتىن نانىم – سەنىم
ا) مازدا
ءا) توتەميزم
ب) زورواستريزم
ۆ) تاڭىرلىك
2. 751 جىلعى اتلاح شايقاسىندا ارابتارمەن بىرلەسىپ جۇڭگو اسكەرىنە قارسى تۇرعان تايپا
ا) ۇيسىندەر
ءا) قارلۇقتار
ب) ۇيعىرلار
ۆ) تۇرگەشتەر
3. اراب قولباسشىسى كۋتەيبا يبن ءمۋسليمنىڭ شاشتى باسىپ العان جىلى
ا) 633جىلى
ءا) 709جىلى
ب) 751جىلى
ۆ) 714جىلى
4. ەجەلگى يران جەرىندە زورواسترا ءىلىمى قاي عاسىرلاردى قالىپتاستى
ا) Vءىى - ءىV عاسىرلاردا
ءا) Vءىى - Vءىىىع
ب) VI – VIIع
ۆ) VIII - Ixع
5. ەرتەدەگى شىعىس حالىقتارىنىڭ دۋاليستىك ءدىنى
ا) يسلام
ءا) زورواستريزم
ب) توتەميزم
ۆ) مانيحەي
IV. جاڭا ساباق
جوسپارى:
1. عىلىمنىڭ دامۋى.
2. ءتىل ءبىلىمنىڭ دامۋى.
3. ادەبيەت.
1. عىلىمنىڭ دامۋى.
ءابۋ ناسىر ءال فارابي.
شىعىستىڭ دۇنيە جۇزىنە ايگىلى، كورنەكتى عالىمى ءال فارابي تۋرالى بايانداعاندا ونىڭ سۋرەتىن، كارتا، تىرەك كەستەنى پايدالانا وتىرىپ، ءومىرى مەن عىلىمي ەڭبەكتەرى جايلى ماعلۇمات بەرىلەدى. ءال فارابي ادەبيەت تەورياسىمەن جان - جاقتى شۇعىلدانعان عالىم. وسىعان بايلانىستى عالىمنىڭ ەڭبەكتەرىمەن تانىستىرىلادى.
ءابۋ رايحان ءال - بيرۋني – ەنسيكلوپەديست عالىم. تاريح، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، استرونوميا، مەديسينا ت. ب. عىلىم سالالارىنان 150 – دەن استام ەڭبەكتەر جازىپ قالدىرعان. عۇلامانىڭ اتاقتى «بۇرىنعى ۇرپاقتار ەسكەرتكىشى»، «اسىل تاستا» ەڭبەكتەرى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ قۇندىلىعىن جويماعان.
ءىى. ءتىل ءبىلىمىنىڭ دامۋى.
ماحمۋد قاشقاري. تاقىرىپ سىزبا ارقىلى تۇسىندىرىلەدى. ءتىل ءبىلىمىنىڭ دامۋى ونىڭ شىعارمالارى تۋرالى تۇسىنىك بەرىلەدى. م. قاشقاريدىڭ «ديۋاني لۇعات ات - تۇرىك» قازىرگى تۇركى حالىقتارىنىڭ بارىنە ورتاق مۇرا. بۇل ەڭبەكتىڭ كوشىرمە قولجازباسى حح ع. باس كەزىندە تابىلعان.
2. ءجۇسىپ بالاساعۇني – ءحىع. اسا كورنەكتى اقىنى، ەسىمى كۇللى شىعىس ەلدەرىنە بەلگىلى، قوعام قايراتكەرى، ەنسيكلوپەديست عالىم. اقىن ءومىرى مەن اقىندىق قىزمەتى جولىندا كەيبىر دەرەكتەردى «قۇداتعۋ بىلىك» ەڭبەگى بار.
عالىمداردىڭ اتى – ءجونى زەرتتەگەن سالالارى مەن باعىتتارى ەڭبەكتەرى
ءابۋ ناسىر ءال - فارابي
(870 - 950جج.)
ماحمۋد قاشقاري
(1030 - 1090جج.)
ءجۇسىپ بالاساعۇني
(1021 - 1075جج.) فيلوسوفيا، الەمتانۋ، ماتەماتيكا، فيزيكا، استرونوميا، بوتانيكا، مۋزىكا ت. ب
ەرتەدەگى تۇرىك ءتىلىن العاش رەت عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەگەن، تۇرىك ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىن جاساعان ءبىرىنشى عالىم.
فيلوسوفيا، استرونوميا، الگەبرات. ب «مۋزىكانىڭ ۇلى كىتابى»،«مۋزىكا عىلىمى تۋرالى پىكىرلەر»ت. ب.
«ديۋاني لۇعات ات - تۇرىك»
تۇرىك تىلدەرىنىڭ سوزدىگى
«قۇداتعۋ بىلىك»
V. جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
«جۇلدىزدى ءسات» ويىنى
1. ءابۋ ناسىر ءال - فارابي قاي جەرلەردە ءبىلىم العان؟
2. ءابۋ رايحان ءال - بيرۋني اسپان دەنەلەرىنە قاتىستى قانداي جاڭالىق اشقان؟
3. ماحمۋد قاشقاريدىڭ ەڭبەگى تۋرالى ورىس عالىمدارى قانداي پىكىر ءبىلدىردى؟
4. قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ اۋلەلىگى نەدە؟
5. قوجا احمەت ياساۋيدەن قالعان ۇلى مۇرا
6. وتىرار قالاسىندا تۋعان شىعىستىڭ اسا كورنەكتى عالىمى
VI. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
VI. ۇيگە تاپسىرما: 21 رەفەرات جازىپ كەلۋ
عالىمداردىڭ اتى – ءجونى. زەرتتەگەن سالالارى مەن باعىتتارى. ەڭبەكتەرى
ءابۋ ناسىر ءال-فارابي (870-950جج.)
ەرتەدەگى تۇرىك ءتىلىن العاش رەت عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەگەن،تۇرىك ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىن جاساعان ءبىرىنشى عالىم.
ماحمۋد قاشقاري
(1030-1090جج.)
فيلوسوفيا،استرونوميا،الگەبرا ت.ب«مۋزىكانىڭ ۇلى كىتابى» ،«مۋزىكا عىلىمى تۋرالى پىكىرلەر»ت.ب.
«ديۋاني لۇعات ات-تۇرىك»
تۇرىك تىلدەرىنىڭ سوزدىگى
ءجۇسىپ بالاساعۇني
(1021-1075جج.) فيلوسوفيا،الەمتانۋ،ماتەماتيكا، فيزيكا،استرونوميا،بوتانيكا،مۋزىكا ت.ب
«قۇداتعۋ بىلىك»
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازاقستانداعى ح – ءحىى عاسىرلارداعى ساۋلەت قۇرىلىس جۇيەلەرىمەن ساندىك
