InfoHub Logo

14 ماۋسىم – دۇنيەجۇزىلىك قان دونورلارى كۇنى. 1868 جىلى بۇل كۇنى اۆستريانىڭ يممۋنولوگ دارىگەرى كارل لاندشتەينەر دۇنيەگە  كەلگەن. 1900 جىلى ول قان توبىن اشتى.

حح عاسىردىڭ باسىنا دەيىن قان قۇيۋ ءقاۋىپتى ءارى كۇدىكتى ءىس سانالعان ەدى. لاندشتەينەردىڭ اشقان جاڭالىعى ميلليونداعان ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا مۇمكىندىك بەردى.

ادامنىڭ قان قۇرامىندا قىزىل ءتۇستى تۇيىرشىكتەر (ەريتروسيتتەر) بار. ولاردىڭ بەتىندە انتيگەندەر (تۇرلەندىرەتىن انتيدەنەلەر) ورنالاسقان.  انتيگەندەر - بۇل يممۋن جۇيەسىنىڭ ءوز اعزاسىنداعى جاسۋشالاردى اجىراتۋعا كومەكتەسەتىن ماركەرلەر. ادامدا انتيگەندەردىڭ 2 نەگىزگى ءتۇرى بولۋى مۇمكىن: ا انتيگەنى، ۆ انتيگەنى.

قاننىڭ قۇرامىندا سونىمەن بىرگە اق يممۋندىق جاسۋشالار (لەيكوسيتتەر) بولادى. ولار انتيگەن ماركەرلەرىن ساناپ، بوتەن دەنەلەردى انىقتايدى، تاپقان جاعدايدا، بوگدە انتيگەندەرى بار جاسۋشالاردى جوياتىن انتيدەنەلەر شىعارىلا باستايدى. انتيدەنەلەردىڭ 2 نەگىزگى ءتۇرى بار: ا انتيدەنەلەر، ۆ انتيدەنەلەر.

قان توپتارى جانە ولاردىڭ سايكەستىگى

قاننىڭ نەگىزگى 4 توبى بار. قان بەرەتىن ادامدى - دونور (لاتىنشا «donore» – سىيلاۋشى)، قابىلدايتىن ادامدى – رەسيپيەنت (لاتىنشا «recepiens» -قابىلداۋشى) دەيدى.

0 توبى (I توپ) «امبەباپ دونور»

0 قان توبى بار ادامنىڭ ا جانە ۆ انتيگەندەرى جوق. سوندىقتان مۇنداي قاندى كەز كەلگەن قان توبى بار ادامدارعا قۇيۋعا بولادى، سەبەبى ول بوگدە قان رەتىندە قابىلدانبايدى. سونىمەن بىرگە وسىنداي اعزادا اۆ-انتيدەنەلەرى بار، سوندىقتان يممۋندىق جۇيە وزىنەن باسقا قان توبىن قابىلدامايدى.

ا توبى (II توپ)

بۇل اعزادا ا انتيگەندەرى مەن ۆ انتيدەنەلەرى بار، سوندىقتان ول 0 جانە ا (I جانە II توپتار) قانىن قابىلداي الادى، ۆ جانە اۆ انتيگەندەرى بار جاسۋشالار بوگدە بولىپ تانىلادى.

ۆ توبى  (III توپ)

وسىنداي قاننىڭ قۇرامىندا ۆ انتيگەندەرى مەن ا انتيدەنەلەرى بار. اعزا 0 جانە ۆ (I جانە II توپ) قانىن قابىلداي الادى.

اۆ توبى (IV توپ) «امبەباپ رەسيپيەنت»

وسىنداي اعزادا ا جانە ۆ انتيگەندەرىنىڭ ەكەۋى دە بار. مۇنداي قانى بار ادام كەز كەلگەن توپتاعى قاندى قابىلداي الادى، سەبەبى ونىڭ قانىندا انتيدەنەلەر جوق.

رەزۋس فاكتور Rh

ەريتروسيتتەردىڭ بەتىندە رەزۋس فاكتورعا جاۋاپ بەرەتىن باسقا انتيدەنەلەردىڭ بەلگىلى ءبىر توبى ورنالاسۋى مۇمكىن. ەگەر ولبار بولسا، قان رەزۋسى وڭ Rh+ بولادى. ەگەر انتيدەنەلەردىڭ بۇل توبى بولماسا، رەزۋس تەرىس Rh-.

قان رەزۋسى تەرىس ادامدار تەك رەزۋسى تەرىس قاندى عانا قابىلداي الادى. رەزۋسى وڭ ادامدار ەكى ءتۇرىن دە قابىلداي الادى.

وسىلايشا، كەز كەلگەن رەسيپيەنتكە قۇيۋعا بولاتىن ەڭ «امبەباپ» قان – رەزۋسى تەرىس 0 توبىنداعى قان (0(I) Rh-).

قازىرگى مەديسينادا قاندى تەك ءوز توبىنا قۇيۋ قاجەت دەگەن قاعيداتى قولدانىلادى. بۇل ماقساتپەن بۇگىندە كوپتەگەن جاعدايلاردا قاننىڭ ەريتروسيتتىك ماسسا، لەيكوسيتتىك ماسسا جانە ت.ب. سياقتى قۇرامداس بولىكتەرى عانا قۇيىلادى. ەگەر قان توپتارى سايكەس كەلمەسە، ەريتروسيتتەر جەلىمدەنىپ قالادى دا، اياعى ساتسىزدىككە ۇشىرايدى.

---