قىزىل كىتاپقا ەنگەن “قىزعالداعىمىز” قورعالىپ ءجۇر مە؟
قىزىل كىتاپ — حالىقارالىق دارەجەدەگى قۇجاتتاردىڭ ءبىرى. قىزىل كىتاپقا سيرەك كەزدەسەتىن، جىلدان-جىلعا سانى ازايىپ بارا جاتقان، ەرەكشە قورعاۋدى قاجەت ەتەتىن جانۋارلار مەن وسىمدىكتەر ەنگىزىلەدى. وسىعان بايلانىستى جاڭا سۇراق تۋىندايدى. قىزىل كىتاپقا ەنگەن وسىمدىكتەر ءوز دەڭگەيىندە قورعالىپ ءجۇر مە؟ بۇل سۇراققا تولىق جاۋاپ بەرەيىك. ادامدار مىڭداعان جىلدار بويى وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار الەمىن پايدالانىپ كەلدى، سونىمەن بىرگە تابيعاتتى وزگەرتۋ ارقىلى وسىمدىكتەردىڭ كوپتەگەن تۇرلەرىن جويدى. تابيعاتقا انتروپوگەندى (ادام ارەكەتىنەن پايدا بولعان) ىقپال ەتۋدىڭ اسەرىنەن وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ جويىلۋ پروسەسى باستالدى. مىسال رەتىندە قازاقستاندا وسەتىن قىزعالداقتى كەلتىرسەك. كوپ ادامدار ونى ءسان رەتىندە قولدانادى. ءبىراق تا ونى جۇلعانى ءۇشىن بەلگىلى ايىپپۇل تولەنەدى. بۇل شارالار وسىمدىكتەردىڭ ازايۋ دارەجەسىنىڭ جويىلۋىنا بىردە-بىر اسەرىن تيگىزبەيدى. ادامدار ءبارىبىر دە ءبىر جولىن تاۋىپ، قىزعالداقتى جۇلادى. سوندىقتان دا ولاردىڭ سانى ازايىپ بارا جاتىر. ءبىراق تا قىزعالداقتاردىڭ ازايۋىنىڭ باسقا دا سەبەبى بار. ول ەكولوگياعا بايلانىستى. بيىل قالامىزدا جاۋىن-شاشىن مولشەرى از بولدى. ياعني، كليماتقا بايلانىستى وسىمدىكتەر دە وسپەيدى، ءبىر جاعىنان جەردىڭ قۇنارى بولماعاندىقتان. ەگەر بۇرىندا قىزعالداقتار اسەم بولىپ وسسە ءقازىر سيرەك از بولىپ وسەدى. بۇل ماسەلە كوبىنەسە قىزىلوردا وبلىسىندا كەزدەسەدى. وسىعان بايلانىستى، "قىزعالداق" گ ۇلى ءوز دەڭگەيىندە قورعالىپ جۇرگەن جوق دەگەن شەشىمگە كەلۋگە بولادى.
تۋرەحان قىزى سابيرا
You Might Also Like
-
قىزىل كىتاپ — حالىقارالىق تابيعات قورعاۋ وداعىنىڭ “قىزىل كىتاپ” — حالىقارالىق دارەجەدەگى قۇجاتتتاردىڭ ءبىرى. قىزىل كىتاپقا سيرەك كەزدەسەتىن، جىلدان جىلعا ازايىپ نە جويىل...
-
قىزىل كىتاپ — بۇل قاۋىپ-قاتەر دابىلى. ءتۇردىڭ بۇل كىتاپقا ەنگىزىلۋى، وعان ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ كەرەك ەكەندىگىن بىلدىرەدى، كوبىنە ارنايى قورعاۋ شارالارى قاجەت، ايتپەسە ءتۇردىڭ مۇلدەم جوعالىپ كەتۋى ...
