قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق – زامان تالابى
اقتوبە قالاسى،
№33 قازاق جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى: جۇرماعامبەت قوبىلان قالتاي ۇلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق – زامان تالابى
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ. اتا زاڭىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىم قالىپتاستىرىپ، شىنشىل دا ادىلەتتى جانە پاراساتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ، پىكىرتالاس
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، قاناتتى ءسوز.
ءجۇرۋ بارىسى:
ءى پسيحولوگيالىق ترەنينگ
ءىى قۇقىق تۋرالى جالپى تۇسىنىك
ءىىى سەنىڭ قۇقىعىم – مەنىڭ قۇقىعىم (وقۋشى قۇقىعى)
ءىV «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى» (سيتۋاسيالىق جاعدايدى شەشۋ)
V كوكەيدە جۇرگەن ساۋال (سۇراق - جاۋاپ)
Vءى ويدى اياقتا (ماقال - ماتەلدىڭ جالعاسىن تابۋ، تۇسىنىك بەرۋ)
Vءىى قورىتىندى
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار جانە كەش قوناقتارى «قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق - زامان تالابى» اتتى پىكىرتالاس كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر!
پىكىرتالاستىڭ نەگىزگى ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىق جانە قىلمىس بەلگىلەرىمەن، تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جاسوسپىرىمدەردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىمەن تانىستىرۋ. قوعامنىڭ زاڭدارى مەن نورمالارىن ورىنداۋعا، قۇقىقتارى ءبىلىپ ونى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ءى پسيحولوگيالىق ترەنينگ
پىكىرتالاسىمىز باستاماس بۇرىن ءبىر - بىرىمىزگە دەگەن قارىم - قاتىناستارىمىزدى ىزگىلەندىرۋ ماقساتىندا ءبىز مەكتەپ پسيحولوگىمەن بىرلەسىپ ترەنينگ دايىنداعان بولاتىنبىز.
سىزدەرگە ەكى اق پاراقشا بەرىلەدى. ءبىرىنشى پاراقشاعا وزدەرىڭىزدىڭ اسا جوعارى باعالايتىن ادامي قاسيەتتەردى جازىپ، قالعان ادامىڭىزعا بەرەسىز. وسىدان كەيىن كەزەكتەسىپ، العان پاراقتارىڭىزدا نە جازىلعانىن داۋىستاپ وقىپ بەرىڭىزدەر.
2. اق پاراق بەرىلگەن. ءدال ورتاسىندا دوڭگەلەك قارا نوقاتى بار. وسى سۋرەتتەن نە كورىپ تۇرسىزدار، سونى سۋرەتتەپ بەرسەڭىزدەر. (بۇل ترەنينگتە اققا قاراعاندا قارا ءتۇس تەز كوزگە شالىنادى. سوندىقتان اق جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى بولعاندىقتان ونى كورە ءبىلۋىمىز كەرەك).
ءىى قۇقىق تۋرالى جالپى تۇسىنىك
ەندى قۇقىق جونىندە جالپى تۇسىنىك بەرە كەتسەك. ينتەراكتيۆتى تاقتاعا نازار اۋدارىڭىزدار.
قوعامدا ءومىر سۇرەتىن ادامداردىڭ وزدەرىن ۇستاۋ ەرەجەلەرىنىڭ جيىنتىعىن الەۋمەتتىك نورمالار دەيمىز.
الەۋمەتتىك نورما
قۇقىق
مورال
الەۋمەتتىك نورمالاردىڭ مەملەكەتتىڭ پارمەنىمەن زاڭداستىرىلعان بولىگى
قۇقىقتى، ال مەملەكەتتىڭ پارمەنىمەن زاڭداستىرىلماعان بولىگى مورالدى قۇرايدى.
قۇقىق دەگەنىمىز - مەملەكەت تاراپىنان زاڭداستىرىلعان جانە قورعالاتىن، جالپىعا بىردەي مىندەتتى نورمالار جۇيەسى.
قۇقىقتىڭ ەرەكشەلىگى - ونىڭ نورمالارى بۇزىلعان جاعدايدا كىنالىنىڭ زاڭدى جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلمايدى، ءبىراق كوپشىلىكتىڭ نازارىنا ىلىگەدى، اينالاسىنا جاعىمسىز پىكىر تۋعىزادى.
قۇقىقتىق نورمالار تەك قانا زاڭداردان تۇرمايدى، باسقا دا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر دە كورسەتىلگەن. پرەزيدەنت – نورماتيۆتىك جارلىقتار، ۇكىمەت – نورماتيۆتىك قاۋلىلار، مينيسترلىكتەر – نورماتيۆتىك بۇيرىقتار، جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگاندار – نورماتيۆتىك شەشىمدەر قابىلدايدى.
1948 جىلى 10 جەلتوقساندا بۇۇ باس اسسامبلەياسى ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسىن قابىلدادى. ول بويىنشا ادام قۇقىعى 3 توپقا بولىنەدى.
ادام قۇقىعى
تابيعي قۇقىق
ازاماتتىق قۇقىق
ەكونوميكالىق - الەۋمەتتىك، مادەني
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ادام قۇقىقتارى اتا زاڭىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىندا كورىنىس تاپقان. ول 9 ءبولىم، 98 باپتان تۇرادى. ونىڭ ەكىنشى ءبولىمى 30 بابى قۇقىققا ارنالعان.
ءىىى سەنىڭ قۇقىعىم – مەنىڭ قۇقىعىم. بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار ءوز قۇقىقتارى جونىندە ايتىپ وتەدى.
1 - وقۋشى: 10 باپ
بالانىڭ ءومىر سۇرۋىنە، جەكە باسىنىڭ بوستاندىعىنا، ءقادىر - قاسيەتىنە جانە جەكە ومىرىنە قول سۇعىلماۋىنا قۇقىلى.
2 - وقۋشى
مەملەكەت بالانىڭ جەكە باسىنا ەشكىمنىڭ تيىسپەۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ونى ءتانىن، جانىن جابىرلەۋگە، دورەكىلىكتەن قورلاۋدان، ونىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا قىسىم جاساۋدىڭ وزگە دە تۇرلەرىنەن قورعاۋدى جۇزەگە اسىرادى.
3 - وقۋشى: 9 – باپ
بالانىڭ دارالىق ەرەكشەلىكتەرىن جانە ونى ساقتاۋعا قۇقىعى بالا تۋعان ساتىنەن باستاپ اتى - ءجونى، ۇلتى، ازاماتتىعى بولۋعا قۇقىلى، ال ق ر - نىڭ زاڭ اكتىلەرىندە كوزدەلگەن جاعدايدى ساقتاۋعا قۇقىلى. قاي ۇلتقا جاتاتىندىعىنا، تىلىنە، دەنساۋلىعىنا، اتا – اناسىنا قاتىستى ءمان - جايلارعا قاراماستان بالا تەڭ قۇقىلى.
4 - وقۋشى: 11 - باپ
ءار بالا ءسوز بوستاندىعىنا جانە ءوز پىكىرىن ايتۋعا، ار - وجدان بوستاندىعىنا، كوممەرسيالىق ەمەس ۇيىمدارعا جانە ق ر - نىڭ زاڭدارىمەن رۇقسات ەتىلگەن بەيبىت جينالىستارعا قاتىسۋعا قۇقىعى بار.
5 - وقۋشى: 12باپ
بىرەۋدىڭ اتىنا كىر كەلتىرۋگە، جەكە باسىنىڭ تىرشىلىگىنە ارالاسۋعا، رۇقساتسىز ۇيىنە كىرۋگە، بىرەۋدىڭ حاتتارىن وقۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق
6 – وقۋشى: 19 باپ
اركىمنىڭ انا ءتىلى مەن ءتول مادەنيەتىن پايدالانۋعا، قارىم - قاتىناس، تاربيە، وقۋ جانە شىعارماشىلىق ءتىلىن ەركىن تاڭداپ الۋعا قۇقىعى بار.
7 – وقۋشى: 30 باپ
ازاماتتاردىڭ تەگىن ورتا ءبىلىم الۋىنا كەپىلدىك بەرىلەدى. ورتا ءبىلىم الۋ مىندەتتى.
رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ كونكۋرستىق نەگىزدە تەگىن جوعارى ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار.
8 – وقۋشى: 19 باپ
ءاربىر ادام ءوز پىكىرى بولۋىنا، ويىنداعىسىن ەركىن ايتۋىنا قۇقىعى بار.
ءوز قۇقىقتارىڭىزدى ايتىپ وتتىڭىزدەر، قانداي مىندەتتەرىڭىز بار سوعان توقتالىپ وتسەك
(وقۋشىلار ءوز مىندەتتەرىن ايتادى)
ءىV «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى» (سيتۋاسيالىق جاعدايدى شەشۋ)
كوشەدەگى كورىنىس
المات: مۇحتار بۇگىن كامالدىڭ بالاسىنىڭ تويى عوي، بىلەسىڭ بە؟
مۇحتار: يا، يا، ايتپاقشى اسەتتەر بۇگىن جينالايىق، توي قىزىقتايمىز دەگەن.
ساعان حابارلاسقان جوق پا؟
المات: ءجۇر، ەندەشە سولاي قاراي بارايىق، بار قىزىقتان قۇر قالارمىز.
مۇحتار: كەتتىك، جولشىباي داميرگە سوعا كەتەيىك، ول دا بارار مۇمكىن.
المات: دامير ءبىز توي بولىپ جاتقان جەرگە بارا جاتىرمىز. بالالار دا سول جاقتا ءجۇر، بىزبەن بىرگە جۇرسەڭشى.
دامير: جوق، مەن اۋەلى اتا – اناما ەسكەرتۋىم كەرەك، ايتپەسە الاڭدايتىن شىعار.
مۇحتار: تۋ، اتا - اناڭا ەسكەرتىپ نە ىستەيسىڭ، ءبىز سەكىلدى ايتپاي كەتىپ قالمايسىڭ با، سۇرانساڭ جىبەرمەي قالادى.
دامير: جوق، بالالار، مەنى جىبەرمەيدى بارا المايمىن. ول جاقتان ىشىمدىك ىشكەن ادامدار كەزدەسىپ، بىرنارسەگە دۋشار بولارمىز.
المات: وندا ءوزىڭ ءبىل، ەرتەڭ «كوپ قىزىقتان قالدىم» - دەپ وكىنىپ ءجۇر مە؟
مۇحتار: وسى كەزدەن باستاپ كوشەگە ۇيرەنە بەرمەيسىڭ بە؟
1. قۇرمەتتى اتا – انالار وسى جاعدايعا بايلانىستى سىزدەردىڭ پىكىرلەرىڭىزدى بىلسەك.
اتا - انا قاي جەردەن قاتە جىبەرىپ وتىر؟
2. ۋچاسكەلىك پوليسيا ينسپەكتورىنا.
وسى جاعدايدا وقۋشىلار جانە اتا – انالار قانداي جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى؟
V كوكەيدە جۇرگەن ساۋال (سۇراق - جاۋاپ)
بۇگىنگى كەشىمىزدىڭ قوناعى مەكتەپ ينسپەكتورى سۇتەمگەن تالعات اعايىمىز كەلىپ وتىر. وزدەرىڭىزدى مازالاپ جۇرگەن سۇراقتارىڭىزدى قويۋلارىڭىزعا بولادى.
1. جاسوسپىرىمدەردىڭ اراسىندا قانداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ تۇرلەرى كوپ تارالعان؟
2. قىلمىستىق كودەكس دەگەنىمىز نە؟
3. قىلمىستىقتىڭ بەلگىلەرى قانداي؟
4. كامەلەتكە تولماعانداردى قانداي جاعدايلاردا جاۋاپقا تارتىلادى؟
5. قالادا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كەزدەسكەن قۇقىق بۇزۋشىلىق جونىندە ايتا كەتسەڭىز.
6. قازىرگى ۋاقىتتا مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ تۇندە كوشەگە شىعۋى كەزدەسەدى. وسىعان قانداي شارالار قولداناسىزدار؟
7. مەكتەپ وقۋشىلارىنا قانداي اقىل – كەڭەس بەرە ەدىڭىز؟
مەكتەپ پسيحولوگى يمانعالييەۆا نازىگۇل اپايعا مىناداي سۇراقتار قويساق.
1. مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ مىنەز – قۇلقىنىڭ اۋىتقۋىنا قانداي جاعدايلار اسەر ەتەدى؟
2. كامەلەتكە تولماعان مەكتەپتەگى «قيىن» بالالار تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟
3. نوعايباييەۆ سەنىمنىڭ مىنەز - قۇلقىن قالاي باعالار ەدىڭىز؟ ونىڭ كەيبىر ءىس – ارەكەتتەرىنەن اۋىتقۋشىلىق بايقالماي ما؟
مەكتەبىمىزدىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ساركۋلوۆا نۇرگۇل اپايىمىزعا بىرەر ساۋالدار قويساق. مەكتەپتىڭ ىشكى ەرەجەسى جونىندە تۇسىنىك بەرە كەتسەڭىز.
1. وقۋشىلار مەكتەپ ىشكى ەرەجەسىن قاي دەڭگەيدە ساقتاپ ءجۇر؟
2. مەكتەپ ىشكى ەرەجەسىن ساقتامايتىن وقۋشىلارعا قانداي شارالار قولدانادى، ونى بولدىرماۋدىڭ جولدارى قانداي؟
Vءى ويدى اياقتا (ماقال - ماتەلدىڭ جالعاسىن تابۋ، تۇسىنىك بەرۋ)
1. بىرەۋگە ور قازبا....(ءوزىڭ تۇسەسىڭ)
2. زاڭنىڭ قۇرىعى...(بارىنەن ۇزىن)
3. ۇرلىق ءتۇبى...(قورلىق)
4. وتىرىكشىنىڭ قۇرىعى....(ءبىر – اق تۇتام)
5. تۋرا بيدە....(تۋعان جوق)
6. تۋعاندى بيدە....(يمان جوق)
7. قولىڭمەن ىستەگەندى....(موينىڭمەن كوتەر)
8. تەك جۇرسەڭ....(توق جۇرەسىڭ)
9. زاڭدى سىيلاعان....(ەركىن جۇرەدى)
Vءىى قورىتىندى
بۇگىنگى پىكىرتالاسىمىزعا قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرى، مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلار باسقوسۋدا. بۇگىنگى كەلتىرىلگەن ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە نازار اۋدارا وتىرىپ، پربلەمالىق سۇراققا جاۋاپ ىزدەسەك: جاستار اراسىنداعى قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
قىسقا دا تۇجىرىمدى وي – پىكىرلەرىڭىزدى ورتاعا سالساڭىزدار.
(وقۋشىلار دا ءوز پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى)
№33 قازاق جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى: جۇرماعامبەت قوبىلان قالتاي ۇلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق – زامان تالابى
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ. اتا زاڭىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىم قالىپتاستىرىپ، شىنشىل دا ادىلەتتى جانە پاراساتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ، پىكىرتالاس
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، قاناتتى ءسوز.
ءجۇرۋ بارىسى:
ءى پسيحولوگيالىق ترەنينگ
ءىى قۇقىق تۋرالى جالپى تۇسىنىك
ءىىى سەنىڭ قۇقىعىم – مەنىڭ قۇقىعىم (وقۋشى قۇقىعى)
ءىV «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى» (سيتۋاسيالىق جاعدايدى شەشۋ)
V كوكەيدە جۇرگەن ساۋال (سۇراق - جاۋاپ)
Vءى ويدى اياقتا (ماقال - ماتەلدىڭ جالعاسىن تابۋ، تۇسىنىك بەرۋ)
Vءىى قورىتىندى
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار جانە كەش قوناقتارى «قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق - زامان تالابى» اتتى پىكىرتالاس كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر!
پىكىرتالاستىڭ نەگىزگى ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىق جانە قىلمىس بەلگىلەرىمەن، تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جاسوسپىرىمدەردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىمەن تانىستىرۋ. قوعامنىڭ زاڭدارى مەن نورمالارىن ورىنداۋعا، قۇقىقتارى ءبىلىپ ونى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ءى پسيحولوگيالىق ترەنينگ
پىكىرتالاسىمىز باستاماس بۇرىن ءبىر - بىرىمىزگە دەگەن قارىم - قاتىناستارىمىزدى ىزگىلەندىرۋ ماقساتىندا ءبىز مەكتەپ پسيحولوگىمەن بىرلەسىپ ترەنينگ دايىنداعان بولاتىنبىز.
سىزدەرگە ەكى اق پاراقشا بەرىلەدى. ءبىرىنشى پاراقشاعا وزدەرىڭىزدىڭ اسا جوعارى باعالايتىن ادامي قاسيەتتەردى جازىپ، قالعان ادامىڭىزعا بەرەسىز. وسىدان كەيىن كەزەكتەسىپ، العان پاراقتارىڭىزدا نە جازىلعانىن داۋىستاپ وقىپ بەرىڭىزدەر.
2. اق پاراق بەرىلگەن. ءدال ورتاسىندا دوڭگەلەك قارا نوقاتى بار. وسى سۋرەتتەن نە كورىپ تۇرسىزدار، سونى سۋرەتتەپ بەرسەڭىزدەر. (بۇل ترەنينگتە اققا قاراعاندا قارا ءتۇس تەز كوزگە شالىنادى. سوندىقتان اق جاقسىلىقتىڭ بەلگىسى بولعاندىقتان ونى كورە ءبىلۋىمىز كەرەك).
ءىى قۇقىق تۋرالى جالپى تۇسىنىك
ەندى قۇقىق جونىندە جالپى تۇسىنىك بەرە كەتسەك. ينتەراكتيۆتى تاقتاعا نازار اۋدارىڭىزدار.
قوعامدا ءومىر سۇرەتىن ادامداردىڭ وزدەرىن ۇستاۋ ەرەجەلەرىنىڭ جيىنتىعىن الەۋمەتتىك نورمالار دەيمىز.
الەۋمەتتىك نورما
قۇقىق
مورال
الەۋمەتتىك نورمالاردىڭ مەملەكەتتىڭ پارمەنىمەن زاڭداستىرىلعان بولىگى
قۇقىقتى، ال مەملەكەتتىڭ پارمەنىمەن زاڭداستىرىلماعان بولىگى مورالدى قۇرايدى.
قۇقىق دەگەنىمىز - مەملەكەت تاراپىنان زاڭداستىرىلعان جانە قورعالاتىن، جالپىعا بىردەي مىندەتتى نورمالار جۇيەسى.
قۇقىقتىڭ ەرەكشەلىگى - ونىڭ نورمالارى بۇزىلعان جاعدايدا كىنالىنىڭ زاڭدى جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلمايدى، ءبىراق كوپشىلىكتىڭ نازارىنا ىلىگەدى، اينالاسىنا جاعىمسىز پىكىر تۋعىزادى.
قۇقىقتىق نورمالار تەك قانا زاڭداردان تۇرمايدى، باسقا دا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر دە كورسەتىلگەن. پرەزيدەنت – نورماتيۆتىك جارلىقتار، ۇكىمەت – نورماتيۆتىك قاۋلىلار، مينيسترلىكتەر – نورماتيۆتىك بۇيرىقتار، جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگاندار – نورماتيۆتىك شەشىمدەر قابىلدايدى.
1948 جىلى 10 جەلتوقساندا بۇۇ باس اسسامبلەياسى ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسىن قابىلدادى. ول بويىنشا ادام قۇقىعى 3 توپقا بولىنەدى.
ادام قۇقىعى
تابيعي قۇقىق
ازاماتتىق قۇقىق
ەكونوميكالىق - الەۋمەتتىك، مادەني
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ادام قۇقىقتارى اتا زاڭىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىندا كورىنىس تاپقان. ول 9 ءبولىم، 98 باپتان تۇرادى. ونىڭ ەكىنشى ءبولىمى 30 بابى قۇقىققا ارنالعان.
ءىىى سەنىڭ قۇقىعىم – مەنىڭ قۇقىعىم. بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار ءوز قۇقىقتارى جونىندە ايتىپ وتەدى.
1 - وقۋشى: 10 باپ
بالانىڭ ءومىر سۇرۋىنە، جەكە باسىنىڭ بوستاندىعىنا، ءقادىر - قاسيەتىنە جانە جەكە ومىرىنە قول سۇعىلماۋىنا قۇقىلى.
2 - وقۋشى
مەملەكەت بالانىڭ جەكە باسىنا ەشكىمنىڭ تيىسپەۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ونى ءتانىن، جانىن جابىرلەۋگە، دورەكىلىكتەن قورلاۋدان، ونىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا قىسىم جاساۋدىڭ وزگە دە تۇرلەرىنەن قورعاۋدى جۇزەگە اسىرادى.
3 - وقۋشى: 9 – باپ
بالانىڭ دارالىق ەرەكشەلىكتەرىن جانە ونى ساقتاۋعا قۇقىعى بالا تۋعان ساتىنەن باستاپ اتى - ءجونى، ۇلتى، ازاماتتىعى بولۋعا قۇقىلى، ال ق ر - نىڭ زاڭ اكتىلەرىندە كوزدەلگەن جاعدايدى ساقتاۋعا قۇقىلى. قاي ۇلتقا جاتاتىندىعىنا، تىلىنە، دەنساۋلىعىنا، اتا – اناسىنا قاتىستى ءمان - جايلارعا قاراماستان بالا تەڭ قۇقىلى.
4 - وقۋشى: 11 - باپ
ءار بالا ءسوز بوستاندىعىنا جانە ءوز پىكىرىن ايتۋعا، ار - وجدان بوستاندىعىنا، كوممەرسيالىق ەمەس ۇيىمدارعا جانە ق ر - نىڭ زاڭدارىمەن رۇقسات ەتىلگەن بەيبىت جينالىستارعا قاتىسۋعا قۇقىعى بار.
5 - وقۋشى: 12باپ
بىرەۋدىڭ اتىنا كىر كەلتىرۋگە، جەكە باسىنىڭ تىرشىلىگىنە ارالاسۋعا، رۇقساتسىز ۇيىنە كىرۋگە، بىرەۋدىڭ حاتتارىن وقۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق
6 – وقۋشى: 19 باپ
اركىمنىڭ انا ءتىلى مەن ءتول مادەنيەتىن پايدالانۋعا، قارىم - قاتىناس، تاربيە، وقۋ جانە شىعارماشىلىق ءتىلىن ەركىن تاڭداپ الۋعا قۇقىعى بار.
7 – وقۋشى: 30 باپ
ازاماتتاردىڭ تەگىن ورتا ءبىلىم الۋىنا كەپىلدىك بەرىلەدى. ورتا ءبىلىم الۋ مىندەتتى.
رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ كونكۋرستىق نەگىزدە تەگىن جوعارى ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار.
8 – وقۋشى: 19 باپ
ءاربىر ادام ءوز پىكىرى بولۋىنا، ويىنداعىسىن ەركىن ايتۋىنا قۇقىعى بار.
ءوز قۇقىقتارىڭىزدى ايتىپ وتتىڭىزدەر، قانداي مىندەتتەرىڭىز بار سوعان توقتالىپ وتسەك
(وقۋشىلار ءوز مىندەتتەرىن ايتادى)
ءىV «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى» (سيتۋاسيالىق جاعدايدى شەشۋ)
كوشەدەگى كورىنىس
المات: مۇحتار بۇگىن كامالدىڭ بالاسىنىڭ تويى عوي، بىلەسىڭ بە؟
مۇحتار: يا، يا، ايتپاقشى اسەتتەر بۇگىن جينالايىق، توي قىزىقتايمىز دەگەن.
ساعان حابارلاسقان جوق پا؟
المات: ءجۇر، ەندەشە سولاي قاراي بارايىق، بار قىزىقتان قۇر قالارمىز.
مۇحتار: كەتتىك، جولشىباي داميرگە سوعا كەتەيىك، ول دا بارار مۇمكىن.
المات: دامير ءبىز توي بولىپ جاتقان جەرگە بارا جاتىرمىز. بالالار دا سول جاقتا ءجۇر، بىزبەن بىرگە جۇرسەڭشى.
دامير: جوق، مەن اۋەلى اتا – اناما ەسكەرتۋىم كەرەك، ايتپەسە الاڭدايتىن شىعار.
مۇحتار: تۋ، اتا - اناڭا ەسكەرتىپ نە ىستەيسىڭ، ءبىز سەكىلدى ايتپاي كەتىپ قالمايسىڭ با، سۇرانساڭ جىبەرمەي قالادى.
دامير: جوق، بالالار، مەنى جىبەرمەيدى بارا المايمىن. ول جاقتان ىشىمدىك ىشكەن ادامدار كەزدەسىپ، بىرنارسەگە دۋشار بولارمىز.
المات: وندا ءوزىڭ ءبىل، ەرتەڭ «كوپ قىزىقتان قالدىم» - دەپ وكىنىپ ءجۇر مە؟
مۇحتار: وسى كەزدەن باستاپ كوشەگە ۇيرەنە بەرمەيسىڭ بە؟
1. قۇرمەتتى اتا – انالار وسى جاعدايعا بايلانىستى سىزدەردىڭ پىكىرلەرىڭىزدى بىلسەك.
اتا - انا قاي جەردەن قاتە جىبەرىپ وتىر؟
2. ۋچاسكەلىك پوليسيا ينسپەكتورىنا.
وسى جاعدايدا وقۋشىلار جانە اتا – انالار قانداي جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى؟
V كوكەيدە جۇرگەن ساۋال (سۇراق - جاۋاپ)
بۇگىنگى كەشىمىزدىڭ قوناعى مەكتەپ ينسپەكتورى سۇتەمگەن تالعات اعايىمىز كەلىپ وتىر. وزدەرىڭىزدى مازالاپ جۇرگەن سۇراقتارىڭىزدى قويۋلارىڭىزعا بولادى.
1. جاسوسپىرىمدەردىڭ اراسىندا قانداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ تۇرلەرى كوپ تارالعان؟
2. قىلمىستىق كودەكس دەگەنىمىز نە؟
3. قىلمىستىقتىڭ بەلگىلەرى قانداي؟
4. كامەلەتكە تولماعانداردى قانداي جاعدايلاردا جاۋاپقا تارتىلادى؟
5. قالادا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كەزدەسكەن قۇقىق بۇزۋشىلىق جونىندە ايتا كەتسەڭىز.
6. قازىرگى ۋاقىتتا مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ تۇندە كوشەگە شىعۋى كەزدەسەدى. وسىعان قانداي شارالار قولداناسىزدار؟
7. مەكتەپ وقۋشىلارىنا قانداي اقىل – كەڭەس بەرە ەدىڭىز؟
مەكتەپ پسيحولوگى يمانعالييەۆا نازىگۇل اپايعا مىناداي سۇراقتار قويساق.
1. مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ مىنەز – قۇلقىنىڭ اۋىتقۋىنا قانداي جاعدايلار اسەر ەتەدى؟
2. كامەلەتكە تولماعان مەكتەپتەگى «قيىن» بالالار تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟
3. نوعايباييەۆ سەنىمنىڭ مىنەز - قۇلقىن قالاي باعالار ەدىڭىز؟ ونىڭ كەيبىر ءىس – ارەكەتتەرىنەن اۋىتقۋشىلىق بايقالماي ما؟
مەكتەبىمىزدىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ساركۋلوۆا نۇرگۇل اپايىمىزعا بىرەر ساۋالدار قويساق. مەكتەپتىڭ ىشكى ەرەجەسى جونىندە تۇسىنىك بەرە كەتسەڭىز.
1. وقۋشىلار مەكتەپ ىشكى ەرەجەسىن قاي دەڭگەيدە ساقتاپ ءجۇر؟
2. مەكتەپ ىشكى ەرەجەسىن ساقتامايتىن وقۋشىلارعا قانداي شارالار قولدانادى، ونى بولدىرماۋدىڭ جولدارى قانداي؟
Vءى ويدى اياقتا (ماقال - ماتەلدىڭ جالعاسىن تابۋ، تۇسىنىك بەرۋ)
1. بىرەۋگە ور قازبا....(ءوزىڭ تۇسەسىڭ)
2. زاڭنىڭ قۇرىعى...(بارىنەن ۇزىن)
3. ۇرلىق ءتۇبى...(قورلىق)
4. وتىرىكشىنىڭ قۇرىعى....(ءبىر – اق تۇتام)
5. تۋرا بيدە....(تۋعان جوق)
6. تۋعاندى بيدە....(يمان جوق)
7. قولىڭمەن ىستەگەندى....(موينىڭمەن كوتەر)
8. تەك جۇرسەڭ....(توق جۇرەسىڭ)
9. زاڭدى سىيلاعان....(ەركىن جۇرەدى)
Vءىى قورىتىندى
بۇگىنگى پىكىرتالاسىمىزعا قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرى، مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلار باسقوسۋدا. بۇگىنگى كەلتىرىلگەن ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە نازار اۋدارا وتىرىپ، پربلەمالىق سۇراققا جاۋاپ ىزدەسەك: جاستار اراسىنداعى قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
قىسقا دا تۇجىرىمدى وي – پىكىرلەرىڭىزدى ورتاعا سالساڭىزدار.
(وقۋشىلار دا ءوز پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى)
You Might Also Like
-
م.اۋەزوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ،
