"اكە مەن بالا" ىبىراي التىنسارين
تاقىرىبى: "اكە مەن بالا" ى. التىنسارين.
ماقساتى: قازاقتان شىققان تۇڭعىش پەداگوگ ى. التىنسارين ءومىرى جونە ونىڭ شىعارماشىلىعى بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ. تىڭداي ءبىلۋ، اڭگىمەلەي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن، داعدىلارىن دامىتۋ. اڭگىمە مەن ەرتەگىنى اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىكتەر: ى. ءالتىنساريننىڭ پورترەتى، سۋرەتتەر.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ.
ساباق بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- سالەمەتسىڭدەر مە بالالار؟
- (بالالار جاۋابى) سالەمەتپىز.
- ءقازىر بىزدە كوركەم ادەبيەت ساباعى. ساباققا قاجەتتى قۇرال – جابدىقتاردى الىپ وقۋشى ەرەجەگە ساي وتىرامىز.
اڭگىمە.
اكە مەن بالا.
ءبىر ادام بالاسىن ەرتىپ، ەگىننەن جاياۋ كەلە جاتسا، جولدا قالعان اتتىڭ ءبىر ەسكى تاعاسىن كورىپ بالاسىنا ايتادى:
- اناۋ تاعانى، بالام، الا ءجۇر، - دەدى.
بالا اكەسىنە:
- سىنىپ قالعان ەسكى تاعانى الىپ نە قىلايىن، - دەدى. اكەسى ۇندەمەدى، تاعانى ءوزى الدى دا، جۇرە بەردى. قالانىڭ شەتىندە تەمىرشى ۇستالار بار ەكەن، سوعان جەتكەن سوڭ اكەسى قايىرىلىپ، ماناعى تاعانى سولارعا ءۇش تيىنعا ساتتى. ودان ءبىراز جەر وتكەن سوڭ، شيە ساتىپ وتىرعانداردان ول ۇش تيىنعا ءبىرتالاي شيە ساتىپ الدى. سونىمەن شيەنى ورامالىنا ءتۇيىپ، شەتىنەن ءوزى ءبىر – بىرلەپ الىپ جەپ، اكەسىنىڭ قولىنان ءبىر شيە جەرگە تۇسەدى. ارتىندا كەلە جاتقان بالا تىم – اق قىزىعىپ كەلەدى ەكەن، جەرگە تۇسكەن شيەنى جالما – جان جەردەن الىپ، اۋزىنا سالدى. ءبىرازدان سوڭ جانە ءبىر شيە، ونان ءبىراز وتكەن سوڭ جانە ءبىر شيە سونىمەن ءار جەردە اكەسىنىڭ قولىنان تۇسكەن شيەنى ونشاقتى رەت ءيىلىپ، جەردەن الىپ جەدى. ەڭ سوڭىندا اكەسى توقتاپ تۇرىپ، بالاسىنا شيەنى ورامالىمەن بەرىپ تۇرىپ ايتادى:
- كوردىڭ بە، مانا تاعانى جامانسىنىپ، جەردەن ءبىر عانا ءيىلىپ كوتەرىپ الۋعا ەرىندىڭ، ەندى سول تاعاعا العان شيەنىڭ جەرگە تۇسكەنىن الامىن دەپ ءبىر ەڭكەيۋدىڭ ورنىنا ون ەڭكەيدىڭ. مۇنان بىلاي ەسىڭدە بولسىن: از جۇمىستى قيىنسىنساڭ – كوپ جۇمىسقا تاپ بولاسىڭ، ازعا قاناعات ەتە بىلمەسەڭ – كوپتەن دە قۇر بولاسىڭ، - دەدى.
سۇراق – جاۋاپ.
- سۋرەتتە كىمدى كورىپ تۇرسىڭدار؟
- سەندەر ىبىراي اتانىڭ قانداي ولەندەرىن، ەرتەگىلەرىن، اڭگىمەلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- بۇگىن ى. ءالتىنساريننىڭ "اكە مەن بالا" اتتى شىعارماسىمەن تانىستىق، نە تۇسىندىڭدەر؟
- بالانىڭ ىستەگەنى دۇرىس پا؟
- نەگە دۇرىس (دۇرىس ەمەس) دەپ ويلايسىڭدار؟
- اكەسى بالاسىنا قانداي سوزدەر ايتتى؟
- بالانىڭ مىنەزى ۇنادى ما؟
- سەندەر اكەلەرىڭنىڭ ءتىلىن الاسىڭدار ما؟
- ەندى سۋرەتكە قاراپ، اڭگىمەنى ەستەرىڭە تۇسىرىڭدەر.
مازمۇنىن ايتۋ.
قورىتىندىلاۋ.
ساباققا جاقسى قاتىسقان بالالاردى اتاپ ءوتىل، ساباقتى اياقتاۋ.
ماقساتى: قازاقتان شىققان تۇڭعىش پەداگوگ ى. التىنسارين ءومىرى جونە ونىڭ شىعارماشىلىعى بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ. تىڭداي ءبىلۋ، اڭگىمەلەي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن، داعدىلارىن دامىتۋ. اڭگىمە مەن ەرتەگىنى اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىكتەر: ى. ءالتىنساريننىڭ پورترەتى، سۋرەتتەر.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ.
ساباق بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- سالەمەتسىڭدەر مە بالالار؟
- (بالالار جاۋابى) سالەمەتپىز.
- ءقازىر بىزدە كوركەم ادەبيەت ساباعى. ساباققا قاجەتتى قۇرال – جابدىقتاردى الىپ وقۋشى ەرەجەگە ساي وتىرامىز.
اڭگىمە.
اكە مەن بالا.
ءبىر ادام بالاسىن ەرتىپ، ەگىننەن جاياۋ كەلە جاتسا، جولدا قالعان اتتىڭ ءبىر ەسكى تاعاسىن كورىپ بالاسىنا ايتادى:
- اناۋ تاعانى، بالام، الا ءجۇر، - دەدى.
بالا اكەسىنە:
- سىنىپ قالعان ەسكى تاعانى الىپ نە قىلايىن، - دەدى. اكەسى ۇندەمەدى، تاعانى ءوزى الدى دا، جۇرە بەردى. قالانىڭ شەتىندە تەمىرشى ۇستالار بار ەكەن، سوعان جەتكەن سوڭ اكەسى قايىرىلىپ، ماناعى تاعانى سولارعا ءۇش تيىنعا ساتتى. ودان ءبىراز جەر وتكەن سوڭ، شيە ساتىپ وتىرعانداردان ول ۇش تيىنعا ءبىرتالاي شيە ساتىپ الدى. سونىمەن شيەنى ورامالىنا ءتۇيىپ، شەتىنەن ءوزى ءبىر – بىرلەپ الىپ جەپ، اكەسىنىڭ قولىنان ءبىر شيە جەرگە تۇسەدى. ارتىندا كەلە جاتقان بالا تىم – اق قىزىعىپ كەلەدى ەكەن، جەرگە تۇسكەن شيەنى جالما – جان جەردەن الىپ، اۋزىنا سالدى. ءبىرازدان سوڭ جانە ءبىر شيە، ونان ءبىراز وتكەن سوڭ جانە ءبىر شيە سونىمەن ءار جەردە اكەسىنىڭ قولىنان تۇسكەن شيەنى ونشاقتى رەت ءيىلىپ، جەردەن الىپ جەدى. ەڭ سوڭىندا اكەسى توقتاپ تۇرىپ، بالاسىنا شيەنى ورامالىمەن بەرىپ تۇرىپ ايتادى:
- كوردىڭ بە، مانا تاعانى جامانسىنىپ، جەردەن ءبىر عانا ءيىلىپ كوتەرىپ الۋعا ەرىندىڭ، ەندى سول تاعاعا العان شيەنىڭ جەرگە تۇسكەنىن الامىن دەپ ءبىر ەڭكەيۋدىڭ ورنىنا ون ەڭكەيدىڭ. مۇنان بىلاي ەسىڭدە بولسىن: از جۇمىستى قيىنسىنساڭ – كوپ جۇمىسقا تاپ بولاسىڭ، ازعا قاناعات ەتە بىلمەسەڭ – كوپتەن دە قۇر بولاسىڭ، - دەدى.
سۇراق – جاۋاپ.
- سۋرەتتە كىمدى كورىپ تۇرسىڭدار؟
- سەندەر ىبىراي اتانىڭ قانداي ولەندەرىن، ەرتەگىلەرىن، اڭگىمەلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- بۇگىن ى. ءالتىنساريننىڭ "اكە مەن بالا" اتتى شىعارماسىمەن تانىستىق، نە تۇسىندىڭدەر؟
- بالانىڭ ىستەگەنى دۇرىس پا؟
- نەگە دۇرىس (دۇرىس ەمەس) دەپ ويلايسىڭدار؟
- اكەسى بالاسىنا قانداي سوزدەر ايتتى؟
- بالانىڭ مىنەزى ۇنادى ما؟
- سەندەر اكەلەرىڭنىڭ ءتىلىن الاسىڭدار ما؟
- ەندى سۋرەتكە قاراپ، اڭگىمەنى ەستەرىڭە تۇسىرىڭدەر.
مازمۇنىن ايتۋ.
قورىتىندىلاۋ.
ساباققا جاقسى قاتىسقان بالالاردى اتاپ ءوتىل، ساباقتى اياقتاۋ.
You Might Also Like
