ويىن – ماتەماتيكا ساباعىندا وقىتۋ جانە تاربيەلەۋ ءادىسى
كەمبريدج باعدارلاماسى بويىنشا ءۇشىنشى (نەگىزگى) دەڭگەي
ويىن – ماتەماتيكا ساباعىندا وقىتۋ جانە تاربيەلەۋ ءادىسى
ەپيگراف
ويىن دەگەنىمىز ۇشقىن، بىلىمگە قۇشتارلىق پەن ەلىكتەۋدىڭ مازداپ جانعان وتى.
ۆ. م. سۋحوملينسكيي
ويىن ادامنىڭ ءومىر تانىمىنىڭ العاشقى قادامى. ويىن ومىردە وتە ەرتە جاستان باستالىپ، ادامنىڭ كاسىپتى تولىق مەڭگەرگەنىنشە جالعاسادى. ال وقىتۋ پروسەسىندە جاڭا تەحنولوگيانىڭ ماڭىزدى بولىگى بولىپ تابىلادى. ادامنىڭ ويىن ارەكەتتەرىنىڭ فورمالارى مەن ادىستەرى جانە مازمۇنى قاراپايىم سىلدىرماقتار مەن قوزعالىستار جاساۋدان، بىرتە - بىرتە فانتاستيكالىق شىندىق دەڭگەيىندەگى ۆيدەوكومپيۋتەرلىك ويىنعا دەيىن اۋىسادى.
ورىس عالىمى، دارىگەر، پەداگوگ ك. ا. پوكروۆسكيي «ويىن - كۇندەلىكتى بالا ەڭبەگى، بولاشاق ءومىرىنىڭ باستاماسى. ويىن ۇستىندە بالانىڭ ەرتەڭگى ومىرگە دەگەن قابىلەتى بايقالادى»- دەگەن. ويىن بالانى قيمىلعا، ارەكەتكە، دەنەشىنىقتىرۋعا توسەلدىرەدى. سول ارقىلى ءومىر كۇرەسىنە، ەڭبەككە باۋليدى. ويىنسىز اقىل - ويدىڭ قالىپتى دامۋى دا جوق. ويىن ارقىلى بالانىڭ رۋحاني سەزىمى جاسامپاز ومىرمەن ۇشتاسىپ، ءوزىن قورشاعان دۇنيە تۋرالى تۇسىنىك الادى.
ماتەماتيكالىق ويىن دەگەنىمىز - تىنىسى كەڭ، الىسقا مەڭزەيتىن، ويدان - ويعا جەتەلەيتىن، ادامعا قيال مەن قانات بىتىرەتىن عاجايىپ نارسە، اقىل - وي جەتەكشىسى.
ويىن - 2 نەمەسە ودان دا كوپ ادامداردان قۇرىلاتىن توپتاردىڭ ءوز مۇددەلەرىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كۇرەس جۇرگىزۋ پروسەسى. ءاربىر توپتىڭ ءوز ماقساتى، ستراتەگياسى بولادى.
پەداگوگيكا سالاسىندا پايدالاناتىن ويىنداردى - ديداكتيكالىق ويىندار دەيدى.
ديداكتيكالىق ويىندار بالانىڭ ىنتاسىن ساباققا اۋدارۋعا، كوڭىل قويعىزۋعا، قابىلداۋىن جەڭىلدەتۋگە، ءبىلىمدى تولىق يگەرۋگە كومەكتەسەدى، ساباققا ەموسيالىق بوياۋ بەرەدى.
ويىننىڭ ماقساتى: بالانى پانگە قىزىقتىرۋ، لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋ
تانىم ارەكەتىن قالىپتاستىرۋ، تياناقتاۋ، پىسىقتاۋ، العان ءبىلىمدى تەكسەرۋ، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
مىندەتى: 1) تانىمدىق: بالانىڭ تانۋ، ىزدەنۋ ارەكەتىن دامىتۋ.
2) تاربيەلىك: اينالاسىمەن قارىم - قاتىناس جاساۋعا، قاجەتتى داعدىنى، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ
ديداكتيكالىق ويىنداردى قۇرۋ مىنا نەگىزدەرگە سۇيەنەدى:
1) بالالاردىڭ ءىس - ارەكەتىنە ويىن تۇرلەرىمەن وقۋدى بايلانىستىرۋ، بىرتىندەپ قىزىقتى جەڭىل ويىنداردان ويىن - تاپسىرمالار ارقىلى بەرىلگەن وقۋ - تاربيە ماسەلەلەرىنە كوشۋ.
2) شارتى مەن مىندەتتەرىن بىرتىندەپ كۇردەلەنۋى
3) بەرىلگەن تاپسىرمالاردى شەشۋدە بالانىڭ اقىل - وي بەلسەندىلىگىنىڭ كۇشەيۋى
4) وقۋ - تاربيە ماقساتتارىنىڭ بىرلىگى
ديداكتيكالىق ويىنداردىڭ ساپالىلىعى:
ولاردىڭ ساباقتىڭ ءار كەزەڭىندەگى ورنى مەن مىندەتىن، ماقساتىن ءدال انىقتاۋعا، ونى قولدانۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىن ءمۇعالىمنىڭ جەتىك مەڭگەرۋىنە، شەبەرلىك تانىتۋىنا، ويىنعا قاجەتتى ماتەريالداردى الدىن - الا دايىنداپ الۋىنا، ويىن ۇردىسىنە وقۋشىلاردى بەلسەندى قاتىستىرۋىنا بايلانىستى بولادى.
سونىمەن قاتار ۇلتتىق ويىندارى ماتەماتيكا تەورەمالارىن وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا جەتكىزۋ ساۋاتتىلىعى مەن بىلىكتىلىگىن دامىتۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى. ويىن ارەكەتى نەگىزىنەن 3 ءتۇرلى دامۋ دەڭگەيلەرىنەن تۇرادى: كاسىپتىك ويىندار، اۋەستەنۋ ويىندارى، وقۋ - جاتتىعۋ ويىندارى.
ويىن وقۋ ۇردىسىندە وقىتۋدىڭ ءارى فورماسى، ءارى ءادىسى رەتىندە دەربەس ديداكتيكالىق كاتەگوريا بولا الادى. سول سياقتى ويىندى ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلاردىڭ، مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلاردىڭ، مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالا تاربيەشىلەردىڭ بىرلەسكەن وقۋ ارەكەتىنىڭ ءوزارا بايلانىستا بولاتىن تەحنولوگياسى رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى.
ويىن – ماتەماتيكا ساباعىندا وقىتۋ جانە تاربيەلەۋ ءادىسى
ەپيگراف
ويىن دەگەنىمىز ۇشقىن، بىلىمگە قۇشتارلىق پەن ەلىكتەۋدىڭ مازداپ جانعان وتى.
ۆ. م. سۋحوملينسكيي
ويىن ادامنىڭ ءومىر تانىمىنىڭ العاشقى قادامى. ويىن ومىردە وتە ەرتە جاستان باستالىپ، ادامنىڭ كاسىپتى تولىق مەڭگەرگەنىنشە جالعاسادى. ال وقىتۋ پروسەسىندە جاڭا تەحنولوگيانىڭ ماڭىزدى بولىگى بولىپ تابىلادى. ادامنىڭ ويىن ارەكەتتەرىنىڭ فورمالارى مەن ادىستەرى جانە مازمۇنى قاراپايىم سىلدىرماقتار مەن قوزعالىستار جاساۋدان، بىرتە - بىرتە فانتاستيكالىق شىندىق دەڭگەيىندەگى ۆيدەوكومپيۋتەرلىك ويىنعا دەيىن اۋىسادى.
ورىس عالىمى، دارىگەر، پەداگوگ ك. ا. پوكروۆسكيي «ويىن - كۇندەلىكتى بالا ەڭبەگى، بولاشاق ءومىرىنىڭ باستاماسى. ويىن ۇستىندە بالانىڭ ەرتەڭگى ومىرگە دەگەن قابىلەتى بايقالادى»- دەگەن. ويىن بالانى قيمىلعا، ارەكەتكە، دەنەشىنىقتىرۋعا توسەلدىرەدى. سول ارقىلى ءومىر كۇرەسىنە، ەڭبەككە باۋليدى. ويىنسىز اقىل - ويدىڭ قالىپتى دامۋى دا جوق. ويىن ارقىلى بالانىڭ رۋحاني سەزىمى جاسامپاز ومىرمەن ۇشتاسىپ، ءوزىن قورشاعان دۇنيە تۋرالى تۇسىنىك الادى.
ماتەماتيكالىق ويىن دەگەنىمىز - تىنىسى كەڭ، الىسقا مەڭزەيتىن، ويدان - ويعا جەتەلەيتىن، ادامعا قيال مەن قانات بىتىرەتىن عاجايىپ نارسە، اقىل - وي جەتەكشىسى.
ويىن - 2 نەمەسە ودان دا كوپ ادامداردان قۇرىلاتىن توپتاردىڭ ءوز مۇددەلەرىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كۇرەس جۇرگىزۋ پروسەسى. ءاربىر توپتىڭ ءوز ماقساتى، ستراتەگياسى بولادى.
پەداگوگيكا سالاسىندا پايدالاناتىن ويىنداردى - ديداكتيكالىق ويىندار دەيدى.
ديداكتيكالىق ويىندار بالانىڭ ىنتاسىن ساباققا اۋدارۋعا، كوڭىل قويعىزۋعا، قابىلداۋىن جەڭىلدەتۋگە، ءبىلىمدى تولىق يگەرۋگە كومەكتەسەدى، ساباققا ەموسيالىق بوياۋ بەرەدى.
ويىننىڭ ماقساتى: بالانى پانگە قىزىقتىرۋ، لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋ
تانىم ارەكەتىن قالىپتاستىرۋ، تياناقتاۋ، پىسىقتاۋ، العان ءبىلىمدى تەكسەرۋ، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
مىندەتى: 1) تانىمدىق: بالانىڭ تانۋ، ىزدەنۋ ارەكەتىن دامىتۋ.
2) تاربيەلىك: اينالاسىمەن قارىم - قاتىناس جاساۋعا، قاجەتتى داعدىنى، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ
ديداكتيكالىق ويىنداردى قۇرۋ مىنا نەگىزدەرگە سۇيەنەدى:
1) بالالاردىڭ ءىس - ارەكەتىنە ويىن تۇرلەرىمەن وقۋدى بايلانىستىرۋ، بىرتىندەپ قىزىقتى جەڭىل ويىنداردان ويىن - تاپسىرمالار ارقىلى بەرىلگەن وقۋ - تاربيە ماسەلەلەرىنە كوشۋ.
2) شارتى مەن مىندەتتەرىن بىرتىندەپ كۇردەلەنۋى
3) بەرىلگەن تاپسىرمالاردى شەشۋدە بالانىڭ اقىل - وي بەلسەندىلىگىنىڭ كۇشەيۋى
4) وقۋ - تاربيە ماقساتتارىنىڭ بىرلىگى
ديداكتيكالىق ويىنداردىڭ ساپالىلىعى:
ولاردىڭ ساباقتىڭ ءار كەزەڭىندەگى ورنى مەن مىندەتىن، ماقساتىن ءدال انىقتاۋعا، ونى قولدانۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىن ءمۇعالىمنىڭ جەتىك مەڭگەرۋىنە، شەبەرلىك تانىتۋىنا، ويىنعا قاجەتتى ماتەريالداردى الدىن - الا دايىنداپ الۋىنا، ويىن ۇردىسىنە وقۋشىلاردى بەلسەندى قاتىستىرۋىنا بايلانىستى بولادى.
سونىمەن قاتار ۇلتتىق ويىندارى ماتەماتيكا تەورەمالارىن وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا جەتكىزۋ ساۋاتتىلىعى مەن بىلىكتىلىگىن دامىتۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى. ويىن ارەكەتى نەگىزىنەن 3 ءتۇرلى دامۋ دەڭگەيلەرىنەن تۇرادى: كاسىپتىك ويىندار، اۋەستەنۋ ويىندارى، وقۋ - جاتتىعۋ ويىندارى.
ويىن وقۋ ۇردىسىندە وقىتۋدىڭ ءارى فورماسى، ءارى ءادىسى رەتىندە دەربەس ديداكتيكالىق كاتەگوريا بولا الادى. سول سياقتى ويىندى ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلاردىڭ، مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلاردىڭ، مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالا تاربيەشىلەردىڭ بىرلەسكەن وقۋ ارەكەتىنىڭ ءوزارا بايلانىستا بولاتىن تەحنولوگياسى رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك: قازاق حالقىنىڭ كيىز ءۇيى، ونىڭ تىگىلۋى، ونىڭ جاساۋى تۋرالى تولىقتاي تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، وقۋلىقتا بەرىلگەن ماتىندەردىڭ مازمۇنىن، بەرىلگەن تاپسىرمالاردى يگەرتۋ ارقىلى سوزدىك ق...
