ەل قورىعان مەن ەدىم...
ماحامبەت جىلى اتانعان وسى جىلدىڭ جازى باستالار تۇسىندا اتىراۋ جەرiندە ايتا-ايتا جۇرەتiن، رۋحاني كەڭiستiگiمiز ءۇشiن ەلەۋلi دە، ەرەك قالپىمەن ەستە ساقتالاتىن ادەبي بiر وقيعا بولىپ ءوتتi. ول — ماحامبەت رۋحىنا ارنالعان پوەزيا كۇنi. ول پوەزيا كۇنiنiڭ تاعى بiر ەرەكشەلiگi، وعان رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇكپiر-تۇكپiرiنەن، نەگiزiنەن، تەك قانا اقىنداردىڭ شاقىرىلۋى.
شىنىن ايتۋ كەرەك، ول كۇندەر — اتىراۋ ەلiن دە ءماز ەتكەن، اقىنداردى دا مول قۋانىشقا بولەگەن كۇندەر بولدى. اقىندار جايىق ءۇستiندەگi كوپiر ارقىلى، قاس قاعىم ساتتە ەۋروپاعا سان قايتارا ءوتiپ، ازياعا سان قايتارا قايتىپ جۇيتكiدi دە ءجۇردi. اقىندار بiر كەزدە شارشاپ-شالدىعىپ، ەتەك-جەڭiن جيناي الماي مي باتپاققا بەلۋارىنان كiرiپ مالتىعىپ جاتاتىن، بۇگiندە ءۇستiنە توزاڭ قوندىرمايتىن كiرپياز، سىلقىم كەيiپكە كiرگەن، ءسانiنە ءمانi، ءمانiنە ءسانi جاراسا قالعان اتىراۋ قالاسىن ارالاپ، بەيبارىس، قۇرمانعازى، دينا سياقتى الىپ بابالارىمىز بەن شەشەلەرiمiزدiڭ ەسكەرتكiشتەرiنiڭ الدىندا باس يiپ، تاباندارىنىڭ استىنا گۇل شوقتارىن قويىپ، ايدىن شالقار، اق شاعالالى اق جايىقتى ۇزىنىنان ورلەپ تە، كولدەنەڭiنەن ەندەپ تە ءجۇزiپ، سونان كەيiن ەل-جۇرتپەن مادەنيەت سارايلارىندا بiر، تەاترلارىندا ەكi — قايتا-قايتا كەزدەسiپ، كورمەلەر مەن مۇراجايلاردا بولىپ، كۇركiرەتiپ ولەڭ وقىپ، كۇپiلدەتiپ ءسوز سويلەپ وزدەرi دە ارقا-جارقا، قالىڭ كوپشiلiكتi دە ارقا-جارقا ەتتi. ءاسiرەسە، اقىنداردى ايرىقشا ارقالاندىرىپ، ەرەكشە تەبiرەنتiپ تولقىتقان كۇن — ءارi قاسiرەتتi، ءارi قاسيەتتi قارويعا باراسىڭدار دەگەن كۇن ەدi. قاسiرەتتi بولاتىنى — ول جەردە ماحامبەتتiڭ باسى شابىلعان، قاسيەتتi بولاتىنى — ول جەردە ماحامبەتتiڭ دەنەسi جاتىر.
قارويعا ەرتەڭ ۇشامسىز دەگەندە، مەن ءوز باسىم، بiز بارار كەزدە قاروي اسپانىن قۇتىرىنعان قىپ-قىزىل نايزاعايلارمەن باۋىرىن سابالاعان كۇركiرەگەن قالىڭ قاپ-قارا بۇلتتار تولتىرىپ، نەمەسە قۇم سۋىرىپ، قۇيىن ءۇيiرگەن داۋىل تۇراتىنداي اسەردە بولدىم. ەكi تiكۇشاقپەن قاروي جەرiنە اسپاننان ساۋ ەتiپ تۇسە قالعانىمىزدا ءوزiم كۇتكەن تابيعي سۇراپىل مiنەزدiڭ بiرi دە بولعان جوق. مامىراجاي. اسپان شايداي اشىق. جەل تۇرماق تۇگiلi ءلۇپ ەتكەن لەپ تە جوق. ىستىق بولعانىمەن، مي قايناتار اپتاپ تا، اڭقا كەپتiرەر اڭىزاق تا ەمەس. تابانىڭنىڭ استى مايدا بۇيرا بالاپان جۋسان. اينالا تۇگەل، الىستان ەتجاقىن تۋىسى، سۇيەكتەس اعايىنى كەلگەندەي قۇشاعىن ايقارا اشىپ، كەۋدەسiن كەۋدەڭە باسقان اقجارقىن ءنوپiر جۇرتشىلىق.
ماحاڭنىڭ باسىنا ماڭعىستاۋدىڭ اق تاسىنان، ماڭعىستاۋلىق شەبەردiڭ قولىمەن دۋلىعا-كۇمبەز كەسەنە ورناتىلىپتى. اقىن ارۋاعىنا باعىشتاپ دۇعا وقىلدى. كەسەنە iشiنە كiرiپ قۇلپىتاسقا الاقانىمىزدى باسىپ، ماڭدايىمىزدى تيگiزدiك. سونان كەيiن كەسەنەگە الىپ بارار جولدىڭ قاپتالىندا كiل اقىندار قاز-قاتار تۇرا قالىپ اعاش كوشەتتەرiن ەكتiك...
دەگەنمەن ءبارi بiر مەن قاتەلەسپەپپiن! سول كۇنi، مەن كۇتكەندەي، قۇتىرىنعان قىپ-قىزىل نايزاعايلى قارا بۇلت قارا نوسەرiن توكپەسە دە، قۇم سۋىرىپ، قۇيىن ءۇيiرگەن داۋىل سوقپاسا دا، سولارمەن پارا-پار ستيحيالىق قۇبىلىس پايدا بولدى. وعان مەنiڭ اقىنداردىڭ القالاعان قاۋىم الدىندا شىعىپ ولەڭدەرiن وقىعاندا كوزiم جەتتi. بەينە بiر ءار اقىن بiر-بiر قارا بۇلت كوتەرiپ كەلگەندەي، ءار اقىن بiر-بiر داۋىل ارقالاپ جەتكەندەي، ءار اقىن بiر-بiر ارقىراپ-سارقىراپ جاتقان اتىراۋدىڭ بiر پۇشپاعىن الدىنا وڭگەرiپ العانداي كەز تۋدى. جاعالاسىپ جاتقان بۇلت پەن ءورتتiڭ، داۋىل مەن تولقىننىڭ iشiندە قالدىق تا قويدىق.
اقىنداردان كەيiن ساحناعا كiلەڭ بiر جاس ءورiم قارادومالاق مەكتەپ وقۋشىلارى شىقتى. شەتتەرiنەن سەن تۇر، مەن اتايىندار ەكەن. ولار ماحامبەت ولەڭدەرiن كەۋدەڭدەگi جانىڭ سiرەۋ-سiرەۋ كوك مۇز بوپ قاتىپ قالسا دا ەرiتەردەي، بويىنداعى قانىڭ كوك سۋ بولىپ كەتسە دە قايناتىپ تولقىتارداي ەتiپ وقىدى. تەبiرەنبەگەن جان، تولقىماعان ادام قالمادى. قۇدiرەتتi ماحامبەت ولەڭدەرi كەلەشەك ۇرپاقتىڭ كوكiرگiنەن اتقاقتاپ شىعىپ، كومەيiنەن استان-كەستەڭ بوپ اقتارىلىپ قۇيىلىپ جاتتى...
قازاقتا «باس كەسپەك بولسا دا، تiل كەسپەك جوق» دەگەن ءسوز بار. بۇل سوزگە ءا دەپ قۇلاق قويعاندا قانقۇيلى قاتىگەزدiكتiڭ عۇرپىنداي قابىلداپ قالاتىنىڭ ءسوزسiز: باس كەسەدi، بiراق تiل كەسپەيدi. سويتسەك، قازەكەم بۇل سوزگە اناعۇرلىم تەرەڭ ءمان بەرگەن ەكەن. وعان ءدال وسى جەردە كوزiمiز جەتە ءتۇستi. ماحامبەتتiڭ قىلىش تiلi — باسى كەسiلگەننەن كەيiن — 168 جىلدان سوڭ سويلەپ تۇردى. تاعى دا بۇكiل اشۋ-ىزاسىمەن، بۇكiل قايعى-قاسiرەتiمەن، بۇكiل وكiنiش-نالاسىمەن، بۇكiل ورت-وجەتتiگiمەن ەرتەڭگi ۇرپاق كومەيiمەن تiل قاتىپ تۇردى. تiلدi، كەسۋ مۇمكiن ەمەس! ونى كەسسەڭ دە كەسiلمەيدi! كوكiرەكتەرi مەن كومەيلەرiنە كورiك باسىلىپ جاتقانداي اۋىزدارىنان وت لاپىلداعان اقىندار ماحامبەت رۋحىنا ءوز ولەڭدەرiن باعىشتاپ، سونان كەيiن جەتكiنشەك ۇرپاق بiرiنەن سوڭ بiرi ماحامبەت ولەڭدەرiن تۇيدەكتەتiپ جاتقان كەزدە، تۋ جەلكەمiزدەگi ماحامبەتتiڭ دۋلىعا-كۇمبەزi دە اسپاننان تۇسكەن الىپ قوڭىراۋعا اينالىپ كۇڭiرەنە كۇمبiرلەپ ولەڭ وقىپ تۇرعانداي بولدى. ول ولەڭ سول ساتتە مىناۋ ارىندى اقىندارعا، ولەڭدەرiن كوكiرەكتەرiنە قۇيىپ وسىناۋ ۇرپاققا ارناعانداي.
اۋ، قىزعىش قۇس، قىزعىش قۇس،
ەل قورىعان مەن ەدiم،
مەن دە ايىرىلدىم ەلiمنەن.
كول قورىعان سەن ەدiڭ
سەن دە ايىرىلدىڭ كولiڭنەن.
ماحاڭ مىنا القالاعان توپقا مۇڭىن شاعىپ، نالاسىن توگiپ، وزەگiن ورتەپ بارا جاتقان وكiنiشiن جەتكiزگەندەي. ەندi سەندەر، «ەل قورىعان مەن ەدiم» دەپ وتكەن شاقتىڭ وكiنiشiمەن ەمەس، «ەل قورىعان مەنمiن» دەپ كوكiرەكتەرiڭدi كەرiپ، باستارىڭدى شالقاق ۇستاپ، مارتەبەلەرiڭدi ءوسiرiپ، مەرەيلەرiڭدi اسىرىپ، قىناپتان سۋىرىلعان قىلىشتاي جارقىلداپ سويلەڭدەر دەپ تۇرعانداي.
اللا تاعالا سوعان جازسىن!
You Might Also Like
-
قازاق ەلى قاشان دا قىز بالاسىن ايالاعان، ولاردى جات-جۇرتتىق دەپ قادىرلەپ، بولاشاق انا دەپ تورىنەن تۇسىرمەگەن. ءبىراق، «قىز بالاسىن سىيلاۋ كەرەك، ولار نازىك جاندىلار، اۋىر سويلەمەڭدەر، ول دا ءبىر...
-
قۇدايعا شۇكiر، قازاقتىڭ بار-بار جەرi ونەرگە دە، ولەڭگە دە باي. ونى تەك تىڭداي بiلەتiن ەستi قۇلاق، كورە بiلەتiن جiتi كوز بولسا بiزدiڭ قاي جەرiمiز دە كوكiرەگiنە شەمەن بوپ قاتقان شەرiن، جانىن جەگiدەي ...
