InfoHub Logo

قازاق ەلى قاشان دا قىز بالاسىن ايالاعان، ولاردى جات-جۇرتتىق دەپ قادىرلەپ، بولاشاق انا دەپ تورىنەن تۇسىرمەگەن. ءبىراق، «قىز بالاسىن سىيلاۋ كەرەك، ولار نازىك جاندىلار، اۋىر سويلەمەڭدەر، ول دا بىرەۋدىڭ قارىنداسى» دەپ قىزىل تىلگە سالىپ الىپ، ءوز بالاسىنىڭ اناسىن ۇرىپ جاتقاندار قانشاما. نەگە بۇنداي ىس-ارەكەتتەر ءالى دە بار؟ ماسەلە ايەلدەردە، ولار اڭداماي سويلەيدى، تىلىنەن تابادى  دەيتىن ساناسىزدار سانى كوپ. بۇل پىكىر قايدان شىعىپ وتىر؟ نەگە ولار ەركەكتەردىڭ ونداي قىلىقتارىنىڭ تۇبىندە ايەل جاتىر دەپ ويلايدى؟ سول ارقىلى ونى اقتاپ الىپ، ناتيجەدە ايەل زارداپ شەگەدى ءھام كىنالى...

جاقىندا جەلىدە ەركەكتىڭ ءوز ايەلىن ليفتتە تەپكىلەپ جاتقان ۆيدەوسى تاراپ كەتتى. ايەلىن ءبىرىنشى رەت سوققىعا جىعىپ تۇرعانعا ۇقسامايدى. دۇرىستاپ قاراسام قازاق سەكىلدى، سونداعى مەنىڭ نامىستانعانىم... ايەلگە قول كوتەرگەن ەركەك- ەركەك ەمەس، ول ەشكىم. مەنىڭ ايەلىم – مەنىڭ جەكە مەنشىگىم دەپ ويلايتىن شىعار بالكىم، الايدا ادام- زات ەمەس قوي؟ تەۋىپ جاتقاندا ميىندا نە تۇردى، سول قىزىق ماعان. ءوزىن كەرەمەت مىقتىمىن دەگەن شىعار، كوكىرەگى شىرىك، ساناسى تومەن، ەركەك دەۋگە كەلمەيتىن ەز. ال ايەل شە؟ نەگە ول ءوزىن سونشالىق تومەندەتتى؟ سونىڭ بارلىعىن نەمەنەگە شىداپ ءجۇر؟ بالالارى ۇستاپ تۇرعان شىعار دەپ ويلايتىندارىڭىز بار، ءبىراق ويلانىپ كورىڭىزشى، اكەسىنىڭ ايۋاندىعىن كورىپ وسكەن بالا ەرتەڭگى كۇنى قانداي بولادى؟ سونداي اكەدەن تاربيە كورىپ وسكەن بالا، تاربيەدەن ماقۇرىم قالعان دەمەك. تەك وسى عانا ەمەس، جالپى كامەراعا تۇسپەي جۇرگەن وسىعان ۇقساس جاعدايلار كوپ. نەگە ايەلدەر ۇندەمەيدى، نەگە كوبى ءوز قۇقىعى ءۇشىن كۇرەسپەيدى؟ مەن وسىعان كۇيىنەمىن. ولار ەركەكتىڭ تاراپىنان قورلىق كورە تۇرا، مويىنسۇنىپ شىداۋعا ءماجبۇر ەمەس! بۇل جەردە تەك ەرلى زايىپتىلار اراسىنداعى عانا ەرسى ارەكەتتەردى ايتىپ تۇرعام جوق، وگەي اكەنىڭ وگەيلىگى دە بار. جاڭالىقتاردان ەستىدىم، وگەي قىزىن زورلاپ جۇرگەن، ايەلى جۇمىستا بولعاندا قىزىن قورقىتىپ، ويىنا كەلگەندى ىستەگەن. قىزدىڭ بۇكىل ءومىرىن قۇرتتى. ول ادامعا قانشا جىل بەرسە دە ازدىق ەتەدى، ءولىم جازاسى قولدانىلسا دەيمىن، تەك وعان ەمەس، جالپى وسىعان ۇقساس قانشاما وقيعا بولدى. تۇرمەگە وتىرىپ شىققان سوڭ ىستەگەنىن قايتا ىستەمەيدى دەپ كىم ايتتى، باسقا قىزدىڭ تاعدىرىن تاس-تالقان ەتپەسىنە كىم كەپىلدىك بەرەدى؟  وسىدان كەيىن ءبىزدىڭ قوعامنىڭ العا ىلگەرىلەيتىنىنە قالاي سەنەمىز؟ قوعام شىرىكتەرى جەر باسىپ جۇرگەندە ەل دامىمايدى!  وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىققا قارسى شارالار قاتاڭداتىلسا دەيمىن. ايەلدەردىڭ ۇنسىزدىگى جوعارىداعىلارعا جەتسە دەيمىن.  وسى ىسپەتتەس جاعدايلار تامىرىن تەرەڭگە جايا بەرەر بولسا، وندا كەلەر ۇرپاقتان قايىر كۇتىپ كەرەك ەمەس. وسىندايدان كەيىن دە جاس قىزدار تۇرمىس قۇرۋدان قورقاقتاپ جاتادى، ودان گورى جۇمىسىنا دەن قويىپ، شەتەلگە قوسىمشا ءبىلىم ىزدەپ كەتەدى. بارعان جەرلەرىندە ءوزىن سىيلايتىن ادام تاۋىپ، تۇرمىس قۇرىپ قالىپ كەتىپ جاتادى. ال ول ارالاس نەكەنىڭ كوبەيۋىنە اكەلىپ سوعادى.

ارالاس نەكە دەمەكشى، وسى تاقىرىپتا ءبىر ماقالا وقىعان جايىم بار. راسىندا ويلاناتىن دۇنيە جازعان، الايدا ماعان ۇناماعان تۇستارى بولدى. اۆتوردىڭ «بىزدە نە كوپ؟ قىزدارىمىز كوپ» دەگەنىن ۇعىنا الماي قويدىم. قاشاننان بەرى قىزدارعا «نە؟» دەگەن سۇراق قويىلادى؟ ونى قويا بەرشى، «قىزدارىمىزدىڭ ءبىرازى ءۇيى مەن اقشاسى بولسا بولدى، كىم كورىنگەنگە تيە سالادى» دەگەن. مەندەگى سۇراق، شەتەلدىك ازاماتقا تيگەن قىزدار سولاي ايتىپ كەتتى مە؟ بىزگە اقشاسى ۇنادى، ءۇيى بار، ماحاببات جوق، تەك ماتەريالدى جاعدايىنا قىزىقتىم دەدى مە؟  «وزگە ەمەس، ءدىنى ءبىر، ءتىلى ءبىر تۇركىتەكتەس باۋىرلارعا قيمايتىن قازاعىمنىڭ قىزى ەش ارلانباستان شەتەلدىكتىڭ جەتەگىندە كەتۋگە قۇمار. بۇنىڭ ءبارى اۋەلدەن وتباسىندا تاربيە كورمەگەن، بەتىمەن جىبەرگەندىكتەن» دەگەنى شە؟ «ارلانباستان» دەگەن تىم شەكتەن شىعۋ ەمەس پە؟ جاعدايدىڭ ءمان جايىن بىلمەي جاتىپ، ادامنىڭ ارىنا ءسوز تيگىزۋگە قالاي ءداتى باردى؟ مەيلى، سولاي- اق بولسىن، ال قازاق قىزى ارلانباستان شەتەلگە كەتۋىنە قازاق ەرلەرىنىڭ قاتىسى جوق پا؟ قازاق ەرلەرى شە؟ كوپكە توپىراق شاشپايمىن! ءبىراق مويىندايىقشى، ءوز بەدەلىن ءوزى ءتۇسىرىپ، سىيلاستىقتى بىلمەيتىن جىگىتتەرىمىز جەتەرلىك قوي؟ قىزدى سىيلاي بىلەتىن ورتادان قىز بالاسى ەش ۋاقىت كەتپەيدى! ال كەتتى مە، وتباسىنا ءسوز تيگىزىپ، وتباسىنىڭ بەرگەن ءتالىم - تاربيەسىن داتتاعاننان، ماسەلەنى قوعامنان ىزدەپ كورۋ قاجەت. ءوز وتانىنداعى قوعامدا، سوققىعا جىعىپ جاتقان ايەلدىڭ قۇقىعى جەردە تاپتالىپ، جاس قىزدار زورلانىپ، كوپتەگەن ايەل يت ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندا ول قىزدار قالايشا ءوز تاعدىرىن تاۋەكەلگە تىگەدى؟ ايەل سىيلاي بىلمەيتىن قازاقپەن وتاۋ قۇرماقتان قورىققاننان كەتىپ جاتادى.

ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەي ۇلى «العىس ءتۇبى- اق ماي، قارعىس ءتۇبى- قارا قان» دەگەن. ايەلدەرىن اياۋسىز سوققىعا جىعاتىن ەرلەر زاڭ جۇزىندە جاۋاپقا تارتىلماسا دا، قىزدىڭ كوز جاسىمەن، ونىڭ جاقىندارىنىڭ قارعىسىمەن ءوز ىستەگەندەرى ءۇشىن قۇدايدان ءوز جازاسىن الادى! زاڭنىڭ كۇشىمەن كىسەندەلمەگەن ادام، قۇدايدىڭ قاھارىمەن كىسەندەلەدى. ال ول - بۇل فانيدەگى ەڭ ازاپتى قورلىق. سوندىقتان، ەركەكتەر قاۋىمى، ەستەرىڭىزدى جيناڭىزدار. وزىڭنەن السىزگە كۇش كورسەتۋ- ءوز مىقتىلىعىڭدى دالەلدەۋ ەمەس، تەك ءوز دارەجەڭنىڭ تومەندىگىن كورسەتۋ.  

زەينۋللايەۆا الۋا.

---