قازاق حالقىنىڭ سالتى بويىنشا قوناق كۇتۋ
قوستاناي وبلىسى، رۋدنىي قالاسى
№ 13 بالا-باقشا: قازاق ءتىلى ءمۇعالىمى
احتياموۆا جانات ۋالييەۆنا
قازاق حالقىنىڭ سالتى بويىنشا قوناق كۇتۋ
ماقساتى:
1. بالالارعا قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرى، تۇرمىسى جايىندا تۇسىنىك بەرۋ.
2. قازاق حالقىنىڭ كيىمدەرى جانە ىدىس اياقتارى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرىپ قورىتىندىلاۋ.
3. ديالوگتاعى سوزدەردى جانە ىدىس اياق ۇلتتىق كيىمدەر ايتىلۋىن ۇيرەتىپ سوزدىك قورىن دامىتۋ.
4. قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرىن سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
كەرەكتى قۇرالدار: كيىز ءۇي، كورپەشەلەر، داستارحان، ىدىس-اياقتار، ۇلتتىق تاعامدار
ساباق بارىسى:
(توردە ادەمى ۇلتتىق كيىم كيگەن اتا، اجە بىرنەشە بالالارمەن وتىرادى)
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! مەن سەندەرمەن ءبىر ويىن ويناۋعا كەلدىم ول
ويىننىڭ اتى «قوناق كۇتۋ»، ءبىراق قوناقتى ءبىز قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرى
بويىنشا كۇتەمىز. قاراڭدارشى ءبىزدىڭ قوناقتارىمىز قالاي كيىنىپ العان
بالالار مىنا كيىمدەردى قاراڭدارشى جانە ولاردى قازاقشا اتايىق.
قالپاق، تاقيا، كيمەشەك، ساۋكەلە، كويلەك، قامزول، شالبار.
جۇرگىزۋشى: ءبىز قوناق كۇتەمىز.
قازاقتاردا قوناقتى ەكى تۇرگە بولۋگە بولادى: «ارنايى قوناق» ادەيى شاقىرىلعان قوناقتى ايتادى.
«قۇدايى قوناق» شاقىرىلماعان قوناقتى ايتادى.
ءبىراق قانداي قوناق بولماسىن قازاق حالقى قۇشاق جايىپ، قاباق تۇيمەي، كوڭىلمەن قارسى الادى...
بۇگىن بىزگە قۇدايى قوناقتار كەلەدى.
(اتا-اجە نەمەرەلەرىن ەرتىپ كەلەدى)
بالالار قاراڭدارشى ولار اتامەن، اجەمەن، قۇرداستارىمەن قالاي امانداسادى ەكەن.
ەر كىسىلەرمەن (اتامەن) –اسسالاۋماعالەيكۋم!
ايەل كىسىلەرمەن( اجەمەن) – سالەمەتسىز بە؟
بالالارمەن، قۇرداستارمەن – سالەم!
جۇرگىزۋشى: مىنە ولار امانداسىپ بولدى ەندى ءۇي يەسى ۇيگە شاقىرادى. ءۇيدىڭ ەڭ تورىنە اتانى وتىرعىزادى. قاسىنا اجە وتىرادى ولاردىڭ جانىنا نەمەرەلەرى وتىرادى.
ءۇي يەسى: تورگە شىعىڭىز اتا! تورگە شىعىڭىز اجە!
تورگە شىق، وليا! تورگە شىق، ديما! (ءتور ورىندى كورسەتەدى)
بارلىعى وتىرىپ بولعان سوڭ اڭگىمە باستالادى.
- دەنساۋلىعىڭ قالاي؟
–
- قال قالاي؟
-
- دەنساۋلىعىم جاقسى؟
-
ءۇي يەسى: ال قوناقتار الىس جولدان كەلدىڭىزدەر ەندى داستارحان دايىندىق.
داستارحان توسەلمەس الدىندا ءۇي يەسىنىڭ نەمەرەسى قولىنا لەگەن، شاينەك، يىعىنا سۇلگى الىپ قوناقتاردىڭ قولىنا سۋ قۇيادى. الدىمەن سۋدى قوناق اتاعا قۇيادى. كەلەسى، قوناق اجەگە قۇيادى.
ءارى قاراي ءۇي يەلەرىنە قۇيادى، ۇلكەن كىسىلەردەن كەيىن نەمەرەلەرگە قۇيادى. قول ءسۇرتىپ بولعان سوڭ بالاعا ريزالىقتارىن ءبىلدىرىپ راحمەت ايتادى.
اتا: راحمەت بالام! وركەنىڭ ءوسسىن!
اجە: راحمەت بالام! ۇلكەن جىگىت بول!
جۇرگىزۋشى: ەندى اجەمەن نەمەرە قىزى داستارحان توسەيدى، الدىمەن داستارحانعا نان قويىلادى جانە ءار ءتۇرلى ءتاتتى تاعامدار قويىلادى.
داستارحان باسىندا الدىن الا ۇيرەتىلگەن ديالوگ سوزدەرىن قولدانادى.
«ماعان ءشاي كەرەك»،«ماعان باۋىرساق بەرىڭىزشى»،
«ماعان ءشاي قۇيىڭىزشى»، «راحمەت». ءۇي يەسىنىڭ ىدىستارىنا نازار اۋدارىڭدارشى وسى ىدىستاردى اتايىقشى ادەمى كەسە، ادەمى شاينەك،
جۇرگىزۋشى: ءشاي ءىشىپ بولعان سوڭ داستارحاننان ءتۇرلى تاعامداردى، ىدىستاردى جيناپ، داستارحاندى قالدىرادى.
قوناقتىڭ ۇلكەنى اتا داستارحانعا «باتا» وقيدى.
«باتا»- بۇل داستارحانعا ريزالىق ياعني داستارحاندا مولشىلىق بولسىن دەگەن ۇعىمدا.
اتا: اسىڭ – اسىڭا بەرەكە بەرسىن باسىڭا!-
دەنساۋلىقتارىڭ مول بولسىن.
دەنساۋلىقتارىڭ قۋانىشقا جايىلا بەرسىن!
اسپاندارىڭ اشىق بولسىن!
اللاھۋ اكپار (الاقاندارىن جايادى)
وسى ايتىلعان تىلەك ورىندالسىن دەپ بالالار دا الاقاندارىمەن بەتتەرىن جۇرگىزەدى.
داستارحان جينالعاننان كەيىن قوناقتاردىڭ ەسىنە وسى كۇن ەستە ساقتالۋ ءۇشىن ءان ايتىپ، ويىندار وينايدى.
ءان «قۋانىش»،
ءان: «داستارحان»
ۇلتتىق ويىن «تەڭگە الۋ»، «ساقينا سالۋ»
جۇرگىزۋشى: ال ەندى بالالار قوناقتاردىڭ قوشتاساتىن كەزى كەلدى.
قانە ءبارىمىز «ساۋ بولىڭدار!» «تاعى كەلىڭدەر» دەپ شىعارىپ سالايىق.
جۇرگىزۋشى: بالالار ءبىز بۇگىن قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرى بويىنشا «قوناق كۇتۋ» داستۇرىمەن تانىستىق.
سەندەرگە ۇنادى ما ؟
بالالار بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىز اياقتالدى «ساۋ بولىڭدار!»
№ 13 بالا-باقشا: قازاق ءتىلى ءمۇعالىمى
احتياموۆا جانات ۋالييەۆنا
قازاق حالقىنىڭ سالتى بويىنشا قوناق كۇتۋ
ماقساتى:
1. بالالارعا قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرى، تۇرمىسى جايىندا تۇسىنىك بەرۋ.
2. قازاق حالقىنىڭ كيىمدەرى جانە ىدىس اياقتارى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرىپ قورىتىندىلاۋ.
3. ديالوگتاعى سوزدەردى جانە ىدىس اياق ۇلتتىق كيىمدەر ايتىلۋىن ۇيرەتىپ سوزدىك قورىن دامىتۋ.
4. قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرىن سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
كەرەكتى قۇرالدار: كيىز ءۇي، كورپەشەلەر، داستارحان، ىدىس-اياقتار، ۇلتتىق تاعامدار
ساباق بارىسى:
(توردە ادەمى ۇلتتىق كيىم كيگەن اتا، اجە بىرنەشە بالالارمەن وتىرادى)
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! مەن سەندەرمەن ءبىر ويىن ويناۋعا كەلدىم ول
ويىننىڭ اتى «قوناق كۇتۋ»، ءبىراق قوناقتى ءبىز قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرى
بويىنشا كۇتەمىز. قاراڭدارشى ءبىزدىڭ قوناقتارىمىز قالاي كيىنىپ العان
بالالار مىنا كيىمدەردى قاراڭدارشى جانە ولاردى قازاقشا اتايىق.
قالپاق، تاقيا، كيمەشەك، ساۋكەلە، كويلەك، قامزول، شالبار.
جۇرگىزۋشى: ءبىز قوناق كۇتەمىز.
قازاقتاردا قوناقتى ەكى تۇرگە بولۋگە بولادى: «ارنايى قوناق» ادەيى شاقىرىلعان قوناقتى ايتادى.
«قۇدايى قوناق» شاقىرىلماعان قوناقتى ايتادى.
ءبىراق قانداي قوناق بولماسىن قازاق حالقى قۇشاق جايىپ، قاباق تۇيمەي، كوڭىلمەن قارسى الادى...
بۇگىن بىزگە قۇدايى قوناقتار كەلەدى.
(اتا-اجە نەمەرەلەرىن ەرتىپ كەلەدى)
بالالار قاراڭدارشى ولار اتامەن، اجەمەن، قۇرداستارىمەن قالاي امانداسادى ەكەن.
ەر كىسىلەرمەن (اتامەن) –اسسالاۋماعالەيكۋم!
ايەل كىسىلەرمەن( اجەمەن) – سالەمەتسىز بە؟
بالالارمەن، قۇرداستارمەن – سالەم!
جۇرگىزۋشى: مىنە ولار امانداسىپ بولدى ەندى ءۇي يەسى ۇيگە شاقىرادى. ءۇيدىڭ ەڭ تورىنە اتانى وتىرعىزادى. قاسىنا اجە وتىرادى ولاردىڭ جانىنا نەمەرەلەرى وتىرادى.
ءۇي يەسى: تورگە شىعىڭىز اتا! تورگە شىعىڭىز اجە!
تورگە شىق، وليا! تورگە شىق، ديما! (ءتور ورىندى كورسەتەدى)
بارلىعى وتىرىپ بولعان سوڭ اڭگىمە باستالادى.
- دەنساۋلىعىڭ قالاي؟
–
- قال قالاي؟
-
- دەنساۋلىعىم جاقسى؟
-
ءۇي يەسى: ال قوناقتار الىس جولدان كەلدىڭىزدەر ەندى داستارحان دايىندىق.
داستارحان توسەلمەس الدىندا ءۇي يەسىنىڭ نەمەرەسى قولىنا لەگەن، شاينەك، يىعىنا سۇلگى الىپ قوناقتاردىڭ قولىنا سۋ قۇيادى. الدىمەن سۋدى قوناق اتاعا قۇيادى. كەلەسى، قوناق اجەگە قۇيادى.
ءارى قاراي ءۇي يەلەرىنە قۇيادى، ۇلكەن كىسىلەردەن كەيىن نەمەرەلەرگە قۇيادى. قول ءسۇرتىپ بولعان سوڭ بالاعا ريزالىقتارىن ءبىلدىرىپ راحمەت ايتادى.
اتا: راحمەت بالام! وركەنىڭ ءوسسىن!
اجە: راحمەت بالام! ۇلكەن جىگىت بول!
جۇرگىزۋشى: ەندى اجەمەن نەمەرە قىزى داستارحان توسەيدى، الدىمەن داستارحانعا نان قويىلادى جانە ءار ءتۇرلى ءتاتتى تاعامدار قويىلادى.
داستارحان باسىندا الدىن الا ۇيرەتىلگەن ديالوگ سوزدەرىن قولدانادى.
«ماعان ءشاي كەرەك»،«ماعان باۋىرساق بەرىڭىزشى»،
«ماعان ءشاي قۇيىڭىزشى»، «راحمەت». ءۇي يەسىنىڭ ىدىستارىنا نازار اۋدارىڭدارشى وسى ىدىستاردى اتايىقشى ادەمى كەسە، ادەمى شاينەك،
جۇرگىزۋشى: ءشاي ءىشىپ بولعان سوڭ داستارحاننان ءتۇرلى تاعامداردى، ىدىستاردى جيناپ، داستارحاندى قالدىرادى.
قوناقتىڭ ۇلكەنى اتا داستارحانعا «باتا» وقيدى.
«باتا»- بۇل داستارحانعا ريزالىق ياعني داستارحاندا مولشىلىق بولسىن دەگەن ۇعىمدا.
اتا: اسىڭ – اسىڭا بەرەكە بەرسىن باسىڭا!-
دەنساۋلىقتارىڭ مول بولسىن.
دەنساۋلىقتارىڭ قۋانىشقا جايىلا بەرسىن!
اسپاندارىڭ اشىق بولسىن!
اللاھۋ اكپار (الاقاندارىن جايادى)
وسى ايتىلعان تىلەك ورىندالسىن دەپ بالالار دا الاقاندارىمەن بەتتەرىن جۇرگىزەدى.
داستارحان جينالعاننان كەيىن قوناقتاردىڭ ەسىنە وسى كۇن ەستە ساقتالۋ ءۇشىن ءان ايتىپ، ويىندار وينايدى.
ءان «قۋانىش»،
ءان: «داستارحان»
ۇلتتىق ويىن «تەڭگە الۋ»، «ساقينا سالۋ»
جۇرگىزۋشى: ال ەندى بالالار قوناقتاردىڭ قوشتاساتىن كەزى كەلدى.
قانە ءبارىمىز «ساۋ بولىڭدار!» «تاعى كەلىڭدەر» دەپ شىعارىپ سالايىق.
جۇرگىزۋشى: بالالار ءبىز بۇگىن قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرى بويىنشا «قوناق كۇتۋ» داستۇرىمەن تانىستىق.
سەندەرگە ۇنادى ما ؟
بالالار بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىز اياقتالدى «ساۋ بولىڭدار!»
You Might Also Like
