قارا سوزدەر. ابايدىڭ وتىز التىنشى قارا ءسوزى
قارا سوزدەر. ابايدىڭ وتىز التىنشى قارا ءسوزى
وتىز التىنشى ءسوز
پايعامبارىمىز سالاللاھۋ عالايھي ءۋاسساللامنىڭ حاديس شاريفىندە ايتىپتى: «ءمان ءلا ءحاياھۇن ءۋالا يمانۋن ءلاھۋ» دەپ، ياعني كىمنىڭ ۇياتى جوق بولسا، ونىڭ يمانى دا جوق دەگەن. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءوزىنىڭ ماقالى دا بار: «ۇيات كىمدە بولسا، يمان سوندا» دەگەن. ەندى بۇل سوزدەن ءبىلىندى: ۇيات ءوزى يماننىڭ ءبىر مۇشەسى ەكەن. ولاي بولعاندا بىلمەك كەرەك، ۇيات ءوزى قانداي نارسە؟ ءبىر ۇيات بار - ناداندىقتىڭ ۇياتى، جاس بالا ءسوز ايتۋدان ۇيالعان سەكىلدى، جاقسى ادامنىڭ الدىنا جازىقسىز - اق انشەيىن بارىپ جولىعىسۋدان ۇيالعان سەكىلدى. نە شاريعاتقا تەرىس، نە اقىلعا تەرىس جازىعى جوق بولسا دا، ناداندىقتان بويىن كەرىستەندىرىپ، شەشىلمەگەندىك قىلىپ، ۇيالماس نارسەدەن ۇيالعان مۇنداي ۇيات شىن ۇيالۋ ەمەس - اقىماقتىق، جاماندىق.
شىن ۇيات سونداي نارسە، شاريعاتقا تەرىس، يا اقىلعا تەرىس، يا ابيۇرلى بويعا تەرىس ءبىر ءىس سەبەپتى بولادى. مۇنداي ۇيات ەكى ءتۇرلى بولادى. بىرەۋى - ونداي قىلىق وزىڭنەن شىقپاي - اق، ءبىر بوتەن ادامنان شىققانىن كورگەندە، سەن ۇيالىپ كەتەسىڭ. مۇنىڭ سەبەبى سول ۇيات ءىستى قىلعان ادامدى ەسىركەگەندىكتەن بولادى. «ياپىرىم - اي، مىنا بايعۇسقا نە بولادى، ەندى مۇنىڭ ءوزى نە بولادى» دەگەندەي، ءبىر نارسە ىشتەن راحىم سەكىلدى بولىپ كەلىپ، ءوزىڭدى قىسىپ، قىزارتىپ كەتەدى. بىرەۋى سونداي ۇيات، شاريعاتقا تەرىس، يا اقىلعا، يا ابيۇرلى بويعا تەرىس، يا ادامشىلىققا كەسەل قىلىق، قاتەدەن ياكي ناپسىگە ەرىپ عاپىلدىقتان ءوز بويىڭنان شىققاندىعىنان بولادى. مۇنداي ۇيات قىلىق قىلعاندىعىڭدى بوتەن كىسى بىلمەسە دە، ءوز اقىلىڭ، ءوز نىسابىڭ ءوزىڭدى سوككەن سوڭ، ىشتەن ۇيات كەلىپ، وزىڭە جازا تارتتىرادى.
كىرەرگە جەر تابا الماي، كىسى بەتىنە قاراي الماي، ءبىر ءتۇرلى قىسىمعا تۇسەسىڭ. مۇنداي ۇياتى كۇشتى ادامدار ۇيقىدان، تاماقتان قالاتۇعىنى دا بار، حاتتا ءوزىن - ءوزى ولتىرەتۇعىن كىسىلەر دە بولادى. ۇيات دەگەن - ادامنىڭ ءوز بويىنداعى ادامشىلىعى، يتتىگىڭدى ىشىڭنەن ءوز موينىڭا سالىپ، سوگىس قىلعان قىسىمنىڭ اتى. ول ۋاقىتتا تىلگە ءسوز دە تۇسپەيدى، كوڭىلگە وي دا تۇسپەيدى. كوزىڭنىڭ جاسىن، مۇرنىڭنىڭ سۋىن ءسۇرتىپ الۋعا دا قولىڭ تيمەيدى، ءبىر يت بولاسىڭ. كوزىڭ كىسى بەتىنە قاراماق تۇگىل، ەشنارسەنى كورمەيدى. مۇندايلىققا جەتىپ ۇيالعان ادامعا وكپەسى بار كىسى كەشپەسە، ياكي ونىڭ ۇستىنە تاعى اياماي ورتەندىرىپ ءسوز ايتقان كىسىنىڭ ءوزىنىڭ دە ادامشىلىعى جوق دەسە بولار.
وسى كۇندە مەنىڭ كورگەن كىسىلەرىم ۇيالماق تۇگىل، قىزارمايدى دا. «ول ىستەن مەن ۇياتتى بولدىم دەدىم عوي، ەندى نەڭ بار؟» دەيدى. يا بولماسا «ءجا، ءجا، وعان مەن - اق ۇياتتى بولايىن، سەن ءوزىڭ دە ءسۇيتىپ پە ەدىڭ؟» دەيدى. نەمەسە «پالەنشە دە، تۇگەنشە دە ءتىرى ءجۇر عوي، پالەن قىلعان، تۇگەن قىلعان، مەنىكى ونىڭ قاسىندا نەسى ءسوز، پالەندەي، تۇگەندەي ءمانىسى بار ەمەس پە ەدى؟» دەپ، ۇيالتامىن دەسەڭ، جاپ - جاي وتىرىپ داۋىن ساباپ وتىرادى. وسىنى ۇيالعان كىسى دەيمىز بە، ۇيالماعان كىسى دەيمىز بە؟ ۇيالعان دەسەك، حاديس اناۋ، جاقسىلاردان قالعان ءسوز اناۋ. وسىنداي ادامنىڭ يمانى بار دەيمىز بە، جوق دەيمىز بە؟!
ابايدىڭ باسقا دا قارا سوزدەرى
وتىز التىنشى ءسوز
پايعامبارىمىز سالاللاھۋ عالايھي ءۋاسساللامنىڭ حاديس شاريفىندە ايتىپتى: «ءمان ءلا ءحاياھۇن ءۋالا يمانۋن ءلاھۋ» دەپ، ياعني كىمنىڭ ۇياتى جوق بولسا، ونىڭ يمانى دا جوق دەگەن. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءوزىنىڭ ماقالى دا بار: «ۇيات كىمدە بولسا، يمان سوندا» دەگەن. ەندى بۇل سوزدەن ءبىلىندى: ۇيات ءوزى يماننىڭ ءبىر مۇشەسى ەكەن. ولاي بولعاندا بىلمەك كەرەك، ۇيات ءوزى قانداي نارسە؟ ءبىر ۇيات بار - ناداندىقتىڭ ۇياتى، جاس بالا ءسوز ايتۋدان ۇيالعان سەكىلدى، جاقسى ادامنىڭ الدىنا جازىقسىز - اق انشەيىن بارىپ جولىعىسۋدان ۇيالعان سەكىلدى. نە شاريعاتقا تەرىس، نە اقىلعا تەرىس جازىعى جوق بولسا دا، ناداندىقتان بويىن كەرىستەندىرىپ، شەشىلمەگەندىك قىلىپ، ۇيالماس نارسەدەن ۇيالعان مۇنداي ۇيات شىن ۇيالۋ ەمەس - اقىماقتىق، جاماندىق.
شىن ۇيات سونداي نارسە، شاريعاتقا تەرىس، يا اقىلعا تەرىس، يا ابيۇرلى بويعا تەرىس ءبىر ءىس سەبەپتى بولادى. مۇنداي ۇيات ەكى ءتۇرلى بولادى. بىرەۋى - ونداي قىلىق وزىڭنەن شىقپاي - اق، ءبىر بوتەن ادامنان شىققانىن كورگەندە، سەن ۇيالىپ كەتەسىڭ. مۇنىڭ سەبەبى سول ۇيات ءىستى قىلعان ادامدى ەسىركەگەندىكتەن بولادى. «ياپىرىم - اي، مىنا بايعۇسقا نە بولادى، ەندى مۇنىڭ ءوزى نە بولادى» دەگەندەي، ءبىر نارسە ىشتەن راحىم سەكىلدى بولىپ كەلىپ، ءوزىڭدى قىسىپ، قىزارتىپ كەتەدى. بىرەۋى سونداي ۇيات، شاريعاتقا تەرىس، يا اقىلعا، يا ابيۇرلى بويعا تەرىس، يا ادامشىلىققا كەسەل قىلىق، قاتەدەن ياكي ناپسىگە ەرىپ عاپىلدىقتان ءوز بويىڭنان شىققاندىعىنان بولادى. مۇنداي ۇيات قىلىق قىلعاندىعىڭدى بوتەن كىسى بىلمەسە دە، ءوز اقىلىڭ، ءوز نىسابىڭ ءوزىڭدى سوككەن سوڭ، ىشتەن ۇيات كەلىپ، وزىڭە جازا تارتتىرادى.
كىرەرگە جەر تابا الماي، كىسى بەتىنە قاراي الماي، ءبىر ءتۇرلى قىسىمعا تۇسەسىڭ. مۇنداي ۇياتى كۇشتى ادامدار ۇيقىدان، تاماقتان قالاتۇعىنى دا بار، حاتتا ءوزىن - ءوزى ولتىرەتۇعىن كىسىلەر دە بولادى. ۇيات دەگەن - ادامنىڭ ءوز بويىنداعى ادامشىلىعى، يتتىگىڭدى ىشىڭنەن ءوز موينىڭا سالىپ، سوگىس قىلعان قىسىمنىڭ اتى. ول ۋاقىتتا تىلگە ءسوز دە تۇسپەيدى، كوڭىلگە وي دا تۇسپەيدى. كوزىڭنىڭ جاسىن، مۇرنىڭنىڭ سۋىن ءسۇرتىپ الۋعا دا قولىڭ تيمەيدى، ءبىر يت بولاسىڭ. كوزىڭ كىسى بەتىنە قاراماق تۇگىل، ەشنارسەنى كورمەيدى. مۇندايلىققا جەتىپ ۇيالعان ادامعا وكپەسى بار كىسى كەشپەسە، ياكي ونىڭ ۇستىنە تاعى اياماي ورتەندىرىپ ءسوز ايتقان كىسىنىڭ ءوزىنىڭ دە ادامشىلىعى جوق دەسە بولار.
وسى كۇندە مەنىڭ كورگەن كىسىلەرىم ۇيالماق تۇگىل، قىزارمايدى دا. «ول ىستەن مەن ۇياتتى بولدىم دەدىم عوي، ەندى نەڭ بار؟» دەيدى. يا بولماسا «ءجا، ءجا، وعان مەن - اق ۇياتتى بولايىن، سەن ءوزىڭ دە ءسۇيتىپ پە ەدىڭ؟» دەيدى. نەمەسە «پالەنشە دە، تۇگەنشە دە ءتىرى ءجۇر عوي، پالەن قىلعان، تۇگەن قىلعان، مەنىكى ونىڭ قاسىندا نەسى ءسوز، پالەندەي، تۇگەندەي ءمانىسى بار ەمەس پە ەدى؟» دەپ، ۇيالتامىن دەسەڭ، جاپ - جاي وتىرىپ داۋىن ساباپ وتىرادى. وسىنى ۇيالعان كىسى دەيمىز بە، ۇيالماعان كىسى دەيمىز بە؟ ۇيالعان دەسەك، حاديس اناۋ، جاقسىلاردان قالعان ءسوز اناۋ. وسىنداي ادامنىڭ يمانى بار دەيمىز بە، جوق دەيمىز بە؟!
ابايدىڭ باسقا دا قارا سوزدەرى
You Might Also Like
-
قارا سوزدەر. ابايدىڭ وتىز ءتورتىنشى قارا ءسوزى
-
قارا سوزدەر. ابايدىڭ وتىز سەگىزىنشى قارا ءسوزى
