وزون قاباتىنىڭ بۇزىلۋى
وزون قاباتى اباتى اتموسفەراداعى ەڭ جەڭىل جانە ەڭ جۇقا قابات بولىپ تابىلادى جانە وزوننىڭ سالىستىرمالى كونسەنتراسياسىن (0،001% دەيىن) قامتيدى. وزون قاباتى ءبىزدىڭ پلانەتامىزدى جەردەگى تىرشىلىككە ەلەۋلى زيان كەلتىرۋى مۇمكىن ءقاۋىپتى ۋلتراكۇلگىن ساۋلەلەردەن قورعايدى.
دەگەنمەن، وزون قاباتى ءبىزدىڭ پلانەتامىزدى جاۋىپ قانا قويمايدى. ونى جەر بەتىندە دە كەزدەستىرۋگە بولادى – ول قاعاز ماسساسىن اعارتۋ، اۋىز سۋدى زالالسىزداندىرۋ جانە تاعامنان جاعىمسىز يىستەردى كەتىرۋ سياقتى ماقساتتاردا قولدانىلادى.
عالىمدار جەردىڭ وزون قاباتىنىڭ پايدا بولۋى ءتورت ءجۇز ميلليون جىل بۇرىن بولعان دەپ بولجايدى. ءدال وسى پروسەسس، ولاردىڭ پىكىرىنشە، ميكروورگانيزمدەردىڭ مۇحيت تۇبىنەن كوتەرىلىپ، قۇرلىقتا پايدا بولۋىنا مۇمكىندىك بەردى. جەر بەتىندە تىرشىلىك وسىلاي پايدا بولدى.
قورعانىس قالقانىن زەرتتەگەن جىلدار جەر بەتىنىڭ كەيبىر ايماقتارىندا وزون قاباتى جۇقارىلا باستاعانىن كورسەتتى. العاشقى «جارىق» انتاركتيدادان تابىلدى.
ونەركاسىپتىك قىزمەت ناتيجەسىندە تۇزىلگەن سينتەتيكالىق جانە جاساندى زاتتار جەردىڭ وزونوسفەراسىنىڭ زاقىمدالۋىنا جانە جۇقارۋىنا سەبەپشى بولىپ تانىلدى.
وزوننىڭ بۇزىلۋىنىڭ سەبەبى - حلورفتوركومىرتەك، قۇرامىندا فتور، حلور جانە كومىرتەك اتومدارى بار ورگانيكالىق قوسىلىستار توبى. بۇل قوسىلىستار ۋلى ەمەس، تۇراقتى جانە اۋامەن ارەكەتتەسە وتىرىپ، جارىلعىش زاتتار تۇزبەيدى.
«وزون ساڭىلاۋلارىنىڭ» تەحنوگەندىك شىعۋ تەگى اتموسفەرانىڭ جوعارعى قاباتىنا اتومدىق وتتەگىن بەلسەندى تۇردە قوسۋعا قابىلەتتى، سول ارقىلى رەاكسيامەن باسەكەلەسەتىن تەحنوگەندىك حلور، فتور جانە باسقا اتومدار مەن راديكالداردىڭ تۇسۋىمەن تۇسىندىرىلەدى: O + O2 = O3.
عالامشاردىڭ وزون قاباتىنىڭ بۇزىلۋى پروبلەماسى جاھاندىق جىلىنۋ قاۋپىمەن تىعىز بايلانىستى. وزون قابىقشاسىنىڭ قالپىنا كەلۋى مۇزدىڭ ەرۋىن باسەڭدەتەدى دەگەن بولجام بار.
ەكولوگتار ادامداردىڭ وزدەرى وزون قاباتىنىڭ تۇتاستىعىنا تۇرمىستىق دەڭگەيدە اسەر ەتۋى مۇمكىن دەپ سانايدى. عالامشاردىڭ وزوندىق قالقانىنا پارنيكتىك گازدار مەن اۋا مەن جەردەگى كولىكتەردىڭ ۋلى شىعارىندىلارى دا شابۋىل جاسايدى. تازا وتىندى پايدالانۋ، جەر رەسۋرستارىن ۇنەمدەۋ جانە ءقاۋىپتى قالدىقتاردى دۇرىس كادەگە جاراتۋ جەردى ساقتاۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
ۇكىمەت پەن كوپتەگەن ءىرى ونەركاسىپتىك كورپوراسيالار جەر رەسۋرستارىن قالاي پايدالانۋىمىزدا ۇلكەن ءرول اتقارادى. قورشاعان ورتانى ساقتاۋ ءاربىر مەملەكەت ءۇشىن باستى باسىمدىققا اينالسا، ءبىزدىڭ مەكەندەۋ ورتامىزعا دەسترۋكتيۆتى اسەر مينيمۋمعا جەتۋى مۇمكىن.
ت. ع. ق. ءجۇمادىل م.
You Might Also Like
-
ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزشە قانت — قانت قىزىلشاسىنان نەمەسە قانت قامىسىنان الىناتىنى بەلگىلى. ال، اعاشتان قانت جاسالاتىنى بىزگە ونشا تانىس ەمەس. ول قانداي اعاش، قايدا وسەدى، قانت قالاي الىنادى جانە ...
