InfoHub Logo

بۇرىنعى زاماندا قالي مەن قازي دەگەن اعايىندى ەكى جىگىت بولىپتى. ەكەۋى بىرنەشە جىل جەر استىندا ءجۇرىپ، ونەر ۇيرەنىپ ەلىنە ورالادى. كەلسە، ەل-جۇرتى بۇل ەكەۋىن تانىمايدى. ەكەۋىنىڭ دە تىرناق، شاشتارى الىنباعان، دەنەلەرىن تۇك باسىپ كەتكەن. بەت-الپەتتەرى ادام شوشىرلىق ەكەن.

         ەكەۋى ەلگە سىيا الماعان سوڭ، ءبىر دارياعا بارىپ، قالي بالىق بولىپ ءجۇزىپ، قازي قۇس بولىپ ۇشىپ كەتەدى.

         قالي سۋمەن ءجۇزىپ وتىرىپ، ءبىر شاھارعا كىرەدى. شاھاردى ارالاپ ءجۇرىپ، نان ساتىپ وتىرعان ءبىر كەمپىردى كورەدى. قالي كەمپىردىڭ قاسىنا كەلىپ، جاساعان ساۋداسىنا قاراپ تۇرادى. ناننىڭ ءدامى دە، ءتۇسى دە ناشار بولعاندىقتان، ونى المايدى. ءوزى كەدەي، بالا-شاعاسى جوق جالعىز كەمپىر ەكەن. قالي اڭگىمەلەسىپ تۇرىپ كەمپىرگە:

         — شەشە، نانىڭدى ماعان بەر، مەن ساتىپ بەرەيىن، ءوزىڭ جانىمدا تۇر،– دەپ ۇسىنىس جاسايدى. سونىمەن كەمپىر نانىن قاليعا بەرىپ، ءوزى جانىندا قاراپ تۇرادى. قالي جەر استىندا وقىعان ونەر-عىلىمىن قولدانىپ، ناندى اپپاق، ءتاپ-تاتتى قىپ جىبەرەدى.

سول بازاردا وسى ناننان ارتىق نان بولماي، بازارداعى بۇكىل جۇرت وسى ناندى الادى. وسى كۇننەن باستاپ قالي كەمپىرگە بالا بولىپ، كۇندە نان ساتاتىن بولادى. نانى قىمبات باعامەن وتەدى. وسىلاي كەمپىر اۋقاتتى بولا باستايدى. تاپقان تابىسىنا قالانىڭ شەتىنەن ءبىر ءۇي ساتىپ الىپ، ەكەۋى سوندا تۇرادى.

ءبىر كۇنى سول شاھارداعى حان قىزىنىڭ نوكەرلەرى قاليدان نان ساتىپ اكەتەدى. ناننىڭ ءتاتتى ەكەنىن ءبىلىپ، ەندى تەك قاليدان ساتىپ الاتىن بولادى. نوكەر قىزداردىڭ ايتۋىمەن بىردە حاننىڭ قىزى دا كەلىپ نان الادى.

         قالي حان قىزىنا عاشىق بولادى. كۇندىز دە، تۇندە دە وسى قىزدى ويلاۋمەن بولادى. ءبىر كۇنى سيقىرىن قولدانىپ، حاننىڭ قىزىن ءوز ۇيىنە العىزادى. مۇنى ول ەشكىمگە ايتپايدى. قىز دا قالاي كەلگەنىن، كىم اكەلگەنىن بىلمەيدى. جىگىتتى ۇناتىپ قالعان ول ۇيىنە ورالعاندا، بۇل وقيعانى ەشكىمگە ءتىس جارىپ ايتپايدى. ال، قالي كۇندە قىزدى وسىلاي اكەلەدى دە قايتا اپارىپ تاستاپ جۇرەدى.

         بىردە حان قىزىنىڭ بىرەۋگە باسى اينالىپ جۇرگەنىن ەستيدى. قاتتى اشۋلانىپ، ونىڭ تۇندە قايدا بارىپ جۇرگەنىن بىلگىسى كەلەدى. قىزىن شاقىرىپ الىپ:

         — قىزىم، كەلەسى جولى بارعان ۇيىڭە كەبىسىڭدى كورسەتپەي تاستاپ كەت، ونى ءوزىڭ عانا ءبىل! – دەيدى.

قىز ەكىنشى بارعاندا، كەبىسىن سول ءۇيدىڭ ءبىر جەرىنە تىعىپ كەتەدى. ونى قالي ءبىلىپ قويادى. ەرتەسىنە تۇرا سالا سيقىرلىق جاساپ، ءۇي سايىن سونداي كەبىس قويادى.

         ال، حان قىزىنىڭ قاسىنا ءۋازىرىن قوسىپ، كەبىس قالعان ءۇيدى ىزدەۋگە جىبەرەدى. ءبىراق ولار ءۇي سايىن سونداي كەبىس تابادى دا كىمنىڭ قىزدى الىپ كەتىپ جۇرگەنىن بىلمەيدى. كەلەسى جولى حان قىزىنا:

         — بارعان ءۇيىڭنىڭ قاقپاسىن بوياپ كەت، – دەيدى.

         قىز بۇل جولى ءۇيدىڭ قاقپاسىن بوياپ كەتەدى. قالي ەرتەڭىنە بۇكىل شاھار ۇيلەرىنىڭ قاقپالارىن ءوز قاقپاسىنداي ەتىپ بوياپ جىبەرەدى. حان بۇل جولى دا قاي ءۇي ەكەنىن تابا المايدى. ايلاسى تاۋسىلعان حان ەندى حالقىنا:

         — سەكسەن كەز جەرگە جامبى قادالادى، سونى كىم اتىپ تۇسىرسە، سوعان قىزىمدى بەرەمىن. اتام دەپ تيگىزە الماسا، باسىن الامىن! – دەپ جار سالادى. حاننىڭ جارلىعىن ەستىپ بۇكىل جۇرت جينالادى. ءبىراق سەكسەن كەز جەردەگى جامبىنى اتىپ تۇسىرۋگە ەشكىمنىڭ باتىلى بارمايدى. تەك قالي عانا ورتاعا شىعىپ، ساداعىمەن جامبىنى اتىپ تۇسىرەدى. حان ۋادەسى بويىنشا قىزىن قاليعا قوسادى. بۇل وسىمەن تۇرا تۇرسىن، ەندى قازيعا كەلەيىك.

         قازي سول كەتكەننەن مول كەتىپ، ءبىر ەلدەگى حاننىڭ قولىنا بارادى. ءوزىنىڭ ۇيرەنگەن ىلىمىمەن حانعا جاعىپ، حاننىڭ جاۋلارىن جەڭىپ وتىرادى. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى سول حانمەن قاليدىڭ قايىن اتاسى جاۋلاسادى. ۇلكەن سوعىس بولادى. ءبىر كەزدە بىرنەشە مىڭ اسكەرمەن قازي كەلەدى. ونىڭ الدىنان بىرنەشە مىڭ اسكەرمەن قالي شىعادى. ەكەۋى ءبىرىن-بىرى تانىماي، ابدەن سوعىسادى. ۇزاق ۋاقىت شايقاسىپ، ءبىرىن-بىرى جەڭە المايدى. اقىرىندا قالي ءوز اسكەرىن تارى قىپ جىبەرگەن ەكەن. قازيدىڭ اسكەرى تاۋىق بولىپ جەي باستايدى. سوندا قاليدىڭ اسكەرى قىرعي بولىپ، تاۋىقتى قۋا باستايدى. وسىلاي التى كۇن، التى ءتۇن ءبىرىن-بىرى قۋىپ، ەشقايسىسى دا جەڭە الماي ابدەن شارشايدى. «بۇل نەتكەن ادام، وسى عىلىمدى قايدان ۇيرەندى ەكەن؟» – دەگەن وي ەكەۋىنە دە كەلەدى. اقىرىندا قازي اق جالاۋ كوتەرەدى. قالي ەكەۋى بەتپە-بەت كەزدەسىپ، ءبىرىن-بىرى تانيدى. اعايىندى ەكەۋى تابىسىپ، قۇشاقتاسىپ كورىسەدى.

         وسىلاي قالي مەن قازي ەكى ەلدى تاتۋلاستىرىپ، باقىتتى ءومىر كەشەدى. قارتايعان شاقتارىندا ءبىر بالانى توعىز اي وقىتىپ، ءوز ونەرلەرىن ۇيرەتەدى.

---