InfoHub Logo

قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى
بەسارىق اۋىلى، بەسارىق بالالار ونەر مەكتەبى
9-سىنىپ وقۋشىسى: مەيىربەك كوركەم جالعاسبەك قىزى
جەتەشىسى: بيمۋرزايەۆا پاتيما نۇربولات قىزى

 

قازاق حالقىنىڭ  ۇلتتىق مادەنيەتىنىڭ ەڭ بايىرعى، اسا قۇندى سالاسىنىڭ ءبىرى – قولونەر. قولونەر ورەسى بيىك، ءورىسى كەڭ ونەر.

قازاق قولونەرى ءوزىنىڭ ءتول تۋما ءبىتىم قاسيەتتەرىمەن، كوركەمدىك ءمان ماعىناسىمەن وتكەن اسىل قازىناسى.

قولونەر – حالىق قولونەرىمەن، تۇرمىسىمەن بىرگە جەتىلىپ، بىتە قايناسىپ كەلە جاتىر. قازىرگى كەزدە سول ۇلتتىق قولونەردى جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا دارىتاتىن، ۇيرەتەتىن تەحنولوگيا ساباعى مەن قولونەرگە بايلانىستى ۇيىرمەلەر بولىپ تابىلادى. ويتكەنى، ءوزىم قولونەر ۇيىرمەسىنە قاتىسۋ ارقىلى كوپ نارسەگە كوزىم جەتتى. ءبىز سياقتى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ويىن تەرەڭدەتۋدە، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋدا، ەڭبەككە قىزىعۋشىلىقتارى مەن وي-ورىستەرىن كەڭەيتۋدە سونىمەن قاتار ەستەتيكالىق تالعام دەڭگەيلەرىن جوعارىلاتۋ ماقساتىندا – قولونەر ۇيىرمەلەرىنىڭ ورنى ەرەكشە.

ساندىك قولدانبالى قولونەردىڭ قىر-سىرىمەن سۋسىنداپ، حالىق شەبەرلىگىنىڭ  عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان كەرەمەت شىعارمالارىمەن تانىسا وتىرىپ، شەبەرلىككە، ىسكەرلىككە، ەڭبەكسۇيگىشتىككە شىڭدالۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

ۇلتتىق قولونەردى يگەرۋ ارقىلى ءوز حالقىنىڭ تاريحي اسا قۇندىلىقتارىن ءبىلىپ، مادەني مول مۇراسىن قادىرلەپ، سالت-داستۇرلەردى ءوز بويلارىنا ساقتاپ، كاسىبي ىسىنە قاجەتتى ەستەتيكالىق، ەتنيكالىق، ۇلتتىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا نەگىزدەلگەن.

قازىرگى ۋاقىتتا قوعام ۇنەمى دامۋ ۇستىندە. وسى قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ادامداردىڭ دامۋ دەڭگەيى مەن تىنىس تىرشىلىگى ءار الۋان. بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى سانالى دا سالاۋاتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ جانە بالالاردىڭ شىعارماشىلىق دارىندىلىعىن دامىتۋ جانە ونى تاربيەلەۋ. قازاق حالقىنىڭ عاسىرلار بويى اڭساعان تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋ، ەلىمىزگە اسقاق رۋحانيات  پەن ازاماتتىقتى وركەندەتۋ ءۇشىن بۇكىل كۇش-جىگەرىن جۇمىلدىرۋعا قاجەتتى قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى – قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ءداستۇرىن، مادەنيەتىن، ءتىلىن، قولونەرىن وقىتىپ ۇيرەتۋ.

اتا-بابا مۇراسىن بالا بويىنا ۇلتتىق ونەر ۇلگىلەرى ارقىلى ءسىڭىرىپ، قولمەن ىستەپ، كوزبەن كورسەتىپ، تاجىريبە ارقىلى ورىنداپ كەلەمىز. ەگەمەندى ەل بولعالى ءوز مادەنيەتىمىزدى، ءسالت-داستۇرىمىزدى، ادەت-عۇرىپ، تۇرمىس-تىرشىلىك بولمىسىمىزدى قايتا جاڭعىرتىپ جاتىر. ءار ۇلتتىڭ وزىنە ءتان قولونەرى بارى انىق. حالىق قولونەرىنىڭ ءتۇپ-تامىرى – حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىمەن، شارۋاشىلىق داستۇرىمەن تىعىز بايلانىستى. جالپى ۇلتتىق قولونەر بابالارىمىزدان قالعان مادەني مۇرامىزدىڭ ەڭ اسىل قۇندى قازىنالارىنىڭ ءبىرى. قولونەر – حالىق ومىرىنەن، تۇرمىسىمەن بىتە جەتىلىپ، بىتە قايناسىپ كەلە جاتىر. ءار مەملەكەت جاستاردى قوعامداعى جاڭا وزگەرىستەر مەن ءوز حالقىنىڭ تاريحى، داستۇرلەرى مەن تىرشىلىك ەتۋ، ويلاۋ جۇيەسى تۋرالى رۋحاني نەگىزىن دامىتا وتىرىپ، ءبىلىم مەڭگەرۋگە، ەڭبەك ەتۋگە ۇيرەتۋى قاجەت.

ن. نازاربايەۆ «قازاقستان الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» باعدارلاماسى اياسىندا جاساعان تاپسىرمالارىندا حالىقتىڭ ءومىرىن قولايلى ەتۋىنە تۇسىنىكتى قولجەتىمدى بولۋىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، الەۋمەتتىك ەڭبەك قاتىناستارىمەن ءتيىمدى مودەلدەرىن قالىپتاستىرۋ كەرەك دەلىنگەن.

 قولونەرگە بەيىمدەلۋدە ساباقتاردا ءبىز بىرلەسىپ توپتىق جانە جەكەدە جۇمىس جاسايمىز. بۇل دەگەن ءبىز سياقتى وقۋشىلاردىڭ ەڭبەككە دەگەن سانالى كوزقاراسىن وزگەرتەدى.

قولونەرگە باۋلۋدا بىزدەردىڭ قازاقتىڭ ۇلتتىق ويۋ-ورنەكتەردى  ويۋ، ولاردى باستىرمالاۋ، توقىما مەن كەستە توقۋ سياقتى بىرنەشە جۇمىستاردى اتقارامىز. ۇستازىمىز ءاربىر جۇمىس بارىسىندا ءبىزدىڭ بويىمىزدان شىدامدىلىق پەن ۇقىپتىلىقتى، ساۋساقتارىنىڭ يكەمدىلىگى مەن شاپشاڭ بىتىرۋگە دەگەن قۇلشىنىستار سياقتى ارەكەتتەردىڭ ۇنەمى بولۋىن ەسكەرتىپ وتىرادى. سوندىقتان بولار ءوز ىسىمىزگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمىز ويانىپ، ءوز ىسىمىزگە ماقتانىشپەن قارايمىز. وز-وزىمىزگە  دەگەن سەنىمدىلىك پايدا بولادى.

وسىنداي سەنىمىدىلىكتىڭ ارقاسىندا قولونەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىمىزدى ارتتىرىپ، حالىق ونەرىن ناسيحاتتاپ، ونى ءتۇرلى قيالمەن جاڭارتىپ، قولونەر بۇيىمدارىنىڭ ساپاسىن ارتتىرا بەرۋ اسا يگىلىكتى ءىس. ويتكەنى قازاقتىڭ قولونەرى ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزدىڭ قۇرامداس بولىگى. ونى دامىتا وتىرىپ، ءاربىر ادامنىڭ ءوزىنىڭ قابىلەتىنە قاراي قولونەرگە بەيىمدەۋدىڭ، ىسكە يكەمدەۋدىڭ ماڭىزى دا زور. بۇل دەگەن بىزدەردىڭ جاڭا ومىرگە بەيىمدەلىپ، ماماندىقتى مەڭگەرۋدىڭ العى باستاماسى بولاتىنى انىق.

---