قىسقى كەش
قىس تۇسەردىڭ الدىندا سالىنعان جاڭا قورا ۇلكەن ءدوڭنىڭ ۇستىندە. ويداعى اۋىل ورتالىعى بۇل جەردەن الاقانداعىداي انىق كورىنەدى. مال قورانىڭ تۇنگى كۇزەتشىسى جولباي كۇندەگى ادەتىنشە قارا سەڭسەڭ ىشىككە ورانىپ، قورانىڭ اۋىز جاعىنداعى شوپكە بەلۋارىنان كىرىپ وتىر. بۇل — جيىرما بەسكە شىققان، ۇزىن بويلى، سىعىرايعان شەگىر كوزدى دەلديگەن جالپاق تاناۋ، ارىق سارى جىگىت. سۋىق قارىعان ءجۇزى شىمشىپ تاستاعانداي قىپ-قىزىل. سۇر ءشوپتىڭ قۇرعاق ءيىسىن تاناۋىن دەلديتە ءتۇسىپ قۇشىرلانا جۇتادى. اۋىق-اۋىق ەرمەننىڭ اششى كەرمەگىنەن پىسقىرا تۇشكىرىنىپ قويادى.
ءشوپ ءيىسى جالعىز جولبايعا ەمەس، بۇكىل اۋىلعا كانىكتى.
قىستىڭ قاقاعان سۋىعىندا قورا توبەسىندە كوك جاۋقازىن ءشوپ كەزدى تارتىپ، ىستىق جازدى، كەڭ دالاداعى جايقالعان جاسىل شالعىندى ەسكە تۇسىرەدى. اسىرەسە، شىعىس جاقتان ايازدى ىزعىرىق سوققان كۇندەرى كەپكەن ءشوپتىڭ قۇرعاق ءيىسى بۇكىل اۋىلدى ماناۋراتادى. اركىمدەر-اق جاز ەركەنى اڭسايدى. مال اتاۋلى قورا جاققا قاراپ تۇمسىعىن كوتەرىپ، ۇزاق تۋرادى.
انە، وتقا تاستاعان باقىرداي زورىعا قىزارىپ كۇن ۇياسىنا قوندى. كۇنباتىس كوپكە دەيىن-اق كورپەلى جەر ۇستىنە ەرەكشە قويۋ قىزىل رەڭ بەرىپ، سازارىپ الادى. تىمىرسىق اياز ۋىسىنا قىسىپ قۋسىرا تۇسەدى. اۋىل ۇيلەرىنىڭ مۇرجالارىنان جارىسا شىققان تۇتىندەر، ىمىرتتا جۇننەن ەسكەن سىرىقتاي بوپ بيىكتەپ تىكە كوتەرىلدى.
قوراعا جاپسارلاس كۇزەتشى بۋدكاسى بار. ءبىراق جولباي وعان كىرمەيدى، ساقىلداعان سۋىقتا، بەلۋارىنان شوپكە كىرىپ سىرتتا وتىرعاندى جاقسى كورەدى. ەكى كوزى ىلعي دا مىنا ءبىر شەتكەرەك تۇرعان ءۇيدىڭ تۇتىنىندە. باسقا ۇيلەردىكىنەن گورى بۇرقىراپ قويۋ بوپ شىعادى. سونىڭ وزىندە دە سىر بار ءتارىزدى. «بۇل ءۇي كومىردى دە، اعاش وتىندى دا ءتۇسىرىپ الىپ ەدى عوي، نەگە جاقپايدى»،— دەپ تاڭدانادى جولباي.
ول ءاسيلانىڭ ءۇيى. ءقازىر ءۇي يەلەرى سىرتتا، مالدارىن رەتتەپ ءجۇر. ەندى ءبىرازدان كەيىن شام جاعىلادى، تەرەزەنىڭ پەردەسى تۇسىرىلەدى. جولباي تەرەزە پەردەلەردى شەشەسى ەمەس، ءاسيلانىڭ ءوزى تۇسىرەتىنىنە دە ەش كۇماندانبايدى. ونان سوڭ ۇزاق ءتۇن بويىنا ولاردىڭ شامى سونبەيدى.
سۋىقتا، سۇرلەنگەن قۇرعاق ءشوپتىڭ ۇستىندە وتىرىپ، سول تەرەزەدەن تۇسكەن سولعىن ساۋلەگە، ءۇي ىشىندەگى اندا-ساندا قاراڭداعان كولەڭكەگە جولباي تالماي قارايدى. ۇزاق تۇندە ءوزىنىڭ جالعىزدىعىن دا ۇمىتادى. ءوز قيالىندا اسيلامەن سويلەسىپ، بىرگە وتىرعانداي بولادى. ءاسيلانىڭ بالاسىنىڭ استىن قۇرعاتۋعا، ەمىزۋگە تۇرعان مەرزىمدەرىن ويشا توپشىلايدى.
***
مىنە، عاجاپ... جولباي ءوز كوزىنە سەنەرىن دە، سەنبەسىن دە بىلمەدى. ءاسيلانىڭ ۇيىنەن قوراعا قاراي بىرەۋ شىقتى. اسىعا باسىپ، جولسىزبەن ومبىلاپ تۋرا تارتىپ كەلەدى. شىنىمەن سونىڭ ءوزى مە؟ وسىنداي ءبىر ءساتتى، جولباي ۇزاق تۇندەر بويى تالاي ارمان ەتكەن. «مەن ءوستىپ وتىرعاندا ءاسيلا شىعا كەلسەشى» دەپ تىلەيتىن. ءدال ءقازىر قاتتى ابىرجىدى. جۇرەگى دۇرسىلدەپ، الىپ ۇشىپ، ورنىنان اتىپ تۇردى. نە ىستەرىن بىلمەي، تىقىرشىپ، ارى-بەرى جۇرە باستادى. سىرت كوزدەن قىمسىنعانداي جان-جاعىنا قاراپ قويادى. اپاق-ساپاقتا جاقىن ماڭنان ەشكىم كورىنەر ەمەس. تەك، ورتالىقتاعى كلۋب الدىندا ىعى-جىعى جۇرگەندەر كوزگە تۇسەدى. شەتكى، كىشكەنە كوشە جاقتان قوسىلىپ سالعان قىزدار ءانى ەستىلەدى. اقىرىن ايتسا دا ايازدى اۋادا ولاردىڭ ىشتەرىنە تارتقان دەمدەرىنە دەيىن، ۇندەرىندەگى بولىمسىز كۇرسىنىسكە دەيىن انىق ەستىلىپ تۇر.
كۇندە-كۇندە كەزدەسەمىز وسىلاي
سىر ايتىسىپ، تانىسپاعان دوسىم-اي...
ەكى يىنىنەن ەنتىگە دەم العان ءاسيلا دا جەتتى.
— جاقسى ما، جولباي،— دەدى سىبىرلاي امانداسىپ.
ءاسيلا — سۇڭعاق بويلى، سۇلۋ تۇلعالى جاپ-جاس كەلىنشەك. سوڭعى كەزدەردە ەداۋىر جۇدەپتى. جولباي مۇنى بىردەن بايقادى. اشاڭ ءجۇزى بوپ-بوز كورىندى. جاۋدىراعان بوتا كوزدەر شارشاعانداي جابىرقاۋ تارتىپ، جاسقانا قارايدى. «ارينە، كۇيەۋىنەن اجىراسۋ وڭاي تيمەگەن عوي،— دەپ ويلادى جولباي.— دەگەنمەن دە، بوسانعاننان بەرى اجارى بۇرىنعىدان دا سۇلۋلانا تۇسكەن بە، قالاي؟»
ءاسيلانىڭ قولىندا ءجىبى بار. ۇستىندە — سوناۋ جىلدارى، ورتا مەكتەپتى بىتىرگەندەگى شولاق پليۋش پالتوسى. ارينە، ءقازىر مۇنى ءاسيلا ءۇي شارۋاسىنا كيەدى. كلاسقا العاش وسى پالتونى كيىپ كەلگەن كۇنى، جولباي وعان قايتا-قايتا بۇرىلىپ قاراعىشتاي بەرگەنى ءۇشىن، ءبىر ساباقتان قۋىلىپ شىققان-دى. شىركىن، ول كەزدە ءاسيلا قانداي اسەم ەدى. كوپ بوزبالالاردىڭ وزىنە ىنتىزار ەكەنىن جاقسى بىلەتىن. سوندىقتان ولارعا ەرنىن شۇيىرە قاراپ، ءجونى كەلگەندە مازاق ەتىپ كەتۋشى ەدى. جولباي دا وعان كەزدەسكەن سايىن تەلمىرە قارايتىن. سوندايدا ءاسيلا قاساقانا كوزىن قىسىپ قالىپ، مۇنى قۇلاعىنا دەيىن قىزارتىپ ۇيالتاتىن دا، ونىسىنا ءوزى ءماز بولاتىن. قانداي تاكاپپار، مەنمەن ەدى ول كەزدە. سول ءاسيلا، مىنە ءقازىر قانداي بولعان. جۇپ-جۋاس بوپ مۇڭايىپ الدىندا تۇر.
— ازىراق ءشوپ بەرشى؟ — دەيدى.
جولباي اۋەلدە ونىڭ ءشوپ سۇراعانىنا تاڭ قالعان. ويتكەنى، ءاسيلانىڭ ۇيىندە، توڭىرەگىن تىكەنەك سىممەن قورشاعان، كىشىگىرىم ماياداي ءشوپ تۇر. ءاسيلا دا جىگىت ويىن بىردەن سەزگەن.
— ول ءشوپ بىزدىكى ەمەس. جۇنىستىكى... ءوزى جيعان،— دەدى ءسوزىنىڭ سوڭىن جۇتا سويلەپ.
«جارايسىڭ، ءاسيلا. كەرەگى جوق، سونىڭ جيعان ءشوبىنىڭ،— دەپ جولباي كەلىنشەككە ىشتەي ريزا بوپ قالدى.— باسە، سەنىڭ وسىنداي مىنەزىڭ بار ەدى عوي».
— مەن بەرەرمىن-اۋ، ءبىراق ءبىر ارقا ءشوپ نە بولادى؟ — دەدى ونان سوڭ ءوزى.
— تاعىسىن تاعى كورەرمىن،— دەدى كۇلىمسىرەگەن ءاسيلا.— پرەدسەداتەلدەن ءشوپ سۇراۋعا ۇيات، ءتىپتى. بۇكىل جىل بويىنا كولحوز جۇمىسىنا قول ۇشىن تيگىزبەگەنىمدى ءوزىڭ بىلەسىڭ عوي.
— سول دا ءسوز بولىپ پا. بيىل ىستەمەسەڭ، بۇرىن ىستەگەنسىڭ. جازعا تاعى جۇمىسقا شىعاسىڭ. پرەدسەداتەل جاقسى ادام، سۇراساڭ، بىرەر شانا ءشوپتى ءتۇسىرتىپ بەرەدى.
— سوندا دا بولسا ءبىر ءتۇرلى، ىڭعايسىز.
— ءاي، قايران ءاسيلاش-اي...— دەدى وعان ەلجىرەي قاراعان جولباي وكىنىش تولى كۇرسىنگەن ۇنمەن.— سەن عوي وسى كۇنى ۇيدەن شىعۋدى دا ىڭعايسىز كورەسىڭ. بىلەمىن، بىلەمىن، ەلدىڭ سوزىنەن قورقاسىڭ. ءبىراق بولار ءىس بولدى ەمەس پە. مۇمكىن ول كىنالى شىعار، مۇمكىن سەن كىنالى شىعارسىڭ. ءدام-تۇزدارىڭ جاراسپاعان ەكەن، وندا تۇرعان نە بار...
جولباي سويلەپ ءجۇرىپ، الگىندە ءوزى بەلۋاردان كىرىپ وتىرعان ءشوپتىڭ تەڭ جارىمىن ءاسيلانىڭ جىبىنە بۋا باستادى. الاقانىنا تۇكىرىپ قويىپ، ايازدا تەمىر شىبىقتاي بوپ سىرەسكەن ءجىپتى ىلمەكتەپ شالىپ تارتا بەردى دە، كەنەت ۇمىت ءبىر نارسە ەسىنە تۇسكەندەي بوگەلىپ، ءسال ويلانىپ قالدى:
— ءبىر كلاستا وقىعان جولداس ەدىك قوي. ايتشى شىنىڭدى، ءاسيلا،— دەدى ونان سوڭ.
— نە ايتام؟
— نەگە اجىراستىڭدار؟ سەن اۋەلى ونى ءسۇيىپ ەدىڭ عوي.
— ءيا، ءسۇيدىم.
— ەندەشە نەگە كەلىسپەدىڭدەر، الدە سەنى رەنجىتتى مە؟:
— جوق. مەنىڭ ماڭدايىمنان شەرتكەن ەمەس. مەنىڭ تابانىما باتقان شوڭگەنى، ماڭدايىما باتسىن دەيتىن ءارقاشان.
— ەندى نە بولدى؟
— قىزىقسىڭ سەن، جولباي،— دەدى وزىنە عانا ءتان ويناقىلىقپەن جىميا كۇلگەن ءاسيلا،— سول اناۋ جىلعى مەكتەپتەگى قالپىڭنان ءبىر وزگەرسەڭشى. ءبىر نارسەنى قازبالاپ سۇراي بەرۋشى ەدىڭ. مۇنداي جاعدايدى ءبىر سوزبەن ايتۋعا بولا ما ەكەن. ءاي، جولباي.. قولىڭ ءۇسىدى عوي، ونان دا كوپ سويلەگەنشە كيسەڭشى قولعابىڭدى.
قولى توڭسا دا جولباي سىر بەرمەي، الاقانىنا تاعى تۇكىرىپ قويدى.
— ءتايىرى، وسى دا سۋىق بولىپ پا،— دەدى ماقتانعىسى كەلىپ.
شىرەنە تارتىپ قالعان كەزدە ءجىپ ءۇزىلىپ كەتتى.
— قاپ!..
ءوز كۇشىنە ريزا بولعان جولباي ءجىپتى جالعاپ، ءشوپتى قايتا بۋا باستادى.
— ءجۇنىس جاقسى جىگىت ەدى عوي،— دەدى ونان كەيىن وزىنە-وزى سويلەگەندەي.
ءاسيلا بۇل جولى ەستىمەگەن ادامشا تەرىس بۇرىلىپ كەتتى.
...ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، بۇكىل كلاسس بولىپ كولحوزدا قالدى. ءاسيلا قىزداردان قۇرىلعان جۇگەرىشىلەر زۆەنوسىنا باستىق بولدى. جولباي مال باعۋعا شىققان. ەكەۋى وتە سيرەك كەزدەسەتىن ەدى.
وسىدان ەكى جىل بۇرىن، كۇزدە جولباي ءاسيلانىڭ كۇيەۋگە شىققانىن ەستىدى. كۇيەۋى — اۋىلداعى ماي زاۆودىنىڭ ماستەرى، كەسپەلتەك كەلگەن ءجۇنىس دەيتىن قارا جىگىت ەدى. ول وتە وتكىر بولاتىن. ەكى-ۇش ادامنىڭ باسى قوسىلعان جەردە ءجۇنىس قايراتتى قارا شاشىن ارتىنا قاراي شۇلعىپ تاستاپ:
— كەۋدەمدە شىبىنىم باردا مەنەن ەشكىم وزبايدى،— دەپ كوكىرەگىن سوعاتىن.
شىنىندا دا ءجۇنىس وتە تابىسكەر ەدى. بىردى-بىرگە سوعىپ ءجۇرىپ تاپقان اقشاسى قالتاسىندا بۋدا-بۋدا بوپ جۇرەتىن. ۇيلەنگەن سوڭ ءبىر ايدان كەيىن، ول ءاسيلانى كولحوز جۇمىسىنا جىبەرمەي قويدى. ولاردىڭ قالاي تۇراتىنىن ەشكىم بىلمەيتىن. وسىدان بىرەر اي بۇرىن كۇتپەگەن جەردەن ءاسيلا ارنايى اۋدانعا بارىپ كۇيەۋىنەن اجىراساتىندىعى تۋرالى ارىز بەرگەندە بۇكىل اۋىلدا بۇعان تاڭدانباعان جان بولمادى.
جولباي ءجىپتى تاعى ءۇزىپ الدى. ءجىپ ءۇشىنشى رەت ۇزىلگەندە ءاسيلا:
— قوي، جولباي. باسقا ءبىر مىقتىراق ارقان اكەلمەسەم، مىنا ءجىپ سەنىڭ كۇشىڭە شىدامادى عوي،— دەدى كۇلىپ.
— ۇنىندە مىسقىل بار ەدى. جىگىت ابىرجىپ قالدى. ءاسيلا ۇزىك-ۇزىك ءجىبىن شۋماقتاپ جيناپ الىپ، كەلگەن ىزىمەن كەتىپ بارا جاتتى.
— ءاسيلا، ءاسيلا-ا...— دەدى دەگبىرى قاشقان جىگىت.
كەلىنشەك بۇرىلعان جوق. جولباي ءۇيىلىپ تۇرعان ءشوپتى تەۋىپ قاپ شاشىپ جىبەردى دە، ىزالانىپ وتىرا كەتتى. باتىس جاق ءالى دە كۇرەڭ قوشقىلدانىپ تۇر. اسپانداعى جۇلدىزدار ىشەك-سىلەسى قاتىپ مازاقتاپ كۇلگەندەي جارقىرايدى...
***
انە، سىقىر-سىقىر باسىپ تاعى ەكەۋ كەلە جاتىر. بىرەۋىنىڭ جەتەكتەگەن اتى بار. قىناما بەلدى، قارا تون كيگەنىن جولباي انىق تانىدى. كولحوز پرەدسەداتەلى. ولار تاياپ كەلدى. پرەدسەداتەلدىڭ قياقتاي مۇرتىنا قىراۋ تۇرىپ، اپپاق بوپ كەتىپتى.
— ءيا، جولباي، توڭاتىن ەمەسسىڭ بە؟ – دەدى قول الىسىپ امانداسقان سوڭ: - مىنا كىسى كورشى كولحوزدىڭ پرەدسەداتەلى، - دەپ جانىنداعى ادامدى تانىستىردى. – سەن الماي قويار دەپ ءوزىم كەلدىم، مىنا اتتى بۇگىنشە قورانىڭ جايلى جەرىنە بايلا. بايقا، ءبىزدىڭ تۇلپارلار تەۋىپ تاستاپ جۇرمەسىن، قوناق قوي، ۇيات بولار، - دەپ كۇلىپ قويدى. سىرت جۇرتتىڭ الدىندا ءوستىپ ەسىپ سويلەگەندى ۇناتاتىن ادام.
جولباي قوناقتىڭ اتىن ىشكە كىرگىزىپ بايلاپ شىققانشا، پرەدسەداتەلدەر قورانى ءسوز ەتىپ اينالا قاراپ شىقتى.
— سەنىڭ وتىراتىن ءۇيىڭ قالاي، جىلى ما؟ كانە، اششى؟ – دەدى پرەدسەداتەل.
جولباي قورانىڭ وڭ جاق ىرگەسىنەن جاپسىرىلا جاسالعان، اعاش بۋدكانىڭ ەسىگىن اشقان. ىشتەگى ىستىق جالىن سىرتقا بۇرق ەتە قالدى. قىزعان تەمىردىڭ، كۇيگەن كىرپىشتىڭ، قاراعايدىڭ قوسىلا شىققان يىستەرى تاناۋدى جارعانداي.
— پاح! پاح! مىناۋ ءتىپتى ءبىر قولايلى جاسالعان نارسە، كوردىڭىز بە؟ كورىڭىز، كورىڭىز،— دەپ پرەدسەداتەل قوناقتى ىشكە كىرگىزدى.— ءبىزدىڭ قۇرىلىسشىلارىمىز دا مىقتى-اۋ، كوردىڭىز بە، ەشبىر سىلاقسىز اعاشتاردى قالاي قيۋلاستىرعان. مىنا پەش تە ناعىز شەبەردىڭ ءىسى ەمەس پە. سىزدەردە مۇنداي ادامدار بار دەيسىز بە...
سىرتتان سۋىت ءجۇرىپ كەلگەن شانالاردىڭ شيقىلى ەستىلدى.
— انە، قاراويعا كەتكەندەر دە كەلدى. ءجۇر، جولباي، ولار توڭىپ كەلگەن شىعار.
ءۇستى-باستارى اق قىراۋ شوپشىلەر شانالارىن قورا الدىنا قاتارلاستىرا توقتادى. ەنتىگە دەمىككەن اتتاردىڭ تەك قۇلاق تۇپتەرى، قوس بۇيىرلەرى عانا، بۋسانىپ تۇر اۋىزدىقتارىن قارشىلداتا شايناپ، پىسقىرىنىپ قويادى.
— اقساقال، مەن سىزدەن ءبىر شانا ءشوپ سۇرايىن دەپ ەدىم،— دەدى جولباي پرەدسەداتەلگە وڭاشالاپ.— ءوزىم ءۇشىن ەمەس... وسى اۋىلداعى ءبىر...
— ول كىم؟
پرەدسەداتەل مۇنىڭ كىبىرتىكتەگەن كەيپىن جاقتىرماي قاباعىن ءتۇيدى. جولباي ءاسيلانىڭ ۇيىنە قاراي جالتاقتاي بەرگەن.
— ءا-ا... قالاي ەسىمدە بولماعان وسى ۋاقىتقا دەيىن،— دەپ پرەدسەداتەل دە ويلانىپ قالدى.— كىم ەدى، الگى كۇيەۋىنىڭ اتى؟.. ءوزى پيعىلى جامان جىگىت ەدى. ءاسيلانىڭ ايرىلىسقانى دۇرىس بولدى. ءاسيلا كولحوز مۇشەسى عوي. مانار، ءاي، مانار! سەن ءشوبىڭدى اناۋ ءاسيلانىڭ ۇيىنە اپارىپ ءتۇسىرشى. بايقا، قالاي بولسا سولاي شاشىپ تاستاي سالماي، قوراسىنىڭ توبەسىنە دۇرىستاپ شىعارىپ بەر. بار، سەن كومەكتەسىپ جىبەر، جولباي... وي، مىنا سۋىقتى-اي! جۇلىنۋىن! ءاي، جىگىتتەر توڭعاندارىڭ انا جولبايدىڭ ۇيىنە كىرىپ، جىلىنىپ الىڭدار...
پرەدسەداتەل قوناعىن ەرتىپ اۋىلعا قاراي كەتتى. ىمىرتتا، اق قاردىڭ ۇستىندە ەكى ادام كوپكە دەيىن قاراڭداپ بارا جاتتى. ال اياقتارىنىڭ شيقىلى پرەدسەداتەلدىڭ ءۇيىنىڭ ەسىگىن سىقىرلاتىپ اشقانشا، انىق ەستىلىپ تۇردى.
جىگىتتەر اشالارىن شوپكە بويلاتا سۇعىپ، ءىلىپ اپ قورانىڭ ۇستىنە لاقتىرىپ جاتىر. بۇگىنگى ءشوپتىڭ ءيىسى تىپتەن وزگەشە، كەپكەن قاۋىندى ەسكە سالادى...
***
ءاسيلا سىرتتا ءجۇر ەكەن.
— قايدا تۇسىرەمىز، ايت تەز؟ – دەپ داۋرىعىپ تۇر جولباي. كۇتپەگەن جەردەن ءبىر شانا ءشوپتىڭ كەلگەنىنە تاڭدانعان ءاسيلا:
— مەن سەنەن ءبىر ارقا عانا سۇراپ ەدىم عوي، - دەدى.
داۋسىندا: «مەنى سەن ەسىركەمەي-اق قوي، ءشوبىڭنىڭ كەرەگى جوق»،— دەگەن نارازىلىق بار ەدى.
— ە، كوپ بولار دەيسىڭ بە؟
— جوق، جولباي. جەتىم-جەسىر دەپ مۇسىركەپ اكەلگەن بولارسىڭ.
جولباي نە دەرىن بىلمەي توسىلىپ قالدى. ءاسيلانىڭ شىنىمەن رەنجىپ تۇرعانى بەلگىلى ەدى. «مۇنىسى نەسى، الدە ماعان كورسەتكەن قىرى ما» دەپ ءبىر ويلادى.
— مۇسىركەپ تۇرعان ەشكىم جوق. ءوزىمىزدىڭ كولحوزدىڭ مۇشەسى دەپ پرەدسەداتەل جىبەردى،— دەدى ول تۇستا مانار شاڭقىلداي سويلەپ. ءوزى توڭىپ كەلگەندىكتەن ول اشۋلى ەدى.— اتتار بولدىرىپ كەلدى، تەز ايت، قايدا تۇسىرەمىز؟!
ءاسيلا جايلاپ ءجۇرىپ بارىپ شەتكى قورانى نۇسقادى. ەكى جىگىت سىرت كيىمدەرىن شەشىنىپ، شاناداعى ءشوپتى قورانىڭ توبەسىنە لاقتىرۋعا كىرىستى. ەندى ءبىر ساتتە ماڭدايىنىڭ تەرىن سۇرتكەن نازىك مانار، اشاسىنا سۇيەنگەن كۇيى جولبايعا سىبىرلاپ:
— كوردىڭ بە تاكاپپارىن. اياپ، مۇسىركەگەندى جەك كورەدى،— دەپ ريزا كەيىپتە باسىن شايقاپ قويدى.
ارت جاقتان تاياعى «حرۋۋ-حرۋۋ» دەپ ماناردىڭ شەشەسى — قانيپا كەمپىر دە كەلگەن.
— مانار، ا مانار! — دەدى قاتۋلى ۇنمەن.— سەن بە، سەن وڭباسسىڭ. بۇل ۇيگە سەنەن وزگە ادام نەگە تۇسىرمەيدى ءشوپتى، سەن نەگە تۇسىرەسىڭ؟..
— اپا-اۋ، ءوشىر ءۇنىڭدى، نە ايتىپ تۇرسىڭ، ۇيات ەمەس پە...
— ءجا، ءجا، سەن نە ءبىلۋشى ەڭ. ەل وسەگى...
— شەشە، قايتىڭىز ۇيگە. بالاڭىز ءقازىر بارادى،— دەدى كەمپىر سوزىنە ىزا بولعان جولباي.
تاناۋدى قۋسىرىپ ساقىلداعان سارى اياز جىگىتتەردىڭ قاپەرىنە دە كىرەر ەمەس. ءاسيلا بۇلارعا سىلەيە قاراپ سول ءبىر ورنىندا تۇر. قانيپا مەن بالاسىنىڭ سوزدەرىن ەستىسە دە ەستىمەگەندەي. شىركىن، ول ءوستىپ كوز ايىرماي ءومىر بويى قاراپ تۇرسا عوي، جولباي اشانى بويلاتا سۇعىپ، ءشوپ تۇسىرۋدەن جالىقپاس ەدى-اۋ.
اپ-ساتتە ءشوپ ءتۇسىرىلىپ بولدى. مانار شاناسىن ايداپ كەتىپ قالدى. جولباي ءۇستى-باسىنا جابىسقان شوپتەردى تازالاعان بوپ ءبىراز تۇردى.
— مەن سەنى رەنجىتەيىن دەگەن جوق ەدىم. جاي جولداستىق قامقورلىقتى «اياپ، مۇسىركەۋ» دەپ تۇسىنسەڭ ءوزىڭ ءبىل،— دەدى ول الدەن سوڭ مىڭگىرلەپ.— سەندەردە وتىن دا جوق قوي. ءجۇنىستىڭ كۇزدە تۇسىرگەن كومىرىن جاقپاي، ءشوپ ساعىرىن، سابان جاعىپ وتىرسىڭدار، بىلمەيدى دەيسىڭ بە... كىشكەنە بالا سالقىن ۇيدە اۋىرسا قايتەسىڭ. ءما، مىنا اعاش وتىندى ال، ەندىگى قىسقا دەيىن قارىزعا بەرەمىن.
ءسوزىنىڭ سوڭىن ازىلگە بۇرعان جولباي، شەتتە جاتقان تولى قاپ بۇتالعان اعاشتى ساۋ ەتكىزىپ توگە سالدى.
— جولباي-اۋ، ءوزىڭ توڭاسىڭ عوي،— دەدى ءاسيلا.
داۋسى دىرىلدەپ ارەڭ شىقتى.
— مەن ءبارىبىر جىلىنىپ جۇرگەن جوقپىن. مەنىڭ پەشىم سەندەردىڭ تەرەزەلەرىڭ...
جولباي كوڭىلىندەگى شىنىن ايتسا دا، ازىلدەمەك بولعان. ءبىراق ءاسيلانىڭ كوزىنە كوزى تۇسكەندە، قاتتى ىركىلىپ قالدى. كەلىنشەك كوزىندە جاس تىعىلىپ تۇر ەدى.
ءاسيلا تەرىس بۇرىلىپ كەتتى. سالدەن كەيىن جالت ەتىپ قايتا قاراعاندا كەسكىنى ءبىر ءتۇرلى جارقىن ەدى.
— تەر قاتادى، تەز ىشىگىڭدى كي،— دەدى ول.
داۋسى ءوزىمسىنىپ كوڭىلدى شىقتى. ءوزى ۇلكەن ىشىكتى ازەر دەگەندە كوتەرىپ، جولبايدىڭ يىعىنا جاپتى.
— ساعان قانداي العىس ايتارىمدى بىلمەيمىن، ءتىپتى.
— ءبىر رەت سۇيگىز،— دەدى قۋلانا كۇلگەن جولباي.
باتىلى جەتىپ قالاي ايتقانىن ءوزى دە سەزبەي قالدى.
— جانىڭا جاقپايدى ەكەن.
ەندى بىردە ەكەۋى دە بىر-بىرىنە قارسى كەلىپ، تۋرا قاراپ تۇرىپ قالعان. كۇلكىدەن ەكەۋى دە تىيىلعان.
— ءاسيلا، اندا-ساندا ۇيلەرىڭە كەلىپ تۇرايىن با؟ — دەدى جولباي جالىنعانداي بوپ.
— نەمەنەگە كەلەسىڭ. ءاي-اي، جولباي-اي، اۋىل تولى قىزدار جۇرگەندە مەنى نە قىلاسىڭ. مەن ايەلمىن عوي، بالام بار عوي،— دەدى ءاسيلا كۇرسىنە تۇرىپ.— انە تىڭداشى، سەنى شاقىرادى.
ايازدى اۋادا باعاناعى ەكى قىزدىڭ قوسىلىپ سالعان ءانى تاعى دا ەستىلدى. كلۋبتان قايتقان بەتتەرى بولۋ كەرەك.
كۇندە-كۇندە كەزدەسەمىز وسىلاي،
سىر ايتىسىپ، تانىسپاعان دوسىم-اي...
— بار، سەنى شاقىرادى.
— ءاسيلا، مەن سەنى عانا سۇيەمىن عوي.
— ەندى قايت دەيسىڭ، سۇيە بەر...
— ءاسيلا مەنىڭ تابىسىم جۇنىستەن كەم بولمايدى. نە كەرەكتىڭ ءبارىن تابامىن. جاڭا ءۇي سالامىز، مال-جانىمىز...— دەپ جولباي شۇبىرتا جونەلگەن.
— ءاي، جولباي، وسى سوزدەردى مەن سەنەن ەستىپ تۇرمىن با؟! — دەپ ءاسيلا كەيىس ۇنمەن ونى تىيىپ تاستادى.— جوق، جولباي ولاي دەمەشى. الگىندە ءوزىڭ نەگە ايىرىلىسقانىمدى سۇراپ ەدىڭ عوي، مىنە، وسىنىسى ءۇشىن... ونىڭ پىسىقتىعى مەنىڭ نامىسىما تيەتىن. ەندى ءتۇسىندىڭ بە؟
ءاسيلا ۇيىنە كىرۋگە بەتتەدى، جولباي ونىڭ سوڭىنان ەرە ءجۇرىپ، تابالدىرىققا دەيىن باردى.
— جولباي-اي، مەنى قايتەسىڭ اۋرەلەپ.
ءاسيلا ەسىكتى جاپپاق بولعان، جىگىت جىبەرمەي ۇستاپ قالدى. ءاسيلا:
— اينالايىن، جىبەرسەڭشى. اپام ۇرسادى عوي،— دەدى جالىنىشتى سىبىرمەن.— جىبەرشى ەسىكتى... كانە، ماڭدايىڭدى اكەلشى.
ول جولبايدىڭ ماڭدايىنان ءسۇيدى. ەسىك جابىلعان. جىگىت قوراعا قاراي ءجۇردى. ماڭدايىندا تىزىلداپ ىستىق ءبىر تاپ قالدى. قورا الدىنداعى شوپكە كەپ، بەلۋارىنان كىرىپ وتىردى. ەكى كوزى پەردەسى تۇسىرىلمەگەن تەرەزەدە. ال ودان ارىدە ساقىلداعان ايازدى تۇندە جارقىراعان اۋىل وتتارى: «شىركىن، تاماشا عوي ءبىزدىڭ اۋىل...»
You Might Also Like
-
«سپام» ءسوزىن بۇگىن عالامتوردىڭ كەز كەلگەن قولدانۋشىسى بىلەدى. تەك ءبىلىپ قانا قويماي، ونى ءوزىنىڭ ەلەكتروندىق جاشىگىنەن ءجيى كورەدى. ءبىراق كوبى «سپام» ءسوزى بۇرىن عالامتورمەن دە...
-
ديابەتتىك اياق سيندرومى — قانتتى ديابەتتىڭ وتە اۋىر اسقىنۋلارىنىڭ ءبىرى. بۇل جاعدايدا ويىق جارا، ىرىڭدى-نەكروزدى ۇدەرىستەر، اياقتىڭ ءشىرۋى (گانگرەنا) داميدى. ادام ءوزىن-وزى كۇتۋ داعدىسىنان ايىرىلا...
