«ويلان. تاپ» (5 - 6 سىنىپتارعا ارنالعان ءار ءتۇرلى لوگيكالىق تەستىلەر جيناعى)
«ويلان. تاپ»
(5 - 6 سىنىپتارعا ارنالعان ءار ءتۇرلى لوگيكالىق تەستىلەر جيناعى)
مازمۇنى:
كىرىسپە 3 - 4 بەت
رۋبيك تەكشەسى 5 - 6 بەت
تەكشەگە بەرىلگەن ەسەپتەر 6 بەت
لوگيكا. كۋبتى قۇراستىرۋ 7 - 8 بەت
كۋبتىڭ جازباسى 8 - 11 بەت
ويىن سۇيەگى 12 - 13 بەت
كەڭىستىكتە ويلاۋ 14 - 18 بەت
كەڭىستىكتە بلوكتى اينالدىرۋ 18 - 20 بەت
جاۋاپتارى 21 - 22 بەت
قولدانىلعان ادەبيەتتەر 23 بەت
كىرىسپە
قازىرگى تاڭدا قوعامدى دامىتۋ ءۇشىن مەكتەپتىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى - وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن بارىنشا اشىپ، تولىققاندى قوعام قۇرۋعا ءوزىنىڭ بار مۇمكىندىگىن جۇمسايتىن شىعارماشىلىق قابىلەتتى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. سوندىقتان ماتەماتيكانى وقىتۋدا وقۋشىلارعا وقۋ ماتەريالىن ەسكە ساقتاۋ ەمەس، وسى ماتەريالدى شىعارماشىلىقپەن قولداۋ شەبەرلىگىن قالىپتاستىرۋعا كوپ كوڭىل بولىنەدى.
ماتەماتيكالىق ەسەپتەردى شىعارۋ ۇردىسىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتى جەكە تۇلعا قاسيەتتەرى قالىپتاسادى. ەسەپ شىعارۋ شەبەرلىگى ارقىلى وقۋشىنىڭ ماتەماتيكالىق تانىمىنىڭ دامۋىن جانە ونىڭ وي ارەكەتىنىڭ بەلگىلى ءبىر ساپاسىن انىقتاپ، دامىتۋعا بولادى.
جەتكىنشەك ۇرپاققا ساپالى دا تياناقتى ءبىلىم بەرىپ، ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە، يماندىلىققا، يناباتتىلىققا تاربيەلەۋ جانە ولاردى بەلگىلى ءبىر ءپان سالاسىنا يكەمدەۋ قازىرگى تاڭداعى ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى.
ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىق بويىنشا 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارى ءۇشىن ازىرلەنگەن تەست تاپسىرمالارى وقۋشىلاردىڭ ومىرلىك جاعداياتتاردا ماتەماتيكانى قولدانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن بايانداۋعا، ماتەماتيكانى ءتۇرلى كونتەكستەردە تۇجىرىمداۋعا، قولدانۋعا جانە تۇرلەندىرۋگە باعاتتالعان. ول ءتۇرلى قۇبىلىستاردى سيپاتتايتىن، تۇسىندىرەتىن جانە بولجام جاساۋدا ماتەماتيكالىق ويلاۋ مەن ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى، ماتەماتيكالىق ءبىلىم مەن قۇرالداردى قولدانۋ بولىپ تابىلادى. بۇل ماتەماتيكانى بۇكىل الەمدەگى الاتىن ورنى مەن اتقاراتىن ءرولىن مويىنداۋعا ىقپال ەتىپ، كونسترۋكتيۆتى، قىزىعۋشىلىعى مەن ويلاۋ مۇمكىندىگى جوعارى ازاماتتار ءۇشىن سانالى كوزقاراسىن قالىپتاستىرىپ، اقىلعا سالىنعان شەشىمدەر قابىلداۋعا كومەكتەسەدى.
ماتەماتيكا ساباقتارىندا، قوسىمشا فاكۋلتاتيۆتەر مەن تاڭداۋ كۋرستارىندا تومەندەگى تاپسىرمالار وقۋشىنىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتادى، ماتەماتيكاعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى، تىڭداي بىلۋگە، بايقاعىشتىققا، شاپشاڭ ەسەپتەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرادى. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتىپ، ءارى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن جۇمىس ءتۇرى لوگيكالىق ويىن ەسەپتەرى. سوندىقتان گەومەتريالىق فيگۋرا، ياعني كۋبپەن جيناقتالعان ەسەپتەر وقۋشىلار ءۇشىن قىزىقتى بولادى دەپ ويلايمىن. 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارىن ۇبت - دا كەزدەسەتىن ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىق ەسەپتەرىن شىعارۋ مەن تۇسىنۋگە دايارلاۋ ماقساتىندا بۇل جيناقتاما ازىرلەندى.
جيناقتامانىڭ ماقساتى:
وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرىپ، تەز ەسەپتەۋ جولدارىن
ۇيرەتۋ. قىزىقتى سۋرەتتەر ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
مىندەتى:
1. وقۋشىلارعا تەز ەسەپتەۋ ادىستەرىن ۇيرەتۋ
2. ويىن ەسەپتەرىن شەشۋ جولدارىن مەڭگەرتۋ
3. اقىل – ويىن جانە ەرىك سەزىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
4. ماتەماتيكالىق سويلەۋ ماشىعىن قالىپتاستىرۋ
5. قيالدارىن ۇشتاۋ، شىعارماشىلىق زەردە ۇردىستەرىن جوعارلاتۋ
6. وقۋشىنىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋىنا اسەر ەتۋ
7. وقۋشىنىڭ اقىل - ويىنىڭ ماتەماتيكالىق ءستيلىن، ينتەللەكتۋالدىق جەنە ەرىك پەن سەزىمگە كاتىستى ساپالارىن دامىتۋ
8. مەكتەپتىڭ نەگىزگى ساتىسىندا وقۋعا، مەڭگەرگەن ماتەماتيكالىق ءبىلىمىن ومىردە قولدانۋعا جان - جاقتى دايىنداۋدى جۇزەگە اسىرۋ
9. ماتەماتيكانىڭ ومىردە بولىپ جاتقان ناقتى قۇبىلىستاردى جالپىلاۋعا جانە قورشاعان بولمىستى تانىپ - بىلۋگە كومەكتەسەتىن عىلىم بولىپ تابىلاتىنى تۋرالى تۇسىنىكتەردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتۋ
10. وقۋشىنىڭ ءومىر سۇرۋىنە جانە مەكتەپتىڭ كەلەسى دەڭگەيدە وقۋىن جالعاستىرۋى ءۇشىن قاجەتتى ءبىلىم، بىلىك جانە داعدىلاردى قالىپتاستىرۋ.
رۋبيك تەكشەسى
رۋبيك تەكشەسى (ماج. Bűvös kocka — سيقىرلى تەكشە) — لوگيكالىق باسقاتىرعىش ويىن قۇرالى رەتىندە پايدالانىلادى.
رۋبيك تەكشەسى (كوبىنە «كۋبيك - رۋبيك» رەتىندە تانىمال) – 1974 جىلى ۆەنگريالىق ءمۇسىنشى جانە ارحيتەكتۋرا وقىتۋشىسى ەرنە رۋبيكتىڭ ويلاپ تاپقان (1975 جىلى پاتەنتتەگەن) مەحانيكالىق باس قاتىرعىشى.
ەرنە رۋبيك بۋداپەشت تەحنولوگيا جانە ەكونوميكا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرىلىس - ارحيتەكتۋرالىق فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، 5 جىل بويى عيماراتتاردى جوبالاۋمەن اينالىسقان. ودان كەيىن ول قولدانبالى ونەر اكادەمياسىنا وقىتۋشى بولىپ جۇمىس كىرەدى. ساباق بەرۋ بارىسىندا ءۇش ولشەمدى كەڭىستىكتى ۇيرەتۋ وتە قيىن ەكەنىنە كوزى جەتىپ، ونى وڭاي ءتۇسىندىرۋدىڭ جولىن ىزدەۋمەن بولادى.
رۋبيك العاشىندا ءوز ماقساتىنا قالاي جەتۋدى كوپ ويلاندى. ءبىر كۇنى ول، دۋنايدىڭ جاعاسىندا وتىرىپ، تولقىنداردىڭ جۇمىر تاستاردى ارى بەرى قوزعالتىپ، ولاردان كولەمدى گەومەتريالىق فيگۋرالار جاسايتىندىعىنا نازار اۋدارادى. بۇل وعان وي سالىپ، ۇيىنە اسىعا جەتىپ، ءبىر جوبانى ويلاستىرا باستايدى. كارتون مەن اعاشتى لاقتىرىپ تاستاپ، پلاستماسساعا توقتالادى. كىشى كولەمدەگى تەكشەلەر 3 وس بويىنشا اينالۋى ءۇشىن ەنتۋزياست ىشكى سيليندرلىك مەحانيزم ويلاپ تابادى. ءارتۇرلى نۇسقالاردى قاراستىرعان رۋبيك، ءوز جوباسىنىڭ سىرتقى بەينەسى ءۇشىن التى ءتۇستى قاراپايىم گاممانى تاڭدايدى. ستۋدەنتتەرگە بۇل يدەيا وتە قاتتى ۇناپ، رۋبيك وتە ءبىر قىزىقتى ويىن جاساپ شىعارعانىن تۇسىنەدى.
«بوگەنباي باتىر اتىنداعى قازاق ورتا مەكتەبى» كمم
دايىنداعان: ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
تلەۋبايەۆا گۋلميرا كايروللايەۆنا
ويلان. تاپ. جۇكتەۋ
(5 - 6 سىنىپتارعا ارنالعان ءار ءتۇرلى لوگيكالىق تەستىلەر جيناعى)
مازمۇنى:
كىرىسپە 3 - 4 بەت
رۋبيك تەكشەسى 5 - 6 بەت
تەكشەگە بەرىلگەن ەسەپتەر 6 بەت
لوگيكا. كۋبتى قۇراستىرۋ 7 - 8 بەت
كۋبتىڭ جازباسى 8 - 11 بەت
ويىن سۇيەگى 12 - 13 بەت
كەڭىستىكتە ويلاۋ 14 - 18 بەت
كەڭىستىكتە بلوكتى اينالدىرۋ 18 - 20 بەت
جاۋاپتارى 21 - 22 بەت
قولدانىلعان ادەبيەتتەر 23 بەت
كىرىسپە
قازىرگى تاڭدا قوعامدى دامىتۋ ءۇشىن مەكتەپتىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى - وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن بارىنشا اشىپ، تولىققاندى قوعام قۇرۋعا ءوزىنىڭ بار مۇمكىندىگىن جۇمسايتىن شىعارماشىلىق قابىلەتتى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. سوندىقتان ماتەماتيكانى وقىتۋدا وقۋشىلارعا وقۋ ماتەريالىن ەسكە ساقتاۋ ەمەس، وسى ماتەريالدى شىعارماشىلىقپەن قولداۋ شەبەرلىگىن قالىپتاستىرۋعا كوپ كوڭىل بولىنەدى.
ماتەماتيكالىق ەسەپتەردى شىعارۋ ۇردىسىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتى جەكە تۇلعا قاسيەتتەرى قالىپتاسادى. ەسەپ شىعارۋ شەبەرلىگى ارقىلى وقۋشىنىڭ ماتەماتيكالىق تانىمىنىڭ دامۋىن جانە ونىڭ وي ارەكەتىنىڭ بەلگىلى ءبىر ساپاسىن انىقتاپ، دامىتۋعا بولادى.
جەتكىنشەك ۇرپاققا ساپالى دا تياناقتى ءبىلىم بەرىپ، ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە، يماندىلىققا، يناباتتىلىققا تاربيەلەۋ جانە ولاردى بەلگىلى ءبىر ءپان سالاسىنا يكەمدەۋ قازىرگى تاڭداعى ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى.
ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىق بويىنشا 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارى ءۇشىن ازىرلەنگەن تەست تاپسىرمالارى وقۋشىلاردىڭ ومىرلىك جاعداياتتاردا ماتەماتيكانى قولدانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن بايانداۋعا، ماتەماتيكانى ءتۇرلى كونتەكستەردە تۇجىرىمداۋعا، قولدانۋعا جانە تۇرلەندىرۋگە باعاتتالعان. ول ءتۇرلى قۇبىلىستاردى سيپاتتايتىن، تۇسىندىرەتىن جانە بولجام جاساۋدا ماتەماتيكالىق ويلاۋ مەن ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى، ماتەماتيكالىق ءبىلىم مەن قۇرالداردى قولدانۋ بولىپ تابىلادى. بۇل ماتەماتيكانى بۇكىل الەمدەگى الاتىن ورنى مەن اتقاراتىن ءرولىن مويىنداۋعا ىقپال ەتىپ، كونسترۋكتيۆتى، قىزىعۋشىلىعى مەن ويلاۋ مۇمكىندىگى جوعارى ازاماتتار ءۇشىن سانالى كوزقاراسىن قالىپتاستىرىپ، اقىلعا سالىنعان شەشىمدەر قابىلداۋعا كومەكتەسەدى.
ماتەماتيكا ساباقتارىندا، قوسىمشا فاكۋلتاتيۆتەر مەن تاڭداۋ كۋرستارىندا تومەندەگى تاپسىرمالار وقۋشىنىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتادى، ماتەماتيكاعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى، تىڭداي بىلۋگە، بايقاعىشتىققا، شاپشاڭ ەسەپتەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرادى. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتىپ، ءارى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن جۇمىس ءتۇرى لوگيكالىق ويىن ەسەپتەرى. سوندىقتان گەومەتريالىق فيگۋرا، ياعني كۋبپەن جيناقتالعان ەسەپتەر وقۋشىلار ءۇشىن قىزىقتى بولادى دەپ ويلايمىن. 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارىن ۇبت - دا كەزدەسەتىن ماتەماتيكالىق ساۋاتتىلىق ەسەپتەرىن شىعارۋ مەن تۇسىنۋگە دايارلاۋ ماقساتىندا بۇل جيناقتاما ازىرلەندى.
جيناقتامانىڭ ماقساتى:
وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرىپ، تەز ەسەپتەۋ جولدارىن
ۇيرەتۋ. قىزىقتى سۋرەتتەر ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
مىندەتى:
1. وقۋشىلارعا تەز ەسەپتەۋ ادىستەرىن ۇيرەتۋ
2. ويىن ەسەپتەرىن شەشۋ جولدارىن مەڭگەرتۋ
3. اقىل – ويىن جانە ەرىك سەزىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
4. ماتەماتيكالىق سويلەۋ ماشىعىن قالىپتاستىرۋ
5. قيالدارىن ۇشتاۋ، شىعارماشىلىق زەردە ۇردىستەرىن جوعارلاتۋ
6. وقۋشىنىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋىنا اسەر ەتۋ
7. وقۋشىنىڭ اقىل - ويىنىڭ ماتەماتيكالىق ءستيلىن، ينتەللەكتۋالدىق جەنە ەرىك پەن سەزىمگە كاتىستى ساپالارىن دامىتۋ
8. مەكتەپتىڭ نەگىزگى ساتىسىندا وقۋعا، مەڭگەرگەن ماتەماتيكالىق ءبىلىمىن ومىردە قولدانۋعا جان - جاقتى دايىنداۋدى جۇزەگە اسىرۋ
9. ماتەماتيكانىڭ ومىردە بولىپ جاتقان ناقتى قۇبىلىستاردى جالپىلاۋعا جانە قورشاعان بولمىستى تانىپ - بىلۋگە كومەكتەسەتىن عىلىم بولىپ تابىلاتىنى تۋرالى تۇسىنىكتەردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتۋ
10. وقۋشىنىڭ ءومىر سۇرۋىنە جانە مەكتەپتىڭ كەلەسى دەڭگەيدە وقۋىن جالعاستىرۋى ءۇشىن قاجەتتى ءبىلىم، بىلىك جانە داعدىلاردى قالىپتاستىرۋ.
رۋبيك تەكشەسى
رۋبيك تەكشەسى (ماج. Bűvös kocka — سيقىرلى تەكشە) — لوگيكالىق باسقاتىرعىش ويىن قۇرالى رەتىندە پايدالانىلادى.
رۋبيك تەكشەسى (كوبىنە «كۋبيك - رۋبيك» رەتىندە تانىمال) – 1974 جىلى ۆەنگريالىق ءمۇسىنشى جانە ارحيتەكتۋرا وقىتۋشىسى ەرنە رۋبيكتىڭ ويلاپ تاپقان (1975 جىلى پاتەنتتەگەن) مەحانيكالىق باس قاتىرعىشى.
ەرنە رۋبيك بۋداپەشت تەحنولوگيا جانە ەكونوميكا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرىلىس - ارحيتەكتۋرالىق فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، 5 جىل بويى عيماراتتاردى جوبالاۋمەن اينالىسقان. ودان كەيىن ول قولدانبالى ونەر اكادەمياسىنا وقىتۋشى بولىپ جۇمىس كىرەدى. ساباق بەرۋ بارىسىندا ءۇش ولشەمدى كەڭىستىكتى ۇيرەتۋ وتە قيىن ەكەنىنە كوزى جەتىپ، ونى وڭاي ءتۇسىندىرۋدىڭ جولىن ىزدەۋمەن بولادى.
رۋبيك العاشىندا ءوز ماقساتىنا قالاي جەتۋدى كوپ ويلاندى. ءبىر كۇنى ول، دۋنايدىڭ جاعاسىندا وتىرىپ، تولقىنداردىڭ جۇمىر تاستاردى ارى بەرى قوزعالتىپ، ولاردان كولەمدى گەومەتريالىق فيگۋرالار جاسايتىندىعىنا نازار اۋدارادى. بۇل وعان وي سالىپ، ۇيىنە اسىعا جەتىپ، ءبىر جوبانى ويلاستىرا باستايدى. كارتون مەن اعاشتى لاقتىرىپ تاستاپ، پلاستماسساعا توقتالادى. كىشى كولەمدەگى تەكشەلەر 3 وس بويىنشا اينالۋى ءۇشىن ەنتۋزياست ىشكى سيليندرلىك مەحانيزم ويلاپ تابادى. ءارتۇرلى نۇسقالاردى قاراستىرعان رۋبيك، ءوز جوباسىنىڭ سىرتقى بەينەسى ءۇشىن التى ءتۇستى قاراپايىم گاممانى تاڭدايدى. ستۋدەنتتەرگە بۇل يدەيا وتە قاتتى ۇناپ، رۋبيك وتە ءبىر قىزىقتى ويىن جاساپ شىعارعانىن تۇسىنەدى.
«بوگەنباي باتىر اتىنداعى قازاق ورتا مەكتەبى» كمم
دايىنداعان: ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
تلەۋبايەۆا گۋلميرا كايروللايەۆنا
ويلان. تاپ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
باستاۋىش پەن بايانداۋىشتىڭ اراسىنا قويىلاتىن سىزىقشا
