قارا مىسىقتىڭ قوجايىنى
قارا مىسىق يەسى سيپاعان سايىن، سۇيسىنە كوزىن سىعىرايتادى. پىر-پىر… تەلەديدارعا كوزىن عانا قاداپ قويىپ، ديۆاندا وتىرعان قوجايىنىنىڭ الدىندا بۇرسيگەن قالپى. پىر-پىر… ءۇي ەگەسىنىڭ تامىرلارى ادىرايىپ كەتكەن اپپاق كۇرەك قولدارى باسىنان جاناپ وتكەندە، ءسال ەڭكەيىپ، ارقاسىنا قاراي ويىسقاندا ەڭسەسىن كوتەرىپ، كەلەسى سيپالاۋدى كۇتەدى. جەتىنشى قاباتتاعى پاتەردە ەكەۋى جەتىمسىرەپ… قۇلاققا قاراي جانتالاساتىن دىبىس جوق: تەلەديدار بولار-بولماس مىڭگىرلەيدى، جوعارعى جاعى ءسال اشىق پلاستيك تەرەزەدەن قالانىڭ داۋىسى سىعىلىسىپ كىرىپ، تالىپ ەستىلەدى. ءۇي جانۋارىنىڭ ەركەلەگەنى عانا انىق. پىر-پىر… ەكى عاشىقتىڭ ايمالاسىپ جاتقانداعى ءدىرىل ۇنىنە ۇقساس.
قارا مىسىقتىڭ ەرمەك ءۇشىن «ويناي» تۇراتىن تىشقاندارى جوق. جۇمىسسىز. ءومىردىڭ بەيقام ءبىر تولقىنىنداعى جانۋاردىڭ ءجۇرىسى دە، تۇرىسى دا، باياۋ. ماڭعازدانا اياعىن ايقاستىرا باسىپ ەكى بولمەلى پاتەردىڭ ءىشىن ارالاپ جۇرەدى دە، قويادى. ەسىنەپ، قالعىپ-مۇلگىپ… قارنى تەرىسىنەن شىققان ۇلكەن قارا تەلەديداردىڭ ۇستەلىنە ءبىر شىعىپ، ارت جاعىنداعى قۋىس-قۋىسىن قاراعانسىپ، ەكى كىسىلىك توسەكتىڭ استىن تىمىسكىلەگەنسىپ، ۆاننا جاقتان الدەنە ىزدەگەنسىپ، شاعىن شكاف پەن شيفونەر جاقتان سەزىكتەنگەندەي، جاتادى دا، سالدەن سوڭ اينالىپ كەپ، اس بولمەدەگى توڭازىتقىشقا مياۋلايدى. قوجايىن ۇيدە بولعاندا وسىلاي الدىنا جاتا كەتىپ، جالعىزدىعىن تىنىشتىققا ايىرباستايدى.
تەلەفونى شىرىلداعاندا قارا مىسىق ءمان بەرمەگەنسىپ، كوزىناشپاستان، وتىرا بەرگەن، الايدا يەسىنىڭ توبەسىنەن قۇيرىعىنا دەيىن سيپالاعان قولىقايتىپ ورالمادى دا، تۇتقانى كوتەردى، ءارى دەمى جيىلەپ… قوجايىن ەمەس، باعىنىشتى كىسىشە كوندىگە باسىن يزەگەنسىپ، الدەنەگە كەلىسىپ وتىر. تۇتقانى قويعاننان كەيىن،تەلەفونمەن سويلەسكەنگە دەيىنگى سابىرمەن ەمەس، الدەقايدا اسىققان الاقانىمەن قارامىسىقتى شالا-پۇلا جالاپ ءوتتى دە، شيفونەردەن كيىمدەرىن اۋىستىرىپ، اينانىڭ الدىنا كەپ، شاشىن تاراپ، قارا جەمپىر، قارا ءتۋفليىن كيدى دە، ەسىكتەن اتتاپ شىقتى. ادەتتەگىشە، قوجايىن سول ەسىكتەن شىققان سايىن شىرت-شىرت ەتكەن دىبىس ەستىلدى.
مىسىق ەگەسىن شىعارىپ سالعان سوڭ، ەكى-ۇش مارتە تەرەزەگە سەكىرىپ، جاقتاۋىنا ارەڭ ىلىنەدى دە، قالاعا قاراپ وتىردى. تومەندە كىشكەنتاي-كىشكەنتاي ءتۇرلى ءتۇستى الدەنەلەر ارى-بەرى ساپ تۇزەپ كەتىپ جاتىر. وندايعا ۇيرەنگەن جانۋاردىڭ كوزى مىنا الەمنەن سىرت اينالىپ، ويعا باتقان ادامشا اينەكتىڭ ارعىشەتىنە ۇزاق تەلمىرىپ تۇردى.
***
قارا مىسىقتىڭ يەسى پودەزدەن شىعا بەرە مۇجىلگەن بەتون باسپالداققا قارا ءتۋفليى ءتيدى دە، اۋلادا وتىرعان ەكى كەمپىرگە باس يزەي امانداسىپ،تۇراقتاعى كولىگىنە بەت العاندا، قۇلاعىن كەمپىرلەردىڭ سوزدەرى قۋىپ جەتتى.
— وسى عوي، ءا؟
— ءيا، وسىنىڭ ايەلى.
— ايەلىنىڭ ءجۇزى جىلى، اپ-ادەمى ەدى عوي.
قوجايىننىڭ قۋراعان سارعىش جاپىراقتاردى سىندىرعان جۇرىسىوزگەرمەدى، تىپتەن ىشىندە دە، الاي-دۇلەي سەزىم بولمادى، ويتكەنى داۋىستى-داۋىسسىز ارىپتەردەن قۇرالعان سوزدەردى سول كۇيى، قالاي ەستىدى، سولاي ساناسىنىڭ قار اقالتاسىنا تىعىپ جىبەردى. ميىنىڭ ويلاپ، سارالاپ، ساراپتايتىن ساحناسىنىڭ ارتىمەن بىلدىرتپەي اپارىپ، كۇمپ ەتكىزدى. ونىڭ قايىرى مىنادا: جول بويى ويلانىپ، باسىقاتىپ، جۇرەگى اۋىرمايدى. قوجايىن جەتىنشى قاباتتاعى پاتەرىنە كىرگەندە عانا ويلانادى، ال پودەزدتەن اتتاعاندا، ءوي-ورىسىن اۆتوماتتى رەجيمگە قويىپ،«قايتالاۋ» دەگەن كنوپكانى باسا سالار ەدى دە، دەنەسىن «جۇمىستى بىتىرۋگە» جۇمسايدى. قاۋمالاعان، شۋلاعان كولىكتەر، كەپتەلىس، راديوداعى اۋەن وعان تۇك تەاسەر ەتپەيتىن.
توقسان ءبىرىنشى جىلى زاۋىتتان شىعىپ، تاعدىر ايداپ قازاقستانعا كەلگەن كولىگىن دىر ەتكىزىپ وتالدىردى دا، ابايلاپ ارتقا ءجۇرىپ،اينالاردان كوز مولشەرمەن ەسەپتەپ، اۋلادان ۇلكەن كوشەگە جول تارتتى. كولىگىنىڭ جىلى ەسكى بولعانىمەن، ءىشى-سىرتى جىپ-جىلتىر تۇعىن. راديودان سۇيىكتىسىنىڭ ماحابباتىن قايىرشى سەكىلدى قول جايا سۇراعان الدەكىمنىڭ ءانى اۋەلەپ جاتىر. كوشە ورتاسىندا يەلەرىن ارقالاپ، نەبىر سەبەپتەرمەن قالانىڭ جان-جاعىنا ءاسىققانتۇرلى-تۇستى ماشينالار. جول جيەگىندە قول سوزعان پاسساجيرلەرگە اسىعىپ، كەسە كولدەنەڭ شىعا كەلەتىندەر دە، ولارعا اشۋلانىپ، سيگنالىن ۇزاعىنان باسىپ، كولىك تەرەزەسىنىڭ ارعى شەتىنەن اۋىزدارىن جىبىرلاتا وتكەندەر دە، باعدارشامعا توقتاعاندا، توبەسىندەگى جاسىل جارىقتىڭ جانۋىنا سونشا ۇڭىلگەندەر دە، بيىك ماشينادا وتىرىپ، كەلەڭسىزدىكتەردى ەلەمەيتىندەر دە، مۋزىكانى بار داۋىسىنا قويىپ،تەجەگىشتى تاقالعاندا باساتىندار دا، كۇيگەلەكتىگىن شىلىممەن كۇيدىرەتىندەر دە،ءبارى-بارى الدەقايدا ءار ءتۇرلى ماقساتتىڭ ارتىنان ەرگەن. كوشەنى جاعالاي ورنالاسقان تروتۋاردان جاياۋ جۇرگىنشىلەر تومەن-جوعارى اعىلۋدا. انالارىنىڭ جاتىرىنان قاشىپشىعىپ، تابىتىنا باعىت العان پەندەلەر قالا كوشەسىندە سابىلىسىپ...
ول جيىرماعا تولا قويماعان بويجەتكەنگە جالعا بەرگەن پاتەرىنە جەتكەنشە ءۇش كورىنىستى ساناسىنىڭ قارا قالتاسىنا تىعىپ قويدى. العاشقىسى باعدارشامنىڭ بىرىندە توقتاپ تۇرعاندا، جول جيەگىندەگى تەرراسادا وتىرعان ەركەكپەن ايەلدىڭ تاماقتى قوماعايلانا اۋىزدارىنا تىقپالاعانى. كەلەسىسى — جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان جولاق جولدان قۇشاقتاسا ءوتىپ بارا جاتقان قىز بەن جىگىت، اسىرەسە جىگىتتىڭ كوزىندەگى جىلمىسقى جىميىس… سوڭعىسى — تراسسانىڭ وڭ جاعىنداباياۋ كەلە جاتقان قوجايىننىڭ جولىن كەسىپ، قول سوزعان ءپاسساجيردى بۇدان قىزعانعان كولىك جۇرگىزۋشىسى. جانىنان ءوتىپ بارا جاتىپ كوز تاستاعان ەدى، الگى تاكسيستتىڭ ەرەگەسۋگە دايىن كوزقاراسى...
***
كەزىندە ايەلى ەكەۋى تۇرعان پاتەردىڭ قوڭىراۋىن باسقاندا، ەسىكتىڭ ارعى شەتىنەن ەدەندى تابانىمەن سىرىپ بەرى قاراي جۇرگەن دىبىس شىقتى. سىرپ-سىرپ… كىلتتەيتىن جەردەن شىرت-شىرت… تانىنە جابىسىپ قالعان قىزىل حالاتتىڭ ىشىندە تۇك جوق سياقتى، سەبەبى ۇرلەنىپ العان كەۋدەسىندە كىشكەنتاي ەكى نۇكتە قىلتيىپ تۇر. يىعىنان ءسال اساتىن سارى شاشى دىمقىل، ۇيىسىپ قالعان. ساپ-سارى موينىنىڭ جەلكە تۇسىنداعى مايدا-مايدا بالاپان شاشتارى كەۋىپ ۇلگەرگەن.
قوجايىن ودان الدىمەن سالەمدەسۋدى كۇتكەن، ءبىراق ەكەۋىنىڭ كوزى تۇيىسكەندە بارىپ ويىنان اداسىپ قالدى، ويتكەنى بويجەتكەننىڭ جانارى «الدىمدا ادام تۇر» دەپ توقتاعان جوق. قوجايىن وسى قىزدان ءۇشىنشى رەت بايقادى: العاش پاتەر كىلتىن بەرگەندە، كەيىن ەكىنشى ايدىڭ تولەماقىسىن العاندا دا… مىنا قىزدىڭ جانارى كىسىگە توقتامايدى. يەن دالادان كوز قادايتىن نارسە تاپپاي تۇرعان كىسىشە جانارى ءسۇزىپ وتەدى. ەشتەڭەگە بوگەلمەيدى دە. ايتپەسە، قوجايىن وسى پاتەردىڭ الدىنا كەلگەندە ءوزىنىڭ ۇستەمدىگىن سەزىنەر ەدى، ءارى وسى قىزدىڭ الدىندا تۇرعان بارلىق كۆارتيرانتتار ونىڭ الدىندا يمەنەتىن. ال مىنا بويجەتكەن تۇزداي كوك كوزىمەن كورمەگەندەي سىڭاي تانىتادى. تىپتەن قوجايىن ءوزىنىڭ وسى الەمدە بار ەكەنىنە كۇماندانىپ قالارداي… قۇددى ءبىر قىزدىڭ ويىنان قۇراستىرىپ العان پەندەسى سەكىلدى. مۇحيت تۇستەس كوزىنە باتىرادى دا تاستايدى. قىرىققا تاقاعان قوجايىندىدا، ونىڭ ارتىندا تۇرعان ءدالىزدىڭ قابىرعاسىن دا، لازەر سەكىلدى تەسىپ ءوتىپ، وزون قاباتىن ويىپ، حاوستان ءبىراق شىعاتىنداي… ىركىلمەيتىن كوزقاراس. ول ءوزىن قوجايىنقىلىپ ۇستاعاندىقتان، اينا-كوز ونى وسى ءۇيدىڭ ەگەسى رەتىندە وزىنە شاعىلىستىرا كورسەتۋى كەرەك ەدى، الايدا كوك كوزدىڭ ىشىندە ءبارى تۇيىقتالىپ، كەسكىن كەرىقايتپاي، جۇتىلىپ...
«بەرى ءجۇر» دەگەندەي، ەسىكتى اشىق قالدىرىپ، بويجەتكەن ءوزى اجەتحانا مەن ۆاننا جاققا اياعىمەن ەدەندى سىرىپ بەت العاندا عانا ول شاشىراپ كەتكەن ويلارىن جينادى دا، «جۇمىس بابىمەن كەلگەن قوجايىن» رەجيمىنە اۋىستى.
اجەتحانا مەن ۆاننانىڭ تار بولمەسىندە ەكەۋى قىسىلىسا كىرگەندە، قوجايىننىڭ تابانى سۋلانىپ، جەرگە قاراسا، تۇيىلگەن دىمقىل سارى شارف جاتىر ەكەن. بويجەتكەن بىردەن ەڭكەيىپ سارى شارفپەن ەدەندى اسىعىس سۇرتكەن بولدىدا، ۆانناعا سىعىپ الدى. كەزىندە جۇبايى كىر جاياتىن جىلى سۋ كەلەتىن يرەلەڭدەگەن كۇمىس تۇستەس قۇبىر جۇلىنىپ ءتۇسىپتى. جانارىنا كۇمان تولتىرىپ الىپ، قوجايىن «ترۋباسىندى» دەپ شاقىرعان پاتەردى جالعا الۋشىعا ءبىر، سىنعان قۇبىرعا ءبىر قاراعاندا-اق،سارى قىز بىردەن تۇسىنە قويدى.
— تولەيمىن، — دەپ قىسقا قايىردى قىز. داۋىسى دا جيىرماعا تولماعان ارۋدىكىنە ۇقسامايدى، سالماقتى… باسىنان قار ارىلمايتىن تاۋدىڭ ىسقىرىق جەلىندەي ءۇن… سۋىق. ناقتى. وزىنە سەنىمدى. ەشقانداي ايەلگە ءتان ۇياڭدىق، قىسىلۋ، قىمتىرىلۋ جوق، تەك جالعا بەرۋشى مەن جالعا الۋشىنىڭ اراسىنداعى كەلىسىمشارت سەكىلدى قارايتىنداي. قوجايىننىڭ كۇدىگىنەن اينالىپ ءوتىپ...
— سانتەحنيك شاقىرتا سالمادىڭىز با؟ — دەدى قوجايىن جىلتىر قۇبىردى قولىنا الىپ. الايدا كوك كوز قىز پىسىلداپ دەمالعان كۇيى تۇرا بەردى. جىلتىر تەمىر ترۋبا ىستىق سۋ قۇبىرىنا جالعانعان جەرىنەن مايىسىپ، كەڭىپ كەتكەنەكەن. ۇستاپ سالىپ كورىپ ەدى، قوقىلداپ تۇر. تار كەڭىستىكتى مەلشيە پىسىلداپ دەمالعان قىزدىڭ ءۇنى سۇيەمەلدەپ… ۋنيتازدىڭ ىشىنەن شىققان كىشى دارەتتىڭ ءيىسى قوجايىننىڭ مۇرنىن قىشىتىپ… ءبىر ويى «قۇبىردى اۋىستىرۋ» دەگەن ماقساتتان سىتىلىپشىعىپ، دارەتتىڭ اششى ءيىسىن قۇشىرلانا يىسكەگىسى كەپ، بار نازارىن شاشىپ جىبەرمەك بوپ… وسى ءبىر ءيىستىڭ وزگەشەلىگى بارداي سەزىلدى مە، الدە ساناسىنىڭ اش قوجايىندى «ەرەكشە ءيىس» دەپ الداعانى ما؟..
— ءقازىر كەلەمىن، — دەپ،ءوزىنىڭ ويلارىنان ءوزى شوشىپ، قوجايىن ميىنداعى گەولوكاسياعا ۆ نۇكتەسى قىلىپ جاقىنماڭداعى بازاردى الدى دا، ەسىكتەن شىعىپ كەتتى.
***
بازاردان جاڭا قۇبىر مەن كولىگىنىڭ باگاجىنان پلوسكوگۋبس، كىلتتەرىن الىپ، پاتەرگە كىرگەندە، جاتىن بولمەدەگى تەرەزەنىڭ الدىنا قويىپ العان ۇستەلىنىڭ ۇستىندە بويجەتكەن… ارقاسى جوق ورىندىقتان بوكسەلەرىنىڭ ورتاسىن اجيىرىلعان قىزىل حالاتى كوزىنە بىردەن ۇردى… قولىنا قاعاز بەن قالام ۇستاپ، ويعاشومعان كوك كوز بويجەتكەن بۇعان بۇرىلماي، ونىڭ قاشان كەلەتىنىن، قاشان كەتەتىنىن ناقتى بىلەتىندەي، ەلەمەي وتىرا بەردى.
ونىڭ دەمالىسى سونداي قاتتى ما، الدە، قوجايىننىڭ ەكى قۇلاعى سول جاقتا بولدى ما، ايتەۋىر، قۇلاق تۇبىنەن پىسىلداعان ءۇن كەتپەدى. ءقۇددىبىر ۇيىندەگى قارا مىسىعى ءتارىزدى… تەرەزەنىڭ الدىندا ءبۇرىسىپ الىپ…پىسىلداپ...
ترۋبانى كىلتپەن بۇراپ، جالعاپ جاتقاندا، كلەتكالارى ءسولبولىپ، تەرى بۇرق ەتىپ، ءتانىن دىمقىلداندىرىپ جىبەردى. تار بولمەنىڭ اۋاسى دا اينالاتىن جەر تاپپاي ونىڭ مۇرنىن اينالشىقتاپ جۇرگەندەي… كىرىپ-شىعىپ… دارەتتىڭ ءيىسى مەن تەردىڭ ءيىسى ارالاسىپ، قۇلقىننىڭ قىلىن شەرتكەنسيدى. ەستەلىكتەرمەن ەلىكتىرگىسى كەپ، ايەلىمەن وسى پاتەردەگى ەسكى كورىنىستەردى كوزالدىنا اكەپقويسىن… ءبىراق، قوجايىن ول ويلاردىڭ ءبارىن ميدىڭ قارا قالتاسىنا تىقپاشتاپ جاتىپ، ترۋبانى جالعادى دا، قۇرال سايمانىن جيناپ، دارەتحانادان شىعىپ، سول مەلشيگەن كۇيىنەن تانباعان قىزعا قاراتا:
— جەتى مىڭ! كەلەسى ايدىكىمەن قوسا ەسەپتەيمىن، — دەپ، ايەلىنە قاتىستى ەستەلىكتەرى بار پاتەردەن قاشىپ بارا جاتتى.
***
ەسىگىن اشقان كەزدە مياۋلاپ قارا مىسىق كۇتىپ وتىر ەكەن. تابالدىرىقتان اتتاپ باسا سالا، جۇمىسپەن كەتكەن كىسىنىڭ كەيىپىن ۇيىندە قارامىسىعى بار، اجىراسقان ەركەككە اۋىستىردى. ءارى الەمنىڭ كىندىگىندە تۇرعانداي وزىنەركىن سەزىنىپ… وسى نۇكتەدەن قالانىڭ ءار باعىتىنا تارتىپ كەتە بەرەدى، باستاپقىسىدا، سوڭىندا ورالاتىنى دا — وسى پاتەر. بار جاۋاپكەرشىلىكتى ەسىكتىڭ سىرتىناتاستاپ كەتكەندەي… مامىراجاي كۇيدەن ءتاس-تۇيىن بولعان ميىنداعى قارا قالتابىرتىندەپ اشىلىپ… بەينە ءبىر قۇمىرسقانىڭ يلەۋىندەي، ءبىراق بىرتە-بىرتە قۇجىناي باستايتىن ءتارىزدى. اق پاراققا تامىپ كەتكەن سياداي جان-جاعىنا جايىلىپ… پودەزدەن شىعا بەرگەندەگى ەكى كەمپىردىڭ رەتسىز ارىپتەرى موزايكا سەكىلدى قۇراستىرىلىپ كىرگەن قۇلاقتان قايتادان سىرتقا شىعىپ، اۋاعا ىلىنەتىندەي. «وسىنىڭ ايەلى كەتىپ قالىپتى»، — دەپ پە ەدى، الدە، «بالالى بولا الماعان سوڭ كەتىپتى» دەگەن بە ەدى؟..قارا قالتانىڭ قۋىسىندا بۇرىنعى اڭگىمەلەردىڭ ارىپتەرى قالىپ قويىپ، ءقازىر بىرگە شىعىپ جاتىر ما، تۇسىنىكسىزدەۋ، الايدا ول ءبارىن اقتاراتىن… مياۋلاعان مىسىعىنىڭ بۇرىشتاعى ىدىسىنا اسىن سالىپ جاتىپ، اۋلاداعى كەمپىرلەردىڭ سوزدەرىن ساناسىندا شايناپ… سۇيەمەلدەپ، باياۋ ويناپ تۇراتىن فون مۋزىكا سەكىلدى قوسىپ قويىپ…«بارلىق ايەل انا بولعىسى كەلەدى عوي»… «مۇمكىن، ماسەلە كۇيەۋىندە ەمەس شىعار»...
مەڭىرەيگەن قالپى گاز-پليتاعا ءشايىن قويىپ، توڭازىتقىشتان شۇجىق پەن ىرىمشىكتى الىپ، جىلت-جىلت ەتە جالاڭداعان پىشاعىمەن تۋراپ، بۋفەتتەن ناندى ۇستەلگە ورنالاستىرىپ… ءوزىنىڭ اش قارنىن ءوزى تويدىرماق بولىپ… پاتەردەگى ايەلدىڭ دە، ەركەكتىڭ دە ءرولىن جالعىز اكتەر ويناپ ءجۇر...
— «ەگەر ونىڭ ارى تازا بولسا، ۇيگە تالاسار ەدى عوي»، — دەيدى ويشا، ونىسى — كەمپىرلەرگە بەرگەن جاۋابى، ونىڭ ۇستىنە ول سەزىمدەرىن سىرتقا ەكسپورتتامايدى، وسىلاي ءوز-وزىن قامتاماسسىز ەتەتىنى بولماسا.
ىسقىرا قايناپ، توگىلۋگە شاق قالعان شاۋگىمگە قاراپ، اجەتحاناعا كىرگىسى كەلدى. ۋنيتازعا كوزدەپ، شورىلداتىپ جاتقاندا مۇرنىنا سارى جىلى سۋدىڭ ءيىسى جەتكەندە بارىپ، جالعا بەرگەن پاتەردەگى ءيىستىڭ بۇدان وزگە ەكەنىن ءتۇسىندى. ءارى، بۇل تاقىرىپتى ازىرگە جابىق قالپىندا قالدىرۋ ءۇشىن، اجەتحانادان تەزىرەك شىعىپ، قولىن جۋىپ، تاماقتاناتىنىن اسىعىس ويلاي باستادى. تاماق ىشكەن سوڭ، تەلەديداردى قوسىپ الىپ، ديۆاندا مىسىعىنىڭ قاسىندا جاتسا...
***
كۇندىز كوكتە جالعىز كۇن بولعاندىقتان ويلارى دا جيناقىلاۋ سياقتاناتىن، كەش باتا ىرجىڭ-ىرجىڭ ەتەتىن الىستاعى جىپىرلاعان جۇلدىزدار سىقىلدى قوجايىننىڭ دا ويلارى ءبىر مەزەتتە سان-ساققا الىپ ۇشار ەدى. كوپتىڭ كوزىنە كورىنگىسى كەلمەيتىن ويلارى ويانىپ… تەرراسادا تاماقتانىپ وتىرعان ەركەك پەن ايەلدىڭ، جولاق جولدان قۇشاقتاسا وتكەن قىز بەن جىگىتتىڭ، الگى تاكسيستتىڭ ورتاق نارسەسىن ىزدەپ ءبىر وي جولعا اتتاندى، ونىمەن قاتار ايەلىنىڭ بوسانىپ-بوسانباعانىن جورامالداپ ەكىنشىسى كەتتى، قۇيرىعىنا باسىن تىعىپ الىپ، جانىندا پىرىلداپ جاتقان مىسىعىنا تيگەن الاقاندارىنان تاعى ءبىر وي تۇتانىپ… ميىنا تاپسىرما بەرىپ قويىپ، ويلارىن جايىپ جىبەرىپ، ءوزى ديۆاندا شالقاسىنان جاتىر. جالعا بەرگەن پاتەردەگى الگى ءيىستى اڭساعان ءبىر ويى تىمىسكىلەنىپ ءجۇرىپ، ەدەندە جاتقان سارى شارف پەن سىنعان ترۋباعا جەتكەندە، جان-جاققا ساعىم قۋىپ كەتكەن ساناسى ءبىر توقتامعا كەلىپ، ءبارى تىنىشتالا قالدى. سىنعان قۇبىر مەن سارى شارفتى ەشكىمدى، ەشتەڭەنى مىسەتۇتپايتىن كوك كوزىمەن بايلانىستىرىپ الىپ كەلىپ، ناقتى ءبىر توقتامعا تاقالدى دا، قوجايىن ورنىنان اتىپ تۇردى. ماۋجىراعان قارا مىسىق ەكى قۇلاعىن تىكىرەيتىپ، ديۆاندا اپ-ادەمى بىرگە جاتىپ، اياق-استى اپىل-عۇپىل كيىنگەن ەگەسىنەن كوز الماي قاراپتۇردى. يەسى سىرتقا بەتتەگەندە، ارتىنان تۇرا ۇمتىلىپ، جۇگىرگەن ەدى، ەسىك شىرت-شىرت ەتتى. قارا مىسىق قاراڭعى بولمەدە تەرەزەنىڭ جاقتاۋىنا ەكىنشى رەت سەكىرگەندە ءىلىنىپ، مايدا-مايدا سارعىش جارىقتار قاپتاعان قالاعا قاراپ وتىردى.
***
جالعا بەرىلگەن پاتەردىڭ ارەنداتورىن اسىلىپ تۇرعان قالپىندا كورۋگە دەگەن دايىندىعىن قوجايىن ەسىكتىڭ الدىندا تۇرىپ ءبىر قايتالاپ الدى دا، ەكىنشى كىلتپەن شىرت ەتكىزىپ، اشتى. بولمەنىڭ جارىعى ءسوندىرۋلى بولعانىمەن، كوشەنىڭ سارعىش جارىعى تەرەزەدەن تالىپ توگىلىپ، ءۇي ءىشى الاكولەڭكە. اياعىنىڭ ۇشىمەن دارەتحانا مەن ۆاننا جاققا ءجۇرىپ، موينىن سوزا قاراپ ەدى، ىشىنەن جارىعى جانىپ تۇرسا دا، ەسىگى جابىق ەكەنىن بايقادى. ەسىك پەن جاقتاۋىنىڭ كىرىكپەي قالعان جەرىنەن ساۋلەسى قىسىلىپ جارقىرايدى. مىسىق تابانداپ كەپ، شيقىلداعان ەسىگىن تىعىلىپ اشتى، ايتكەنمەن دايىندالىپ كەلگەنى بەكەر بولىپ شىقتى، كوك كوز قىز تەك جارىقتى ءوشىرۋدى ۇمىتقان سەكىلدى. ءبىراق ەسىكتىڭ اشىلۋىمەن بىرگە تار بولمەدەن ءىشى پىسقان ۋنيتازداعى اششى ءيىس قارا مىسىقتىڭ ەگەسىنىڭ مۇرنىنا جانتالاسا كىرە جونەلدى. الدە، قوجايىن قاتتىراق يىسكەدى مە، جوق الگى ءيىس دارەتحانانى الىپ كەتتىمە، بەيمالىم، ءبىراق قۇشىرىن قاندىرىپ جىبەردى. وكپە مەن تاناۋدىڭ اراسىن تۇگەل تولتىرىپ تاستاعانداي… اياق كيىمىن شەشپەگەن قالپى، بىلدىرتپەي جاتىن بولمەگە ەندى. كورپەنىڭ استىندى پىسىلداپ جاتىر. ۇيىندەگى پىرىلداپ ۇيىقتايتىن قارامىسىعىنا ۇقساپ كەتتى مە، ايتەۋىر سۇيكىمدى ءبىر ءسات… شالقادان ءتۇسىپ… ءبىراق بويجەتكەن سونداي جيناقى، بەينە ءبىر ويانىپ كەتسە، نە ىستەۋ كەرەگىن انىق بىلەتىن كىسىشە…اۋزى دا، كوزى دە تارس جۇمۋلى، تىگىنەن تىك قاتىپ قالعان. ەكى قولىن اسقازانىنىڭ ۇستىنە ايقاستىرا اسىپ قويىپ...
ءيىس… ءالسىن-السىن… الىستان تالىپ جەتەدى… قوجايىنعا قىزىق بولعانى — اشىق قالدىرعان دارەتحانادان كەلىپ جاتىر ما، جوق كورپەنىڭ استىنان با؟.. ۆاننا جاققا ەڭكەيىپ بىر-ەكى مارتە مۇرنىمەن سورىپ كورىپ ەدى، ونشا بىلىنبەيتىن سەكىلدى، باياۋ ەپپەن بۇرىلىپ، كورپەگە بەتىن تاقاپ، ءيىس ىزدەگەنى سول-اق ەكەن، كورپەنىڭ ىشىنەن الدەنە جىبىر ەتتى. قوجايىننىڭ كوزى جەتكەنى — ءيىستىڭ قاينار بۇلاعى ماتانىڭ استىندا ەكەن، ءارى دارەتحاناداعىداي اششى ەمەس سياقتىما؟.. بولەك، دەسە دە، ۇيقاس… كورپەگە قايتادان باسىن جاقىنداتقاندا، كوز قيىعىمەن قىزدىڭ بەت-الپەتىن اڭدىپ… مۇرنىنا ءيىستى ماگنيتشە تارتقاندا، تاعى دا كورپە استىنان الدەنە جىبىر ەتتى دە، قىزدىڭ وڭ جانارى سىعىرايىپ اشىلىپ ،قوجايىنعا سىعالاي ءبىر قارادى دا، لەزدە تارس ەتكىزىپ جۇما قويدى. ەشتەڭەگە بوگەلمەيتىن كوز گاۋھار تاستاي جىلت ەتىپ… تومەن جاقتا تىمىسكىلەنىپ جۇرگەن قىرىققا تاياعان ەركەككە كوز-ساۋلەسى تىرەلدى، بەينە ءبىر ميلليسەكۋندتاردا شارفتان ىزدەگەن اجالىن پاتەر ەگەسىنىڭ قۇشاعىنان كورگەندەي… پىسىلداعان قىزدىڭ ءۇنى ەندى ۇيقىداعى ارۋدىكى ەمەس، بوتەن ەركەكتەن جاسقانعان قورعانسىز قىز بالانىڭ قورقىنىشىنا اينالىپ… سۇيكىمدىلىك جانتۇرشىگەرلىك ۇرەيگە بويالىپ… قوجايىننىڭ ماڭدايىنان سۋىق تەر بۇرق ەتە قالدى. لاپ بەرىپ… ەگەر ءقازىر بويجەتكەن اتىپ تۇرىپ، شىڭعىراتىن بولسا، جاڭا سالىنعان قۇبىرعا سارى شارفپەن اسىلعان قىزدى پوليسيا تاۋىپ الىپ، سۋيسيد دەپ قىلمىستىق ءىستى جابا سالۋعا بولادى دەگەنلەك-لەگىمەن اعىلعان ويلارىن تەجەي الماي...
بۇل وقيعانى تىرىدەي ميىنداعى قارا قالتاسىنا سالدى داعى، قىزدىڭ وياۋ ەكەنىن اڭعارماعانسىپ، تابانىنىڭ ۇشىمەن وقيعا ورنىنان قاشىپ شىعىپ، دالىزبەن اياق-قولى دىرىلدەي باسپالداققا بەت العاندا، شىرت-شىرت دەگەن ەسىك كىلتتەگەن دىبىستى ەستىدى.
***
تابالدىرىقتان اتتاعاندا قارا مىسىق كىرە بەرىستە ەكى قۇلاعىن تىكىرەيتىپ مۇنى كۇتىپ وتىرعانىن كوردى دە، تامىرلارى ادىرايعان ءدىر-دىر ەتكەن قولىمەن مەنشىگىندەگى جانۋاردى بۇيىرىنەن ۇستاپ كوتەردى دە، تەمىر قارا ەسىكتەن شىعارىپ جىبەردى. مىسىقپەن بىرگە قوجايىن دەگەن مارتەبەسى دە سىرتتا قالعانداي… ەسىكتى شىرت كىلتتەگەندە جول بويى توگىلۋگە شاق قالعان قارا قالتاسىنداعى ويلارى بوساپ شىعىپ، ءۇيدىڭ ىشىنە جايىلىپ كەتتى. جان-جاقتان شۋىلداسىپ… العاش رەت سىرتقا شىققان قارا مىسىقتىڭ مياۋلاعانى قارا تەمىردىڭ ارعى شەتىنەن ەمىس-ەمىس...
اۋلاداعى ەكى كەمپىر ونىڭ جەكە ءومىرىن اجالدارى جەتكەنشە تالعاجاۋ ەتىپ، تەرراسادا وتىرعان اش ەركەك پەن ايەل ادام ەتىن جەۋگە بىلەكتەرىن سىبانا دايىندالىپ، جولاق جولداعى جىگىت قۇشاعىنداعى قىزدىڭ سەنىمىن شىڭعىرتا زورلاپ، جولاۋشىنى قىزعانعان تاكسيست كوزى قانتالاپ، پىشاق الا جۇگىرىپ… ءتىرى قالۋ ءۇشىن بارىنە دايار ادامداردىڭ اراسىندا انادايدا بوپەسىن قۇشاقتاپ، ومىرگە عاشىق كوزدەرىمەن جاۋتەڭدەپ ەكس-ايەلى تىعىلىپ تۇر. بوتەن ەركەگى بارىن بىلگەن كۇنگىدەي كوزدەرى ايانىشتى… «مەنى جىبەرشى، وتىنەمىن، ماعان سەنەن ەشتەڭە كەرەكەمەس. ەكى ۇيگە دە تالاسپايمىن، ەشتەڭەنىڭ قاجەتى جوق. تەك رەنجىمەي، مەنى جىبەرشى» دەگەن مىنا الەمنەن باقىت ىزدەگەن جانارىنا مولدىرەپ قانا جاس تولىپ…مايدا-مايدا تاستارى انىق كورىنەتىن بۇلاق ىسپەتتى. ءدال سول ساتتە ايەلىنىڭ ءومىر سۇرۋگە دەگەن قۇلشىنىسىنىڭ قۇنى بۇنىڭ بۇكىل عۇمىرىنان قىمباتقا تۇسكەنى، ءارى ماندەرىنىڭ قۇلدىراۋىنا اكەپ سوققانى ساناسىن تورلاپ...
كوزى قاراۋىتا بەرگەندە، ءومىر ءۇشىن كۇرەستە ءبىرىن-بىرىتاپتاپ جاتقان قارا قالتاسىنان شاشىلىپ تۇسكەن ادامداردىڭ ىشىنەن مىسىق سەكىلدى تىمىسكىلەنىپ، سارى شارفپەن اسىلىپ ولگەن جيىرماعا تولماعان قىزدىڭ ەتىن يىسكەلەپ جۇرگەن ءوزىن كوردى داعى...
مياۋلاعان مىسىقتىڭ ءۇنىن باسەڭسىتكەن تەمىر ەسىككە سۇيەنىپ تۇرىپ، قۇيرىعىن جەرگە ۇردى. تارس ەتكەن دىبىس بۇل پاتەردە سوڭعى رەت قاشان شىققانى، بەلگىسىز ەدى. قۇشىرلانا يىسكەگىش مۇرنىنان سۋ اعا باستادى. تىزەسىن قۇشاقتاعان تامىرلارى ادىرايعان قولدارىنا جۇرتتى جاتىرقاعىش ءبىر تامشى جاس اعىپ ءتۇستى. ەكى… ءۇش… كومەيىنەن قۇسىق سەكىلدى بەيتانىس جابايى ءبىر ءۇن توگىلىپ، قىستىققان ءوز دىبىسىنان ءوزى شوشىپ، كىسى ولتىرۋگە دايىن ويلارىن كورشىلەرى ءبىلىپ قويارداي، اۋزىن لەزدە الاقانىمەن جابا قويىپ، تۇنشىعا قىڭسىلاي جونەلدى. دىرىلدەگەن الاقانى ءسال اشىلا قالسا، وكسىك قاشىپ شىعىپ، جوعارى جاعى جارتىلاي اشىق تۇرعان پلاستيك تەرەزەدەن ءوتىپ، قالانىڭ شۋىلىنا ىلەسە كەتەدى.
You Might Also Like
-
بۇگىن ءقادىر ءتۇنى. جەر بەتىنىڭ بۇكىل يماندى جاندارى جانىنا ريزىق، تانىنە ساۋلىق جانە جەكە باسىنا ۇزاق عۇمىر تىلەپ ءمىناجات ەتپەكشى. ال مەن اللادان ءومىر ءسۇرۋ ازابىنان قۇتقارۋىن سۇراپ قۇلشىلىق جاساماقش...
