سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 1 اي بۇرىن)
پارفيا پاتشالىعى
پارفيا پاتشالىعى (6 سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: وقۋشىلارعا پارفيا پاتشالىعىنىڭ قۇرىلۋى، كوشپەلى تايپالاردىڭ ۇرپاعى ارساك قۇرعان پارفيا پاتشالىعى بيلەۋشىلەرىنىڭ ءوز شەكاراسىن ۇنەمى ۇلعايتا وتىرىپ، ءريمنىڭ باسقىنشىلىق ارەكەتىنە كۇيرەتە سوققى بەرگەندىگى تۋرالى بايانداۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تاريحي وقيعالاردى ءوز بەتىنشە تۇجىرىمداي بىلۋىنە باعىت بەرۋ، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرىپ، ويىن ەركىن ايتىپ جەتكىزە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءوز ەلىنىڭ تاريحي قۇندىلىقتارىن قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتۋ، ەلىن، جەرىن سۇيەتىن دارىندى ۇرپاق تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، اڭگىمەلەۋ جانە سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پارفيا پاتشالىعىنىڭ كارتاسى، ءتۇرلى مادەني سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد، بەينە تاسپا، كەستە، ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى تاپسىرمالار.

ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
3. ءبىلىمىن جان – جاقتى جەتىلدىرۋ
4. جاڭا ساباق
5. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
6. قورىتىندىلاۋ
7. باعالاۋ.
8. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ.

ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) سالەمدەسۋ، تۇگەلدەۋ
ب) قۇرال - جابدىقتارىن تەكسەرۋ
ۆ) وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ
گ) وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
1 توپ – «سۇڭقار» توبى
2 توپ – «العىر» توبى
3 توپ – «تۇلپار» توبى

ءىى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ءۇش توپقادا ورتاق جانە جەكە تاپسىرمالار بەرىلەدى. قاي توپ جىلدام جانە
دۇرىس جاۋاپ بەرسە، ۇپاي سول توپقا بەرىلەدى. ءۇش توپتىڭ جارىسى ساباقتىڭ
سوڭىنا دەيىن جالعاسىپ وتىرادى. توپتاردىڭ ىشىندە بەلسەنە قاتىسىپ وتىرعان وقۋشىلار باعالانادى.
1 تاپسىرما: «كارتاتەكانى تولتىرۋ» دەڭگەيلىك تاپسىرما
 قاسيەتتى قۇدايلاردى اتا. احۋرامازدا، ميترا، نانا ولارعا حرامدار تۇرعىزىلدى.
 قۋشاندىقتاردىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىعىن اتاڭدار؟ كوشپەلىلەر ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىعىمەن، ەگىنشىلىك پەن باۋ - باقشا
 كۋشان مەملەكەتىنىڭ بيلەۋشىسى؟ ءىى قاتپىز

2-تاپسىرما: «كىم جىلدام» ويىنى سلايد
1. قانىشكە پاتشا ەلدى 27 جىلدان استام بيلەدى؛ 23 جىل
2. ءىى عاسىردا يران جەرىندە ساسانيلەر مەملەكەتى قالىپتاستى؛ ءىىى عاسىر
3. قانىشكە پاتشالىق ەتكەن كەزدە ونىڭ داڭقى كورشى مەملەكەتتەرگە تارالدى جانە اسكەري قۇدىرەتىن بارلىعى تانىدى؛
4. حورەزم جەرىندە، ۆاحش جازىعىندا ءىرى كانال جۇيەلەرى سالىندى؛
5. ماني ب. ز. ب 216 جىلى ەكتابان جەرىندە دۇنيەگە كەلدى؛ ۆاۆيلون
6. ب. ز باسىندا سولت – شىع كەلگەن كوشپەلىلەر باكتريا جەرىن باسىپ الىپ، 4 ايماققا ءبولدى؛ 5 ايماق

3-تاپسىرما: «تاريحي سىنىق حات» وقۋشىلارعا كونۆەرت بەرىلەدى
1. ارحەولوگتار مەن تاريحشىلار سۋرح - كوتال توبەسىندەگى «جەڭىمپاز قانىشكە حرامى» دەپ اتالاتىن سارايدى قازىپ زەرتتەدى. بۇل حرام توبەنىڭ ۇستىندە سالىنعان ەكەن. وعان كۇنشىعىس جاقتان ۇلكەن باسپالداقتار ارقىلى كوتەرىلىپ باراتىن بولعان. حرام ءتورتبۇرىشتى ەتىپ سالىنعان.
2. حالىقتىڭ كوپشىلىگى بۇرىنعىداي زاراتۋشترالىق ىلىمگە سەندى. ەلدىڭ وڭتۇستىك جانە شىعىس بولىگىندە بۋددا ءدىنى تارالعان. بۇل ۇندىلىكتەر مەكەندەگەن جانە ولارعا جاقىن ايماق ەدى.
3. كۋشاندىق ساۋداگەرلەر مەتالل بۇيىمدار مەن قارۋلاردى، باعالى تاستاردى، قوي تەرىسى مەن جۇننەن جاسالعان زاتتاردى قىتايعا، ءۇندىستانعا، ەگيپەتكە، ريم جەرىنە الىپ بارىپ وتىردى. سونىمەن قاتار ساق سارماتتارمەن تىعىز بايلانىس ورناتتى.

ءىىى ءبىلىمىن جان – جاقتى جەتىلدىرۋ
4-تاپسىرما: «كارتانى قۇراستىرۋ» سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى
1. ورتا جانە ورتالىق ازيادا ەجەلگى دۇنيەدە قانداي مەملەكەتتەر بولعان؟ باكريا، كۋشان
2. كۋشاندىق داۋىرىندەگى حرامداردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن اتا.
3. قولونەر ءوندىرىسى تۋرالى اڭگىمەلە.
سونىمەن ءبىزدىڭ بۇگىنگى جاڭا تاقىرىبىمىز پارفيا پاتشالىعى

ءىV جاڭا ساباق
جوسپارى:
1. پارفيا پاتشالىعىنىڭ قۇرىلۋى
2. پارفياداعى باسقارۋ جۇيەسى.
3. كوشپەلىلەر جانە پارفيا
4. پارفيانىڭ ريمدىكتەردى تالقانداۋى
ساباقتا وقۋشىلاردىڭ ويىن دامىتۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن پارفيا پاتشالىعىنىڭ ورنالاسقان جەرىنە توقتالامىن. جوسپار بويىنشا سلايدتى پايدالانا وتىرىپ تۇسىندىرەمىن
پارفيانىڭ قۋاتتى مەملەكەتكە اينالۋ سەبەبىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن تومەندەگى كەستەنى پايدالانۋعا بولادى.
ارساك – مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالادى
تيريدات – پارفيا پاتشالىعىنىڭ جەرىن كەڭەيتىپ، قۋاتتى مەملەكەتكە اينالدىردى.
ءى ميتريدات – پارفيا پاتشالىعىنىڭ شەكاراسىن ەۆفرات وزەنىنە دەيىن جەتكىزدى. ءسويتىپ وڭتۇستىك باتىستاعى باي ايماقتى وزىنە قاراتىپ الدى.

پارفيانىڭ ريمدىكتەردى تالقانداۋى تۋرالى تاقىرىپشانى وقۋشىلارعا بەينەتاسپا كورسەتۋ ارقىلى تۇسىندىرەمىن.

V جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
5 - تاپسىرما. «ماتەماتيكالىق شكاتۋلكا»
(7 *7) + (9 *9) = 130ج (سيريانىڭ پاتشاسى ءىىى انتيوح پارفياعا جورىق جاسادى)
4 * 8 + 21 =53ج (ريمدىك اسكەرباسى كراسس سيريا جەرىن باسىپ الادى)
(3 *8) + (5 *9) - 14 =55ج (ريم اسكەرلەرى پارفيا پاتشالىعىنا جورىققا شىعادى)

6 - تاپسىرما. «تۇرعىدا تۇر» ويىنى (تاقتاداعى تاپسىرمالارعا جاۋاپ بەرۋ)

Vءى قورىتىندى.
7 - تاپسىرما «تەست جۇمىسى»

1. ب. ز. ب ءىىى عاسىردا ……. كورشىلەس ورنالاسقان پارفيا جەرىندە جاڭا مەملەكەت پايدا بولدى؟
ا) باكتريانىڭ باتىس جاعىندا
ب) ۆاۆيلوننىڭ وڭتۇستىگىندە
س) تاجىكستان مەن اۋعانستان جەرىندە.
2. پارفيا پاتشالىعىنىڭ نەگىزىن قالاعان كىم؟
ا) تيريدات
ب) سۋرەن
س) ارساك
3. ارساك ولگەن سوڭ تاققا كىم وتىردى؟
ا) تيريدات.
ب) ديودوت
س) سۋرەن.
4. باكتريا بيلەۋشىسى ءىى ديودوت پەن تيريدات قانداي كەلىسىم جاسادى.
ا) سەليەۆكىلەردى تالقانداۋ تۋرالى كەلىسىم
ب) ءوزارا سوعىسپاۋ تۋرالى كەلىسىم
س) ءريمنىڭ شىعىسقا جورىعىن توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىم جاسادى
5. كوشپەلى ساقتار مەن پارفيا اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتىڭ سەبەبى نەدە؟
ا) سيريا جەرىن تەڭ ءبولىسى الماعاندىقتان
ب) ساقتار پارفياعا باعىنعىسى كەلمەدى
س) پارفيا بيلەۋشىسىن كومەككە كەشىگىپ كەلدىڭدەر دەپ كىنالاپ، كەلىسىلگەن تولەمدى بەرۋدەن باس تارتادى.
6. پارفيادا پاتشا بيلىگى نەلىكتەن شەكتەۋلى بولدى؟
ا) حالىققا شەكتەن تىس سالىق سالىپ تۇرعاندىقتان
ب) كوشپەلى تايپالاردىڭ قىسىمىنان
س) اقسۇيەك رۋلاردىڭ اقساقالدارىمەن، دىنباسىلارىمەن اقىلداسىپ، پىكىرلەرىمەن ساناسىپ وتىرعاندىقتان
7. پارفيادا مەملەكەت جەرى بىرنەشە ايماققا ءبولىندى. وسى ايماقتار قالاي اتالادى؟
ا) ساتراپتار. ب) ديز. س) ميترا
8. ب. ز. ب 130 جىلى پارفياعا جورىق جاساعان ەل؟
ا) ريم
ب) سيريا
س) سەليەۆكى پاتشالىعى
9. ساتراپتار بىرنەشە اۋداندارعا بولىنگەن، اۋداندار قالاي اتالادى؟
ا) نانا ب) ديز س) ميترا
10. پارفيا مەن ءريمنىڭ اراسىنداعى سوعىس قاي جىلى، قالاي اياقتالدى؟
ا) ب. ز. ب 53 جىلى پارفيانىڭ جەڭىسىمەن اياقتالدى.
ب) ب. ز. ب 51 جىلى ءريمنىڭ جەڭىسىمەن اياقتالدى.
س) ب. ز. ب 44 جىلى ەكى جاقتا تەڭ اياقتالىپ، سوعىسپاۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلدى.
8 - تاپسىرما كارتامەن جۇمىس
1. كارتادان پارفيا مەملەكەتىنىڭ ب. ز. ب 250ج ورنالاسقان جەرىن كورسەتىڭدەر.
2. پارفيا قاي عاسىردا مەملەكەت بولىپ قالىپتاستى، ب. ز 20ج دەيىنگى اۋماعىن كارتادان كورسەتىڭدەر؟
3. پارفيا پاتشالارى جاۋلاپ العان جەرلەردى كارتادان كورسەتىڭدەر. ميديا، ۆاۆيلون، پارسى

Vءىى باعالاۋ.
Vءىىى ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. پارفيا پاتشالىعى تاقىرىبىن وقۋ؛
عالامتوردان پارفيا پاتشالىعى تۋرالى مالىمەتتەر جيناپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
پارفيا مەن ريم اراسىنداعى سوعىستىڭ باستالۋ سەبەبى نەدە؟
پارفيا مەن ريم اراسىنداعى شايقاستاردى سيپاتتاڭدار.
پارفيانىڭ ريممەن سوعىستا جەڭىسكە جەتۋىنىڭ تاريحي ماڭىزى نەدە؟

جامبىل وبلىسى،
جۋالى اۋدانى، ب. مومىش ۇلى اۋىلى
№ 29 الەكساندر گەرسەن ورتا مەكتەبى
ۋسەنكۋلوۆا ساربينا ەرمەكوۆنا

نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.

نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما