ءوز مۇمكىندىگىمىزدى تانيىق
تاقىرىبى: ءوز مۇمكىندىگىمىزدى تانيىق
ماقساتى: ءار وقۋشىنىڭ وزىندىك مۇمكىندىكتەرىن تانىپ، ولاردى قابىلەتتەرىنە وراي دامىتۋعا جاعداي تۋعىزۋ،.
مىندەتتەرى:
- وقۋشىلارعا ادام مۇمكىندىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
- ءار وقۋشىنىڭ ءوز مۇمكىندىگىن تانىپ دامىتۋىنا ىقپال ەتۋ؛
- ءوز مۇمكىندىكتەرىن باعالاي جانە ىسكە اسىرا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، اعاش سۋرەتتەرى، دانالىق سوزدەر، دوپ جانە ت. ب.
ۇيىمداستىرۋ
1. شاتتىق شەڭبەرى
«دوس بولايىق» تاقىرىبىنداعى ولەڭدى وقۋشىلار بايانمەن حورمەن ورىندايدى.
2. ويلانايىق
«ارمانشىل» بوس شارشىلارعا قانداي بالانى جاقسى بالا دەپ اتالاتىندارىن جازىڭدار.
ارمانشىل
جاۋابى: اقىلدى، راقىمدى، مەيىرىمدى، ارلى، زەيىندى، شىنشىل، ىنتالى، ويلى.
3. اڭگىمەلەسىپ، پىكىرلەسەيىك
1. ادام الدىنا قويعان ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قانداي ارەكەتتەر جاسايدى؟
2. ادامداردىڭ كەيدە ارمانىنا جەتە الماۋىنىڭ سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىڭدار؟
وقۋشى جاۋابى تىڭدالادى.
4. «قوشەمەت» ترەنينگى
بالالار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى. ءمۇعالىم ورتاعا شىعىپ ءبىر ءسوزدى ايتىپ، قولىنداعى دوبىن ءبىر وقۋشىعا لاقتىرادى. دوپتى قاعىپ العان بالا سول ءسوزدى تابيعاتتىڭ قۇبىلىسىنا، زاتىنا، ارەكەتىنە تەڭەپ ايتادى.
مىسالى: ءمۇعالىم «انا» دەپ ايتسا، وقۋشى دوپتى مۇعالىمگە قاراي لاقتىرىپ «انا گۇلدەي» دەپ جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.
جاۋاپ بەرە الماي قالعان وقۋشى ايىپ تارتادى، وقۋشىلاردىڭ سۇراۋى بويىنشا اڭ، قۇستاردىڭ ءبىرىنىڭ اسەم داۋسىن سالادى نەمەسە سۇلۋ قيمىلمەن كورسەتەدى.
5. «دانالىق سوزدەر» اتتى ويىن
وقۋشىلار كەزەگىمەن شىعىپ قورجىننىڭ ىشىنە قاراماي، ارىپتەردىڭ ءبىرىن الادى. قانداي ءارىپ شىقسا، سول ارىپتەن باستالاتىن دانالىق سوزدەر ايتۋى ءتيىس. ايتا الماي قالعاگ وقۋشى ايىپپۇل تولەيدى. مىسالى: ۇ ءارپى بولسا، ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ.
6. «نە ساتىپ الدىڭ؟» ترەنينگ
وقۋشىلار وسى زاتتاردىڭ قيمىلىن شاتاستىرىپ الماي بارلىعىن بىرگە جاساۋ كەرەك.
1. جەلپيتىن
2. تىگىن ماشيناسى
3. ساعات
4. ۆەلوسيپەد
7. «كومەك» سيتۋاسيالىق سۇراقتار
1 - جاعد. سەنىڭ سىنىپتاس قۇربىڭ سپورتتىق جارىستان «باس جۇلدە» الىپ جەڭىسپەن ورالدى. قۋانىشىڭدا شەك جوق. ونىڭ قۋانىشىن قالاي بولىسەر ەدىڭ؟
2 - جاعد. سىنىپتاسىڭ بالالارى ىلعي تارتىپسىزدىك جاسايدى. وسىلارى ءۇشىن كەزەكشى سىنىپ ولاردى كىرپى گازەتىنە شىعاردى. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
3 - جاعد. سەن جولدا كەلە جاتىپ، شۇڭقىرعا ءتۇسىپ كەتكەن بالاپاندى كوردىڭ. بالاپان شيق - شيق ەتىپ شىعۋدىڭ ارەكەتىن جاسايدى. ءبىراق وعان شاماسى كەلمەيدى. وسى جاعدايدا سەن قانداي ارەكەت ەتەر ەدىڭ؟
4 - جاعد. ابزال ايالدامادا ءوز سىنىپتاسى اياندى كەزدەستىردى. ول سىنىپتاسىنا ءوزىنىڭ ات جارىسقا قاتىسىپ، بايگە العانىن ايتقىسى كەلدى. ايان بولسا، ءوزىنىڭ ساياجايعا بارعانى جونىندە قايتا - قايتا ايتىپ ابزالعا ءسوز بەرمەدى. سوسىن ءبىر تانىس بالاسىن كورىپ قالىپ، وعان قاراماستان جۇگىرىپ كەتتى. اياننىڭ قىلىعى ابزالعا قالاي اسەر ەتتى دەپ ويلايسىڭدار؟ ابزالعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭ؟
5 - جاعد. تەلەديدار كورىپ وتىرعان بەرىكتىڭ اعاسى جۇمىستان كەلدى دە جاعدايىن سۇرادى. بەرىك بولسا جاۋاپ بەرمەي، تەلەديداردى قاراي بەردى. اجەسىنىڭ بىرنەشە رەت اسقا شاقىرعانىن دا ەستىگەن جوق. اجەسىنىڭ كوڭىلى سۋ سەپكەندەي باسىلىپ، رەنجىپ قالدى. ول نەمەرەسىنىڭ سۇيىكتى تاماعىن دايىنداپ قويعان ەدى. بەرىكتىڭ قىلىعىن قالاي تۇسىندىرۋگە بولادى؟
سەرگىتۋ ءساتى
الاقانمەن سيپاعاندا ايالاپ (ءبىر - ءبىرىنىڭ ارقاسىنان سيپايدى)
جاقسى سەزىم قۋانىشىڭ تاسادى (ءبىر - ءبىرىن قۇشاقتايدى)
اق كوڭىلمەن بولار بەينە ساياباق (قولدارىن اسپانعا كوتەرەدى)
ايالاعان ءار ادامنىڭ قۇشاعى (دوڭگەلەنىپ تۇرىپ قۇشاقتايدى)
8. «شالقان» ترەنينگ
ءمۇعالىم. وقۋشىلار ءبىز شالقان ەرتەگىسىن 1 - سىنىپتا وقىعان بولاتىنبىز. ەندى مەن سەندەرگە شالقان ترەنينگىن ۇيىمداستىرىپ، ءتۇسىندىرىپ كەتەيىن. مىسالى «شالقان» ەرتەگىسىندە شال شالقاندى ەگەدى. دەمەك شالقان بولعان وقۋشى ورنىنان تۇرىپ ءبىر دىبىس جانە ءبىر قيمىل جاساپ ورنىنا وتىرادى. ەندىگى كەزەكتە مەن ەرتەگىنى وقيمىن. شالقان، شال، كەمپىر دەپ وقىلىپ كەلە جاتقان كەزدە ءار كەيىپكەر يەسى ورىندارىنان تۇرىپ دىبىس شىعارىپ، قيمىل جاساپ ورنىنان وتىرادى. وسىلاي ەرتەگى اياقتالام دەگەنشە جالعاسا بەرەدى.
9. «قۇرمەت - ىزەت» ويىن جاتتىعۋى
تاقتاعا جاپىراقسىز اعاشتاردىڭ (ۇلكەن، كىشى) سۋرەتى سالىنعان پلاكاتتاردى ىلەمىن. وقۋشىلارعا قاعازدان جاسالعان اعاش جاپىراقتارىن تاراتىپ بەرەمىن. جاپىراقتاردىڭ ارتقى بەتىنە قۇرمەتتى، ىزەتتى بىلدىرەتىن سوزدەر جازىلعان.
وقۋشىلار جاپىراقتارداعى سوزدەردى داۋىستاپ وقىپ، وسى سوزدەر ۇلەن كىسىلەر ايتاتىن سوزدەر بولسا – ۇلكەن اعاشقا، وزدەرىڭنەن كىشى بالالارعا ايتاتىن سوزدەر بولسا – كىشى اعاشقا ىلەسىڭدەر.
ءسوز ۇلگىسى: ءوتىڭىز، جولىڭىز بولسىن، سىزگە راحمەت، وتىرىڭىز، عاۋ ەتىڭىز، ساۋ بولىڭىز، الىڭىز، ايتىڭىز، كەشىرىڭىز، الا عوي، تىڭداي عوي، كەشىرىم ەت، ساۋ بول، ايتا عوي، كومەكتەس، جول بەر، سىيلى بول، ادەپتى بول، سىپايى بول.
10. «ءوز ويىڭدى جەتكىز»
بەرىلگەن سوزدەر. كوگىلدىر باتەڭكە، قاس قارايعان كەز، ۇلكەن سۋمكا، ءىرى دەنەلى ادام. وسى ءسوز تىركەستەرىن پايدالانا وتىرىپ، شاعىن اڭگىمە جازىڭدار.
11. «مەنىڭ قاسيەتتەرىم»
وقۋشىلاردىڭ بارلىعىنا كونۆەرتتەرگە سالىنعان گەومەتريالىق فيگۋرالار بەرىلەدى. وقۋشى وسى فيگۋرالاردىڭ ىشىنەن بىرەۋىن تاڭداپ الۋى ءتيىس.
ءۇشبۇرىش – ليدەرلىك /باسقارۋشىلىق/ قاسيەتى بار.
شارشى – وتە ەڭبەكقور، ءتوزىمدى، باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن ءوز ءىسىنىڭ شەڭبەرى.
تىكتورتبۇرىش – جاڭا يدەيالارعا قۇمار.
شەڭبەر – مەيىرىمدى، قايعىسىن، قۋانىشىن بولىسۋگە دايار جاندار.
زەت – شىعارماشىلىق قابىلەتى باسىم، ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە جۇرەتىن جاندار.
اياقتاۋ. جۇرەكتەن جۇرەككە.
ماقساتى: ءار وقۋشىنىڭ وزىندىك مۇمكىندىكتەرىن تانىپ، ولاردى قابىلەتتەرىنە وراي دامىتۋعا جاعداي تۋعىزۋ،.
مىندەتتەرى:
- وقۋشىلارعا ادام مۇمكىندىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
- ءار وقۋشىنىڭ ءوز مۇمكىندىگىن تانىپ دامىتۋىنا ىقپال ەتۋ؛
- ءوز مۇمكىندىكتەرىن باعالاي جانە ىسكە اسىرا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، اعاش سۋرەتتەرى، دانالىق سوزدەر، دوپ جانە ت. ب.
ۇيىمداستىرۋ
1. شاتتىق شەڭبەرى
«دوس بولايىق» تاقىرىبىنداعى ولەڭدى وقۋشىلار بايانمەن حورمەن ورىندايدى.
2. ويلانايىق
«ارمانشىل» بوس شارشىلارعا قانداي بالانى جاقسى بالا دەپ اتالاتىندارىن جازىڭدار.
ارمانشىل
جاۋابى: اقىلدى، راقىمدى، مەيىرىمدى، ارلى، زەيىندى، شىنشىل، ىنتالى، ويلى.
3. اڭگىمەلەسىپ، پىكىرلەسەيىك
1. ادام الدىنا قويعان ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قانداي ارەكەتتەر جاسايدى؟
2. ادامداردىڭ كەيدە ارمانىنا جەتە الماۋىنىڭ سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىڭدار؟
وقۋشى جاۋابى تىڭدالادى.
4. «قوشەمەت» ترەنينگى
بالالار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى. ءمۇعالىم ورتاعا شىعىپ ءبىر ءسوزدى ايتىپ، قولىنداعى دوبىن ءبىر وقۋشىعا لاقتىرادى. دوپتى قاعىپ العان بالا سول ءسوزدى تابيعاتتىڭ قۇبىلىسىنا، زاتىنا، ارەكەتىنە تەڭەپ ايتادى.
مىسالى: ءمۇعالىم «انا» دەپ ايتسا، وقۋشى دوپتى مۇعالىمگە قاراي لاقتىرىپ «انا گۇلدەي» دەپ جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.
جاۋاپ بەرە الماي قالعان وقۋشى ايىپ تارتادى، وقۋشىلاردىڭ سۇراۋى بويىنشا اڭ، قۇستاردىڭ ءبىرىنىڭ اسەم داۋسىن سالادى نەمەسە سۇلۋ قيمىلمەن كورسەتەدى.
5. «دانالىق سوزدەر» اتتى ويىن
وقۋشىلار كەزەگىمەن شىعىپ قورجىننىڭ ىشىنە قاراماي، ارىپتەردىڭ ءبىرىن الادى. قانداي ءارىپ شىقسا، سول ارىپتەن باستالاتىن دانالىق سوزدەر ايتۋى ءتيىس. ايتا الماي قالعاگ وقۋشى ايىپپۇل تولەيدى. مىسالى: ۇ ءارپى بولسا، ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ.
6. «نە ساتىپ الدىڭ؟» ترەنينگ
وقۋشىلار وسى زاتتاردىڭ قيمىلىن شاتاستىرىپ الماي بارلىعىن بىرگە جاساۋ كەرەك.
1. جەلپيتىن
2. تىگىن ماشيناسى
3. ساعات
4. ۆەلوسيپەد
7. «كومەك» سيتۋاسيالىق سۇراقتار
1 - جاعد. سەنىڭ سىنىپتاس قۇربىڭ سپورتتىق جارىستان «باس جۇلدە» الىپ جەڭىسپەن ورالدى. قۋانىشىڭدا شەك جوق. ونىڭ قۋانىشىن قالاي بولىسەر ەدىڭ؟
2 - جاعد. سىنىپتاسىڭ بالالارى ىلعي تارتىپسىزدىك جاسايدى. وسىلارى ءۇشىن كەزەكشى سىنىپ ولاردى كىرپى گازەتىنە شىعاردى. سەن نە ىستەر ەدىڭ؟
3 - جاعد. سەن جولدا كەلە جاتىپ، شۇڭقىرعا ءتۇسىپ كەتكەن بالاپاندى كوردىڭ. بالاپان شيق - شيق ەتىپ شىعۋدىڭ ارەكەتىن جاسايدى. ءبىراق وعان شاماسى كەلمەيدى. وسى جاعدايدا سەن قانداي ارەكەت ەتەر ەدىڭ؟
4 - جاعد. ابزال ايالدامادا ءوز سىنىپتاسى اياندى كەزدەستىردى. ول سىنىپتاسىنا ءوزىنىڭ ات جارىسقا قاتىسىپ، بايگە العانىن ايتقىسى كەلدى. ايان بولسا، ءوزىنىڭ ساياجايعا بارعانى جونىندە قايتا - قايتا ايتىپ ابزالعا ءسوز بەرمەدى. سوسىن ءبىر تانىس بالاسىن كورىپ قالىپ، وعان قاراماستان جۇگىرىپ كەتتى. اياننىڭ قىلىعى ابزالعا قالاي اسەر ەتتى دەپ ويلايسىڭدار؟ ابزالعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭ؟
5 - جاعد. تەلەديدار كورىپ وتىرعان بەرىكتىڭ اعاسى جۇمىستان كەلدى دە جاعدايىن سۇرادى. بەرىك بولسا جاۋاپ بەرمەي، تەلەديداردى قاراي بەردى. اجەسىنىڭ بىرنەشە رەت اسقا شاقىرعانىن دا ەستىگەن جوق. اجەسىنىڭ كوڭىلى سۋ سەپكەندەي باسىلىپ، رەنجىپ قالدى. ول نەمەرەسىنىڭ سۇيىكتى تاماعىن دايىنداپ قويعان ەدى. بەرىكتىڭ قىلىعىن قالاي تۇسىندىرۋگە بولادى؟
سەرگىتۋ ءساتى
الاقانمەن سيپاعاندا ايالاپ (ءبىر - ءبىرىنىڭ ارقاسىنان سيپايدى)
جاقسى سەزىم قۋانىشىڭ تاسادى (ءبىر - ءبىرىن قۇشاقتايدى)
اق كوڭىلمەن بولار بەينە ساياباق (قولدارىن اسپانعا كوتەرەدى)
ايالاعان ءار ادامنىڭ قۇشاعى (دوڭگەلەنىپ تۇرىپ قۇشاقتايدى)
8. «شالقان» ترەنينگ
ءمۇعالىم. وقۋشىلار ءبىز شالقان ەرتەگىسىن 1 - سىنىپتا وقىعان بولاتىنبىز. ەندى مەن سەندەرگە شالقان ترەنينگىن ۇيىمداستىرىپ، ءتۇسىندىرىپ كەتەيىن. مىسالى «شالقان» ەرتەگىسىندە شال شالقاندى ەگەدى. دەمەك شالقان بولعان وقۋشى ورنىنان تۇرىپ ءبىر دىبىس جانە ءبىر قيمىل جاساپ ورنىنا وتىرادى. ەندىگى كەزەكتە مەن ەرتەگىنى وقيمىن. شالقان، شال، كەمپىر دەپ وقىلىپ كەلە جاتقان كەزدە ءار كەيىپكەر يەسى ورىندارىنان تۇرىپ دىبىس شىعارىپ، قيمىل جاساپ ورنىنان وتىرادى. وسىلاي ەرتەگى اياقتالام دەگەنشە جالعاسا بەرەدى.
9. «قۇرمەت - ىزەت» ويىن جاتتىعۋى
تاقتاعا جاپىراقسىز اعاشتاردىڭ (ۇلكەن، كىشى) سۋرەتى سالىنعان پلاكاتتاردى ىلەمىن. وقۋشىلارعا قاعازدان جاسالعان اعاش جاپىراقتارىن تاراتىپ بەرەمىن. جاپىراقتاردىڭ ارتقى بەتىنە قۇرمەتتى، ىزەتتى بىلدىرەتىن سوزدەر جازىلعان.
وقۋشىلار جاپىراقتارداعى سوزدەردى داۋىستاپ وقىپ، وسى سوزدەر ۇلەن كىسىلەر ايتاتىن سوزدەر بولسا – ۇلكەن اعاشقا، وزدەرىڭنەن كىشى بالالارعا ايتاتىن سوزدەر بولسا – كىشى اعاشقا ىلەسىڭدەر.
ءسوز ۇلگىسى: ءوتىڭىز، جولىڭىز بولسىن، سىزگە راحمەت، وتىرىڭىز، عاۋ ەتىڭىز، ساۋ بولىڭىز، الىڭىز، ايتىڭىز، كەشىرىڭىز، الا عوي، تىڭداي عوي، كەشىرىم ەت، ساۋ بول، ايتا عوي، كومەكتەس، جول بەر، سىيلى بول، ادەپتى بول، سىپايى بول.
10. «ءوز ويىڭدى جەتكىز»
بەرىلگەن سوزدەر. كوگىلدىر باتەڭكە، قاس قارايعان كەز، ۇلكەن سۋمكا، ءىرى دەنەلى ادام. وسى ءسوز تىركەستەرىن پايدالانا وتىرىپ، شاعىن اڭگىمە جازىڭدار.
11. «مەنىڭ قاسيەتتەرىم»
وقۋشىلاردىڭ بارلىعىنا كونۆەرتتەرگە سالىنعان گەومەتريالىق فيگۋرالار بەرىلەدى. وقۋشى وسى فيگۋرالاردىڭ ىشىنەن بىرەۋىن تاڭداپ الۋى ءتيىس.
ءۇشبۇرىش – ليدەرلىك /باسقارۋشىلىق/ قاسيەتى بار.
شارشى – وتە ەڭبەكقور، ءتوزىمدى، باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن ءوز ءىسىنىڭ شەڭبەرى.
تىكتورتبۇرىش – جاڭا يدەيالارعا قۇمار.
شەڭبەر – مەيىرىمدى، قايعىسىن، قۋانىشىن بولىسۋگە دايار جاندار.
زەت – شىعارماشىلىق قابىلەتى باسىم، ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە جۇرەتىن جاندار.
اياقتاۋ. جۇرەكتەن جۇرەككە.
You Might Also Like
-
قازىرگى قازاق جاستارىنىڭ اراسىندا قولدانىستا پايدا بولعان جارگون سوزدەر مەن كومپيۋتەرلىك تەرميندەردىڭ انا تىلىندەگى بالاما ۇعىمداعى سوزدەر
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇرەك قان تامىر جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى.
