قارا مۋزىكا
(عىلىمي-فانتاستيكالىق اڭگىمە)
كوشەدە مىلتىق اتىلدى. تاعى اتىلدى. ءبىر كەزدە ۇلكەن سارى ءۇيدىڭ قالقاسىنان جان ۇشىرا جۇگىرىپ الدەقانداي ادام شىعا كەلدى. شاشى سالبىراپ كوزىنە تۇسكەن، ۇستىندەگى ىقشامدى سپورتشى كوستيۋمى بىلعانىش، ءدال-دۇل. ادام بۇرىلدى دا، قولىنداعى پيستولەتپەن ءوزىنىڭ كەلگەن جاعىنا قاراي دۇركىن-دۇركىن اتىپ جىبەردى. تروتۋارمەن كەلە جاتقان قالىڭ جۇرت قاق جارىلا جول اشتى. ءبىراق ونىڭ ءتۇرى قورقىنىشتى ەمەس ەدى، گانگستەر قاراقشىعا مۇلدەم ۇقسامايدى. اڭ-تاڭ توبىر وشارىلىپ قالدى. الگى ادام الاق-جۇلاق قاراپ الدى دا، ءبىر ۇيدەن سالبىراپ تۇرعان ءورت سوندىرۋشىلەر باسقىشىمەن جوعارى ورلەي باستادى.
جۇرت داۋىلداسىپ تۇر. قاشقىن 15 قابات ءۇيدىڭ 4ء-شى قاباتىنان استى. 2ء-شى، 3ء-شى قاباتتاعى تۇرعىندار نالەسىنەن اۋلاق» دەگەندەي تەرەزەلەرىن سارت-سۇرت جاۋىپ، پەردەلەرىن ءتۇسىرىپ جاتىر. انە-مىنە دەگەنشە قۋعىنشىلار دا كەلىپ قالدى. پوليسيا فورماسىن كيگەن جۋان سارى بىرەۋى پيستولەتىن كوتەرىپ جوعارى قاراي كوزدەمەي اتىپ سالدى. ونىڭ قاسىنا اشاڭ ءجۇزدى شلياپالى بىرەۋ جەتىپ كەلدى.
— اتپاڭىزدار! ونى ءبىز تىرىدەي ۇستاۋىمىز كەرەك!
قاشقىن 10-شى قاباتتىڭ تۇسىنا كەلگەندە، شارشادى بىلەم، كىبىرتىكتەپ قالدى. جەردە جىپىرلاپ تۇرعان پوليسمەندەرگە سەلقوس كوز تاستاپ، موينىنداعى كىشىگىرىم چەمودان تارىزدەس سۋمكاسىن شەشىپ الدى. جايلاپ باسقىشقا وتىردى دا، چەمودانىن اشتى. جۇرت ەندى كوردى. قاشقىننىن، قولىنداعى راديوقابىلداعىش ەكەن. كەنەت اسەم مۋزىكا اۋەنى ەستىلدى. سول سول-اق ەكەن پوليسمەندەر قۇلاقتارىن ەكى قولىمەن باسىپ تىرىم-تىراقاي قاشا جونەلدى. پوليسيا ماشيناسىنداعى جۋان داۋىس رەپرودۋكتور ساڭقىلداپ قويا بەردى.
— ساقتانىڭدار، ساقتانىڭدار، بۇل ەستىپ تۇرعاندارىڭ قارا مۋزىكا! قارا مۋزىكا! ول جۇقپالى اۋرۋ تاراتادى. ساۋ ادامدى جىنداندىرادى! قاشىڭدار، ەستىمەڭدەر، — دەدى. پوليسيانىڭ قامشىسىنان با، الدە جاڭاعى سوزدەردىڭ اسەرى مە جۇرت دۋىلداسىپ ءبىرىن-بىرى باسا-كوكتەي قاشا جونەلدى. قارا مۋزىكا سازدى ىرعاعىمەن ويناي بەردى، ويناي بەردى. كوشە اپ-ساتتە بوساپ قالدى.
...ميسيو تانيدا قارا مۋزىكانىڭ اۋەنىنە ءبىرىنشى peت تەبىرەنە قۇلاق ءتۇردى. ءوزى جاساسا دا ول بۇدان بۇرىن ءدال وسىلاي قۇمارلانا تىڭداماعان ەكەن. جان تۇرشىگەر مۋزىكانىڭ اۋەنى سەبەپ بولدى ما، الدە ونى قۋعان تاعدىر قامشىسىنىڭ ۋىتى ءوتىپ كەتتى مە، ول ءبىر تار قاپاس توماعا-تۇيىققا تىرەلگەندەي ىشقىنىپ-ىشقىنىپ جىلاپ جىبەردى. كوز الدىنان وسى ءبىر قارا مۋزىكاداي وتكەن ءومىرى ەلەس بەردى.
تىم جاس ەدى ول كەزدە ميسيو. ومىردەن ەشبىر الاڭى جوق قۇلىنشاقتاي ورعىپ جۇرگەن شاعى. اكە-شەشەسى، تال-شىبىقتاي تەتە ەكى اعاسى بار-دى. سەمياداعى ءتورت ەرەسەك ادامنىس تورتەۋى دە ناگاساكي پورتىندا كاسىپ ەتەتىن. تاپقان-تايانعاندارى كيىم-تاماعىنا مول جەتۋشى ەدى. اراسىنداعى ەركە جالعىز ميسيو. كۇندەر دە ءبىر كۇن بۇلاردىڭ ءومىرىن قايعى بۇلتى تورلادى. سۇراپىل سوعىس باستالدى. مەيىرىمسىز اجال كەلىپ كىردى بۇلاردىڭ ۇيىنە. مايداندا ەكى اعاسى قازا تاپتى. بۇل ول كەزدە اۋىلدا اجەسىنىڭ قولىندا بولاتىن-دى.
سوڭىنان...سوڭىنان مۇنىڭ سۇيىكتى قالاسى ناگاساكيگە اتوم بومباسى ءتۇستى. ازدان سوڭ ءوز اجالىنان با، الدە كۇيىكتەن بە قارت اجەسى دۇنيە سالدى. ءسويتىپ بۇل دا دالادا قالدى...
قايدا بارماق؟ ءقايتىپ كۇن كورمەك!؟ ادام شىندىعىندا دا تاعدىرعا كونبىس قوي. بۇكىل سەميادان جالعىز قالىپ ارى قاراي ءومىر سۇرگىسى كەلۋ ەشكىمنىڭ دەمى قولىنان كەلە قويماس. ول ءوزىنىڭ ىشكى بار جۇرەك تۇكپىرىمەن قاتتى نازالانىپ ومىردەن، قۇدايدان ادىلەت ىزدەمەكشى بولدى. نەندەي جازىعى بار ەدى ونىڭ بۇل دۇنيەگە!؟ ومىرگە ول نە ءۇشىن كەلىپ، نە ءۇشىن كەتپەكشى؟ مۇنىڭ جاۋابىن ايتا الاتىن ادام بار ما، جوق پا؟
جاستىعى ما، كىم ءبىلسىن، الدە تۇيىقتىعى ما، ول بۇرالقى يتتەي ءتۇرلى جالداما جۇمىستاردا، كىسى ەسىگىندە كەپ ءجۇردى. ءبىراق ءبارى دە تاماق اسىراۋدىڭ قامى بولدى. ايتسەدە بىرەۋ ولمەي، بىرەۋدىڭ كۇنى جوق قوي. جازىقسىز قازالىلار ناگاساكي قۇرباندارى، ءۇشىن ۇكىمەت ازىناۋلاق جاردەم بەرەتىن بولىپ شىقتى.ونىڭ ۇستىنە اكە-شەشەسىنىڭ ولىمىنەن، قيراعان ءۇي-جايدان وعان ءبىراز مۇرا قالعان ەكەن. ەسەپتەپ كورىپ ەدى تورت-بەس جىل تالشىق ەتۋگە جارايتىنداي. ميسيو ول قارجىمەن استاناعا بارىپ وقۋ وقىماقشى، ماماندىق الماقشى بولدى.
توكيو مۇنى وگەي شەشەدەي مەيىرىمسىز قارسى الدى. تيىن-تەبەنى بولسا دا ءبىراز ساندالۋعا تۋرا كەلدى. ول ەلەكتروندىق مۋزىكا اسپاپتارىن جاسايتىن زاۆودقا جۇمىسقا كىردى. ال كەشكى ۋاقىتىن وقىتۋشى جالداپ فيزيكا پانىنەن ءبىلىم الۋعا جۇمسادى. ميسيو نە مۋزىكانت، نە اعاش شەبەرى ەمەس. لابوراتورياداعى قاراپايىم عانا جۇمىسشى. كوپ ۇزاماي جۇمىستان شىعىپ قالۋ ءحاۋىپى تۋدى. ول جامان ساستى. نە وقۋ جوق، نە جۇمىس جوق نە ىستەۋ كەرەك؟ دەگەنمەن كونىلىنىڭ ءبىر تۇكپىرىندە ءتاتتى ءۇمىت بار-دى. ميسيو فيزيكا كۋرسىن ەكى جىلداي قۇلشىنا وقىدى. ءومىر بويى ءبۇيىرى شىعىپ، تاماققا تويماعان اشقاراق ادام دامگە قانشالىقتى وبىر بولسا، ول عىلىمعا دا سونداي وبىر ەدى. قوماعاي كىرىسىپ قوڭايىپ ءبىر عاجاپ قيالعا ازىق تاپقان-دى. ول اسىرەسە دىبىستار دۇنيەسىنە قىزىعاتىن. مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ ۇنىنەن ول جۇرتقا بەلگىسىز ەرەكشە سيقىر اۋەندەر سازىن ەستيتىن. وسىلاردان مۇلدەم جاڭا، ادام بالاسى ەشقاشان ەستىپ بىلمەگەن ساي-سۇيەكتى سىرقىراتار توسىن ءۇن شىعارۋعا بولماس پا ەكەن، — دەپ كوپ قيالداۋشى دا ەدى ول.
وزىنە-وزى: «ادام نەگە مۋزىكانى جاقسى كورەدى؟» مۋزىكالىق ۇندەردىڭ ادام ورگانيزمىنە اسەر ەتەتىن قانداي قۇپيا سىرى بار؟ ول دىبىستاردىڭ ادام جاراتىلىسىنا پايدالى، نەمەسە زياندى جاعى بولۋى مۇمكىن بە دەگەن سۇراقتار قوياتىن-دى.
بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابى جاڭا دىبىس كوزىن تابۋدا دەپ ويلايتىن ول. سول سەبەپتى دە ميسيو ءىشىنارا تاجىريبە جاساپ جۇرەتىن. ونىڭ ارمانى — ەلەكترونمەن وينايتىن بۇكىل دۇنيەدە جوق مۋزىكالىق اسپاپ جاساۋ.
ءبىر كۇنى ول ءوزىنىڭ بۇل ويىن قوجايىنىنا ايتتى. ءدۇيىم قارا جۇرتتىڭ تابان ەت، ماڭداي تەرىن عانا باعالايتىن كاپيتاليست ماماكا العاشىندا سەنبەي ميسيونى قۋىپ جىبەرمەكشى بولدى. ءبىراق ەلەكترگە قوسىلعان اككاردەون ءۇنىن تىڭداعاندا ول قايران قالدى. تىمىسكى سەزىمى جاڭا اقشا كوزىن تاپقانداي بولعان سوڭ، ميديوعا ءبىر بولمە پاتەر بەردى، جالاقىسىن جوعارىلاتىپ، ءتۇرلى تاجىريبە جاساۋعا جاعداي تۋعىزدى.
بۇدان كەيىن ميسيونىڭ جاعدايى كۇرت جاقساردى. ول تاجىريبەدەن تاجىريبە جاساپ، جاڭا دىبىستار دۇنيەسىنە سۇڭگىپ جونەلدى. ارا-اراسىندا مۋزىكالىق ساۋاتىن اشىپ الدى.
ول كورشى سەحتا ىستەيتىن ەميكو دەگەن قىزدى ۇناتۋشى ەدى. تالاي رەت جۇمىستان بىرگە قايتىپ، تالاي ستاكان كوفەنى ءبولىسىپ ىشكەن كەزدەرى بار. ارالارىندا ءوزارا سىيلاستىق، جاناشىرلىق، دوستىق قاتىناستان باسقا ونشالىقتى ەشتەڭە بولا قويعان جوق-تى. ميسيونىڭ تاجىريبەلەرىن ەميكو دا قىزىق كورىپ، سىرتتاي جانى اۋىرىپ جۇرەتىن.
عاجايىپ دىبىستار ۇندەستىگى تالاي كەش بۇلاردىڭ جانىن باۋراعان. ونى شىعاراتىن ميسيونىڭ سونعى پەرزەنتى — ەلەكتر-سكريپكا. ميسيو سكريپكاسىن تىڭداۋ وتە ءبىر قىزىق-اق. ءوزارا ورتاق اۋەنمەن بايلانىسپاعان جەكە نوتالاردىڭ ءوزىن عانا ويناعاندا الدەقانداي ىگتىق-سۋىق اسەر الادى ادام. بىرەسە قۇلازىعان جاپان تۇزدە جالعىز قالعانداي بولاسىڭ. نەمەسە ىشكى سارايىڭدى ازىناعان سۋىق كەۋلەيدى. كەيدە جۇرەك تۇسىڭنان بىردەنە ءۇزىلىپ ءتۇسىپ، قۇلاي بەرەدى، قۇلاي بەرەدى. جانىڭدى جەگىدەي جەيدى. كەيبىر ساتتەردە جۇرەگىڭ كەۋدەڭە سىيماي الىپ ۇشىپ، ءتورت كەرەگەلى بولمە، ماشينا تولقىنى جوڭكىگەن كوشە، مۇنار تارتقان توكيو اسپانى تار بولادى ساعان. مۇندايدا ەميكو سىيقىر بار مۋزىكادا دەيتىن. ويتكەنى ءاربىر كۇيدەن كەيىن ي ءىمڭ ىشكى دۇنيەم، سەزىمىم ەزگەرگەن سياقتى بولادى. بۇل مۋزىكادان مەن بۇكىل دۇنيەنى ءۇمىتام. ول بەينە-بىر ءجۇمباق بەسىك ءتارىزدى. جان-جۇيەمدى باۋراپ تەربەپ اكەتەدى، — دەيتىن ول.
ميسيو بىرتە-بىرتە راديوقابىلداعىشتان شىعاتىن مۋزىكانىڭ بوياۋىن، ىرعاعىن، تونىن وزگەرتەتىن ادىستەردى يگەردى. ونىڭ قولىنان شىعاتىن مۋزىكا، مەيلى ول كادىمگى سكريپكادان، نەمەسە رويالدان، قالا بەردى راديودان شىقسىن، ءبارىبىر عاجايىپ تۇرگە ەنىپ، ادام بالاسى ەستىمەگەن، ۇيرەنبەگەن ىرعاقتا مىڭ قۇبىلىپ تارايتىن بولدى.
ەميكو كۇندە كەلىپ ءجۇردى. سيقىرلى مۋزىكا اۋەنىنە ەلتىپ ءجۇرىپ، ەكەۋى قالاي قوسىلعانىن بىلمەي دە قالدى. رەسمي توي بولعان جوق. ءسوز دە بايلاسپادى ولار. جايدان جاي ءجۇرىپ بىرگە تۇرىپ كەتتى. سۇيەم دەگەن ءسوز ەكەۋىنەن دە شىقپادى. الايدا، ولاردى جاقىنداستىرعان بەلگىسىز ءبىر كۇش بار ەدى...
ءبىر كۇنى ميسيو جۇمىستان كەشىگىپ قايتتى. قەلسە ەميكو ونىڭ بەس وكتاۆالى جاڭا اپپاراتىن الدىنا الىپ وتىر ەكەن. ءوڭ جوق، ءتۇس جوق. ەسىكتەن كىرگەن ميسيونى كوردى دە، جىلاپ جىبەرە جازدادى.
ميسيو! مەن ءولدىم، — دەدى ول. سەنىڭ مىنا اپپاراتىڭنان با بىلمەيمىن جىندانعان سياقتاندىم. جاڭا وزىمنەن ءوزىم وتىرىپ سەنىڭ اتىڭدى ۇمىتىپ قالدىم. جارتى ساعات اۋرەلەنىپ، ازار ەسىمە ءتۇسىرىپ ەدىم، ەندى ءوزىمنىن، اتىمدى، بۇگىن قاي كۇن ەكەنىن، ءبارىن دە ۇمىتىپ قالىپپىن. مەن ءقازىر ەشتەڭە بىلمەيتىن سياقتىمىن. دانەڭە جوق ەسىمدە. قايتەم ەندى، نە ىستەيمىن؟!
ميسيو قورقىپ كەتتى. ءبىراق فيزيكادان، ادام پسيحيكاسىنان ءبىرشاما حابارى بار ول ميىندا الدەقالاي ويلار تۋلاپ، اسىعىس تۇجىرىمدار جاساپ، ويىندا جۇرگەن ءبىر كۇدىگىن ەسىنە ءتۇسىردى.
— قاي وكتاۆانى قويدىڭ؟
ەميكو تەك اپپاراتقا قارادى. ميسيو اپپاراتتى ويناتۋعا باتپاي، ۇزاق تۇردى. تاجىريبەنى ويىنعا اينالدىرۋعا بولمايتىندىعىن ول ەندى تۇسىنگەن سياقتى. ءبىر جاعى قۋانىپ كەتتى. ول وسىنداي ءبىر شەكتەن شىققان وقيعانى ىشتەي كۇتىپ جۇرگەن بولاتىن.
— بيزنەس! — دەدى ول ايعايلاپ. — ەندى ادام ساناتىنا قوسىلدىق دەي بەر، ەميكو! ايتقانىڭ راس بولسا، سەنىڭ ميىڭا ۋلترامۋزىكالىق دىبىس اسەر ەتتى. مەن بۇل اپپاراتپەن بۇكىل دۇنيە ءجۇزىن ءدۇر سىلكىندىرەمىن. تالايدى جورعالاتام الدىمدا. حا-حا-حا!
ءبىز باييمىز. ەستىدىڭ بە، ەميكو! باييمىز. ءوزىمىزدىڭ ماشينامىز بولادى.
ول جاس بالاشا قۋانىپ، ارى-بەرى جۇگىرگەنمەن، ەميكو قۋانبادى، سەلقوس قالدى. ول ەشتەڭەگە تۇسىنگەن جوق ەدى.
ميسيونىڭ ەميكومەن ءىسى بولعان جوق. ول اپپاراتتى سىناۋدىڭ تاياۋداعى جوسپارىن ويلاستىرا باستادى. ارينە، ەميكوعا سىناۋعا بولمايدى. ول مەنىڭ ايەلىم عوي. ونىڭ ەسىنە ءوزىن پرەفەرانس ويناپ ۇتىپ جۇرگەن بايسىماق كيكاۆا ءتۇستى.
ميسيو سوندا تارتتى. قالانى قالىڭ تۇمان تورلاپ تۇر. ارلى-بەرلى ءوتىپ جاتقان ادامدار، ىزعىپ كەتىپ بارا جاتقان ماشينالار بۇلدىراپ كورىنىپ عايىپ بولىپ جاتىر. ميسيونىڭ باسىنداعى ويلارى دا وسى ءبىر تۇماندى كۇندەي بۇلىڭعىر. تۇسىنبەيدى جانە ميى جەتپەيدى. توپشىسىنان جارالى باقىت قۇسى الداپ ۇشىپ الدەقايدا جەتەلەپ بارا جاتقانداي. ميسيو انە جەتىپ، مىنە جەتىپ كەلەدى. اۋەلى مۇلدە كوز جازىپ قالاتىنداي دا كورىنەدى. ايتسە دە دەگبىرىن الا جەلكەلەگەن ءبىر بەيمالىم كۇش ونى دەدەكتەتىپ وتىرىپ كيكاۆانىڭ ۇيىنە الىپ جەتتى. دوسى ۇيىندە ەكەن. كۇندەگى ادەتىنشە ەكى-ۇش ادامدى جيناپ كارتا سوعىپ وتىر. ءۇيى باي جىلپوس الىپساتار كيكاۆا بۇل دۇنيەلەردى نەشە الۋان زىميان جولمەن تاۋىپ العان. مىناۋ ويناپ وتىرعان كارتا ونىڭ قوسىمشا تابىسىنىڭ كوزى. كيكاۆا ميسيونى مايشەلپەك رەتىندە باعالايتىن. ونىڭ تالاي اقشاسىن ۇتىپ العان. ەسىكتەن ەنتەلەي كىرگەن ميسيونى سول سەبەپتى دە جىلى شىرايمەن قارسى الدى.
— قولىڭداعى نە، قانداي پەرى سەنى مۇندا ايداپ كەلگەن، — دەپ دابىرلاسىپ قالدى وتىرعاندار. ميسيو كيكاۆانى جەكە بولمەگە الىپ كەتتى.
— دوستىم كيكاۆا، — دەدى ول ەسىكتى جاۋىپ وزدەرى عانا قالعاننان كەيىن. — مەن بۇرسىكۇنى جالاقى الام. سوعان دەيىن ماعان 10 مىڭ يەن بەرە تۇرشى. مەن سول كۇنى-اق، وتكەندەگى قارىزىڭدى جانە وسى اقشانىڭ ءبارىن قوسىپ قايىرام. كيكاۆا ساۋداگەر بولعانىمەن قارىز بەرۋگە مىرزالىعى مول جان. ميسيونىڭ ءبىر ءسوزدى ەكەنىن دە بىلەدى. ول كوپ ويلانباي-اق ءتوس قالتاسىنان سىتىرلاتىپ ءبىر بۋدا اقشانى شىعاردى دا سۇراعان وڭ مىڭىن ميسيونىن قولىنا ۇستاتتى. ونىڭ قولى ءدىر-دىر ەتىپ، جۇرەگى لۇپىلدەپ تۇر. اقشانى قاپىل-قۇپىل تىعا سالىپ، جاي عانا ەلەۋسىز تۇردە ءوزىنىڭ جاڭا مۋزىكالىق اپپارات جاساعانىن ايتتى.
ءما، تىڭداپ كورشى، ءبىر عاجاپ ۇندەر شىعادى مىنا قۇلاقشىننان. چەرتەجىن بىتىرگەننەن كەيىن مەن مىنا ءوزىمىزدىڭ زاۆودقا ۇسىنام، — دەدى ول كيكاۆانىڭ باسىنا كيگىزىپ جاتىپ.
كيكاۆا ميسيونىڭ جەلپىلدەتكەن سوزىنەن، قيمىلىنان باس تارتا الماي، مۋزىكا تىڭداۋعا ءماجبۇر بولدى. از-كەم ۋاقىت وتكەننەن كەيىن ول قۇلاقشىندى جۇلىپ الىپ:
— ءوي، مىناۋىڭ ونە بويىمدى كەۋلەپ، شەكەمدى سولقىلداتىپ جىبەردى عوي. ايتسە دە شىعارعان اۋەنى عاجاپ ەكەن. مەن بۇرىن-سوڭدى ەستىمەگەن ەدىم مۇنداي مۋزىكانى، — دەدى ول.
ميسيو اپپاراتىن جيناپ كەتۋگە اينالدى. ويىندا الىپ ۇشتى كۇدىك... نە بولار ەكەن اياعى!؟ از ۇستادىم با الدە جەتكىلىكتى مە وسى مولشەرى. كوز قيىعىن كيكاۆاعا تاستادى.
قاراسا ول ءبىر جاق شەكەسىن ۇستاپ ماڭدايىن تىرجيتىپ، بىردەڭەنى ەسىنە تۇسىرە الماعان ادامشا قالت تۇرىپ قالعان ەكەن.
وسى سەن نەمەنەگە كەلىپ ەدىڭ، ايتپادىڭ عوي جۇمىسىڭدى، — دەدى ول سالدەن سوڭ. قۋانعاننان با، الدە قورىققاننان با ميسيونىڭ ءتىلى بايلانىپ كەكەشتەنىپ قالدى.
— مە-مە... مەن... وي سەن، الگى، جاي انشەيىن.
ميسيو ەندى عانا ۇقتى. قولىنداعى اپپاراتتىڭ شىندىعىندا دا عالامات قاسيەتى بار ەكەن. ادام ميىنا جانا عانا ەنگەن وي تۇسىنىكتەردى ول كولما-قول وشىرە الاتىن بولىپ شىقتى! ميسيو تەز-تەز قوشتاسىپ ۇيدەن شىعا جونەلدى.
ال كيكاۆا كارتاشى دوستارىنىڭ قاسىنا ميىعىنان كۇلىپ كەلگەن ەدى.
ويىن قايتا قىزىپ كەتتى.
سول كۇنى تۇندە ميسيونىڭ دوسى ومىرىندە تۇڭعىش رەت وڭباي ۇتىلدى.
ميسيو سول كۇننەن كەيىن ءوزىن-وزى بۇكىل دۇنيەنىڭ قۇدىرەتىندەي سەزىندى. ولاي بولماعاندا شە؟ ونىڭ اپپاراتى ۇرەيلى اتوم بومباسىنان دا كۇشتى عوي. بۇل ادامدى قىرمايدى، ولتىرمەيدى. تەك ونىڭ ميىنداعى جازۋدى، تۇسىنىگىن وزگەرتەدى. قابىلەتىنەن ايىرادى. بىلگەنىن ۇمىتتىرادى. ەگەر، شىركىن وسى اپپاراتتىڭ ءۇنىن شارتاراپقا جايىلاتىنداي كەز كەلگەن قاشىقتىقتان اسەر ەتە الاتىنداي اسا زور ەتىپ جاساسا! سوندا عوي بۇكىل دۇنيەگە ايگىلەنەر ەدىم دەپ قيالدادى ميسيو. ءبىراق وعان جەتۋ قايدا، جالعىزدىق قوي بۇعان كەسەل بولاتىن. ەگەر وزىڭە دوس، قولداۋشى تاۋىپ الساڭ، كۇندەردە ءبىر كۇن ونىڭ ساتىپ كەتۋىنە شاك بولماس. بۇل زاماندا وزىڭنەن باسقا ادامعا سەنۋ ناعىز اقماقشىلىق ەمەس پە. ميسيو وسىنداي ويدا تالاي ۋاقىت ءجۇردى. ءوزى تانيتىن الىپ-ساتارلاردىڭ تالايىن الداپ ءبىراز اقشا جيناپ الدى. كوپە-كورنەۋ بارىپ ءبىر كاپيتاليستىڭ كاسساسىن دا توناپ كەتتى.
جۇرت دەل-سال بولدى. كاسسانى توناعان ادامدى ىزدەيمىز دەپ توكيو پوليسياسى اياعىنان توزدى. زاۆود دارىگەرىنىڭ دە ەسى شىقتى. سوڭعى كەزدە كەلگەن اۋرۋلاردىڭ ءبىرتالايى وزدەرىنىڭ ويدا جوقتا ۇمىتشاق بولىپ كەتكەندىكتەرىن ايتا باستاپ ەدى، ۇرەيلى سىبىستار، الىپ قاشتى وسەك-اياڭدار گۋ-گۋ ەتتى.
ءار جەردەن اقشا جوعالا بەردى. بۇل ىسكە پوليسيامەن بىرگە قاۋىپسىزدىك ورىندارى دا ارالاستى. الايدا ماردىمدى ەشتەڭە اشىلا قويمادى. گازەت بەتتەرىندە جالعان سىبىس تاراتۋشى ادامداردى تۇتقىنعا الۋ كەرەك، كاسسانى توناعان سول زاۆود ماڭىنىڭ ادامدارى. الدىمەن ويدا جوقتا ۇمىتشاق بولىپ كەتكەن ادامداردىڭ وزدەرى پەندەشىلىك جاساپ جۇرمەسىن دەگەن ماقالالار باسىلىپ جاتتى.
ميسيو تىرناعىن ىشىنە بۇگىپ تىنىش قالدى. ابىر-سابىر كوپ ۋاقىت دۋىلداپ كەلىپ ەشبىر ناتيجە بەرمەي باسىلدى. ءبىراق ميسيو اپپاراتىن قايتا قولدانۋدى ءجون كورمەدى. ول كەڭ ماسشتابتا باسقا سەزىكسىزدەۋ جەردە پايدالانباققا ۇيعاردى. ويپىراۋ سوندا قايدا بارۋ كەرەك؟ قۇر بوسقا اقشا تابۋمەن بۇل اپپاراتتىڭ قىزمەتى شەكتەلمەۋگە ءتيىس قوي. ونىڭ بولاشاعى زور.
ميسيو كوپ ويلاندى، كوپ تولعاندى...
...ءدۇرس-دۇرس ەسىك قاعىلدى. ۇزاق ۋاقىت بەيجاي بولىپ، قورقىنىش ۇيالاعان كوڭىلى ونىڭ نەرۆىسىن تارامىسشا تارتقىلاپ، ونى سۋ جۇرەك ەتكەن ەدى. ول وسى ساتتە بۇكىل ونە بويىن كۇشتى توك سوققانداي سەلك ەتىپ شوشىدى. ايتسەدە امالسىز ەسىك اشتى. ەسىكتەن ناعىز
فرانتشا كيىنگەن ۇزىن بويلى شلياپالى بەيتانىس كىسى ەندى. ۇزىن كىرپىك استىنان ءجىتى تەسىلىپ تۇرعان كوگىلدىر كوزدەر، قوڭقاق مۇرىن مەن شىعىڭقى يەك، اتلەتكە بىتكەندەي قاپساعاي دەنە ونىڭ ەۆروپالىق ەكەنىن بىردەن تانىتقانداي. وكتەمدىك سىرتقا تەۋىپ تۇرعان ءمۇسىن تۇرپاتى قوجالىق جاساپ ۇيرەنگەن ادامنىڭ بەينەسىن اڭعارتادى.
ميسيو بىردەن ءبىلدى. بۇل — امەريكاندىق. قوناق تازا جاپون تىلىندە سالەمدەسىپ، ەشبىر ءىلتيپاتتى كۇتپەي-اق تورگە ەركىن باردى دا، باس كيىمىن ستولعا لاقتىرىپ تاستادى. ەسىكتى جاۋىپ اڭىرىپ قالعان ميسيوعا سىڭاي ءبىر قاراپ، ديۆانعا جانتايا كەتتى.
— تانىسىپ قويالىق، چارلز رەستون، — دەدى ول ەكى اياعىن ستول ۇستىنە سالىپ. — ءسىزدى ايتپاساڭىز دا بىلەم.
ميسيو تانيدا. دۇنيە جۇزىندەگى تەڭدەسى جوق دانىشپان مۋزىكانت! ول قارقىلداپ كۇلدى. وتىرىڭىز. قورىقپاڭىز، — دەدى ءسوزىن جالعاستىرىپ.
ميسيو شەتكەرىرەك ورىندىققا باردى دا، كىرپىشە جيىرىلا قالدى. كوزى رەستوندا.
— دوس، سەنىڭ بارلىق حاراكەتىڭ بىزگە بەلگىلى، — دەدى رەستون. — كوپ سوزباي تىكە اڭگىمەگە كەشكەنىمدى عافۋ ەتەرسىڭ. مەن ۇسىنىسپەن كەلىپ وتىرمىن.
ميسيو ەندى سەزدى. يە بۇل جاۋ بولىپ شىقتى. ەميكو ۇيدە جوق. الدە سول ايتىپ قويدى ما؟ ءبىراق نەگە ايتادى؟ اپپاراتتىڭ دا قاشىق بولعانىن قاراشى! ول ءبىر قۋارىپ، ءبىر قىزارىپ تىنىشسىزدانىپ كەتتi. كوزى ستول ۇستىندەگى راديوعا ءتۇستى.
رەستون مۇنىڭ ىشكى دۇنيەسىندە نە بولىپ جاتقانىن ءدوپ باسىپ تۇسىنەتىندەي.
ول جاي اۋرەشىلدىك. قاراما راديوعا، — دەدى ءتۇسىن سۋىتىپ ول. — مەن دوستىق قولىمدى ۇسىنامىن ساعان. ءبىز امەريكاندىقتار ونەرلى جانداردى وتە باعالايمىز. ولاردى ۇستاپ بەرمەيمىز. قالاسا جۇمىسىن دامىتا بەرۋگە جاعداي تۋدىرامىز.
رەستون ورنىنان تۇرىپ ميسيوعا كەلدى.
— مەن دوستىق نيەتپەن كەلدىم بۇل ۇيگە، قايتالاپ ايتام ساعان. كوتەر باسىڭدى، — دەدى ول قايتا كوڭىلدەنىپ.
— قانداي شارتىڭىز، نەندەي ماقساتىنىز بار؟ — دەدى ميسيو. ورنىنان ول دا تۇردى. ەكەۋى بىر-بىرىنە تەسىلە قاراپ تۇر.
— مىنە، بۇل ناعىز ەردىڭ ءسوزى، — دەدى رەستون. — ماقسات ايقىن. بىرىنشىدەن، سەنى قىلمىستى رەتىندەگى جازادان اراشالاماقپىن. ەكىنشىدەن، سەنىڭ ونەرىڭدى، ياعني مىناۋ شايتان ماشيناڭدى جەتىلدىرىپ، ونى ءتيىستى ورىندا پايدالانۋدى قاراستىرۋ كەرەك. ءۇشىنشى، ناعىز ونەرلى عالىم رەتىندە سەن لايىقتى باعاڭدى، جۇمىسىڭدى الۋىڭ قاجەت. اقشانى قالتالاپ، قاپتاپ جانە ادال جولمەن تاباتىن بولاسىڭ. قالاي ۇناي ما بۇل ساعان؟
ميسيو تومەن قاراپ ويلانىپ تۇر.
— نە ىستەۋىم كەرەك ول ءۇشىن؟
— وعان ءبىر-اق جول بار. ول امەريكاعا كەتۋ، — دەدى رەستون.
ميسيونىڭ ىشتەي كۇتكەنى دە وسى ىسپەتتەس بىردەڭە ەدى. الايدا ول سەنۋ-سەنبەۋدىڭ امالىن تاپپاي دەلدال بولدى. بالكىم ولار اپپاراتىن قولعا ءتۇسىرىپ، ءوزىن ءولتىرىپ تاستار؟!
...ءتۇن. ميسيو تىنىشسىزدانىپ ۇيىقتاي المادى. قۇلاعىندا الدەقانداي ىزىڭ. جات دىبىستار، تۇسىنىكسىز سوزدەر ەستىلەدى. ونىڭ امەريكاعا كەلگەنىنە ءبىر جىلدان استام ۋاقىت بولعان. رەستون ۋادەسىندە تۇردى. ميسيوعا قۇپيا لابوراتوريا بەرىلدى. اپتالىق تابىسى دا مول. ءاربىر دۇيسەنبى سايىن سچەتىنا 300 دوللار ءتۇسىپ وتىرادى. ونىڭ قوجايىنى — پەنتاگون. قۇپيا ءبولىمنىڭ گەنەرالىمەن عانا بايلانىس جاسايدى.
كەلىسىمەن ول ءبىر عانا نارسەنى ۇقتى. ونىڭ اپپاراتى بار-جوعى شپيوندىق قارۋ عانا ەكەن. ودان باسقا پايدالاناتىن ورنى جوق. ميسيوعا اشىق ايتىلدى.
«كونسەڭ دە، كونبەسەڭ دە وسى. اپپاراتىڭمەن ءوزىڭ شپيوندىق قىزمەتكە كوشەسىڭ». ونىڭ كونبەۋگە امالى جوق.
پەنتاگون ا دەگەننەن ميديوعا سسسر-دى ۇسىندى. سسسر-دىڭ عىلىمى قارىشتاپ العا كەتىپ بارا جاتىر. ينجەنەر-تەحنيك قىزمەتكەرلەرى دە مول. اسىرەسە ولار راكەتا عىلىمى سالاسىندا وزىق. شەگەرۋ كەرەك سوندىقتان.
باستى-باستى عالىمدارىن وسى اپپاراتتان وتكەرىپ العان ءجون. ۇمىتسىن بار بىلگەندەرىن.
گەنەرال گەينتس ءتۇسى ىزعارلى، قاسقا تىستەرى سويديعان شەگىر كوزدى ادام ەدى. ميسيونى ول وسى سۋىق جۇزىمەن، دورەكى ىقپالىمەن رۋحاني جانشىپ العان بولاتىن. ميسيو سونعى كەزدە گەنەرال نە ايتسا دا، شىبىنداپ باس شۇلعيتىن ەدى.
تەلەفون شىر ەتە ءتۇستى. ميسيو اۋناقشىپ اتىپ تۇردى.
گەنەرال!
ترۋبكانى السا ءوزىنىڭ ويلاعانىنداي گەينتستىن اديۋدانتى. داۋىسى ساڭق ەتتى.
— تانيدا، گەنەرالعا!
ءتۇن ورتاسىندا بۇلاي شاقىرۋى وسىمەن ەكىنشى رەت. تاعى نە بوپ قالدى ەكەن؟ مەنىڭ اپپاراتىمدى تارتىپ الىپ ءولتىرىپ تاستاماسا نە قىلسىن؟
جالت-جۇلت سارى جەزبەن ويمىشتالعان ۇلكەن ەسىك اۋىر اشىلدى. ميسيو اتتاپ ىشكە كىرگەندە، گەنەرالدا تاعى ءبىر كىسى بار ەكەن. شۇڭىرەك كوز، ارىق، تاپەلتەك. ماڭدايى تورسىقتاي، كەميەك. نەون لامپاسىنىڭ الا كەلەڭكەسىنەن بە ول بوزارىپ توڭىپ وتىرعانداي كورىندى. تۇكسيگەن قاباقتىڭ استىنان تىشقاننىڭ كوزىندەي ءبىر شىراق جىلت-جىلت ەتەدى. كابينەت مەڭىرەۋ. قابىرعانىڭ كوپشىلىك جەرى اۋىر شاشاقتى شىمىلدىق پەردە. قاي جەرى ەسىك، قاي جەرى تەرەزە، نەمەسە شكاف ەكەنى بەلگىسىز. ءبىرتۇتاس دوڭگەلەنە كەلىپ، تەك گەنەرال وتىرعان جەرى ويىقتالعان ۇلكەن قارا ستول تاربيىپ شەگەلەنىپ قالعان ءبىر تاسباقا جاندىك سەكىلدى. الدىندا ەكى شالقايما جۇمساق ورىندىق. ستول ءۇستى پيراميدا فورمالى سيا ساۋىت، ءبىر جاعى اق، كوك، قىزىل ءتۇستى تەلەفوندار. الىپ كەسەرتكە تارىزدەس ستول لامپاسى دا تۇر. گەنەرالدىڭ وڭ جاعىندا جالت-جۇلت ەتكەن بولات سەيف.
گەنەرال سەمىز قارا پاپكانى اشىپ قاعاز اۋدارىستىرىپ وتىر.
ميسيو ستولعا تاياپ كەلىپ، باس ءيىپ يشارات كورسەتتى.
— وتىرىڭىز، — دەدى گەنەرال.
ول ارقاسى توڭازىپ قورقىپ كەتتى.
...ميسيو 15 قابات ءۇيدىڭ توبەسىنە شىقتى. قۋعىنشىلار قاراسىن ءۇزىپ، زىم-زيا جوعالىپتى. ول شاتىردىڭ توبەسىنە جانتايىپ وتىرا كەتتى. كوشە جىم-جىلاس.
«بيزنەس وسىمەن ءبىتتى» — دەپ كۇبىرلەدى ول وزىنە ءوزى. كوز الدىنا گەنەرالمەن كەزدەسكەن سوڭعى مينۋتتارى ەلەستەدى. ولار ميديونىڭ وزەگىنەن شىققانداي مىنا نارەستەنى تارتىپ العىسى كەلدى. زاۆودقا چەرتەجىن جىبەرىپ كوبەيتەمىز، — دەيدى. امەريكاندىقتاردىڭ جاپپاي قارۋى بولماقشى ەكەن ونىڭ اپپاراتى. ال، ميسيو سسسر-عا بارماق. جوق، ولاي بولا قويماس!
ول اپپاراتىن تاعى دا ويناتتى. قۇلاقشىندى باسىنا كيىپ شاتىردىڭ توبەسىندە سۇلاپ جاتتى. قارا مۋزىكا ونىڭ جان جۇيەسىن ەزگىلەپ سۇڭقىلداي بەردى...
ەرتەڭىندە پوليسمەندەر ءۇيدىڭ توبەسىنەن ميسيونىڭ ولىگىن تاپتى. ول ءوزىنىڭ اپپاراتىن بىت-شىت قىپ قيراتىپ تاستاعان ەكەن.
You Might Also Like
-
وماروۆا ۇلانا احمەت بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى گيمنازيا مەكتەبى
