وزىق ويلى وقۋشى
الماتى وبلىسى، اقسۋ اۋدانى،
قىزىلاعاش اۋىلى، جانسۇگىروۆ اتىنداعى
ورتا مەكتەبىنىڭ ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
جاۋىنبايەۆا نازيرا توكتاسىنوۆنا
وزىق ويلى وقۋشى (سلايدىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى لوگيكالىق ەسەپتەردى شەشۋگە جانە ماتەماتيكا تاريحىن بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ وي – ءورىسىن كەڭەيتىپ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن شىڭداۋ، وقۋشىلاردىڭ بىلىمگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
3. وقۋشىلاردى شاپشاڭدىققا، ىزدەنىمپازدىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ؛
ويىنعا قاتىسۋشىلار: 5 سىنىپ
كورنەكىلىگى: ارىپتەر، داۋىلپاز، كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ساباقتىڭ ماقساتىن، ەرەجەسىن تانىستىرۋ.
جۇرگىزۋشى:
- ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار جانە ويىنعا قاتىسۋشى سايىسكەرلەر!
«حالىقتىڭ كەمەلىنە كەلىپ وركەندەپ ءوسۋى ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ازاتتىق پەن ءبىلىم قاجەت» دەپ شوقان ءۋاليحانوۆ. «عىلىم مايدانىنىڭ قاتارداعى جاۋىنگەرى تەك ۇنەمى وقۋ، ىزدەنۋ، تالپىنۋ، تانۋ، ءومىر مەكتەبىنەن ءوتۋ ارقىلى عانا ونىڭ ءىرى قايراتكەرى دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلەدى» دەپ قانىش ساتبايەۆ ايتىپ كەتكەندەي، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى تەك قانا ءبىلىمدى جاستار ەكەنى داۋسىز.
وسى ايتىلعانداردى قاپەرىمىزدە ۇستاي وتىرىپ «وزىق ويلى وقۋشى» عاجايىپ
الاڭ ويىننىڭ باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
عالىمداردىڭ پاتشاسى اتانعانسىڭ
ەۆكليد، فالەس، پيفاگوردان باتا العانسىڭ.
تىزبەكتەي وتىرىككە، جالعاندىققا
جاسىقتان ەمەسسىڭ سەن، قاتالدانسىڭ
«اقىل ويدى تارتىپكە» كەلتىرەتىن
ناعىز ءپان – ماتەماتيكا اتانعانسىڭ!، - دەي كەلە ورتاعا ويىنعا قاتىسۋشىلاردى شاقىرامىز.
ءبىرىنشى ۇشتىككە قاتىساتىنداردى تىڭداۋ. تاڭداۋعا 5 وقۋشى قاتىسادى. بۇل
كەزەڭدە ناقتى ءۇش تاپسىرما بەرىلەدى. ەگەر قاتىسۋشىلار وسى تاپسىرمالارعا جاۋاپ تابا الماسا، وندا تاعى ءۇش سۇراقتار قويىلادى. ەڭ كوپ سۇراققا جاۋاپ بەرگەن 3 وقۋشى ءبىرىنشى ۇشتىككە قاتىسادى. سول ءۇش وقۋشىنىڭ جاۋاپ بەرگەن سۇراقتاردىڭ كوپتىگىنە قاراي ءوز ورىندارى بارىپ تۇرادى. كوپ سۇراققا جاۋاپ بەرگەن وقۋشى 1 ورىنعا ت. س. س
2. ءبىرىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋ سۇراقتارى.
سۇراقتار
1. وقۋشى 19 تيىندىق داپتەر ساتىپ العىسى كەلدى. ونىڭ تەك 3 تيىندىق مونەتالارى، ال دۇكەندە تەك 5 تيىندىق مونەتالار عانا بار. وقۋشى داپتەردى ساتىپ الا ما؟
(ەگەر 24 تيىن، ياعني 3 تيىندىقتان 8 بەرسە، وندا ساتۋشى وعان 5 تيىن قايتارىپ بەرەدى، سوندىقتان وقۋشى 19 تيىندىق داپتەردى ساتىپ الادى.)
2. مىنا ساننىڭ 66666666 سيفرلارىنىڭ اراسىنا قوسۋ تاڭباسىن ورنەكتىڭ ءمانى 264 - كە تەڭ بولاتىنداي ەتىپ قويىپ شىعارىڭدار.
(66+66+66+66=264)
3. ەكى بولمەدە 76 ادام بار. ءبىرىنشى بولمەدەن 30 ادام، ال ەكىنشى بولمەدەن 40 ادام شىققان كەزدە، بولمەدەگى ادامداردىڭ سانى بىردەي بولدى. العاشقىدا ءار بولمەدە نەشە ادامنان بولعان؟
(76 -(40+30)): 2=3، ءار بولمەدە 3 ادام قالعان، ولاي بولسا، ءبىرىنشى بولمەدە 33 ادام، ال ەكىنشى بولمەدە 43 ادام بولعان.
قوسىمشا.
4. وزىنە جانە بىرگە بولىنەتىن سان قالاي اتالادى؟ (جاي سان)
5. ەڭ كىشى جاي سان؟ (2)
6. 3 – كە قانداي ساندار بولىنەدى؟ (سيفرلارىنىڭ قوسىندىسى ۇشكە بولىنەتىن سان ۇشكە بولىنەدى؟)
ءبىرىنشى ۇشتىككە وتكەن وقۋشىلاردى ورتاعا شاقىرامىز.
جۇرگىزۋشى:
داۋىلپازداعى سەكتورلاردىڭ ماعىناسى:
ب – ءبىرىنشى ءارىپتى اشۋ؛
و – ءارىپ اتۋ؛
د – دوسىنىڭ كومەگى؛
ك – كەلەسى كەزەك.
تاپسىرما. بەرىلگەن ساننىڭ بولگىشتەرىنىڭ قوسىندىسى سول بەرىلگەن ساننىڭ وزىنە تەڭ سان قالاي اتالادى؟ (كەمەل )
ءبىلىم دەگەن بيىك شىڭ،
باقىتقا سەنى جەتكىزەر.
ءبىلىم دەگەن اقىلشىڭ،
قيىندىقتان وتكىزەر، - دەي كەلە كەلەسى ەكىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋعا قاتىساتىن وقۋشىلاردى ورتاعا شاقىرايىق.
3. ەكىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋ سۇراقتارى.
1. مىنا سۋرەتتە نەشە ءۇشبۇرىش بار؟ (سۋرەت 12 سلايدتا)
(18ۇشبۇرىش)
2. مىنا سۋرەتكە 5 شارشى بولاتىنداي ەتىپ تەك ەكى سىزىق جۇرگىز. (سۋرەت 13 سلايدتا)
3. قارىنداشتى قاعاز بەتىنەن الماي ءتورت ءتۇزۋ ارقىلى بارلىق نۇكتەلەردى سىزىپ شىعىڭدار. (14 سلايد)
قوسىمشا.
4. ەكىدەن كوپ بولگىشى بار ساندار قالاي اتالادى؟ (قۇراما ساندار)
5. قانداي ساندار 5 – كە بولىنەدى؟ (سوڭعى سيفرى 0 مەن 5 پەن اياقتالسا)
6. تەڭ بولىكتەر قالاي اتالادى؟ (ۇلەستىر)
تاپسىرما. جاي سانداردى زەرتتەۋدە زور ەڭبەك سىڭىرگەن ورىس ماتەماتيگىنىڭ تەگى. (ۆينوگرادوۆ ي. م.)
«وقۋسىز – ءبىلىم جوق، ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق» - دەمەكشى كەلەسى كەزەكتى ءۇشىنشى ۇشتىككە قاتىساتىن وقۋشىلاردى شاقىرايىق.
4. ءۇشىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋ سۇراقتارى.
15 سلايدتاعى ءۇشبۇرىشتىڭ ءبىر قابىرعاسىنىڭ بويىنداعى سانداردىڭ قوسىندىسى 20 - عا تەڭ بولاتىنداي ەتىپ 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9 ساندارىن ورنالاستىر.
2. مىنا دوڭگەلەكتەردىڭ ورنىنا 6 – دان 14 – كە دەيىنگى سانداردى ءبىر ءتۇزۋ بويىندا ورنالاسقان كەز كەلگەن ءۇش ساننىڭ قوسىندىسى بىردەي بولاتىنداي ەتىپ قويىپ شىعىڭدار. (16 سلايد)
3. كەستەدەگى قالدىرىپ كەتكەن ساندى جازىڭدار. (17 سلايد)
قوسىمشا.
4. 50 مەن 70 ساندارىنىڭ اراسىنداعى جاي سانداردى اتا. (53، 59، 61، 67.)
5. سىنىپتاعى وقۋشىلار سانى 12. ونىڭ 1/6 - ءى ۇلدار. سىنىپتا نەشە ۇل بار؟ (2)
6. 9 – عا قانداي ساندار بولىنەدى؟ (سيفرلارىنىڭ قوسىندىسى توعىزعا بولىنەتىن سان ۇشكە بولىنەدى.)
تاپسىرما. «جەرىمىزدىڭ ءۇستى دە، استى دا باي. مەنىڭ گەولوگ رەتىندە بورىشىم - جەر استىنداعى قازبانى زەرتتەپ تابۋ، ونىڭ قورىن انىقتاۋ. ال عالىم رەتىندەگى مىندەتىم - كەڭ بايلىقتارىن حالىقتىڭ يگىلىگىنە جاراتۋ» دەپ ايتقان تۇڭعىش قازاق اكادەميگىنىڭ اتى (قانىش ساتبايەۆ)
5. جانكۇيەرلەر سايىسى
مىنا فيگۋرانىڭ اۋدانىن تابىڭىز (18 سلايد)
6. مارە.
«اريفمەتيكا ماتەماتيكانىڭ، ال ماتەماتيكا عالىمداردىڭ پاتشاسى» - دەپ ايتقان عالىم؟ (كارل گاۋسس)
7. اقتىق سايىس.
تىكبۇرىشتى ءوزىنىڭ ءبىر كاتتەتى بويىنشا اينالدىرعاندا شىققان فيگۋرا قالاي اتالادى؟ (كلوننىڭ زاتى) (كونۋس)
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
8. قورىتىندىلاۋ. جەڭىمپازدى جانە ويىنعا قاتىسۋشىلاردى ماراپاتتاۋ.
قىزىلاعاش اۋىلى، جانسۇگىروۆ اتىنداعى
ورتا مەكتەبىنىڭ ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
جاۋىنبايەۆا نازيرا توكتاسىنوۆنا
وزىق ويلى وقۋشى (سلايدىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى لوگيكالىق ەسەپتەردى شەشۋگە جانە ماتەماتيكا تاريحىن بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ وي – ءورىسىن كەڭەيتىپ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن شىڭداۋ، وقۋشىلاردىڭ بىلىمگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
3. وقۋشىلاردى شاپشاڭدىققا، ىزدەنىمپازدىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ؛
ويىنعا قاتىسۋشىلار: 5 سىنىپ
كورنەكىلىگى: ارىپتەر، داۋىلپاز، كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ساباقتىڭ ماقساتىن، ەرەجەسىن تانىستىرۋ.
جۇرگىزۋشى:
- ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار جانە ويىنعا قاتىسۋشى سايىسكەرلەر!
«حالىقتىڭ كەمەلىنە كەلىپ وركەندەپ ءوسۋى ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ازاتتىق پەن ءبىلىم قاجەت» دەپ شوقان ءۋاليحانوۆ. «عىلىم مايدانىنىڭ قاتارداعى جاۋىنگەرى تەك ۇنەمى وقۋ، ىزدەنۋ، تالپىنۋ، تانۋ، ءومىر مەكتەبىنەن ءوتۋ ارقىلى عانا ونىڭ ءىرى قايراتكەرى دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلەدى» دەپ قانىش ساتبايەۆ ايتىپ كەتكەندەي، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى تەك قانا ءبىلىمدى جاستار ەكەنى داۋسىز.
وسى ايتىلعانداردى قاپەرىمىزدە ۇستاي وتىرىپ «وزىق ويلى وقۋشى» عاجايىپ
الاڭ ويىننىڭ باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
عالىمداردىڭ پاتشاسى اتانعانسىڭ
ەۆكليد، فالەس، پيفاگوردان باتا العانسىڭ.
تىزبەكتەي وتىرىككە، جالعاندىققا
جاسىقتان ەمەسسىڭ سەن، قاتالدانسىڭ
«اقىل ويدى تارتىپكە» كەلتىرەتىن
ناعىز ءپان – ماتەماتيكا اتانعانسىڭ!، - دەي كەلە ورتاعا ويىنعا قاتىسۋشىلاردى شاقىرامىز.
ءبىرىنشى ۇشتىككە قاتىساتىنداردى تىڭداۋ. تاڭداۋعا 5 وقۋشى قاتىسادى. بۇل
كەزەڭدە ناقتى ءۇش تاپسىرما بەرىلەدى. ەگەر قاتىسۋشىلار وسى تاپسىرمالارعا جاۋاپ تابا الماسا، وندا تاعى ءۇش سۇراقتار قويىلادى. ەڭ كوپ سۇراققا جاۋاپ بەرگەن 3 وقۋشى ءبىرىنشى ۇشتىككە قاتىسادى. سول ءۇش وقۋشىنىڭ جاۋاپ بەرگەن سۇراقتاردىڭ كوپتىگىنە قاراي ءوز ورىندارى بارىپ تۇرادى. كوپ سۇراققا جاۋاپ بەرگەن وقۋشى 1 ورىنعا ت. س. س
2. ءبىرىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋ سۇراقتارى.
سۇراقتار
1. وقۋشى 19 تيىندىق داپتەر ساتىپ العىسى كەلدى. ونىڭ تەك 3 تيىندىق مونەتالارى، ال دۇكەندە تەك 5 تيىندىق مونەتالار عانا بار. وقۋشى داپتەردى ساتىپ الا ما؟
(ەگەر 24 تيىن، ياعني 3 تيىندىقتان 8 بەرسە، وندا ساتۋشى وعان 5 تيىن قايتارىپ بەرەدى، سوندىقتان وقۋشى 19 تيىندىق داپتەردى ساتىپ الادى.)
2. مىنا ساننىڭ 66666666 سيفرلارىنىڭ اراسىنا قوسۋ تاڭباسىن ورنەكتىڭ ءمانى 264 - كە تەڭ بولاتىنداي ەتىپ قويىپ شىعارىڭدار.
(66+66+66+66=264)
3. ەكى بولمەدە 76 ادام بار. ءبىرىنشى بولمەدەن 30 ادام، ال ەكىنشى بولمەدەن 40 ادام شىققان كەزدە، بولمەدەگى ادامداردىڭ سانى بىردەي بولدى. العاشقىدا ءار بولمەدە نەشە ادامنان بولعان؟
(76 -(40+30)): 2=3، ءار بولمەدە 3 ادام قالعان، ولاي بولسا، ءبىرىنشى بولمەدە 33 ادام، ال ەكىنشى بولمەدە 43 ادام بولعان.
قوسىمشا.
4. وزىنە جانە بىرگە بولىنەتىن سان قالاي اتالادى؟ (جاي سان)
5. ەڭ كىشى جاي سان؟ (2)
6. 3 – كە قانداي ساندار بولىنەدى؟ (سيفرلارىنىڭ قوسىندىسى ۇشكە بولىنەتىن سان ۇشكە بولىنەدى؟)
ءبىرىنشى ۇشتىككە وتكەن وقۋشىلاردى ورتاعا شاقىرامىز.
جۇرگىزۋشى:
داۋىلپازداعى سەكتورلاردىڭ ماعىناسى:
ب – ءبىرىنشى ءارىپتى اشۋ؛
و – ءارىپ اتۋ؛
د – دوسىنىڭ كومەگى؛
ك – كەلەسى كەزەك.
تاپسىرما. بەرىلگەن ساننىڭ بولگىشتەرىنىڭ قوسىندىسى سول بەرىلگەن ساننىڭ وزىنە تەڭ سان قالاي اتالادى؟ (كەمەل )
ءبىلىم دەگەن بيىك شىڭ،
باقىتقا سەنى جەتكىزەر.
ءبىلىم دەگەن اقىلشىڭ،
قيىندىقتان وتكىزەر، - دەي كەلە كەلەسى ەكىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋعا قاتىساتىن وقۋشىلاردى ورتاعا شاقىرايىق.
3. ەكىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋ سۇراقتارى.
1. مىنا سۋرەتتە نەشە ءۇشبۇرىش بار؟ (سۋرەت 12 سلايدتا)
(18ۇشبۇرىش)
2. مىنا سۋرەتكە 5 شارشى بولاتىنداي ەتىپ تەك ەكى سىزىق جۇرگىز. (سۋرەت 13 سلايدتا)
3. قارىنداشتى قاعاز بەتىنەن الماي ءتورت ءتۇزۋ ارقىلى بارلىق نۇكتەلەردى سىزىپ شىعىڭدار. (14 سلايد)
قوسىمشا.
4. ەكىدەن كوپ بولگىشى بار ساندار قالاي اتالادى؟ (قۇراما ساندار)
5. قانداي ساندار 5 – كە بولىنەدى؟ (سوڭعى سيفرى 0 مەن 5 پەن اياقتالسا)
6. تەڭ بولىكتەر قالاي اتالادى؟ (ۇلەستىر)
تاپسىرما. جاي سانداردى زەرتتەۋدە زور ەڭبەك سىڭىرگەن ورىس ماتەماتيگىنىڭ تەگى. (ۆينوگرادوۆ ي. م.)
«وقۋسىز – ءبىلىم جوق، ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق» - دەمەكشى كەلەسى كەزەكتى ءۇشىنشى ۇشتىككە قاتىساتىن وقۋشىلاردى شاقىرايىق.
4. ءۇشىنشى ۇشتىكتى تاڭداۋ سۇراقتارى.
15 سلايدتاعى ءۇشبۇرىشتىڭ ءبىر قابىرعاسىنىڭ بويىنداعى سانداردىڭ قوسىندىسى 20 - عا تەڭ بولاتىنداي ەتىپ 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9 ساندارىن ورنالاستىر.
2. مىنا دوڭگەلەكتەردىڭ ورنىنا 6 – دان 14 – كە دەيىنگى سانداردى ءبىر ءتۇزۋ بويىندا ورنالاسقان كەز كەلگەن ءۇش ساننىڭ قوسىندىسى بىردەي بولاتىنداي ەتىپ قويىپ شىعىڭدار. (16 سلايد)
3. كەستەدەگى قالدىرىپ كەتكەن ساندى جازىڭدار. (17 سلايد)
قوسىمشا.
4. 50 مەن 70 ساندارىنىڭ اراسىنداعى جاي سانداردى اتا. (53، 59، 61، 67.)
5. سىنىپتاعى وقۋشىلار سانى 12. ونىڭ 1/6 - ءى ۇلدار. سىنىپتا نەشە ۇل بار؟ (2)
6. 9 – عا قانداي ساندار بولىنەدى؟ (سيفرلارىنىڭ قوسىندىسى توعىزعا بولىنەتىن سان ۇشكە بولىنەدى.)
تاپسىرما. «جەرىمىزدىڭ ءۇستى دە، استى دا باي. مەنىڭ گەولوگ رەتىندە بورىشىم - جەر استىنداعى قازبانى زەرتتەپ تابۋ، ونىڭ قورىن انىقتاۋ. ال عالىم رەتىندەگى مىندەتىم - كەڭ بايلىقتارىن حالىقتىڭ يگىلىگىنە جاراتۋ» دەپ ايتقان تۇڭعىش قازاق اكادەميگىنىڭ اتى (قانىش ساتبايەۆ)
5. جانكۇيەرلەر سايىسى
مىنا فيگۋرانىڭ اۋدانىن تابىڭىز (18 سلايد)
6. مارە.
«اريفمەتيكا ماتەماتيكانىڭ، ال ماتەماتيكا عالىمداردىڭ پاتشاسى» - دەپ ايتقان عالىم؟ (كارل گاۋسس)
7. اقتىق سايىس.
تىكبۇرىشتى ءوزىنىڭ ءبىر كاتتەتى بويىنشا اينالدىرعاندا شىققان فيگۋرا قالاي اتالادى؟ (كلوننىڭ زاتى) (كونۋس)
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
8. قورىتىندىلاۋ. جەڭىمپازدى جانە ويىنعا قاتىسۋشىلاردى ماراپاتتاۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
