قازاقستان اۋماعىنداعى ەتنوساياسي قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋى
باتىس قازاقستان وبلىسى، بوكەي ورداسى اۋدانى،
حان ورداسى اۋىلى، جاڭگىر حان اتىنداعى جالپى ءبىلىم
بەرەتىن ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
المۋرزينا گۋلميرا جولديبايەۆنا
قازاقستان تاريحى 7 سىنىپ
قازاقستان اۋماعىنداعى ەتنوساياسي قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قازاقستان اۋماعىنداعى ەتنوساياسي قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋىن بايانداۋ، حالىقتىڭ عاسىرلار بويى ارمانداعان ارمان تىلەگى مەن ءوزارا تۋىستاستىعى ناتيجەسىندە دۇنيەگە كەلگەنىن ءتۇسىندىرۋ.
تاربيەلىك: تۇڭعىش قازاق مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋىنا نەگىز قالاعان قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە، تاريحي ۇلى تۇلعالاردىڭ ەرلىكتەرىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ، ءوز ەلىنىڭ تاريحىنا، ادال ۇلدارىنا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىرۋ. ءوز ەلىنىڭ تاريحىن ءبىلىپ، قۇرمەتتەۋگە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ، ءوز وتانىن سۇيۋگە، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: كارتامەن جۇمىس جاساۋعا، ءوز بەتىنشە قورىتىندى جاساۋعا، ىزدەنىسكە داعدىلاندىرۋ. وقۋشىلاردىڭ تاريحي – تانىمدىق قابىلەتتەرىن ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە باۋلۋ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، گەوگرافيا، بەينەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ، تىرەك - سىزبالار، كەستەمەن جۇمىس.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
كورنەكىلىك قۇرالدار: وقۋلىق، كارتا، سىزبا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد،
كارتا، تىرەك سحەمالارى، قازاق حاندارىنىڭ پورترەتتەرى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. جاڭا ساباق
ءىىى. قورىتىندى كەزەڭ
ءىۇ. ءۇ ي تاپسىرماسى
ج و س پ ا ر ى:
1. ەجەلگى زامانعى تۋىستىق بەلگىلەر.
2. ورتا عاسىرلارداعى ەتنيكالىق وزگەرىستەر.
3. قازاقستانداعى ەتنوساياسي قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋى.
ءى. ەجەلگى زامانعى تۋىستىق بەلگىلەرى
حالىق بولىپ قالىپتاسۋدى انىقتاپ، زەرتتەيتىن ارحەولوگيا، انتروپولوگيا، ەتنولوگيا، ءتىل ءبىلىمى سياقتى كوپتەگەن عىلىم سالالارى قۇندى دەرەكتەر بەرەدى. ال تاريح باسقا عىلىمدار بەرگەن دەرەكتەردى پايدالانىپ، بەلگىلى ءبىر اۋماقتا قانداي حالىقتىڭ ءومىر سۇرگەندىگىن ناقتىلايدى.
ساق، سارمات، ءۇيسىن تايپالارىنىڭ كەلبەتتەرى اندروندىقتارعا ۇقساس بولعان.
ساقتىڭ مۇسىندىك پورترەتى
ءۇيسىننىڭ مۇسىندىك پورترەتى
سارماتتىڭ مۇسىندىك پورترەتى
ءىى. ورتا عاسىرداعى ەتنيكالىق وزگەرىستەر
Vءى - ءىحعع - قازاقستانعا شىعىستان كەلگەن عۇن تايپالارىنىڭ جەرگىلىكتى تايپالارمەن ارالاسۋىنىڭ ناتيجەسىندە مونعولويدتىق بەلگىلەر دامي باستايدى.
ماڭعىت، بارلاس سياقتى تۇركىلەنگەن جاڭا ەتنيكالىق توپتار پايدا بولدى.
جاۋلاپ الۋعا بايلانىستى جەر ماسەلەسى شيەلەنىسە تۇسەدى.
موڭعولدار شۇرايلى جەرلەرىن تارتىپ العان جەرگىلىكتى حالىق باسقا جاققا اۋا كوشەدى.
شىڭعىس ۇرپاقتارى ءوسىپ، جاڭا ۇلەستىك جەر العاندا جەرگىلىكتى رۋ - تايپالار دا بولىسكە ءتۇستى.
قازاق جەرىندەگى حالىق بولىپ قالىپتاسۋ ءۇردىسى 150 - 200 جىلعا كەشەۋىلدەيدى.
ەتنوساسي قاۋىمداستىق دەپ بەلگىلى ءبىر تاريحي ايماقتا قۇرىلعان حاندىقتىڭ تۇرعىندارىن ايتامىز.
اق وردانىڭ تۇرعىندارى – “وزبەك”، “قازاق - وزبەك”
نوعاي ورداسىنىڭ تۇرعىندارى – “ماڭعىت”، “نوعايلار”
قازاق = ءۇيسىن+قىپشاق
حاندىقتاردىڭ شەكاراسى تۇراقتى بولماعان.
ءحۇ عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا قازاقستاندا ءومىر سۇرگەن حاندىقتاردىڭ ەتنيكالىق قۇرامى ءتىلى جاعىنان، ءتۇر - تۇرپاتى، شارۋاشىلىعى، ادەت - عۇرپى، سالت - ساناسى جاقتارىنان ءبىر - بىرىنە ۇقساس بولعان. ولار “92 باۋلى وزبەكتەر” شەجىرەسى بويىنشا، 92 تايپادان تۇرعان.
وزبەكتەرگە باستى ءۇش حالىق جاتادى - شايباني، قازاقتار، قاراقالپاق پەن نوعايلار اتالعان ماڭعىتتار.
– دەپ تاريحشى يسفاعان رۋزبيحان جازعان.
“ ت ا ر ي ح ي م و ز ا ي ك ا ”
ۇعىمدار مەن تاريحي وقيعالارعا انىقتاما بەرىڭدەر.
ەتنوساياسي قاۋىمداستىق -
«قازاق - وزبەكتەر»-
انتروپولوگيا -
«92 باۋلى وزبەكتەر»-
رۋزبيحان -
مونعولويدتىق -
ۇيگە تاپسىرما
§31. قازاقستان اۋماعىنداعى ەتنوساياسي
قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋى
ەجەلگى جانە ورتا عاسىردا قازاقستان جەرىنە قونىستانعان تايپالاردىڭ اتىن داپتەرىڭە جازىڭدار.
قاشان ەتنونيم پايدا بولدى، داپتەرىڭە جازىڭدار:
وزبەك؛
موعول؛
نوعاي؛
ماڭعىت؛
قازاق
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
حان ورداسى اۋىلى، جاڭگىر حان اتىنداعى جالپى ءبىلىم
بەرەتىن ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
المۋرزينا گۋلميرا جولديبايەۆنا
قازاقستان تاريحى 7 سىنىپ
قازاقستان اۋماعىنداعى ەتنوساياسي قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قازاقستان اۋماعىنداعى ەتنوساياسي قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋىن بايانداۋ، حالىقتىڭ عاسىرلار بويى ارمانداعان ارمان تىلەگى مەن ءوزارا تۋىستاستىعى ناتيجەسىندە دۇنيەگە كەلگەنىن ءتۇسىندىرۋ.
تاربيەلىك: تۇڭعىش قازاق مەملەكەتىنىڭ قۇرىلۋىنا نەگىز قالاعان قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە، تاريحي ۇلى تۇلعالاردىڭ ەرلىكتەرىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ، ءوز ەلىنىڭ تاريحىنا، ادال ۇلدارىنا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىرۋ. ءوز ەلىنىڭ تاريحىن ءبىلىپ، قۇرمەتتەۋگە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ، ءوز وتانىن سۇيۋگە، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: كارتامەن جۇمىس جاساۋعا، ءوز بەتىنشە قورىتىندى جاساۋعا، ىزدەنىسكە داعدىلاندىرۋ. وقۋشىلاردىڭ تاريحي – تانىمدىق قابىلەتتەرىن ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە باۋلۋ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، گەوگرافيا، بەينەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ، تىرەك - سىزبالار، كەستەمەن جۇمىس.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
كورنەكىلىك قۇرالدار: وقۋلىق، كارتا، سىزبا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد،
كارتا، تىرەك سحەمالارى، قازاق حاندارىنىڭ پورترەتتەرى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. جاڭا ساباق
ءىىى. قورىتىندى كەزەڭ
ءىۇ. ءۇ ي تاپسىرماسى
ج و س پ ا ر ى:
1. ەجەلگى زامانعى تۋىستىق بەلگىلەر.
2. ورتا عاسىرلارداعى ەتنيكالىق وزگەرىستەر.
3. قازاقستانداعى ەتنوساياسي قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋى.
ءى. ەجەلگى زامانعى تۋىستىق بەلگىلەرى
حالىق بولىپ قالىپتاسۋدى انىقتاپ، زەرتتەيتىن ارحەولوگيا، انتروپولوگيا، ەتنولوگيا، ءتىل ءبىلىمى سياقتى كوپتەگەن عىلىم سالالارى قۇندى دەرەكتەر بەرەدى. ال تاريح باسقا عىلىمدار بەرگەن دەرەكتەردى پايدالانىپ، بەلگىلى ءبىر اۋماقتا قانداي حالىقتىڭ ءومىر سۇرگەندىگىن ناقتىلايدى.
ساق، سارمات، ءۇيسىن تايپالارىنىڭ كەلبەتتەرى اندروندىقتارعا ۇقساس بولعان.
ساقتىڭ مۇسىندىك پورترەتى
ءۇيسىننىڭ مۇسىندىك پورترەتى
سارماتتىڭ مۇسىندىك پورترەتى
ءىى. ورتا عاسىرداعى ەتنيكالىق وزگەرىستەر
Vءى - ءىحعع - قازاقستانعا شىعىستان كەلگەن عۇن تايپالارىنىڭ جەرگىلىكتى تايپالارمەن ارالاسۋىنىڭ ناتيجەسىندە مونعولويدتىق بەلگىلەر دامي باستايدى.
ماڭعىت، بارلاس سياقتى تۇركىلەنگەن جاڭا ەتنيكالىق توپتار پايدا بولدى.
جاۋلاپ الۋعا بايلانىستى جەر ماسەلەسى شيەلەنىسە تۇسەدى.
موڭعولدار شۇرايلى جەرلەرىن تارتىپ العان جەرگىلىكتى حالىق باسقا جاققا اۋا كوشەدى.
شىڭعىس ۇرپاقتارى ءوسىپ، جاڭا ۇلەستىك جەر العاندا جەرگىلىكتى رۋ - تايپالار دا بولىسكە ءتۇستى.
قازاق جەرىندەگى حالىق بولىپ قالىپتاسۋ ءۇردىسى 150 - 200 جىلعا كەشەۋىلدەيدى.
ەتنوساسي قاۋىمداستىق دەپ بەلگىلى ءبىر تاريحي ايماقتا قۇرىلعان حاندىقتىڭ تۇرعىندارىن ايتامىز.
اق وردانىڭ تۇرعىندارى – “وزبەك”، “قازاق - وزبەك”
نوعاي ورداسىنىڭ تۇرعىندارى – “ماڭعىت”، “نوعايلار”
قازاق = ءۇيسىن+قىپشاق
حاندىقتاردىڭ شەكاراسى تۇراقتى بولماعان.
ءحۇ عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا قازاقستاندا ءومىر سۇرگەن حاندىقتاردىڭ ەتنيكالىق قۇرامى ءتىلى جاعىنان، ءتۇر - تۇرپاتى، شارۋاشىلىعى، ادەت - عۇرپى، سالت - ساناسى جاقتارىنان ءبىر - بىرىنە ۇقساس بولعان. ولار “92 باۋلى وزبەكتەر” شەجىرەسى بويىنشا، 92 تايپادان تۇرعان.
وزبەكتەرگە باستى ءۇش حالىق جاتادى - شايباني، قازاقتار، قاراقالپاق پەن نوعايلار اتالعان ماڭعىتتار.
– دەپ تاريحشى يسفاعان رۋزبيحان جازعان.
“ ت ا ر ي ح ي م و ز ا ي ك ا ”
ۇعىمدار مەن تاريحي وقيعالارعا انىقتاما بەرىڭدەر.
ەتنوساياسي قاۋىمداستىق -
«قازاق - وزبەكتەر»-
انتروپولوگيا -
«92 باۋلى وزبەكتەر»-
رۋزبيحان -
مونعولويدتىق -
ۇيگە تاپسىرما
§31. قازاقستان اۋماعىنداعى ەتنوساياسي
قاۋىمداستىقتىڭ قالىپتاسۋى
ەجەلگى جانە ورتا عاسىردا قازاقستان جەرىنە قونىستانعان تايپالاردىڭ اتىن داپتەرىڭە جازىڭدار.
قاشان ەتنونيم پايدا بولدى، داپتەرىڭە جازىڭدار:
وزبەك؛
موعول؛
نوعاي؛
ماڭعىت؛
قازاق
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ءتىلى 5 سىنىپ.تاقىرىپتار:51. ۇياڭ داۋىسسىزدار52. ءۇندى داۋىسسىزدار53. بۋىن، ونىڭ تۇرلەرى54. جاتتىعۋ تالداۋ55. تاسىمال
