وتانشىلدىق – ۇلى قاسيەت
8 – سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «وتانشىلدىق – ۇلى قاسيەت»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) مودۋل بويىنشا وتان تۋرالى العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ ارقىلى ءوز ويلارىن، مازمۇنىن اشۋعا ۇيرەتۋ.
2) وقۋشىلاردىڭ مونولوگتى، ديالوگتى سويلەسە الۋ، سوزدەرگە قوسىمشالاردى دۇرىس جالعاپ سويلەۋ، جازۋ ساۋاتتىلىعىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى مەن سوزدىك قورىن دامىتۋ.
3) وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتەرىن، ءوز ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن قادىرلەي بىلۋگە، ونى ءوز قابىلەتىنشە قورعاي بىلۋگە باۋلۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وتان، تۋعان جەر تاقىرىبىنا ءوز ويىن ەركىن جەتكىزە الاتىنداي سوزدىك قورىنىڭ قالىپتاسۋى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس.
ساباقتىڭ ءادىس – تاسىلدەرى: سۇراق – جاۋاپ، ىزدەندىرۋ، وي قوزعاۋ كورنەكىلىك.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قازاقستان كارتاسى، سلايدتار، «اتامەكەن» ءانىنىڭ ءۇنتاسپاسى.
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: تاريح، قازاق ادەبيەتى، ساز، جاعراپيا
ساباقتىڭ بارىسى:
ا. كىرىسپە ءبولىمى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (وقۋشىلارمەن امانداسۋ، ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ)
2. ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق جاساۋ.
ب. نەگىزگى ءبولىمى.
3. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
4. جاڭا تاقىرىپ.
ۆ. قورىتىندى ءبولىمى.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ساباقتى باعالاۋ.
«ءبىلىم بيرجاسى» ويىنى ارقىلى جۇزەگە اسادى. ءار دۇرىس ەمەس جاۋاپقا سارى ءتۇستى «اكسيا»، دۇرىس، تولىق ەمەس جاۋاپقا قىزىل ءتۇستى «اكسيا»، تولىق، دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن كوك ءتۇستى «اكسيا»، وتە جاقسى، دايەكتى (دالەل كەلتىرۋ) جاۋاپقا جاسىل ءتۇستى «اكسيا» بەرىلەدى. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلگەن سوڭ ءار وقۋشى قولىنداعى «اكسيالارىن» ساناپ، تۇستەرىنە قاراي سۇرىپتايدى. قاي ءتۇستى «اكسيا» كوپ بولسا، سوعان ساي باعالانادى.
سارى ءتۇستى «اكسيا» - 2، قىزىل ءتۇستى «اكسيا» - 3، كوك ءتۇستى «اكسيا» - 4، جاسىل ءتۇستى «اكسيا» - 5 دەگەن باعامەن باعالانادى.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
- بالالار، سىزدەر قايدا وتىرسىڭدار؟
- سىزدەر مەكتەپكە قايدان كەلدىڭىزدەر؟
- ۇيلەرىڭىز قايدا ورنالاسقان؟
- ال، اۋىلىمىز قايدا ورنالاسقان؟
- باتىس قازاقستان وبلىسى قاي مەملەكەتتە ورنالاسقان؟
- ارينە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ورنالاسقان.
- مىنە، بالالار، وتان قايدان باستالادى ەكەن؟
- وتان تۋعان جەرىمىزدەن، ءوز اۋىلىمىزدان، ءوز ۇيىمىزدەن، ءوز وتباسىمىزدان باستالادى ەكەن.
- بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «وتانسىز ادام – ورمانسىز بۇلبۇل» دەپ اتالادى. حالقىمىزدىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالعان وتانعا، تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى بىلدىرەتىن، بىزدەردى وتانشىلدىققا تاربيەلەيتىن ماقال – ماتەلدەرمەن تانىسامىز.
- ولاي بولسا، بالالار، تاقتاعا نازار اۋدارايىق. داپتەرىمىزدى اشىپ، بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن جازىپ الايىق.
سلايد: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كارتاسىنان ءوز تۋعان جەرىن تاۋىپ، كارتاداعى كورىنىسىنە توقتالۋ.
سلايد: سۋرەتتى سوزبەن الماستىرىپ، ماقال-ماتەلدى وقى، ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
1. وتان (وتتان) دا ىستىق.
2. تۋعان جەرگە (تۋىڭ) تىك.
3.تۋعان جەردىڭ (كۇنى) دە ىستىق، (ءتۇنى) دە ىستىق. 4.ءوز ەلىڭ التىن (بەسىك).
5.وتاننىڭ العىسى – (جۇرەكتىڭ) قۋانىشى. 6.وتانسىز ادام – ورمانسىز (بۇلبۇل).
سوزدىك جۇمىسى.
تۇسىنىكتەمە. «وتان» ءسوزى ارابتىڭ «ۆاتان»، ياعني «ولكە» دەگەن سوزىنەن شىققان.
گرامماتيكالىق تاقىرىپ: قوسىمشا جانە ونىڭ تۇرلەرىن قايتالاۋ.
1.قوسىمشا نەشەگە بولىنەدى؟
2.سوزگە جاڭا ماعىنا بەرەتىن نەمەسە ماعىناسىن وزگەرتپەي-اق ۇستەمە ماعىنا بەرەتىن قوسىمشا قالاي اتالادى؟
3.جالعاۋدىڭ نەشە ءتۇرى بار جانە ونىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
ماتىنمەن جۇمىس (وقىپ، قوسىمشاسى بار سوزدەرگە تالداۋ جاسا).
سلايد: جازباشا تاپسىرمالاردى ورىندا.
№1. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى جالعاۋدى قويىپ جاز.
«وتان» دەگەن ءسوز...(ت.س) كۇن سايىن ەستيمىز. وتان دەگەنىمىز ادام...(ءى.س) تۋىپ-وسكەن جەر...(ت.ج). قازاق ەلى...(ج.س) تۇراتىن ادامدار...(ءى.س) وتانى – قازاقستان رەسپۋبليكا...(ت.ج).
ادامنىڭ جاقسى، باقىتتى ءومىر ءسۇرۋ...(ت.ج) كوپ جاعدايدا وتان...(ب.س) دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى...(ب.س) بايلانىستى.
وتانىڭ...(ت.س) سۇيە بىلسە...(ج.ج) – اتاق تا، جۇمىس تا، قۇرمەت تە بولادى.
№2. سانداردى ارىپتەرمەن اۋىستىرىپ جاز.
/20.25.1.18/
/28.34.38.18/
/20.25.15.1/
/25.28.24/ - /14.28.13.17.8.13.24.38.19/.
« وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىڭ»
/8.16.7.38/،
/20.25.1.18.7.37/
/24.28.13.8.25.38.18.7.38.5.38.19.7.38/
/24.21.11.3.8.18/ /8.17.8.24/،
/38.24.22.8.18/
/7.2.16.8.16.7.8/.
«ەلدى، وتاندى سۇيەتىندىگىڭدى سوزبەن ەمەس، ىسپەن دالەلدە» /ب.مومىش ۇلى/
№4. ماقال-ماتەلدەردىڭ اۋدارماسىن تاۋىپ، مازمۇنىن تۇسىندىرىڭدەر.
1. وتان - ەلدىڭ اناسى،
ەل-ەردىڭ اناسى. رودنايا زەمليا-زولوتايا كولىبەل.
2. تۋعان جەردەي جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي ەل بولماس.
كاجدومۋ رودنايا زەمليا - راي.
3. ەل ءىشى-التىن بەسىك. نا چۋجبينۋ پوپاۆ، پويمەش، كاك دوروگا رودينا.
4. اركىمنىڭ ءوز جەرى-جۇماق. رودينا - مات نارودۋ، نارود – مات دجيگيتۋ.
5. تۋعان جەردىڭ ءقادىرىن
شەتتە جۇرسەڭ بىلەرسىڭ. نەت زەملي لۋچشە رودينى، نەت ليۋدەي لۋچشە، چەم نا رودينە.
№5. قاتە قۇراستىرىلعان سويلەمدەردى دۇرىستاپ جاز. قوسىمشالاردىڭ ءتۇرىن اجىرات.
قاتە سويلەمدەر دۇرىس سويلەمدەر
1.ءوز سۇيمەيتىن ەلىنىڭ ادامدار قورعانى حالقىن بولا المايدى.
2.ازاماتتىڭ تۋى نامىس التىن.
3.ءوزىنىڭ وسكەن ادام اۋىلىن قادىرلەگەن وتانشىل بولادى.
4.ول سىيلايدى ادامداردى.
ساباقتى بەكىتۋ. قورىتىندى ءسوز.
قۇس ۇياسىز، جىرتقىش ءىنسىز بولمايدى.
وتانسىز جان ومىرىندە وڭبايدى.
ءوزىن-وزى قورلايدى دا، سورلايدى،
ءتىرى ادامعا – سول قايعى،
بىلەسىڭ بە، وتاننىڭ سەن نە ەكەنىن؟
ەكى وتان جوق،
جالعىز وتان – مەكەنىڭ!- دەپ اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆ جىرلاعانداي وتانىمىزدىڭ جالعىز ەكەنىن ۇمىتپايىق.
ساباقتى باعالاۋ.
ساباق سوڭىندا جەرلەس اقىن – سازگەرلەرىمىز ق.مىرزا ءالي مەن ە.حاسانعالييەۆتىڭ ءسوزى مەن انىنە جازىلعان «اتامەكەن» ءانى ورىندالادى.
باتىس قازاقستان وبلىسى، زەلەنوۆ اۋدانى،
ماحامبەت جوببم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى
ءمۇعالىمى كابەشوۆا داناگۇل امانگەلدى قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «وتانشىلدىق – ۇلى قاسيەت»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) مودۋل بويىنشا وتان تۋرالى العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ ارقىلى ءوز ويلارىن، مازمۇنىن اشۋعا ۇيرەتۋ.
2) وقۋشىلاردىڭ مونولوگتى، ديالوگتى سويلەسە الۋ، سوزدەرگە قوسىمشالاردى دۇرىس جالعاپ سويلەۋ، جازۋ ساۋاتتىلىعىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى مەن سوزدىك قورىن دامىتۋ.
3) وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتەرىن، ءوز ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن قادىرلەي بىلۋگە، ونى ءوز قابىلەتىنشە قورعاي بىلۋگە باۋلۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وتان، تۋعان جەر تاقىرىبىنا ءوز ويىن ەركىن جەتكىزە الاتىنداي سوزدىك قورىنىڭ قالىپتاسۋى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس.
ساباقتىڭ ءادىس – تاسىلدەرى: سۇراق – جاۋاپ، ىزدەندىرۋ، وي قوزعاۋ كورنەكىلىك.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قازاقستان كارتاسى، سلايدتار، «اتامەكەن» ءانىنىڭ ءۇنتاسپاسى.
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: تاريح، قازاق ادەبيەتى، ساز، جاعراپيا
ساباقتىڭ بارىسى:
ا. كىرىسپە ءبولىمى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى (وقۋشىلارمەن امانداسۋ، ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ)
2. ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق جاساۋ.
ب. نەگىزگى ءبولىمى.
3. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
4. جاڭا تاقىرىپ.
ۆ. قورىتىندى ءبولىمى.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ساباقتى باعالاۋ.
«ءبىلىم بيرجاسى» ويىنى ارقىلى جۇزەگە اسادى. ءار دۇرىس ەمەس جاۋاپقا سارى ءتۇستى «اكسيا»، دۇرىس، تولىق ەمەس جاۋاپقا قىزىل ءتۇستى «اكسيا»، تولىق، دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن كوك ءتۇستى «اكسيا»، وتە جاقسى، دايەكتى (دالەل كەلتىرۋ) جاۋاپقا جاسىل ءتۇستى «اكسيا» بەرىلەدى. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلگەن سوڭ ءار وقۋشى قولىنداعى «اكسيالارىن» ساناپ، تۇستەرىنە قاراي سۇرىپتايدى. قاي ءتۇستى «اكسيا» كوپ بولسا، سوعان ساي باعالانادى.
سارى ءتۇستى «اكسيا» - 2، قىزىل ءتۇستى «اكسيا» - 3، كوك ءتۇستى «اكسيا» - 4، جاسىل ءتۇستى «اكسيا» - 5 دەگەن باعامەن باعالانادى.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
- بالالار، سىزدەر قايدا وتىرسىڭدار؟
- سىزدەر مەكتەپكە قايدان كەلدىڭىزدەر؟
- ۇيلەرىڭىز قايدا ورنالاسقان؟
- ال، اۋىلىمىز قايدا ورنالاسقان؟
- باتىس قازاقستان وبلىسى قاي مەملەكەتتە ورنالاسقان؟
- ارينە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ورنالاسقان.
- مىنە، بالالار، وتان قايدان باستالادى ەكەن؟
- وتان تۋعان جەرىمىزدەن، ءوز اۋىلىمىزدان، ءوز ۇيىمىزدەن، ءوز وتباسىمىزدان باستالادى ەكەن.
- بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «وتانسىز ادام – ورمانسىز بۇلبۇل» دەپ اتالادى. حالقىمىزدىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالعان وتانعا، تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى بىلدىرەتىن، بىزدەردى وتانشىلدىققا تاربيەلەيتىن ماقال – ماتەلدەرمەن تانىسامىز.
- ولاي بولسا، بالالار، تاقتاعا نازار اۋدارايىق. داپتەرىمىزدى اشىپ، بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبىن جازىپ الايىق.
سلايد: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كارتاسىنان ءوز تۋعان جەرىن تاۋىپ، كارتاداعى كورىنىسىنە توقتالۋ.
سلايد: سۋرەتتى سوزبەن الماستىرىپ، ماقال-ماتەلدى وقى، ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
1. وتان (وتتان) دا ىستىق.
2. تۋعان جەرگە (تۋىڭ) تىك.
3.تۋعان جەردىڭ (كۇنى) دە ىستىق، (ءتۇنى) دە ىستىق. 4.ءوز ەلىڭ التىن (بەسىك).
5.وتاننىڭ العىسى – (جۇرەكتىڭ) قۋانىشى. 6.وتانسىز ادام – ورمانسىز (بۇلبۇل).
سوزدىك جۇمىسى.
تۇسىنىكتەمە. «وتان» ءسوزى ارابتىڭ «ۆاتان»، ياعني «ولكە» دەگەن سوزىنەن شىققان.
گرامماتيكالىق تاقىرىپ: قوسىمشا جانە ونىڭ تۇرلەرىن قايتالاۋ.
1.قوسىمشا نەشەگە بولىنەدى؟
2.سوزگە جاڭا ماعىنا بەرەتىن نەمەسە ماعىناسىن وزگەرتپەي-اق ۇستەمە ماعىنا بەرەتىن قوسىمشا قالاي اتالادى؟
3.جالعاۋدىڭ نەشە ءتۇرى بار جانە ونىڭ اتقاراتىن قىزمەتى قانداي؟
ماتىنمەن جۇمىس (وقىپ، قوسىمشاسى بار سوزدەرگە تالداۋ جاسا).
سلايد: جازباشا تاپسىرمالاردى ورىندا.
№1. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى جالعاۋدى قويىپ جاز.
«وتان» دەگەن ءسوز...(ت.س) كۇن سايىن ەستيمىز. وتان دەگەنىمىز ادام...(ءى.س) تۋىپ-وسكەن جەر...(ت.ج). قازاق ەلى...(ج.س) تۇراتىن ادامدار...(ءى.س) وتانى – قازاقستان رەسپۋبليكا...(ت.ج).
ادامنىڭ جاقسى، باقىتتى ءومىر ءسۇرۋ...(ت.ج) كوپ جاعدايدا وتان...(ب.س) دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى...(ب.س) بايلانىستى.
وتانىڭ...(ت.س) سۇيە بىلسە...(ج.ج) – اتاق تا، جۇمىس تا، قۇرمەت تە بولادى.
№2. سانداردى ارىپتەرمەن اۋىستىرىپ جاز.
/20.25.1.18/
/28.34.38.18/
/20.25.15.1/
/25.28.24/ - /14.28.13.17.8.13.24.38.19/.
« وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىڭ»
/8.16.7.38/،
/20.25.1.18.7.37/
/24.28.13.8.25.38.18.7.38.5.38.19.7.38/
/24.21.11.3.8.18/ /8.17.8.24/،
/38.24.22.8.18/
/7.2.16.8.16.7.8/.
«ەلدى، وتاندى سۇيەتىندىگىڭدى سوزبەن ەمەس، ىسپەن دالەلدە» /ب.مومىش ۇلى/
№4. ماقال-ماتەلدەردىڭ اۋدارماسىن تاۋىپ، مازمۇنىن تۇسىندىرىڭدەر.
1. وتان - ەلدىڭ اناسى،
ەل-ەردىڭ اناسى. رودنايا زەمليا-زولوتايا كولىبەل.
2. تۋعان جەردەي جەر بولماس،
تۋعان ەلدەي ەل بولماس.
كاجدومۋ رودنايا زەمليا - راي.
3. ەل ءىشى-التىن بەسىك. نا چۋجبينۋ پوپاۆ، پويمەش، كاك دوروگا رودينا.
4. اركىمنىڭ ءوز جەرى-جۇماق. رودينا - مات نارودۋ، نارود – مات دجيگيتۋ.
5. تۋعان جەردىڭ ءقادىرىن
شەتتە جۇرسەڭ بىلەرسىڭ. نەت زەملي لۋچشە رودينى، نەت ليۋدەي لۋچشە، چەم نا رودينە.
№5. قاتە قۇراستىرىلعان سويلەمدەردى دۇرىستاپ جاز. قوسىمشالاردىڭ ءتۇرىن اجىرات.
قاتە سويلەمدەر دۇرىس سويلەمدەر
1.ءوز سۇيمەيتىن ەلىنىڭ ادامدار قورعانى حالقىن بولا المايدى.
2.ازاماتتىڭ تۋى نامىس التىن.
3.ءوزىنىڭ وسكەن ادام اۋىلىن قادىرلەگەن وتانشىل بولادى.
4.ول سىيلايدى ادامداردى.
ساباقتى بەكىتۋ. قورىتىندى ءسوز.
قۇس ۇياسىز، جىرتقىش ءىنسىز بولمايدى.
وتانسىز جان ومىرىندە وڭبايدى.
ءوزىن-وزى قورلايدى دا، سورلايدى،
ءتىرى ادامعا – سول قايعى،
بىلەسىڭ بە، وتاننىڭ سەن نە ەكەنىن؟
ەكى وتان جوق،
جالعىز وتان – مەكەنىڭ!- دەپ اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆ جىرلاعانداي وتانىمىزدىڭ جالعىز ەكەنىن ۇمىتپايىق.
ساباقتى باعالاۋ.
ساباق سوڭىندا جەرلەس اقىن – سازگەرلەرىمىز ق.مىرزا ءالي مەن ە.حاسانعالييەۆتىڭ ءسوزى مەن انىنە جازىلعان «اتامەكەن» ءانى ورىندالادى.
باتىس قازاقستان وبلىسى، زەلەنوۆ اۋدانى،
ماحامبەت جوببم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى
ءمۇعالىمى كابەشوۆا داناگۇل امانگەلدى قىزى
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى. باۋىرلاستىق دەگەن نە؟ م.ءماعاۋيننىڭ «ءبىر اتانىڭ بالالارى» پوۆەسىندەگى جەتىمدەر تاعدىرى.
