قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى:قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارى
ساباقتىڭ ماقساتى: وتكەن مودۋل بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاپ، پىسىقتاي وتىرىپ، قورىتىندىلاۋ.
مىندەتتەرى: بالالاردىڭ ويلاۋ ارەكەتىنىڭ ءار ءتۇرلى بىلىكتىلىگىن دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، اۋىزەكى سويلەۋگە، اۋىزشا دا، جازباشا دا ءتىل مادەنيەتتەرىن دامىتۋ.
وقۋشىنىڭ تiلiن دامىتۋ، ءوي-ورiسiن كەڭەيتۋ، شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ؛
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىس-تاسىلدەر:
سۇراق-جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، قايتالاۋ، تالداۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:
ينتەراكتيۆتى تاقتا، كلاستەرلەر، سەمانتيكالىق كارتالار، كەسپە قاعازدار، مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «ەسىڭە مەنى العايسىڭ» ءانى جازىلعان ديسك
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ؛
2) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3) وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءتىل دامىتۋ كەزەڭى.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بالالار، ءبىز «قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارى» ءمودۋلىن اياقتاعالى وتىرمىز. ەرتەڭ وسى مودۋلدەگى سوڭعى ساباق «تەست. اقىن-جازۋشىلار». سودان سوڭ جاڭا مودۋلگە كوشەمىز. بۇگىن ساباقتا ءبىز وتكەن قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارىن ەسكە ءتۇسىرىپ، تاقتاداعى كلاستەرلەرگە سۇيەنە وتىرىپ، قىسقاشا ءومىرباياندارىنا توقتالامىز.
قانە، قانداي قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارىن بىلەسىڭدەر؟
كلاستەرلەرمەن جۇمىس. ءار وتكەن جازۋشىعا كلاستەر جاساپ، سوعان بالالار سۇيەنە وتىرىپ، ءومىرباياندارىن ايتىپ بەرەدى.
وسى اقىن-جازۋشىلارعا بايلانىستى مىناداي تاپسىرمالار ورىندايمىز.
1-تاپسىرما: سول جاقتاعى جازۋشىلاردىڭ اتى-جونىنە وڭ جاقتاعى شىعارمالاردىڭ قايسىسى جاتاتىنىن سترەلكامەن كورسەتىپ، بەلگىلەۋ.
جازۋشىلاردىڭ ءاتى-جونى شىعارمالارى
مۇقاعالي ماقاتايەۆ “مەنىڭ قۇرداستارىم”، “باقىت”
ساپارعالي بەگالين “تازا بۇلاق”، “كەل، بالالار، وقىلىق!”
بەردىبەك سوقپاقبايەۆ “بالا شوقان”، “جاس بۇتاق”، “حات”
مۇزافار الىمبايەۆ “سىيلىق”، “قىزعالداق”، “پارادتا”
ساتتار ەرۋبايەۆ “مەنىڭ اتىم-قوجا”، “باقىت جولى”
ىبىراي التىنسارين “وتپەن ويناما”، “مەنىڭ ويىنشىعىم”
ءابىش كەكىلبايەۆ “اققۋلار ۇيىقتاعاندا”، “ءومىر – وزەن
وتەباي تۇرمانجانوۆ “تاسباقانىڭ ءشوبى”، “ۇركەر”
ءقادىر مىرزا ءالي “كىشكەنە قوجاناسىرلار”، “ساباق ”
2-تاپسىرما: سويلەمدەگى ەتىستىكتىڭ ورنىن تولىقتىرۋ. 1. ول ك. چۋكوۆسكييدىڭ، يۋ. بەرەزيننىڭ، ا. سۋريكوۆتىڭ، كەيبىر شىعارمالارىن قازاق تىلىنە …. 2. ول قازاق بالالارى وقيتىن مەكتەپتەر اشۋدى....
3. تاشكەنتتە بالالار ۇيىندە....
4. جازۋشىنىڭ سەنارييى بويىنشا «مەنىڭ اتىم-قوجا» ءفيلمى....
5. ۇلى وتان سوعىسىنا.... كەرەكتى سوزدەر: تۇسىرىلگەن، تاربيەلەندى، قاتىسقان، اۋدارعان، ارماندايدى.
3-تاپسىرما: سويلەمدەردىڭ دۇرىس، بۇرىسىن اجىراتۋ.
سويلەمدەر دۇرىس بۇرىس
بەردىبەك سوقپاقبايەۆ سەنارييى بويىنشا “مەنىڭ اتىم – قوجا ” ءفيلمى تۇسىرىلگەن.
ىبىراي التىنسارين 1924 جىلى الماتى وبلىسىندا تۋعان.
مۇزافار الىمبايەۆتىڭ باتىرلىعى ا. بەكتىڭ “ۆولوكولامسك تاسجولى” اتتى كىتابىندا جازىلعان
ساپارعالي بەگالين 25 جىل “بالدىرعان” جۋرنالىن باسقاردى.
ءابىش كەكىلبايەۆ العاشقى مەملەكەتتىك حاتشىسى، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى بولعان.
وتەباي تۇرمانجانوۆ تاشكەنتتە بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى.
ساتتار ەرۋبايەۆ 1841 جىلى قوستاناي وبلىسىندا تۋعان.
ەندى ءبىز وسى مودۋلدە وتكەن گرامماتيكالىق تاقىرىپتاردى قايتالايمىز. ءبىز 9 ءسوز تابىنىڭ ىشىندەگى جەتەۋىن وتكەنبىز. سول 7 ءسوز تابىنا مەن اربىرەۋىنە سەمانتيكالىق كارتالار دايىنداپ اكەلدىم. ءقازىر سول سەمانتيكالىق كارتادا بەرىلگەن 2-3 ءسوزدى عانا تالداپ، بەلگىلەيمىز. ءار كارتاعا مەن قاي ءسوز تابى ەكەنىن جازعان جوقپىن. سەندەر تۇرلەرىنە قاراپ، قاي ءسوز تابى ەكەنىن تابۋ كەرەكسىڭدەر.
وقۋشىلار تاقتاعا شىعىپ، ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سەمانتيكالىق كارتالارمەن جۇمىس ىستەيدى.
كەسپە قاعازدارمەن جۇمىس.
5 بالاعا كەسپە قاعازدار تاراتامىن.
№ 1
سەپتە: اقىن
№ 2
قالاۋ رايدا تاۋەلدە: اۋدار
№3
كوپتىك جالعاۋلارىن جالعا:
اقىن، جازۋشى، دەپۋتات، اۋدارماشى، قولباسشى، جاۋىنگەر، ولەڭ، شىعارما، اۋدان، ۋنيۆەرسيتەت، ەسىم، زەرتتەۋشى
№ 4
وتكەن شاقتا جىكتە: ءتۇسىن
№ 5
فونەتيكالىق تالداۋ جاسا:
جازۋشى
ءقازىر، بالالار، كەسپە قاعازدارمەن جۇمىس جاساعانشا، باسقالارىمىز وتكەن اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ ىشىندەگى مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «ەسىڭە مەنى العايسىڭ» ءانىن تىڭدايمىز.
ال، ەندى ۋاقىت اياقتالدى ءاربىر وقۋشى وزدەرىنە كەلگەن كەسپە قاعازدارداعى تاپسىرمالاردى وقىپ بەرىڭدەر، باسقالارىمىز تەكسەرىپ وتىرامىز. قاتەلەرىن تابامىز.
بۇگىن ءبىز ءسوز تاپتارىن قايتالادىق، سوعان بايلانىستى ءسوزجۇمباقتى شەشەمىز، شەشكەندە ورتاسىندا ءبىز وتكەن ءبىر ءسوز تابى شىعۋ كەرەك.
كلاسستىڭ قازاقشاسى.
كۇزدەن كەيىن قانداي مەزگىل كەلەدى؟
قىستا قاتتى جەل سوعىپ، كۇن سۋىتىپ نە بولادى؟
قىس مەزگىلىنىڭ العاشقى ايى؟
ق ر استاناسى قاي قالا؟
ق ر قانداي مەملەكەت؟
ورتا ءبىلىم الاتىن جەر؟
قورىتىندىلاۋ:
1. قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ قانداي جازۋشىلارىڭ
بىلەسىڭدەر؟
2. ىبىراي التىنسارين قاشان، قايدا تۋعان؟
3. باۋىرجان مومىش ۇلى كىم؟
4. قاي جازۋشى پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى؟
5. كىمنىڭ ولەڭدەرىنە ن. تىلەندييەۆ، ش. قالداياقوۆ،
ا. قورازبايەۆ ت. ب. سازگەرلەر ءان جازدى؟
6. قاي جازۋشىنىڭ سەنارييى بويىنشا “مەنىڭ اتىم –
قوجا” ءفيلمى تۇسىرىلگەن؟
7. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟ ولار قانداي؟
ۇيگە تاپسىرما:
ءسوز تاپتارىن قايتالاپ، “اقىن-جازۋشىلار” تەستىنە دايىندالىپ كەلۋ
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وتكەن مودۋل بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاپ، پىسىقتاي وتىرىپ، قورىتىندىلاۋ.
مىندەتتەرى: بالالاردىڭ ويلاۋ ارەكەتىنىڭ ءار ءتۇرلى بىلىكتىلىگىن دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، اۋىزەكى سويلەۋگە، اۋىزشا دا، جازباشا دا ءتىل مادەنيەتتەرىن دامىتۋ.
وقۋشىنىڭ تiلiن دامىتۋ، ءوي-ورiسiن كەڭەيتۋ، شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ؛
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىس-تاسىلدەر:
سۇراق-جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، قايتالاۋ، تالداۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:
ينتەراكتيۆتى تاقتا، كلاستەرلەر، سەمانتيكالىق كارتالار، كەسپە قاعازدار، مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «ەسىڭە مەنى العايسىڭ» ءانى جازىلعان ديسك
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ؛
2) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3) وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءتىل دامىتۋ كەزەڭى.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بالالار، ءبىز «قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارى» ءمودۋلىن اياقتاعالى وتىرمىز. ەرتەڭ وسى مودۋلدەگى سوڭعى ساباق «تەست. اقىن-جازۋشىلار». سودان سوڭ جاڭا مودۋلگە كوشەمىز. بۇگىن ساباقتا ءبىز وتكەن قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارىن ەسكە ءتۇسىرىپ، تاقتاداعى كلاستەرلەرگە سۇيەنە وتىرىپ، قىسقاشا ءومىرباياندارىنا توقتالامىز.
قانە، قانداي قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ جازۋشىلارىن بىلەسىڭدەر؟
كلاستەرلەرمەن جۇمىس. ءار وتكەن جازۋشىعا كلاستەر جاساپ، سوعان بالالار سۇيەنە وتىرىپ، ءومىرباياندارىن ايتىپ بەرەدى.
وسى اقىن-جازۋشىلارعا بايلانىستى مىناداي تاپسىرمالار ورىندايمىز.
1-تاپسىرما: سول جاقتاعى جازۋشىلاردىڭ اتى-جونىنە وڭ جاقتاعى شىعارمالاردىڭ قايسىسى جاتاتىنىن سترەلكامەن كورسەتىپ، بەلگىلەۋ.
جازۋشىلاردىڭ ءاتى-جونى شىعارمالارى
مۇقاعالي ماقاتايەۆ “مەنىڭ قۇرداستارىم”، “باقىت”
ساپارعالي بەگالين “تازا بۇلاق”، “كەل، بالالار، وقىلىق!”
بەردىبەك سوقپاقبايەۆ “بالا شوقان”، “جاس بۇتاق”، “حات”
مۇزافار الىمبايەۆ “سىيلىق”، “قىزعالداق”، “پارادتا”
ساتتار ەرۋبايەۆ “مەنىڭ اتىم-قوجا”، “باقىت جولى”
ىبىراي التىنسارين “وتپەن ويناما”، “مەنىڭ ويىنشىعىم”
ءابىش كەكىلبايەۆ “اققۋلار ۇيىقتاعاندا”، “ءومىر – وزەن
وتەباي تۇرمانجانوۆ “تاسباقانىڭ ءشوبى”، “ۇركەر”
ءقادىر مىرزا ءالي “كىشكەنە قوجاناسىرلار”، “ساباق ”
2-تاپسىرما: سويلەمدەگى ەتىستىكتىڭ ورنىن تولىقتىرۋ. 1. ول ك. چۋكوۆسكييدىڭ، يۋ. بەرەزيننىڭ، ا. سۋريكوۆتىڭ، كەيبىر شىعارمالارىن قازاق تىلىنە …. 2. ول قازاق بالالارى وقيتىن مەكتەپتەر اشۋدى....
3. تاشكەنتتە بالالار ۇيىندە....
4. جازۋشىنىڭ سەنارييى بويىنشا «مەنىڭ اتىم-قوجا» ءفيلمى....
5. ۇلى وتان سوعىسىنا.... كەرەكتى سوزدەر: تۇسىرىلگەن، تاربيەلەندى، قاتىسقان، اۋدارعان، ارماندايدى.
3-تاپسىرما: سويلەمدەردىڭ دۇرىس، بۇرىسىن اجىراتۋ.
سويلەمدەر دۇرىس بۇرىس
بەردىبەك سوقپاقبايەۆ سەنارييى بويىنشا “مەنىڭ اتىم – قوجا ” ءفيلمى تۇسىرىلگەن.
ىبىراي التىنسارين 1924 جىلى الماتى وبلىسىندا تۋعان.
مۇزافار الىمبايەۆتىڭ باتىرلىعى ا. بەكتىڭ “ۆولوكولامسك تاسجولى” اتتى كىتابىندا جازىلعان
ساپارعالي بەگالين 25 جىل “بالدىرعان” جۋرنالىن باسقاردى.
ءابىش كەكىلبايەۆ العاشقى مەملەكەتتىك حاتشىسى، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى بولعان.
وتەباي تۇرمانجانوۆ تاشكەنتتە بالالار ۇيىندە تاربيەلەندى.
ساتتار ەرۋبايەۆ 1841 جىلى قوستاناي وبلىسىندا تۋعان.
ەندى ءبىز وسى مودۋلدە وتكەن گرامماتيكالىق تاقىرىپتاردى قايتالايمىز. ءبىز 9 ءسوز تابىنىڭ ىشىندەگى جەتەۋىن وتكەنبىز. سول 7 ءسوز تابىنا مەن اربىرەۋىنە سەمانتيكالىق كارتالار دايىنداپ اكەلدىم. ءقازىر سول سەمانتيكالىق كارتادا بەرىلگەن 2-3 ءسوزدى عانا تالداپ، بەلگىلەيمىز. ءار كارتاعا مەن قاي ءسوز تابى ەكەنىن جازعان جوقپىن. سەندەر تۇرلەرىنە قاراپ، قاي ءسوز تابى ەكەنىن تابۋ كەرەكسىڭدەر.
وقۋشىلار تاقتاعا شىعىپ، ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سەمانتيكالىق كارتالارمەن جۇمىس ىستەيدى.
كەسپە قاعازدارمەن جۇمىس.
5 بالاعا كەسپە قاعازدار تاراتامىن.
№ 1
سەپتە: اقىن
№ 2
قالاۋ رايدا تاۋەلدە: اۋدار
№3
كوپتىك جالعاۋلارىن جالعا:
اقىن، جازۋشى، دەپۋتات، اۋدارماشى، قولباسشى، جاۋىنگەر، ولەڭ، شىعارما، اۋدان، ۋنيۆەرسيتەت، ەسىم، زەرتتەۋشى
№ 4
وتكەن شاقتا جىكتە: ءتۇسىن
№ 5
فونەتيكالىق تالداۋ جاسا:
جازۋشى
ءقازىر، بالالار، كەسپە قاعازدارمەن جۇمىس جاساعانشا، باسقالارىمىز وتكەن اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ ىشىندەگى مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «ەسىڭە مەنى العايسىڭ» ءانىن تىڭدايمىز.
ال، ەندى ۋاقىت اياقتالدى ءاربىر وقۋشى وزدەرىنە كەلگەن كەسپە قاعازدارداعى تاپسىرمالاردى وقىپ بەرىڭدەر، باسقالارىمىز تەكسەرىپ وتىرامىز. قاتەلەرىن تابامىز.
بۇگىن ءبىز ءسوز تاپتارىن قايتالادىق، سوعان بايلانىستى ءسوزجۇمباقتى شەشەمىز، شەشكەندە ورتاسىندا ءبىز وتكەن ءبىر ءسوز تابى شىعۋ كەرەك.
كلاسستىڭ قازاقشاسى.
كۇزدەن كەيىن قانداي مەزگىل كەلەدى؟
قىستا قاتتى جەل سوعىپ، كۇن سۋىتىپ نە بولادى؟
قىس مەزگىلىنىڭ العاشقى ايى؟
ق ر استاناسى قاي قالا؟
ق ر قانداي مەملەكەت؟
ورتا ءبىلىم الاتىن جەر؟
قورىتىندىلاۋ:
1. قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ قانداي جازۋشىلارىڭ
بىلەسىڭدەر؟
2. ىبىراي التىنسارين قاشان، قايدا تۋعان؟
3. باۋىرجان مومىش ۇلى كىم؟
4. قاي جازۋشى پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى؟
5. كىمنىڭ ولەڭدەرىنە ن. تىلەندييەۆ، ش. قالداياقوۆ،
ا. قورازبايەۆ ت. ب. سازگەرلەر ءان جازدى؟
6. قاي جازۋشىنىڭ سەنارييى بويىنشا “مەنىڭ اتىم –
قوجا” ءفيلمى تۇسىرىلگەن؟
7. قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟ ولار قانداي؟
ۇيگە تاپسىرما:
ءسوز تاپتارىن قايتالاپ، “اقىن-جازۋشىلار” تەستىنە دايىندالىپ كەلۋ
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
You Might Also Like
-
دايىندالۋعا 5 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. توپتار دايىندالعانشا، «قازاق ەلى – مەنىڭ وتانىم» اتتى پرەزەنتاسيانى قاراپ وتىرايىق.
