قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق - زامان تالابى
اتا - انالار جينالىسى
«قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق - زامان تالابى» (سلايدىمەن)
ماقساتى: - قۇقىق مادەنيەتى جانە قۇقىقتىق سانانى جەتىلدىرۋ، زاڭدى ءىس - ارەكەتكە سانالى تۇردە ۇمتىلۋعا باۋلۋ
مىندەتتەرى - وقۋشىلاردىڭ، اتا - انانىڭ بويىنا جاعىمدى قاسيەتتەردى جەتىلدىرۋ. - قۇقىقتىق نورمالار جانە زاڭنىڭ تالاپتارىنا سايكەس ءوزىنىڭ قۇقىقتىق ءبىلىمىن كۇندەلىكتى ءومىردىڭ ناقتى جاعدايلارىنا پايدالانا ءبىلۋىن داعدىلاندىرۋ.
ءادىسى: ويتالقى، پىكىرتالاس
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ق ر كونستيتۋسياسى، «بالا قۇقتارى تۋرالى» كونۆەنسيا، «بالا قۇقىعى تۋرالى» زاڭ.
ۇيىمداستىرۋ:
شاتتىق شەڭبەر.
مەيىرىمدى جۇرەكپەن
اق پەيىلدى تىلەكپەن
امانداسىپ الايىق
ءبىر جادىراپ قالايىق!
ءمۇعالىم:
سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى اتا - انالار، بالالار، قوناقتار! بۇگىنگى اتا - انالار جينالىسىمىزدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ نەگىزگى قۇجاتتارىمەن جانە بالا قۇقىقتارى جايلى اڭگىمەلەيمىز.
ەرتە ەرتە ەرتەدە ادامدار جەر شارىنىڭ بارلىق بۇرىشىنان ءبىر جەرگە جينالۋعا ۇيعارىپتى. بىرەۋلەرى شىعىستان، ەندى بىرەۋلەرى سولتۇستىكتەن، وڭتۇستىكتەن، باتىستان، سونىمەن قاتار باي ەلدەردەن جانە كەدەي ەلدەردەن كەلىپتى. وندا ەر ازاماتتار مەن ايەلدەر دە بولىپتى. ولاردىڭ ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعى ۇلتىنا، ناسىلىنە جانە ءار تىلدە سويلەۋمەن ەرەكشەلەنەدى. كوپشىلىگى سوعىس ءجۇرىپ جاتقان جەرلەردەن كەلدى. بارلىعىن بىرىكتىرەتىن ءبىر عانا تىلەك ەكەن - ەشقاشان سوعىستىڭ بولماۋى، ەشكىمدە قورقىنىش پەن ۇرەيدىڭ بولماۋى، ەشقاشان ادامداردى جازىقسىز كىنالاماۋ.
سوندىقتان دا جەر بەتىندەگى ءار ادامنىڭ - ونىڭ ىشىندە بالالاردىڭ دا قۇقىق تىزىمدەرى كورسەتىلىپتى. وسى قۇقىقتى ءبىلۋ، قۇرمەتتەۋ ءۇشىن ولار بىرىگىپ زاڭ جازىپتى. (سلايد 3)
بۇل زاڭ 1948 جىلى 10 - جەلتوقساندا قابىلدانعان «ادام قۇقىعىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسى»، سونىمەن قاتار 1959 جىلى قابىلدانعان «بالا قۇقىعى دەكلاراسياسى»، مىنە وسى دەكلاراسيادان كەيىن 61 ەل قول قويعان 1989 ج 20 قاراشادا «بالالار قۇقىعى تۋرالى كونۆەنسيا» قابىلداندى. ءقازىر دە بۇعان 191 مەملەكەت كىرگەن. كونۆەنسيا دەگەن - ارناۋلى ماسەلەلەر جونىندەگى كەلىسىم شارت. وسى كونۆەنسيا نەگىزىندە 2002 ج تامىزدا قازاقستاندا «بالالار قۇقىعى تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. بۇل زاڭ 9 - تاراۋ، 53 - باپ - تان تۇرادى. وسى ەرەجەلەردى بۇلجىتپاي ورىنداۋ - ءبىزدىڭ وتانىمىز، ەلىمىز، حالقىمىز الدىنداعى پارىزىمىز. ءبىزدىڭ ومىردەگى كەيبىر كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ كوبى ءبىزدىڭ وسى زاڭ تالاپتارىن، ءتارتىپ تالاپتارىن بىلمەيتىنىمىزدەن تۋىنداپ جاتاتىن سەكىلدى.
وسى جينالىستى ساياحات تۇرىندە وتكىزەمىز.
ساياحاتىمىز 5 ايالدامادان تۇرادى.
1 - ايالداما «مەنىڭ قۇقىعىم مەن مىندەتىم»
2 - ايالداما «جاعدايات شەشۋ»
3 - ايالداما «تۇسىنىكتەمە»
4 - ايالداما «ەرتەگى»
5 - ايالداما «مارە»
ساياحاتقا شىعۋ ءۇشىن كولىك تاڭداپ الايىق. پويىزعا وتىرامىز.
1 - ايالداما «مەنىڭ قۇقىعىم مەن مىندەتىم»:
1. باقىتگۇل - مەنىڭ ءوز كىتابىمدى الىپ، ونى وقۋعا قۇقىعىم بار. ماعان ەشكىم تىيىم سالا المايدى. مەن باسقالاردى رەنجىتپەي، تەك جاقسىلىق ىستەۋگە قۇقىقتىمىن.
2. يسلام - ەڭ ءبىرىنشى مەن ءومىر سۇرۋگە، وقۋعا دەمالۋعا، قىدىرۋعا قۇقىقتىمىن. ءبىراق ول مەنىڭ قالاۋىمشا بولۋعا ءتيىس.
3. جىبەك - ءوز ويىمدى ايتۋعا قالاعان تىلىمدە جازۋعا، سويلەۋگە، وقۋعا قۇقىعىم بار
4. ءالي - وقۋعا، ويناۋعا جانە ءبارىن ىستەۋگە، قۇقىعىم بار
5. باۋىرجان - ماعان رۇقسات ەتىلگەن ىستەردىڭ ءبارىن ورىنداۋعا قۇقىقتىمىن. ويىنشىقتارمەن ويناۋعا، بىرەۋگە سىيلاۋعا قۇقىعىم بار.
6. توعجان - تەك جاقسى ىستەردى ىستەۋگە قۇقىقتىمىن، جامان ىستەردى ىستەۋگە قۇقىعىم جوق دەپ تۇسىنەمىن.
7 ەركەجان - دەمالىس كۇنى ساياباققا، تەاترعا، حايۋاناتتار باعىنا بارۋعا قۇقىقتىمىن.
8. سۋلتان - مەكتەپكە بارۋعا، وقۋعا، سۋرەت سالۋعا، بەستىك باعا الۋعا قۇقىقتىمىن.
9. اقبوتا - مەن ءوز ەلىمنىڭ ەركىن ازاماتى بولۋعا، مەكتەپكە بارۋعا، ءوز ويىمدى اشىق، ءوز تىلىمدە ايتۋعا قۇقىعىم بار.
10. رينات - ءبىز قايدا جۇرسەك تە زاڭمەن قورعانامىز. بارلىق ادام زاڭ الدىندا تەڭ.
مىنە، بالالار، بالا قۇقىعىن قورعاۋ كونۆەنسياسىندا وسىنداي باپتار سەندەردىڭ باقىتتى جانە تەڭ قۇقىلى ءومىر سۇرۋلەرىنىڭ كەپىلى بولادى ەكەن.
بالا قۇقىعى – اسا ماڭىزدى دەموكراتيالىق قۇندىلىق، ول ءوز بويىنا ادەتتە جەكە ادامنىڭ زاڭ مويىنداعان جانە مەملەكەت قورعايتىن ەركىندىگى مەن قۇقىعىن جيناقتايدى.
زاڭ دەگەنىمىز نە؟ - زاڭ دەگەنىمىز، ول ءار ادامنىڭ بوستاندىعىن، ەركىندىگىن باسقالاردان قورعاۋ.
ءمۇعالىم: ادام دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەن كۇننەن ونىڭ ءومىرىن، دەنساۋلىعىن، تىنىشتىعىن مەملەكەتىمىزدىڭ اتا زاڭى - كونستيتۋسيا قورعايدى. ادامداردىڭ نە نارسەگە قۇقىعى بار، نە نارسەگە قۇقىعى جوق؟ وسى سياقتى سۇراقتاردىڭ شەشىمىن تابۋ ءۇشىن ءبىز، ارينە ادام قۇقىعىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسىنا ۇڭىلەمىز.
ەگەر وندا جازىلعاننىڭ ءبارىن ورىنداسا ومىردەگى شاتاسۋ دا، ءتارتىپ بۇزۋشىلىق تا بولمايدى دەپ سەنەمىز.
«قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق - زامان تالابى» (سلايدىمەن)
ماقساتى: - قۇقىق مادەنيەتى جانە قۇقىقتىق سانانى جەتىلدىرۋ، زاڭدى ءىس - ارەكەتكە سانالى تۇردە ۇمتىلۋعا باۋلۋ
مىندەتتەرى - وقۋشىلاردىڭ، اتا - انانىڭ بويىنا جاعىمدى قاسيەتتەردى جەتىلدىرۋ. - قۇقىقتىق نورمالار جانە زاڭنىڭ تالاپتارىنا سايكەس ءوزىنىڭ قۇقىقتىق ءبىلىمىن كۇندەلىكتى ءومىردىڭ ناقتى جاعدايلارىنا پايدالانا ءبىلۋىن داعدىلاندىرۋ.
ءادىسى: ويتالقى، پىكىرتالاس
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ق ر كونستيتۋسياسى، «بالا قۇقتارى تۋرالى» كونۆەنسيا، «بالا قۇقىعى تۋرالى» زاڭ.
ۇيىمداستىرۋ:
شاتتىق شەڭبەر.
مەيىرىمدى جۇرەكپەن
اق پەيىلدى تىلەكپەن
امانداسىپ الايىق
ءبىر جادىراپ قالايىق!
ءمۇعالىم:
سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى اتا - انالار، بالالار، قوناقتار! بۇگىنگى اتا - انالار جينالىسىمىزدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ نەگىزگى قۇجاتتارىمەن جانە بالا قۇقىقتارى جايلى اڭگىمەلەيمىز.
ەرتە ەرتە ەرتەدە ادامدار جەر شارىنىڭ بارلىق بۇرىشىنان ءبىر جەرگە جينالۋعا ۇيعارىپتى. بىرەۋلەرى شىعىستان، ەندى بىرەۋلەرى سولتۇستىكتەن، وڭتۇستىكتەن، باتىستان، سونىمەن قاتار باي ەلدەردەن جانە كەدەي ەلدەردەن كەلىپتى. وندا ەر ازاماتتار مەن ايەلدەر دە بولىپتى. ولاردىڭ ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعى ۇلتىنا، ناسىلىنە جانە ءار تىلدە سويلەۋمەن ەرەكشەلەنەدى. كوپشىلىگى سوعىس ءجۇرىپ جاتقان جەرلەردەن كەلدى. بارلىعىن بىرىكتىرەتىن ءبىر عانا تىلەك ەكەن - ەشقاشان سوعىستىڭ بولماۋى، ەشكىمدە قورقىنىش پەن ۇرەيدىڭ بولماۋى، ەشقاشان ادامداردى جازىقسىز كىنالاماۋ.
سوندىقتان دا جەر بەتىندەگى ءار ادامنىڭ - ونىڭ ىشىندە بالالاردىڭ دا قۇقىق تىزىمدەرى كورسەتىلىپتى. وسى قۇقىقتى ءبىلۋ، قۇرمەتتەۋ ءۇشىن ولار بىرىگىپ زاڭ جازىپتى. (سلايد 3)
بۇل زاڭ 1948 جىلى 10 - جەلتوقساندا قابىلدانعان «ادام قۇقىعىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسى»، سونىمەن قاتار 1959 جىلى قابىلدانعان «بالا قۇقىعى دەكلاراسياسى»، مىنە وسى دەكلاراسيادان كەيىن 61 ەل قول قويعان 1989 ج 20 قاراشادا «بالالار قۇقىعى تۋرالى كونۆەنسيا» قابىلداندى. ءقازىر دە بۇعان 191 مەملەكەت كىرگەن. كونۆەنسيا دەگەن - ارناۋلى ماسەلەلەر جونىندەگى كەلىسىم شارت. وسى كونۆەنسيا نەگىزىندە 2002 ج تامىزدا قازاقستاندا «بالالار قۇقىعى تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. بۇل زاڭ 9 - تاراۋ، 53 - باپ - تان تۇرادى. وسى ەرەجەلەردى بۇلجىتپاي ورىنداۋ - ءبىزدىڭ وتانىمىز، ەلىمىز، حالقىمىز الدىنداعى پارىزىمىز. ءبىزدىڭ ومىردەگى كەيبىر كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ كوبى ءبىزدىڭ وسى زاڭ تالاپتارىن، ءتارتىپ تالاپتارىن بىلمەيتىنىمىزدەن تۋىنداپ جاتاتىن سەكىلدى.
وسى جينالىستى ساياحات تۇرىندە وتكىزەمىز.
ساياحاتىمىز 5 ايالدامادان تۇرادى.
1 - ايالداما «مەنىڭ قۇقىعىم مەن مىندەتىم»
2 - ايالداما «جاعدايات شەشۋ»
3 - ايالداما «تۇسىنىكتەمە»
4 - ايالداما «ەرتەگى»
5 - ايالداما «مارە»
ساياحاتقا شىعۋ ءۇشىن كولىك تاڭداپ الايىق. پويىزعا وتىرامىز.
1 - ايالداما «مەنىڭ قۇقىعىم مەن مىندەتىم»:
1. باقىتگۇل - مەنىڭ ءوز كىتابىمدى الىپ، ونى وقۋعا قۇقىعىم بار. ماعان ەشكىم تىيىم سالا المايدى. مەن باسقالاردى رەنجىتپەي، تەك جاقسىلىق ىستەۋگە قۇقىقتىمىن.
2. يسلام - ەڭ ءبىرىنشى مەن ءومىر سۇرۋگە، وقۋعا دەمالۋعا، قىدىرۋعا قۇقىقتىمىن. ءبىراق ول مەنىڭ قالاۋىمشا بولۋعا ءتيىس.
3. جىبەك - ءوز ويىمدى ايتۋعا قالاعان تىلىمدە جازۋعا، سويلەۋگە، وقۋعا قۇقىعىم بار
4. ءالي - وقۋعا، ويناۋعا جانە ءبارىن ىستەۋگە، قۇقىعىم بار
5. باۋىرجان - ماعان رۇقسات ەتىلگەن ىستەردىڭ ءبارىن ورىنداۋعا قۇقىقتىمىن. ويىنشىقتارمەن ويناۋعا، بىرەۋگە سىيلاۋعا قۇقىعىم بار.
6. توعجان - تەك جاقسى ىستەردى ىستەۋگە قۇقىقتىمىن، جامان ىستەردى ىستەۋگە قۇقىعىم جوق دەپ تۇسىنەمىن.
7 ەركەجان - دەمالىس كۇنى ساياباققا، تەاترعا، حايۋاناتتار باعىنا بارۋعا قۇقىقتىمىن.
8. سۋلتان - مەكتەپكە بارۋعا، وقۋعا، سۋرەت سالۋعا، بەستىك باعا الۋعا قۇقىقتىمىن.
9. اقبوتا - مەن ءوز ەلىمنىڭ ەركىن ازاماتى بولۋعا، مەكتەپكە بارۋعا، ءوز ويىمدى اشىق، ءوز تىلىمدە ايتۋعا قۇقىعىم بار.
10. رينات - ءبىز قايدا جۇرسەك تە زاڭمەن قورعانامىز. بارلىق ادام زاڭ الدىندا تەڭ.
مىنە، بالالار، بالا قۇقىعىن قورعاۋ كونۆەنسياسىندا وسىنداي باپتار سەندەردىڭ باقىتتى جانە تەڭ قۇقىلى ءومىر سۇرۋلەرىنىڭ كەپىلى بولادى ەكەن.
بالا قۇقىعى – اسا ماڭىزدى دەموكراتيالىق قۇندىلىق، ول ءوز بويىنا ادەتتە جەكە ادامنىڭ زاڭ مويىنداعان جانە مەملەكەت قورعايتىن ەركىندىگى مەن قۇقىعىن جيناقتايدى.
زاڭ دەگەنىمىز نە؟ - زاڭ دەگەنىمىز، ول ءار ادامنىڭ بوستاندىعىن، ەركىندىگىن باسقالاردان قورعاۋ.
ءمۇعالىم: ادام دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەن كۇننەن ونىڭ ءومىرىن، دەنساۋلىعىن، تىنىشتىعىن مەملەكەتىمىزدىڭ اتا زاڭى - كونستيتۋسيا قورعايدى. ادامداردىڭ نە نارسەگە قۇقىعى بار، نە نارسەگە قۇقىعى جوق؟ وسى سياقتى سۇراقتاردىڭ شەشىمىن تابۋ ءۇشىن ءبىز، ارينە ادام قۇقىعىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسىنا ۇڭىلەمىز.
ەگەر وندا جازىلعاننىڭ ءبارىن ورىنداسا ومىردەگى شاتاسۋ دا، ءتارتىپ بۇزۋشىلىق تا بولمايدى دەپ سەنەمىز.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
