قۇزىرەتتى ساباق، ول قانداي؟
قۇزىرەتتى ساباق، ول قانداي؟ قازىرگى ساباقتا ءمۇعالىمنىڭ جانە وقۋشىنىڭ رولدەرى قالاي جانە قانداي وزگەرەدى
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە، ورتا ءبىلىم رەفورماسى وبەكتيۆتى ماسەلەلەر كەشەنى رەتىندە، مەكتەپتە ساپا جانە ءبىلىم ۇدەرىسىنىڭ تيىمدىلىگىن كوتەرمەلەۋىمەن تولىعۋىن تالاپ ەتەدى. سونىڭ ىشىندە ءبىلىم ۇردىسىندە ەڭ ءبىر باستى ماسەلە بۇل قوعامنىڭ جىلدام وزگەرۋى، وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋعا شەكتەۋلى مۇمكىندىكتەرى جانە يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانىڭ ەنگىزۋلەرى. ماسەلەنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، جاس مامان دايىندىعى ەمەس تاجىريبەلى مۇعالىمدەردىڭ جۇيەلى دايىندىعىن تالاپ ەتەدى. قازىرگى كەزدە ورتا ءبىلىمنىڭ قۇزىرەتتى قولداۋعا ءوتۋ ماسەلەسىندە «قۇزىرەتتىلىك» جانە «قۇزىرەت» ايقىندامالارىنىڭ تەوريالىق سۇراقتارىنىڭ دۇرىس شەشىمىنىڭ تابا الماي جاتىر.
«قۇزىرەتتىلىك» جانە «قۇزىرەت» تۇسىنىكتەرى حح عاسىردىڭ 90-جىلدارى وتاندىق پەداگوگيكا لەكسيكونىنا كىرىكتىرە باستالدى دا، اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا ءتۇرلى ماعىنا بەرەدى. مامانداردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا قۇزىرەتتىلىك جۇيەسىندە 112 قاسيەت ءتۇرى بار. ال ءبىلىم جۇيەسىندە ساپا جانە ناتيجەگە كوزدەلگەن قۇزىرەتتىڭ جەتى قاسيەتىن الۋعا بولادى. وسىدان، ءبىز قۇزىرەتتى وقىتۋ بارىسىندا ءبىلىم الۋدىڭ ءبىلىم، بىلىكتىلىك جانە شەبەرلىكتەردىڭ ماڭىزدى كەشەنى دەپ ەسەپتەيمىن. قۇزىرەتتىلىك بۇل تۇلعا بويىنداعى بارلىق قاسيەتتەردىڭ جيناعى، ونىڭ قۇزىرلىعىنىڭ نەگىزىندە پايدا بولعان شەبەرلىگى، ءبىر جۇمىستى ورىنداۋداعى ەپشىلدىگى. «قۇزىرەتتىلىك» تۇسىنىگى وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ ناتيجەسىن بەينەلەۋدە قولدانىلادى؛ «قۇزىرەت» تۇسىنىگى الدىنعى پەداگوگيكادا تالاپ ەتىلەتىن «قالاي ەكەنىن بىلەم» باعىتىنان، «قالاي قولدانۋدى بىلەم» باعىتىنا نەگىزدەلەدى.
قۇزىرلار
وقۋ-تاربيە ۇردىسىندەگى پەداگوگيكا-پسيحولوگيالىق تەحنولوگيالاردا نەگىزدەلگەن كاسىبي قۇزىرلىقتارعا يە بولۋ:
اقپاراتتىق قۇزىر. ءتىل تابىسۋ قۇزىرى، وقۋ-تانىمدىلىق قۇزىر، ءتۇسىنىپ باعالاۋ قۇزىرى، جالپى مادەني قۇزىر، جەكە تۇلعالىعىن جەتىلدىرۋ قۇزىرى، قوعامدىق - ەڭبەك قۇزىرى، اقپاراتتىق قۇزىر تەلەديدار،ماگنيتوفون، تەلەفون، فاكس، كومپيۋتەر، پرينتەر، مودەم، كوبەيتكىش جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار (اۋديو- بەينەتاسپا، ەلەكتروندى پوشتا، جالپى اقپارات قۇرالدارى، عالامتور) كومەگىمەن قاجەتتى اقپاراتتى ىزدەپ، زەرتتەپ جانە تاڭداي الىپ، ونى ۇيىمداستىرىپ، قايتا وڭدەپ جەتكىزە الادى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ اينالامەن تانىسۋداعى، وقۋلىقتارداعى، ءبىلىم اۋماعىنداعى اقپاراتتاردى نىعايتۋعا باعىتتالعان.
ءتىل تابىسۋ قۇزىرى بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋىنە باعىتتالىپ، ونى اينالامەن تانىسۋدا، ۋاقيعالاردان تىس قالماۋدا قولدانا الۋى. سونىمەن قاتار توپتا، ۇجىمدا ءتۇرلى قوعامدىق رول اتقارۋىنا كومەك كورسەتەدى. وقۋشى ءوزىن ءوزى تانىستىرا ءبىلۋى، حات جازا الۋى، انكەتا تولتىرا الۋى، ءوتىنىش جانە ارىز جازا الۋى، سۇراقتار قويا ءبىلۋى، تارتىسۋلاردى ۇيىمداستىرۋى قاجەت.
وقۋ-تانىمدىلىق قۇزىر
وقۋشىنىڭ لوگيكالىق، مەتودولوگيالىق، جالپى ءبىلىم الۋ قىزمەتىنىڭ اياسىندا، شىنايى وبەكتىلەردى زەرتتەۋ ، جەكە تانىمدىلىق ىس-ارەكەتى جيناعىنىڭ قۇزىرى. قۇزىرعا ماقساتتالعان، جوسپارلانعان، تالدانعان، شارتتالعان، ءوزىن-وزى باعالاي ءبىلۋ، وقۋ - تانىمدىعىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن ءبىلىمى ەنگىزىلەدى. وقۋشى ناتيجەلى كرەاتيۆتى (شىعارماشىلىق) بىلىكتىلىكپەن اينالىسادى؛شىندىقپەن بايلانىستى بىلىممەن قۇرالدانادى
ءتۇسىنىپ باعالاۋ قۇزىرلىعى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمىنىڭ اياسىندا قالىپتاسىپ، شەشىم قابىلداۋدا، ءوز ىس-ارەكەتىنىڭ ورىنىمەن باعىتىن، ماقساتىمەن مىندەتتەرىن قويا ءبىلۋى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ وقۋ نەمەسە باسقا دا ارەكەتتەردە ءوزىن-وزى انىقتاۋ مەحانيزمى. وقۋشىنىڭ جالپى تۇلعالىق تراەكتورياسى جانە ءومىر ءسۇرۋ باعدارلاماسى وسىعان تىكەلەي تاۋەلدى.
جالپى مادەني قۇزىر –وقۋشى قىزمەتىنىڭ تاجىريبەسى جانە تانىمدىلىعىنان حاباردار بولۋ سۇراقتارىنىڭ اۋقىمى. بۇل ادام جانە ادامزاتتىڭ ءومىرىن، رۋحاني-ادامگەرشىلىك نەگىزدەرىنىڭ، جەكە حالىقتاردىڭ، الەۋمەتتىك كورىنىستىڭ جانە ءجون-جورالعىنىڭ مادەني نەگىزدەرىن، وتباسىلىق، قوعامدىق، عىلىمنىڭ جانە ءدىننىڭ ءرولىن، ۇلتتىق جانە ادامگەرشىلىكتىك مادەنيەتىنىڭ وزگەشەلىكتەرىن كورسەتەدى.جوعارىدا ايتىلعانداردىڭ بارلىعى اينالاعا، بۇكىل الەمگە، ادام ومىرىنە، سونىڭ ىشىندە مادەني دەمالىسىن ۇيىمداستىرۋعا اسەر ەتەدى.
جەكە تۇلعالىعىن جەتىلدىرۋ قۇزىرى. وقۋشىنىڭ رۋحاني، زەيىندى جەتىلۋىنە، ەموسيالىق ءوزىن-وزى باقىلاۋى جانە قولداۋىنا ارنالعان قۇزىر. بۇندا وقۋشى شىنايى وبەكت رەتىندە كورسەتەدى. ول ۇزدىكسىز ىزدەنۋ ارقىلى، قاجەتتى زاماناۋي تۇلعالىق قابىلەتتەردى دامىتۋىمەن، ءوزىنىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن مۇمكىنشىلىكتەرىن جەتىلدىرۋگە ىنتالانىپ، پسيحولوگيالىق بىلىكتىلىگىن قالىپتاستىرىپ، شىڭداۋعا كىرىسەدى. سونىمەن قاتار، بۇل ءومىر قاۋىپسىزدىگىنىڭ ىس-ارەكەتتەرى مەن قاسيەتتەرىنىڭ كەشەنى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.
قوعامدىق - ەڭبەك قۇزىرى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ قوعامي –ازاماتتىق بورىشتارىن (ازامات رولىندە: باقىلاۋشى، سايلاۋشى، وكىل) بىلۋگە، الەۋمەتتىك-ەڭبەك اياسىن (تۇتىنۋشى رەتىندە، ساتىپ الۋشى، كليەنت، ءوندىرۋشى) بىلۋگە، وتباسى قارىم-قاتىناسى مەن بورىشتارىن بىلۋگە، ەكونوميكا جانە قۇقىقتىق، كاسىبي ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان
ال تۇلعانى باسەكەگە قابىلەتتى ەتىپ تاربيەلەۋ پروسەسسى وقۋ تاربيە ۇردىسىندە باستاپقى ماقسات ەتىپ قويىلسا، ول، ارينە، ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىندە قۇزىرەتتى ساباق الۋعا نەمەسە بەرۋگە تىكەلەي بايلانىستى.
ءمۇعالىمنىڭ قۇزىرەتتى ساباقتاعى ايقىنداماسى
ەلىمىزدە تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ادامي-تۇلعالىق قاسيەتتەرىن ايقىنداپ، ونى قالىپتاستىرا الاتىن مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن جانە بىلىمدەرىن كوتەرۋ، ەڭ الدىمەن ولاردىڭ پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق قۇزىرەتتىلىگىن اسىرۋ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى
ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي ايقىنداماسى ءۇش بلوكتان تۇرادى:
1. پسيحولوگيالىق-پەداگوگيالىق بىلىمدىلىگى – بۇل جالپى كاسىبى ءبىلىمى.
2. پسيحولوگيالىق-پەداگوگيالىق بىلىكتىلىگى – ساباق بەرۋ پروسەسسىندە ءمۇعالىمنىڭ ءوز ءبىلىمىن جەتكىزە الۋ قاسيەتى جانە قارىم-قاتىناستى ۇيىمداستىرا ءبىلۋى.
3. جەكە تۇلعالىق كاسىبي قاسيەتتەرىنىڭ ماڭىزدىلىعى، ءمۇعالىمنىڭ مىنەز-قۇلقىمەن وسەتىن، پەداگوگيكالىق قىزمەت پروسەسسىنىڭ اجىراتىلماس ءبىر بولىگى رەتىندە قاراستىرىلادى. (بۇل جەردە، جالپى ءمۇعالىمنىڭ مىنەز سيپاتى، وقۋشىلارعا اسەر ەتە وتىرىپ، ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىمەن ءبىلىمىن شىڭدالۋى)
جاڭا تالاپتارعا باعىنا وتىرىپ، ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىنىڭ دامۋىنىڭ نەگىزگى جولدارىن انىقتاۋعا بولادى:
1. ادىستەمەلىك بىرلەستىكتەردە، شىعارماشىلىق توپتاردىڭ جۇمىسى
2. زەرتتەۋ، ەكسپەريمەنتالدى جۇمىستار جۇرگىزۋ
3. يننوۆاسيالىق جۇمىستار: جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋ
4. پەداگوگيكالىق قولداۋ تۇرلەرىن ۇيرەنۋ
5. سايىستارعا، ماستەر-كلاسستار، فورۋم جانە فەستيۆالدارعا بەلسەندى تۇردە قاتىسۋ
6. پەداگوگيكالىق تاجىريبەسىن جيناقتاۋ
7. يكت پايدالانا ءبىلۋى
ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرى، ونىڭ باستاپقى تاجىريبەلى بىلىكتىلىگى جانە شەبەرلىگى، جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس ادامنىڭ تۇلعالىق دامۋىنا بايلانىستى بەلسەندى، ۇزدىكسىز ۇيرەنۋىندە قالىپتاسادى. جوعارى قۇزىرلى مۇعالىممەن تومەن قۇزىرلى ءمۇعالىمنىڭ ايىرماشىلىعى، وسى پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردى كاسىبي شەبەرلىگىمەن قولدانا بىلۋىندە. پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردىڭ جوعارى دەڭگەيدە قالىپتاسۋى مۇعالىمگە، وقۋشىلارعا الدىن الىنعان بىلىمدەردى جانە جاڭا ءبىلىمدى ديففەرەنسيالدى، الەۋمەتتىك، اۋتوپسيحولوگيالىق كومپونەنتتەر رەتىندە ۇعىندىرىپ، قالىپتاستىرۋدا، ياعني وسى بىلىمدەر ولاردىڭ قابىلەتتىلىگىنىڭ دامۋىندا «كىرپىش» بولۋىنا كومەكتەسەدى. وقۋشىلاردىڭ قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرى، وسى پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردىڭ ءمۇعالىمنىڭ ايقىن-مەتودولوگيالىق ۇستانىمدا قول جەتكىزگەن ناتيجەگە ءادىل باعا بەرىپ، تالداۋىنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى
ەگەر ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن قاراستىرا وتىرىپ، وڭاي دەڭگەيدەن كۇردەلى دەڭگەيگە اۋىستىرا الىپ؛ اقپاراتتى تومەن دەڭگەيدەگى وقۋشىلارعا تۇسىنىكتى ەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى وقۋشىلار بىلىمىنە ساي جاساپ؛ بارلىعىن نازاردان تىس قالدىرماي، پايدالى ىس-ارەكەتتى قولدانىپ وتىرسا، ول ءمۇعالىم ءونىمدى ساباق بەرە الدى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. ال قازىرگى زامان ءبىلىم جۇيەسىنىڭ تالابى دا وسى. ال قازىرگى زامان ساباق بەرۋ تالابىنا ساي، ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىلارمەن ءتىل تابىسۋ قۇزىرىن تومەندەگىدەي بىلىكتىلىگىنە بايلانىستى:
1. كاسىبي قاتىناس رەتىندە الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق مەحانيزمدەردى شەبەر قولدانۋ ياعني قاندايدا ءبىر ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن وقۋشىمەن ءتىل تابىسا ءبىلۋى.
2. ءوز بەتىمەن پەداگوگيكالىق ماسەلەلەردى وقۋشىلاردىڭ دامۋىنا ءوز كومەگىن تيگىزە الاتىن فاكتورلارعا سۇيەنە وتىرىپ، شەشىم قابىلداي الۋى.
دەگەنمەن، ءمۇعالىم بىلىكتىلىگىنىڭ جان-جاقتىلىعى مەن تەرەڭدىگى ۇنەمى ءونىمدى بولا بەرمەيدى. وسى بىلىممەن بىلىكتىلىكتىڭ دامۋ دەڭگەيى، وقۋشىلارمەن ءتىل تابىسۋىمەن سايكەس كەلە بەرمەيدى. ءمۇعالىمنىڭ جوعارى كاسىپتىلىگى، وسى كاسىپكە قاندايدا تۇلعالىك قابىلەتتەرى مەن قاسيەتتەرىنىڭ تابيعي بولمىسىنا نەگىزدەلەدى.
ەگەر ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرلىعىن دامىتاتىن بولساق، ەڭ الدىمەن ونىڭ مامان رەتىندە قالىپتاسۋعا كاسىبي ماڭىزدىلىعى بار قابىلەتتەرىن اشۋ قاجەت.
قۇزىرەتتى ساباقتى تالداۋ سحەماسى
جاڭا زامان تالابىنا ساي ءمۇعالىم ءوز ساباعىن تومەندەگىدەي كريتەرييلەر ارقىلى تالداۋ جاسايدى:
1. ساباقتىڭ تاراۋداعى، تاقىرىپتاعى ورىنى؛ وتىلگەن تاقىرىپپەن بايلانىسى؛
2. ساباق وتىلگەن سىنىپقا شىنايى مىنەزدەمە بەرۋ؛ ساباقتى جوسپارلاۋدا وقۋشىلاردىڭ قانداي مۇمكىندىكتەرى ەسكەرىلدى؛ جالپى جانە ارنايى بىلىكتىلىكتى ەسكەرىپ، دياگنوستيكا جاساي الۋ؛
3. ساباقتا قانداي مىندەتتەردى اتقاردى:
ا. بىلىمدىلىك ب.تاربيەلىك س.دامىتۋشىلىق
قانداي ماسەلەلەر ماڭىزدى بولىپ، سىنىپتىڭ جانە توپتىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىلدى سەكىلدى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ قاجەت.
4. ساباق جۇيەسىن جاڭاشالاۋ. سۇراق-جاۋاپ وتكىزۋگە، جاڭا ماتەريالدى ەنگىزۋدە، پىسىقتاۋدا، ءۇي جۇمىسىن تالداۋدا ۋاقىتتان ۇنەمدەپ پايدالانۋ. ساباق كەزەڭدەرىنىڭ لوگيكالىق بايلانىسى.
5. ساباقتىڭ ماڭىزدىلىعى قالاي شەشىلدى جانە ول شەشىم نە ءۇشىن قولدانىلدى.
6. نەگىزگى ماتەريالدى ەنگىزۋدە، ادىس-تاسىلدەر مەن ساباق تۇرلەرىنىڭ قولدانىلۋى.
7. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن جانە ولاردى قولدانا ءبىلۋىن، مەڭگەرگەنىن باقىلاۋ جۇمىستارىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋى.باقىلاۋ جۇمىسىنىڭ ناقتى ادىس-تاسىلدەر ارقىلى جۇزەگە اسۋى.
8. ساباقتا وقۋ بولمەسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىنەن پايدالانۋ.تەحنيكا قۇرالدارى جانە كورگىزبە قۇرالدارى نە ماقساتتا قولدانىلدى؟
9. وقۋشىلاردىڭ جوعارى دەڭگەيدە جۇمىس جاساۋى نەمەن سۇيەمەلدەندى؟
10. ساباقتا وقۋشىمەن ءمۇعالىم اراسىنداعى مادەني قارىم –قاتىناسى: پسيحولوگيالىق اتموسفەرانىڭ قالىپتاسۋى.
11. ۋاقىت ۇنەمدىلىگىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋى. قانداي جولدارمەن ۋاقىتتى ۇنەمدەپ پايدالاندى؟
12. ساباقتا كەلەڭسىز جاعدايلاردى ويلاستىرۋى. ساباقتى باسقا دا ادىستەمەلىك نۇسقالارى قاراستىرىلدى ما؟
13. ءمۇعالىم قويعان ماقساتىنا قول جەتكىزۋى. ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن مىندەتتەردى ورىنداي الدىما؟ ەگەر ورىندالماسا، نە ءۇشىن ورىنداي المادى جانە قاشان، قاي ۋاقىتتا ورىندايدى سۇراقتارىنا جاۋاپ ىزدەۋى قاجەت.
قۇزىرەتتى شەت ءتىلى ءمۇعالىمىنىڭ ساباقتى ءساتتى وتكىزۋ ءۇشىن، ساباقتىڭ مازمۇنىمەن ادىستەمەلىگىنە اسا نازار اۋدارۋى قاجەت:
ساباقتىڭ مازمۇندىلىعى:
1. ساباقتىڭ عىلىميلىعى
2. ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق جانە تاربيەلىك ماڭىزدىلىعى
3. العان ءبىلىمدى ومىردە قولدانا ءبىلۋىنىڭ ماڭىزدىلىعى: تەوريانى پراكتيكامەن، ومىرمەن بايلانىستىرۋ
4. وقۋشىلاردىڭ توپتىق جانە جەكە جۇمىستارىنىڭ مازمۇنى
5. وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى تانىمدىلىعىمەن قۇشتارلىعىن ۇيىمداستىرۋ
6. وزىندىك جۇمىستار ارقىلى جاڭا بىلىممەن بىلىكتىلىكتى پراكتيكا جۇزىندە قولدانا الۋى
7. ءمۇعالىم تاراپىنان سىنىپتىڭ اتقارعان جۇمىسىمەن وقۋشىلاردىڭ جەكە جۇمىستارىن جان-جاقتى باقىلاۋ
قۇزىرەتتى ساباق بەرۋدە قولدانىلاتىن ادىس-تاسىلدەرگە تالاپ
1. ساباقتا قولدانىلعان ادىس-تاسىلدەردىڭ، ساباقتى ەموسيونالدى، وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋدا جانە بىلىمگە قۇشتارلىعىن تاربيەلەۋمەن سايكەستىگى.
2. ساباقتىڭ تەمپى مەن ءريتمى وپتيمالدى بولۋى قاجەت، ءمۇعالىم جانە وقۋشىنىڭ ىس-ارەكەتى اتقارىلعان بولۋ كەرەك
3. ءمۇعالىم جانە وقۋشى اراسىندا تولىق تۇسىنۋشىلىكتىڭ ورناتىلۋى، ياعني پەداگوگيكالىق تاكتتىڭ ساقتالۋى
4. شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋدا، جەڭىل پسيحولوگيالىق اتموسفەرا جاساۋ
5. وقشىلاردىڭ جۇمىسىن تۇرلەندىرىپ، ءار ءتۇرلى ادىس-تاسىلدەردەن قولدانۋ
6. ساباق پروسەسسى ءمۇعالىم ارقىلى باقىلانىپ وتىرىلادى.
وقۋشىنىڭ شەت ءتىلى ساباعىندا ايقىن قىزمەتى، ءمۇعالىمنىڭ ءوزىن ءوزى كوتەرۋمەن بىلىكتىلىگىن اسىرۋ موتيۆاسيالارىنىڭ نەگىزى دەپ سانايمىن. موتيۆاسيا نەگىزدەرى ەتىپ بىرنەشە قۇزىرلاردان پايدالانۋعا بولادى:
• ءمۇعالىمىنىڭ اقپاراتتى - تەحنولوگيالىق قۇزىرى ۇلكەن رول اتقارادى. بۇل قۇزىردىڭ كورىنىستەرى:كومپيۋتەرلىك ءبىلىمى ارقىلى قاجەتتى اقپاراتتى ىزدەپ ونى تەز ارادا وڭدەپ، زاماناۋي يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردان كەڭ پايدالانا الۋى.
• جەكە تۇلعالىعىن جەتىلدىرۋ قۇزىرى: وزدىگىمەن باقىلاۋ جاساۋ جانە دامۋ؛ الەۋمەتتىك، تۇلعالىق جانە قىزمەتتىك شارتتار (رەفلەكستەر)
• اقپاراتتىق قۇزىر: كومپيۋتەرلىك ءبىلىمىن نىعايتۋ، تاڭا تەحنولوگيالاردى قۇزىرلى پايدالانۋ
ساباق ءوتۋدى تارتىمدى دا قىزىقتى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن، ونى قىزىقتى فورمادا وتكىزۋ قاجەت. بۇل ءمۇعالىمنىڭ وزەكتى ماسەلەلەردى، وقىتۋدىڭ قىزىقتى قۇرالدارىن پايدالانا وتىرىپ، شەشۋگە بولادى. ول ءۇشىن مەتوديكالىق ادەبيەتتەردەن الىنعان ديداكتيكالىق ماتەريالدار الۋ قاجەت. ديداكتيكالىق ماتەريالدار ساباقتا ۋاقىتتى ۇنەمدەپ پايدالانۋ، وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىعىن بەلسەندەتۋگە اسەر ەتەتىن ەرەكشە قۇرال رەتىندە پايدالانىلادى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە، ورتا ءبىلىم رەفورماسى وبەكتيۆتى ماسەلەلەر كەشەنى رەتىندە، مەكتەپتە ساپا جانە ءبىلىم ۇدەرىسىنىڭ تيىمدىلىگىن كوتەرمەلەۋىمەن تولىعۋىن تالاپ ەتەدى. سونىڭ ىشىندە ءبىلىم ۇردىسىندە ەڭ ءبىر باستى ماسەلە بۇل قوعامنىڭ جىلدام وزگەرۋى، وقۋشىنىڭ ءبىلىم الۋعا شەكتەۋلى مۇمكىندىكتەرى جانە يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانىڭ ەنگىزۋلەرى. ماسەلەنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، جاس مامان دايىندىعى ەمەس تاجىريبەلى مۇعالىمدەردىڭ جۇيەلى دايىندىعىن تالاپ ەتەدى. قازىرگى كەزدە ورتا ءبىلىمنىڭ قۇزىرەتتى قولداۋعا ءوتۋ ماسەلەسىندە «قۇزىرەتتىلىك» جانە «قۇزىرەت» ايقىندامالارىنىڭ تەوريالىق سۇراقتارىنىڭ دۇرىس شەشىمىنىڭ تابا الماي جاتىر.
«قۇزىرەتتىلىك» جانە «قۇزىرەت» تۇسىنىكتەرى حح عاسىردىڭ 90-جىلدارى وتاندىق پەداگوگيكا لەكسيكونىنا كىرىكتىرە باستالدى دا، اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا ءتۇرلى ماعىنا بەرەدى. مامانداردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا قۇزىرەتتىلىك جۇيەسىندە 112 قاسيەت ءتۇرى بار. ال ءبىلىم جۇيەسىندە ساپا جانە ناتيجەگە كوزدەلگەن قۇزىرەتتىڭ جەتى قاسيەتىن الۋعا بولادى. وسىدان، ءبىز قۇزىرەتتى وقىتۋ بارىسىندا ءبىلىم الۋدىڭ ءبىلىم، بىلىكتىلىك جانە شەبەرلىكتەردىڭ ماڭىزدى كەشەنى دەپ ەسەپتەيمىن. قۇزىرەتتىلىك بۇل تۇلعا بويىنداعى بارلىق قاسيەتتەردىڭ جيناعى، ونىڭ قۇزىرلىعىنىڭ نەگىزىندە پايدا بولعان شەبەرلىگى، ءبىر جۇمىستى ورىنداۋداعى ەپشىلدىگى. «قۇزىرەتتىلىك» تۇسىنىگى وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ ناتيجەسىن بەينەلەۋدە قولدانىلادى؛ «قۇزىرەت» تۇسىنىگى الدىنعى پەداگوگيكادا تالاپ ەتىلەتىن «قالاي ەكەنىن بىلەم» باعىتىنان، «قالاي قولدانۋدى بىلەم» باعىتىنا نەگىزدەلەدى.
قۇزىرلار
وقۋ-تاربيە ۇردىسىندەگى پەداگوگيكا-پسيحولوگيالىق تەحنولوگيالاردا نەگىزدەلگەن كاسىبي قۇزىرلىقتارعا يە بولۋ:
اقپاراتتىق قۇزىر. ءتىل تابىسۋ قۇزىرى، وقۋ-تانىمدىلىق قۇزىر، ءتۇسىنىپ باعالاۋ قۇزىرى، جالپى مادەني قۇزىر، جەكە تۇلعالىعىن جەتىلدىرۋ قۇزىرى، قوعامدىق - ەڭبەك قۇزىرى، اقپاراتتىق قۇزىر تەلەديدار،ماگنيتوفون، تەلەفون، فاكس، كومپيۋتەر، پرينتەر، مودەم، كوبەيتكىش جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار (اۋديو- بەينەتاسپا، ەلەكتروندى پوشتا، جالپى اقپارات قۇرالدارى، عالامتور) كومەگىمەن قاجەتتى اقپاراتتى ىزدەپ، زەرتتەپ جانە تاڭداي الىپ، ونى ۇيىمداستىرىپ، قايتا وڭدەپ جەتكىزە الادى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ اينالامەن تانىسۋداعى، وقۋلىقتارداعى، ءبىلىم اۋماعىنداعى اقپاراتتاردى نىعايتۋعا باعىتتالعان.
ءتىل تابىسۋ قۇزىرى بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋىنە باعىتتالىپ، ونى اينالامەن تانىسۋدا، ۋاقيعالاردان تىس قالماۋدا قولدانا الۋى. سونىمەن قاتار توپتا، ۇجىمدا ءتۇرلى قوعامدىق رول اتقارۋىنا كومەك كورسەتەدى. وقۋشى ءوزىن ءوزى تانىستىرا ءبىلۋى، حات جازا الۋى، انكەتا تولتىرا الۋى، ءوتىنىش جانە ارىز جازا الۋى، سۇراقتار قويا ءبىلۋى، تارتىسۋلاردى ۇيىمداستىرۋى قاجەت.
وقۋ-تانىمدىلىق قۇزىر
وقۋشىنىڭ لوگيكالىق، مەتودولوگيالىق، جالپى ءبىلىم الۋ قىزمەتىنىڭ اياسىندا، شىنايى وبەكتىلەردى زەرتتەۋ ، جەكە تانىمدىلىق ىس-ارەكەتى جيناعىنىڭ قۇزىرى. قۇزىرعا ماقساتتالعان، جوسپارلانعان، تالدانعان، شارتتالعان، ءوزىن-وزى باعالاي ءبىلۋ، وقۋ - تانىمدىعىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن ءبىلىمى ەنگىزىلەدى. وقۋشى ناتيجەلى كرەاتيۆتى (شىعارماشىلىق) بىلىكتىلىكپەن اينالىسادى؛شىندىقپەن بايلانىستى بىلىممەن قۇرالدانادى
ءتۇسىنىپ باعالاۋ قۇزىرلىعى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمىنىڭ اياسىندا قالىپتاسىپ، شەشىم قابىلداۋدا، ءوز ىس-ارەكەتىنىڭ ورىنىمەن باعىتىن، ماقساتىمەن مىندەتتەرىن قويا ءبىلۋى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ وقۋ نەمەسە باسقا دا ارەكەتتەردە ءوزىن-وزى انىقتاۋ مەحانيزمى. وقۋشىنىڭ جالپى تۇلعالىق تراەكتورياسى جانە ءومىر ءسۇرۋ باعدارلاماسى وسىعان تىكەلەي تاۋەلدى.
جالپى مادەني قۇزىر –وقۋشى قىزمەتىنىڭ تاجىريبەسى جانە تانىمدىلىعىنان حاباردار بولۋ سۇراقتارىنىڭ اۋقىمى. بۇل ادام جانە ادامزاتتىڭ ءومىرىن، رۋحاني-ادامگەرشىلىك نەگىزدەرىنىڭ، جەكە حالىقتاردىڭ، الەۋمەتتىك كورىنىستىڭ جانە ءجون-جورالعىنىڭ مادەني نەگىزدەرىن، وتباسىلىق، قوعامدىق، عىلىمنىڭ جانە ءدىننىڭ ءرولىن، ۇلتتىق جانە ادامگەرشىلىكتىك مادەنيەتىنىڭ وزگەشەلىكتەرىن كورسەتەدى.جوعارىدا ايتىلعانداردىڭ بارلىعى اينالاعا، بۇكىل الەمگە، ادام ومىرىنە، سونىڭ ىشىندە مادەني دەمالىسىن ۇيىمداستىرۋعا اسەر ەتەدى.
جەكە تۇلعالىعىن جەتىلدىرۋ قۇزىرى. وقۋشىنىڭ رۋحاني، زەيىندى جەتىلۋىنە، ەموسيالىق ءوزىن-وزى باقىلاۋى جانە قولداۋىنا ارنالعان قۇزىر. بۇندا وقۋشى شىنايى وبەكت رەتىندە كورسەتەدى. ول ۇزدىكسىز ىزدەنۋ ارقىلى، قاجەتتى زاماناۋي تۇلعالىق قابىلەتتەردى دامىتۋىمەن، ءوزىنىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن مۇمكىنشىلىكتەرىن جەتىلدىرۋگە ىنتالانىپ، پسيحولوگيالىق بىلىكتىلىگىن قالىپتاستىرىپ، شىڭداۋعا كىرىسەدى. سونىمەن قاتار، بۇل ءومىر قاۋىپسىزدىگىنىڭ ىس-ارەكەتتەرى مەن قاسيەتتەرىنىڭ كەشەنى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.
قوعامدىق - ەڭبەك قۇزىرى. بۇل قۇزىر وقۋشىنىڭ قوعامي –ازاماتتىق بورىشتارىن (ازامات رولىندە: باقىلاۋشى، سايلاۋشى، وكىل) بىلۋگە، الەۋمەتتىك-ەڭبەك اياسىن (تۇتىنۋشى رەتىندە، ساتىپ الۋشى، كليەنت، ءوندىرۋشى) بىلۋگە، وتباسى قارىم-قاتىناسى مەن بورىشتارىن بىلۋگە، ەكونوميكا جانە قۇقىقتىق، كاسىبي ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان
ال تۇلعانى باسەكەگە قابىلەتتى ەتىپ تاربيەلەۋ پروسەسسى وقۋ تاربيە ۇردىسىندە باستاپقى ماقسات ەتىپ قويىلسا، ول، ارينە، ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىندە قۇزىرەتتى ساباق الۋعا نەمەسە بەرۋگە تىكەلەي بايلانىستى.
ءمۇعالىمنىڭ قۇزىرەتتى ساباقتاعى ايقىنداماسى
ەلىمىزدە تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ادامي-تۇلعالىق قاسيەتتەرىن ايقىنداپ، ونى قالىپتاستىرا الاتىن مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن جانە بىلىمدەرىن كوتەرۋ، ەڭ الدىمەن ولاردىڭ پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق قۇزىرەتتىلىگىن اسىرۋ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى
ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي ايقىنداماسى ءۇش بلوكتان تۇرادى:
1. پسيحولوگيالىق-پەداگوگيالىق بىلىمدىلىگى – بۇل جالپى كاسىبى ءبىلىمى.
2. پسيحولوگيالىق-پەداگوگيالىق بىلىكتىلىگى – ساباق بەرۋ پروسەسسىندە ءمۇعالىمنىڭ ءوز ءبىلىمىن جەتكىزە الۋ قاسيەتى جانە قارىم-قاتىناستى ۇيىمداستىرا ءبىلۋى.
3. جەكە تۇلعالىق كاسىبي قاسيەتتەرىنىڭ ماڭىزدىلىعى، ءمۇعالىمنىڭ مىنەز-قۇلقىمەن وسەتىن، پەداگوگيكالىق قىزمەت پروسەسسىنىڭ اجىراتىلماس ءبىر بولىگى رەتىندە قاراستىرىلادى. (بۇل جەردە، جالپى ءمۇعالىمنىڭ مىنەز سيپاتى، وقۋشىلارعا اسەر ەتە وتىرىپ، ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىمەن ءبىلىمىن شىڭدالۋى)
جاڭا تالاپتارعا باعىنا وتىرىپ، ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىنىڭ دامۋىنىڭ نەگىزگى جولدارىن انىقتاۋعا بولادى:
1. ادىستەمەلىك بىرلەستىكتەردە، شىعارماشىلىق توپتاردىڭ جۇمىسى
2. زەرتتەۋ، ەكسپەريمەنتالدى جۇمىستار جۇرگىزۋ
3. يننوۆاسيالىق جۇمىستار: جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋ
4. پەداگوگيكالىق قولداۋ تۇرلەرىن ۇيرەنۋ
5. سايىستارعا، ماستەر-كلاسستار، فورۋم جانە فەستيۆالدارعا بەلسەندى تۇردە قاتىسۋ
6. پەداگوگيكالىق تاجىريبەسىن جيناقتاۋ
7. يكت پايدالانا ءبىلۋى
ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرى، ونىڭ باستاپقى تاجىريبەلى بىلىكتىلىگى جانە شەبەرلىگى، جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس ادامنىڭ تۇلعالىق دامۋىنا بايلانىستى بەلسەندى، ۇزدىكسىز ۇيرەنۋىندە قالىپتاسادى. جوعارى قۇزىرلى مۇعالىممەن تومەن قۇزىرلى ءمۇعالىمنىڭ ايىرماشىلىعى، وسى پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردى كاسىبي شەبەرلىگىمەن قولدانا بىلۋىندە. پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردىڭ جوعارى دەڭگەيدە قالىپتاسۋى مۇعالىمگە، وقۋشىلارعا الدىن الىنعان بىلىمدەردى جانە جاڭا ءبىلىمدى ديففەرەنسيالدى، الەۋمەتتىك، اۋتوپسيحولوگيالىق كومپونەنتتەر رەتىندە ۇعىندىرىپ، قالىپتاستىرۋدا، ياعني وسى بىلىمدەر ولاردىڭ قابىلەتتىلىگىنىڭ دامۋىندا «كىرپىش» بولۋىنا كومەكتەسەدى. وقۋشىلاردىڭ قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرى، وسى پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق كومپونەنتتەردىڭ ءمۇعالىمنىڭ ايقىن-مەتودولوگيالىق ۇستانىمدا قول جەتكىزگەن ناتيجەگە ءادىل باعا بەرىپ، تالداۋىنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى
ەگەر ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن قاراستىرا وتىرىپ، وڭاي دەڭگەيدەن كۇردەلى دەڭگەيگە اۋىستىرا الىپ؛ اقپاراتتى تومەن دەڭگەيدەگى وقۋشىلارعا تۇسىنىكتى ەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى وقۋشىلار بىلىمىنە ساي جاساپ؛ بارلىعىن نازاردان تىس قالدىرماي، پايدالى ىس-ارەكەتتى قولدانىپ وتىرسا، ول ءمۇعالىم ءونىمدى ساباق بەرە الدى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. ال قازىرگى زامان ءبىلىم جۇيەسىنىڭ تالابى دا وسى. ال قازىرگى زامان ساباق بەرۋ تالابىنا ساي، ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىلارمەن ءتىل تابىسۋ قۇزىرىن تومەندەگىدەي بىلىكتىلىگىنە بايلانىستى:
1. كاسىبي قاتىناس رەتىندە الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق مەحانيزمدەردى شەبەر قولدانۋ ياعني قاندايدا ءبىر ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن وقۋشىمەن ءتىل تابىسا ءبىلۋى.
2. ءوز بەتىمەن پەداگوگيكالىق ماسەلەلەردى وقۋشىلاردىڭ دامۋىنا ءوز كومەگىن تيگىزە الاتىن فاكتورلارعا سۇيەنە وتىرىپ، شەشىم قابىلداي الۋى.
دەگەنمەن، ءمۇعالىم بىلىكتىلىگىنىڭ جان-جاقتىلىعى مەن تەرەڭدىگى ۇنەمى ءونىمدى بولا بەرمەيدى. وسى بىلىممەن بىلىكتىلىكتىڭ دامۋ دەڭگەيى، وقۋشىلارمەن ءتىل تابىسۋىمەن سايكەس كەلە بەرمەيدى. ءمۇعالىمنىڭ جوعارى كاسىپتىلىگى، وسى كاسىپكە قاندايدا تۇلعالىك قابىلەتتەرى مەن قاسيەتتەرىنىڭ تابيعي بولمىسىنا نەگىزدەلەدى.
ەگەر ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرلىعىن دامىتاتىن بولساق، ەڭ الدىمەن ونىڭ مامان رەتىندە قالىپتاسۋعا كاسىبي ماڭىزدىلىعى بار قابىلەتتەرىن اشۋ قاجەت.
قۇزىرەتتى ساباقتى تالداۋ سحەماسى
جاڭا زامان تالابىنا ساي ءمۇعالىم ءوز ساباعىن تومەندەگىدەي كريتەرييلەر ارقىلى تالداۋ جاسايدى:
1. ساباقتىڭ تاراۋداعى، تاقىرىپتاعى ورىنى؛ وتىلگەن تاقىرىپپەن بايلانىسى؛
2. ساباق وتىلگەن سىنىپقا شىنايى مىنەزدەمە بەرۋ؛ ساباقتى جوسپارلاۋدا وقۋشىلاردىڭ قانداي مۇمكىندىكتەرى ەسكەرىلدى؛ جالپى جانە ارنايى بىلىكتىلىكتى ەسكەرىپ، دياگنوستيكا جاساي الۋ؛
3. ساباقتا قانداي مىندەتتەردى اتقاردى:
ا. بىلىمدىلىك ب.تاربيەلىك س.دامىتۋشىلىق
قانداي ماسەلەلەر ماڭىزدى بولىپ، سىنىپتىڭ جانە توپتىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىلدى سەكىلدى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ قاجەت.
4. ساباق جۇيەسىن جاڭاشالاۋ. سۇراق-جاۋاپ وتكىزۋگە، جاڭا ماتەريالدى ەنگىزۋدە، پىسىقتاۋدا، ءۇي جۇمىسىن تالداۋدا ۋاقىتتان ۇنەمدەپ پايدالانۋ. ساباق كەزەڭدەرىنىڭ لوگيكالىق بايلانىسى.
5. ساباقتىڭ ماڭىزدىلىعى قالاي شەشىلدى جانە ول شەشىم نە ءۇشىن قولدانىلدى.
6. نەگىزگى ماتەريالدى ەنگىزۋدە، ادىس-تاسىلدەر مەن ساباق تۇرلەرىنىڭ قولدانىلۋى.
7. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن جانە ولاردى قولدانا ءبىلۋىن، مەڭگەرگەنىن باقىلاۋ جۇمىستارىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋى.باقىلاۋ جۇمىسىنىڭ ناقتى ادىس-تاسىلدەر ارقىلى جۇزەگە اسۋى.
8. ساباقتا وقۋ بولمەسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىنەن پايدالانۋ.تەحنيكا قۇرالدارى جانە كورگىزبە قۇرالدارى نە ماقساتتا قولدانىلدى؟
9. وقۋشىلاردىڭ جوعارى دەڭگەيدە جۇمىس جاساۋى نەمەن سۇيەمەلدەندى؟
10. ساباقتا وقۋشىمەن ءمۇعالىم اراسىنداعى مادەني قارىم –قاتىناسى: پسيحولوگيالىق اتموسفەرانىڭ قالىپتاسۋى.
11. ۋاقىت ۇنەمدىلىگىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋى. قانداي جولدارمەن ۋاقىتتى ۇنەمدەپ پايدالاندى؟
12. ساباقتا كەلەڭسىز جاعدايلاردى ويلاستىرۋى. ساباقتى باسقا دا ادىستەمەلىك نۇسقالارى قاراستىرىلدى ما؟
13. ءمۇعالىم قويعان ماقساتىنا قول جەتكىزۋى. ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن مىندەتتەردى ورىنداي الدىما؟ ەگەر ورىندالماسا، نە ءۇشىن ورىنداي المادى جانە قاشان، قاي ۋاقىتتا ورىندايدى سۇراقتارىنا جاۋاپ ىزدەۋى قاجەت.
قۇزىرەتتى شەت ءتىلى ءمۇعالىمىنىڭ ساباقتى ءساتتى وتكىزۋ ءۇشىن، ساباقتىڭ مازمۇنىمەن ادىستەمەلىگىنە اسا نازار اۋدارۋى قاجەت:
ساباقتىڭ مازمۇندىلىعى:
1. ساباقتىڭ عىلىميلىعى
2. ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق جانە تاربيەلىك ماڭىزدىلىعى
3. العان ءبىلىمدى ومىردە قولدانا ءبىلۋىنىڭ ماڭىزدىلىعى: تەوريانى پراكتيكامەن، ومىرمەن بايلانىستىرۋ
4. وقۋشىلاردىڭ توپتىق جانە جەكە جۇمىستارىنىڭ مازمۇنى
5. وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى تانىمدىلىعىمەن قۇشتارلىعىن ۇيىمداستىرۋ
6. وزىندىك جۇمىستار ارقىلى جاڭا بىلىممەن بىلىكتىلىكتى پراكتيكا جۇزىندە قولدانا الۋى
7. ءمۇعالىم تاراپىنان سىنىپتىڭ اتقارعان جۇمىسىمەن وقۋشىلاردىڭ جەكە جۇمىستارىن جان-جاقتى باقىلاۋ
قۇزىرەتتى ساباق بەرۋدە قولدانىلاتىن ادىس-تاسىلدەرگە تالاپ
1. ساباقتا قولدانىلعان ادىس-تاسىلدەردىڭ، ساباقتى ەموسيونالدى، وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋدا جانە بىلىمگە قۇشتارلىعىن تاربيەلەۋمەن سايكەستىگى.
2. ساباقتىڭ تەمپى مەن ءريتمى وپتيمالدى بولۋى قاجەت، ءمۇعالىم جانە وقۋشىنىڭ ىس-ارەكەتى اتقارىلعان بولۋ كەرەك
3. ءمۇعالىم جانە وقۋشى اراسىندا تولىق تۇسىنۋشىلىكتىڭ ورناتىلۋى، ياعني پەداگوگيكالىق تاكتتىڭ ساقتالۋى
4. شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋدا، جەڭىل پسيحولوگيالىق اتموسفەرا جاساۋ
5. وقشىلاردىڭ جۇمىسىن تۇرلەندىرىپ، ءار ءتۇرلى ادىس-تاسىلدەردەن قولدانۋ
6. ساباق پروسەسسى ءمۇعالىم ارقىلى باقىلانىپ وتىرىلادى.
وقۋشىنىڭ شەت ءتىلى ساباعىندا ايقىن قىزمەتى، ءمۇعالىمنىڭ ءوزىن ءوزى كوتەرۋمەن بىلىكتىلىگىن اسىرۋ موتيۆاسيالارىنىڭ نەگىزى دەپ سانايمىن. موتيۆاسيا نەگىزدەرى ەتىپ بىرنەشە قۇزىرلاردان پايدالانۋعا بولادى:
• ءمۇعالىمىنىڭ اقپاراتتى - تەحنولوگيالىق قۇزىرى ۇلكەن رول اتقارادى. بۇل قۇزىردىڭ كورىنىستەرى:كومپيۋتەرلىك ءبىلىمى ارقىلى قاجەتتى اقپاراتتى ىزدەپ ونى تەز ارادا وڭدەپ، زاماناۋي يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردان كەڭ پايدالانا الۋى.
• جەكە تۇلعالىعىن جەتىلدىرۋ قۇزىرى: وزدىگىمەن باقىلاۋ جاساۋ جانە دامۋ؛ الەۋمەتتىك، تۇلعالىق جانە قىزمەتتىك شارتتار (رەفلەكستەر)
• اقپاراتتىق قۇزىر: كومپيۋتەرلىك ءبىلىمىن نىعايتۋ، تاڭا تەحنولوگيالاردى قۇزىرلى پايدالانۋ
ساباق ءوتۋدى تارتىمدى دا قىزىقتى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن، ونى قىزىقتى فورمادا وتكىزۋ قاجەت. بۇل ءمۇعالىمنىڭ وزەكتى ماسەلەلەردى، وقىتۋدىڭ قىزىقتى قۇرالدارىن پايدالانا وتىرىپ، شەشۋگە بولادى. ول ءۇشىن مەتوديكالىق ادەبيەتتەردەن الىنعان ديداكتيكالىق ماتەريالدار الۋ قاجەت. ديداكتيكالىق ماتەريالدار ساباقتا ۋاقىتتى ۇنەمدەپ پايدالانۋ، وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىعىن بەلسەندەتۋگە اسەر ەتەتىن ەرەكشە قۇرال رەتىندە پايدالانىلادى.
You Might Also Like
