InfoHub Logo

ەرتەدە قارىنباي دەگەن وتە كەدەي ادام بولادى. ونىڭ دۇنيە، مال دەگەندە جالعىز قارشىعاسى بولىپتى. ول قارشىعاسى كوزىنە كورىنگەن قۇستى قۇتقارمايتىن، وتە العىر بولىپتى.

         قارىنباي وسى قارشىعاسىنىڭ ۇستاعان قاز، ۇيرەكتەرىمەن عانا قورەكتەنىپ كۇنەلتەدى ەكەن. ءبىر كۇنى قارشىعا سالىپ جۇرگەندە، الدىنان ءبىر حان كەز بولادى. حان قارشىعاسى قاز، ۇيرەككە تۇسپەي، قاپالانىپ تۇر ەكەن. قارىنبايدىڭ قارشىعاسىن كورىپ، قالايدى. حان قالاعان سوڭ، قارىنباي امالسىز قارشىعاسىن بەرەدى. قارشىعاسىنان ايىرىلعان سوڭ، قارىنبايدىڭ كۇن كورىسى ناشارلاپ، ىشەر اس تابا الماي، قاپالانىپ وتىرىپ: «حاننىڭ قالاۋىن بەرگەندە، ول دا مەنىڭ قالاۋىمدى نەعىپ بەرمەس ەكەن؟» – دەپ، ويعا قالىپ، سول حاننىڭ اۋىلىنىڭ تۇسىنا كەلىپ، حاننىڭ قويشىسىنا جولىعادى دا وعان كەلە جاتقان جولىنىڭ ءمانىسىن ايتادى. قويشى: «حاننىڭ ءبىر ساندىعى بار. ول ساندىققا «اشىل، ساندىعىم» دەسەڭ، ىشىنەن قاپتاعان مال شىعادى. كەرەگىڭدى ۇستاپ العان سوڭ، «جابىل، ساندىعىم» دەسەڭ، بارلىق مال ساندىقتىڭ ىشىنە كىرىپ جوق بولادى، سەن سونى قالا»، – دەيدى. قارىنباي حانعا كەلىپ، ساندىعىن قالايدى. حان مۇنىڭ كوڭىلىن قالدىرماي، قالاعانىن بەرگەنىنە ريزا بولىپ، قالاعان ساندىعىن بەرەدى. مەزگىل اۋە اينالىپ جەرگە تۇسكەندەي شىلدەنىڭ ءبىر ىستىق كۇنى ەدى. قارىنباي ساندىقتى الىپ كەلە جاتىپ، ىستىقتان شولدەگەن سوڭ، جولداعى اۋىلعا كەلىپ، ءبىر ۇيگە تۇسەدى. ۇيگە كىرەردە ساندىعىن قورانىڭ ىشىندە ويناپ وتىرعان بالالارعا: «قاراقتارىم، مىنا ساندىققا «اشىل، ساندىعىم» دەپ ايتپاڭدار»، – دەپ، ۇيگە كىرىپ كەتەدى. ول ۇيگە كىرىپ كەتكەن سوڭ، بالالار نەگە ولاي دەگەنىن ءبىلۋ ءۇشىن: «اشىل، ساندىعىم!» – دەيدى. سول كەزدە ساندىقتان قاپتاعان مال شىعا كەلەدى. ءبىر قۋ بالا تۇرىپ: «جابىل، ساندىعىم!» – دەسە، مال ىشىنە كىرىپ جوق بولادى. ساندىقتىڭ قاسيەتىن بىلگەن سوڭ، بالالار ورنىنا باسقا ءبىر ساندىق اكەلىپ قويادى دا ساندىقتى الىپ كەتەدى. قارىنباي ساندىقتى الىپ ەلىنە كەلگەن سوڭ، ەلىنىڭ ادامدارىن شاقىرىپ، ساندىقتىڭ قاسيەتىن كورسەتپەك بولادى. حالىق جيىلىپ كەلگەندە، ساندىعىن ورتاعا اكەلىپ قويادى دا: «اشىل، ساندىعىم!» – دەيدى. ءبىراق ساندىعى وزگەرىسسىز تۇرا بەرەدى. كەلگەندەر اشۋلانىپ، تىلدەپ، ۇرسىپ ۇيالتادى. مۇنان سوڭ قارىنباي باياعى كەدەي قالپىنا قايتا ءتۇسىپ، كۇن كورىسى ناشارلاعان سوڭ، امالسىز باياعى حانعا قايتا بارادى. بۇل جولى قويشى: «حاننىڭ ۇيىندە ءبىر قازان بار. «ءپىس، قازانىم» دەسەڭ، ءىشى تولعان ەت بولىپ كەتەدى دە «ءتۇس، قازانىم» دەسەڭ، بارلىق ەت ىشىنە كىرىپ، جوق بولادى. سەن سونى قالا»، – دەيدى. قارىنباي حاننىڭ ۇيىنە كەلىپ، بۇل قازانىن دا قالاپ الىپ قايتادى. كەلە جاتىپ، جولدا باياعى اۋىلعا تاعى تۇسەدى. ساندىقتى الىپ داندەگەن بالالار قازانعا: «ءپىس، قازانىم!» – دەگەندە، قازاننىڭ ءىشى تولى پىسكەن ەت بولىپ كەتەدى. بىرەۋى تۇرىپ: «ءتۇس، قازانىم!» – دەگەندە، بارلىق ەت جوق بولىپ كەتەدى. مۇنى بالالار تاعى ۇرلاپ الىپ، ورنىنا سول سەكىلدى باسقا قازان قويا قويادى. قارىنباي قازاندى الىپ ەلىنە كەلگەن سوڭ، ەلىنىڭ ادامدارىن سىيلاماق بولىپ، قايىرا شاقىرىپ الادى دا قازاندى ورتالارىنا قويىپ: «ءپىس، قازانىم!» – دەيدى، ءبىراق ەت ءپىسىپ شىقپايدى. بۇل جولى ەلىنىڭ ادامدارى: «سەن ءبىزدى كەلەمەج قىلدىڭ»، – دەپ ۇرىپ كەتەدى. امالى تاۋسىلىپ، نە ىستەرىن بىلمەگەن قارىنباي تاعى حانعا بارادى. بۇل جولى تاعى قويشىعا جولىعىپ، حاننان ەندى نە قالاۋ كەرەك ەكەندىگىن سۇرايدى. قويشى وعان: «حاننىڭ ءبىر شوقپارى بار. ەگەر، «ۇر، شوقپارىم» دەسەڭ، ۇرىپ الا جونەلەدى دە قاشان «باسىل، شوقپارىم» دەگەنشە، توقتاماي ۇرا بەرەدى. سونى قالا»، – دەيدى. قارىنباي حاننىڭ شوقپارىن قالاپ، الىپ قايتادى. كەلە جاتىپ، جولداعى اۋىلعا تاعى تۇسەدى. بۇل جولى دا بالالار اڭدىپ ءجۇرىپ، ءوزى ۇيگە كىرىپ كەتكەندە، قورادا قالعان شوقپارعا: «ۇر، شوقپارىم!» – دەيدى. سول ۋاقىتتا شوقپار ءبارىن باس-كوز دەمەي ۇرىپ الا جونەلەدى. بالالار: «ۇرما، شوقپارىم!» – دەيدى، ءبىراق شوقپار توقتاماي ۇرا بەرەدى. قارىنباي دالاعا شىعا كەلگەندە، باستارى جارىلىپ، كوزدەرى شىعىپ، اۋزى-مۇرىندارىنان قان كەتىپ جاتقان بالالار: «اعاتاي، ساندىعىڭ مەن قازانىڭدى ءبىز الىپ ەدىك،  تاۋىپ  بەرەيىك، شوقپارىڭدى توقتات»، – دەپ جالىنادى.

         قارىنباي: «باسىل، شوقپارىم!» – دەگەندە، شوقپار باسىلادى. بالالار ساندىعى مەن قازانىن اكەپ بەرەدى. ءسويتىپ، قارىنباي ساندىعىن، قازانىن، شوقپارىن الىپ ەلىنە كەلەدى. ەلىنە كەلگەن سوڭ، ەسەپسىز مالعا يە بولىپ، «قارىنباي باي» دەگەن اتاق بولادى. شوقپارى تۇرعاندا، ەشبىر جاۋ ونىڭ ماڭىنان جۇرە المايتىن بولادى.

---