رەاكتيۆتى قوزعالىس
باتىس قازاقستان وبلىسى،
تەرەكتى اۋدانى، پريرەچنوە اۋىلى،
پريرەچنىي جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبىنىڭ
فيزيكا-ماتەماتيكا پاندەرىنىڭ ءمۇعالىمى:
الدابەرگەنوۆا تورعاي پرالييەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: رەاكتيۆتى قوزعالىس.
ءىى. ساباقتىڭ ماقساتى: رەاكتيۆتى قوزعالىس تۋرالى جان-جاقتى تۇسىنىك بەرۋ. عىلىمعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
1. فيزيكا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. فيزيكادان العان بىلىمدەرىن ساباقتان تىس تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى تەرەڭدەتۋ، جيناقتاۋ، جۇيەلەۋ، قورىتىندىلاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ءوي-ورىسىن كەڭىتىپ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ. وقۋشىلاردى العىرلىققا، تاپقىرلىققا، باتىلدىققا تاربيەلەۋ.
3. شىعارماشىلىق قابىلەتى دامىعان، ەلىن، جەرىن سۇيەتىن جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ.
ءىىى. ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
IV. ساباقتىڭ ءتيپى: تولىقتىرۋ، جيناقتاۋ، قورىتىندىلاۋ ساباعى.
V. ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پورترەتتەر، كورىنىسكە ارنالعان قۇرالدار (شار، تۇتىكشە، ءجىپ)، باياندامالار.
Vءى. ساباق بارىسى: 1.ۇيىمداستىرۋ، ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
2. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
3. كىرىسپە.
ادامزات ەرتە زاماننان-اق اسپانعا ۇشۋدى ارمانداعان. سونىڭ ناتيجەسىندەي ۇشاتىن كىلەمدەر مەن جالماۋىز كەمپىردىڭ ۇشاتىن سىپىرعىشىن ويلاپ تاپقان. كەيىن كەلە ۇشاتىن تەحنيكالار پايدا بولدى. ەندى ادامزاتتىڭ الدىندا عارىش كەڭىستىگىن مەڭگەرۋ مىندەتى تۇردى. ول ءۇشىن اسقان كەمەڭگەرلىك، اسا ىجداعاتتى ەسەپ، وتە كۇردەلى تەحنيكا جانە اسقان ەرلىك قاجەت. سونىڭ بارىدە قازىرگى كەزدە جۇزەگە استى.
4. (وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا سيولكوۆسكييدىڭ پورترەتى كورسەتىلەدى).
عارىشقا العاشقى قادام جاساۋ 1857-1935 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن بەلگىلى عالىم ك.ە. سيولكوۆسكييدەن باستالادى دەسەك بولادى. سيولكوۆسكييدىڭ يدەيالارى ونىڭ 1903 ج شىققان «الەمدىك كەڭىستىكتى رەاكتيۆتى قۇرالدارمەن زەرتتەۋ» دەگەن ەڭبەگىندە كورىنىس تاپتى. ول زىمىرانداردىڭ كومەگىمەن عارىشتى يگەرۋ مۇمكىندىگىن تەوريالىق تۇردە دالەلدەدى: دەنەدە ءبىرىنشى عارىشتىق جىلدامدىق تۋدىرا الاتىن زىمىران قۇرىلىسىن، كوپساتىلى زىمىرانداردىڭ سيپاتتامالارىن، ماسساسى اينىمالى دەنەلەردىڭ قوزعالىسى تۋرالى، سونداي-اق عارىشقا ۇشۋ جونىندەگى باسقا دا ماڭىزدى يدەيالاردى ۇسىنادى. ويىمەن قيالى بولاشاققا ۇمتىلعان سيولكوۆسكييدىڭ يدەيالارىندا عاجايىپ قيال مەن تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەر ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن ماسەلەلەر ۇندەستىك تاپتى.
تەك سودان جارتى عاسىر وتكەننەن سوڭ عانا، ادام بالاسىنىڭ عارىش كەڭىستىگىنە شىعۋى تۋرالى ارمانى ورىندالدى.
سيولكوۆسكييدىڭ يدەيالارى ورىس عالىمى ك.پ.كوروليەۆتىڭ باسشىلىعىمەن جۇزەگە اسىرىلدى.
تۇڭعىش جاساندى جەر سەرىگى ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىنان 1957 ج ۇشىرىلعان بولاتىن. 1961 جىلى ادامزاتتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى يۋ.ا.گاگارين عارىشقا قادام باستى. جىل وتكەن سايىن عارىش كەمەلەرى، زەرتتەۋ باعدارلامالارى جەتىلدىرىلدى. ادامزاتتىڭ عارىشقا شىعۋى باسقا پلانەتالاردى، تابيعات قۇبىلىستارى مەن جەر قويناۋىنداعى قورلاردى زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. عارىش زەرتتەۋلەرى وندىرىسكە دە، عىلىمعا دا ۇلكەن پايداسىن تيگىزۋدە. «بايقوڭىر» سياقتى عارىش ايلاعى بار ءبىزدىڭ قازاقستان الەمدەگى ساناۋلى عارىشتىق مەملەكەتتەردىڭ بىرىنە اينالدى. عارىشقا ساپار شەگىپ، عىلىمي – زەرتتەۋ جۇمىستارىنا قاتىسقان عارىشكەرلەردىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ەكى قازاق عارىشكەرلەرى - توقتار اۋباكىروۆ پەن تالعات مۇسابايەۆ تا بار.
5. (وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا ەكى قازاق عارىشكەرىنىڭ پورترەتتەرى كورسەتىلەدى جانە مارفۋعا ايتقوجا قىزىنىڭ «قوس عارىشكەر» اتتى ولەڭىن 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى گايسييەۆا سابينا وقيدى).
قوس عارىشكەر، توقتار مەن تالعات دەسەم! ۇزىلگەن ءۇمىتىمدى جالعاپ كەتەم! اقىنعا دا كەڭىستىك، عارىش كەرەك، كوز جۇمباساڭ ەرلىككە، سامعاپ بەكەر! قوس عارىشكەر، قوس باتىر، قوس جۇلدىزىم، مەرەيلى ەتىپ تۇرسىڭدار دوستىڭ ءجۇزىن. تاعى دا وزىپ كەلسىن تالعاتىم دەپ، اسپاننىڭ بايگەسىنە قوستىم بۇگىن!
6.(وسى ارادا مەكتەبىمىزدىڭ 2012 جىلعى تۇلەگى يبرايەۆا مەيرامگۇلدىڭ تۇڭعىش عارىشكەر ت.اۋباكىروۆ تۋرالى «قاھارمان تۇلعا» اتتى شىعارماسىن ونىڭ ءىنىسى 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى يبراي وركەن وقيدى).
7. عارىشكەر اعالارىمىزدىڭ ءىزباسارلارى بولاشاق عارىشكەرلەرىمىزدە جوق ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى دە، بىرەگەيى مۇحتار ايماحانوۆ پەن ايدىن اقان ۇلى ايىمبەتوۆ.
(وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا بولاشاق عارىشكەردىڭ پورترەتى كورسەتىلىپ، 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى راۋات ناسيقوۆ بولاشاق عارىشكەر تۋرالى بايانداما وقيدى).
8. ەندى ساباعىمىزدىڭ باسىنان بەرى ايتىلىپ جاتقان ماسەلەلەردى قولىمىزبەن جاساپ، كوزىمىزبەن كورەيىك.
(وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا زىمىران ماكەتى كورسەتىلىپ، ءمۇعالىم زىمىران، كوپ ساتىلى زىمىران تۋرالى تۇسىنىك بەرەدى ) قاراپايىم زىمىران جانۋ كامەراسى بار وتىن تولتىرىلعان قابىقتان تۇرادى. وتىننىڭ جانۋى كەزىندە جوعارى تەمپەراتۋراعا دەيىن قىزعان جوعارى قىسىمداعى گاز سوپلو دەپ اتالاتىن ەرەكشە ءپىشىنى بار كامەرادان ۇلكەن جىلدامدىقپەن (4 كم/س-قا دەيىنگى) اتقىلاپ شىعادى. ەسەپتەۋدى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن قابىقشا ىشىندەگى وتىن تۇگەل جانادى دا، جانۋ ونىمدەرى mῡ1 يمپۋلس الادى دەپ ەسەپتەيىك، مۇنداعى ῡ1- اتقىلاپ شىعاتىن گاز جىلدامدىعى، m-جانعان وتىننىڭ ماسساسى.
گاز بەن زىمىراننىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى كەزىندەگى كۇشتەر سىرتقى كۇشتەرمەن سالىستىرعاندا وتە ۇلكەن بولعاندىقتان، «زىمىران-گاز» جۇيەسىن تۇيىق جۇيە دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. بۇلاي قاراستىرۋ جۇيەگە ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مارە الدىنداعى زىمىراننىڭ سىرتقى قابىعىمەن جانە وتىنىمەن قوسا ەسەپتەگەندەگى ماسساسى م بولسىن. وندا گاز سىرتقا اتقىلاپ شىققاننان كەيىن دە دەنەلەر جۇيەسىنىڭ قورتقى ءيمپۋلسى وزگەرمەيدى. وندا ماسساسى م-m بولاتىن زىمىران قابىعى ءمودۋلى بويىنشا تەڭ، ءبىراق گاز ءيمپۋلسى باعىتىنا قاراما-قارسى باعىتتالعان (م-m) ῡ2 يمپۋلس الادى، مۇنداعى ῡ2- زىمىران قابىعىنىڭ جىلدامدىعى. وندا mῡ1=- (م-m) ῡ2 بولادى. ال بۇدان ῡ2 = - m/(م-m) ῡ1
وسىلاي زىمىران گازدىڭ اتقىلاپ شىعۋ جىلدامدىعى باعىتىنا قاراما-قارسى باعىتتالعان جىلدامدىق الادى.
قازىرگى زامانعى زىمىراندار كوپ ساتىلى بولىپ جاسالادى. ونىڭ ءار ساتىسىنىڭ وتىن قورى، توتىقتىرعىشى جانە رەاكتيۆتى قوزعالتقىشى بار بولادى.ءاربىر ساتى وتىنى جانىپ بولعاننان كەيىن ءبولىنىپ قالادى. بۇلاي بولۋى كەيىنگى ساتىلارداعى وتىندى ۇنەمدەۋگە جانە زىمىراننىڭ جىلدامدىعىن ودان ءارى ارتتىرۋعا سەبەپتەسەدى. ال ەگەردە زىمىران جەرگە قايتىپ ورالۋى كەرەك بولسا، ءۇشىنشى ساتى اشىلاردا زىمىران 1800-قا بۇرىلادى.
9. ساباقتى پىسىقتاۋ:(وقۋشىلار شاردىڭ كومەگىمەن رەاكتيۆتى قوزعالىستى كورسەتەدى)
10.عارىش ايلاعىنىڭ پايداسىمەن قاتار زيانى دا جوق ەمەس. ول تۋرالى ءسوزدى 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى زارينا تولەگەنوۆاعا بەرەمىز. (وسى ارادا «بايكوڭىر - ماقتانىش پا، قاسىرەت پە؟» اتتى بايانداما وقىلادى. بايانداماشى: تولەگەنوۆا زارينا).
11. ساباقتى قورىتىندىلاۋ، وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
12. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: §21 وقىپ تۇسىنگەنىن ايتۋ، 18-جاتتىعۋ(1) شىعارىپ كەلۋ.
تەرەكتى اۋدانى، پريرەچنوە اۋىلى،
پريرەچنىي جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبىنىڭ
فيزيكا-ماتەماتيكا پاندەرىنىڭ ءمۇعالىمى:
الدابەرگەنوۆا تورعاي پرالييەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: رەاكتيۆتى قوزعالىس.
ءىى. ساباقتىڭ ماقساتى: رەاكتيۆتى قوزعالىس تۋرالى جان-جاقتى تۇسىنىك بەرۋ. عىلىمعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
1. فيزيكا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. فيزيكادان العان بىلىمدەرىن ساباقتان تىس تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى تەرەڭدەتۋ، جيناقتاۋ، جۇيەلەۋ، قورىتىندىلاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ءوي-ورىسىن كەڭىتىپ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ. وقۋشىلاردى العىرلىققا، تاپقىرلىققا، باتىلدىققا تاربيەلەۋ.
3. شىعارماشىلىق قابىلەتى دامىعان، ەلىن، جەرىن سۇيەتىن جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ.
ءىىى. ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
IV. ساباقتىڭ ءتيپى: تولىقتىرۋ، جيناقتاۋ، قورىتىندىلاۋ ساباعى.
V. ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پورترەتتەر، كورىنىسكە ارنالعان قۇرالدار (شار، تۇتىكشە، ءجىپ)، باياندامالار.
Vءى. ساباق بارىسى: 1.ۇيىمداستىرۋ، ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
2. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
3. كىرىسپە.
ادامزات ەرتە زاماننان-اق اسپانعا ۇشۋدى ارمانداعان. سونىڭ ناتيجەسىندەي ۇشاتىن كىلەمدەر مەن جالماۋىز كەمپىردىڭ ۇشاتىن سىپىرعىشىن ويلاپ تاپقان. كەيىن كەلە ۇشاتىن تەحنيكالار پايدا بولدى. ەندى ادامزاتتىڭ الدىندا عارىش كەڭىستىگىن مەڭگەرۋ مىندەتى تۇردى. ول ءۇشىن اسقان كەمەڭگەرلىك، اسا ىجداعاتتى ەسەپ، وتە كۇردەلى تەحنيكا جانە اسقان ەرلىك قاجەت. سونىڭ بارىدە قازىرگى كەزدە جۇزەگە استى.
4. (وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا سيولكوۆسكييدىڭ پورترەتى كورسەتىلەدى).
عارىشقا العاشقى قادام جاساۋ 1857-1935 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن بەلگىلى عالىم ك.ە. سيولكوۆسكييدەن باستالادى دەسەك بولادى. سيولكوۆسكييدىڭ يدەيالارى ونىڭ 1903 ج شىققان «الەمدىك كەڭىستىكتى رەاكتيۆتى قۇرالدارمەن زەرتتەۋ» دەگەن ەڭبەگىندە كورىنىس تاپتى. ول زىمىرانداردىڭ كومەگىمەن عارىشتى يگەرۋ مۇمكىندىگىن تەوريالىق تۇردە دالەلدەدى: دەنەدە ءبىرىنشى عارىشتىق جىلدامدىق تۋدىرا الاتىن زىمىران قۇرىلىسىن، كوپساتىلى زىمىرانداردىڭ سيپاتتامالارىن، ماسساسى اينىمالى دەنەلەردىڭ قوزعالىسى تۋرالى، سونداي-اق عارىشقا ۇشۋ جونىندەگى باسقا دا ماڭىزدى يدەيالاردى ۇسىنادى. ويىمەن قيالى بولاشاققا ۇمتىلعان سيولكوۆسكييدىڭ يدەيالارىندا عاجايىپ قيال مەن تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەر ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن ماسەلەلەر ۇندەستىك تاپتى.
تەك سودان جارتى عاسىر وتكەننەن سوڭ عانا، ادام بالاسىنىڭ عارىش كەڭىستىگىنە شىعۋى تۋرالى ارمانى ورىندالدى.
سيولكوۆسكييدىڭ يدەيالارى ورىس عالىمى ك.پ.كوروليەۆتىڭ باسشىلىعىمەن جۇزەگە اسىرىلدى.
تۇڭعىش جاساندى جەر سەرىگى ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىنان 1957 ج ۇشىرىلعان بولاتىن. 1961 جىلى ادامزاتتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى يۋ.ا.گاگارين عارىشقا قادام باستى. جىل وتكەن سايىن عارىش كەمەلەرى، زەرتتەۋ باعدارلامالارى جەتىلدىرىلدى. ادامزاتتىڭ عارىشقا شىعۋى باسقا پلانەتالاردى، تابيعات قۇبىلىستارى مەن جەر قويناۋىنداعى قورلاردى زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. عارىش زەرتتەۋلەرى وندىرىسكە دە، عىلىمعا دا ۇلكەن پايداسىن تيگىزۋدە. «بايقوڭىر» سياقتى عارىش ايلاعى بار ءبىزدىڭ قازاقستان الەمدەگى ساناۋلى عارىشتىق مەملەكەتتەردىڭ بىرىنە اينالدى. عارىشقا ساپار شەگىپ، عىلىمي – زەرتتەۋ جۇمىستارىنا قاتىسقان عارىشكەرلەردىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ەكى قازاق عارىشكەرلەرى - توقتار اۋباكىروۆ پەن تالعات مۇسابايەۆ تا بار.
5. (وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا ەكى قازاق عارىشكەرىنىڭ پورترەتتەرى كورسەتىلەدى جانە مارفۋعا ايتقوجا قىزىنىڭ «قوس عارىشكەر» اتتى ولەڭىن 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى گايسييەۆا سابينا وقيدى).
قوس عارىشكەر، توقتار مەن تالعات دەسەم! ۇزىلگەن ءۇمىتىمدى جالعاپ كەتەم! اقىنعا دا كەڭىستىك، عارىش كەرەك، كوز جۇمباساڭ ەرلىككە، سامعاپ بەكەر! قوس عارىشكەر، قوس باتىر، قوس جۇلدىزىم، مەرەيلى ەتىپ تۇرسىڭدار دوستىڭ ءجۇزىن. تاعى دا وزىپ كەلسىن تالعاتىم دەپ، اسپاننىڭ بايگەسىنە قوستىم بۇگىن!
6.(وسى ارادا مەكتەبىمىزدىڭ 2012 جىلعى تۇلەگى يبرايەۆا مەيرامگۇلدىڭ تۇڭعىش عارىشكەر ت.اۋباكىروۆ تۋرالى «قاھارمان تۇلعا» اتتى شىعارماسىن ونىڭ ءىنىسى 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى يبراي وركەن وقيدى).
7. عارىشكەر اعالارىمىزدىڭ ءىزباسارلارى بولاشاق عارىشكەرلەرىمىزدە جوق ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى دە، بىرەگەيى مۇحتار ايماحانوۆ پەن ايدىن اقان ۇلى ايىمبەتوۆ.
(وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا بولاشاق عارىشكەردىڭ پورترەتى كورسەتىلىپ، 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى راۋات ناسيقوۆ بولاشاق عارىشكەر تۋرالى بايانداما وقيدى).
8. ەندى ساباعىمىزدىڭ باسىنان بەرى ايتىلىپ جاتقان ماسەلەلەردى قولىمىزبەن جاساپ، كوزىمىزبەن كورەيىك.
(وسى ارادا ينتەراكتيۆتى تاقتادا زىمىران ماكەتى كورسەتىلىپ، ءمۇعالىم زىمىران، كوپ ساتىلى زىمىران تۋرالى تۇسىنىك بەرەدى ) قاراپايىم زىمىران جانۋ كامەراسى بار وتىن تولتىرىلعان قابىقتان تۇرادى. وتىننىڭ جانۋى كەزىندە جوعارى تەمپەراتۋراعا دەيىن قىزعان جوعارى قىسىمداعى گاز سوپلو دەپ اتالاتىن ەرەكشە ءپىشىنى بار كامەرادان ۇلكەن جىلدامدىقپەن (4 كم/س-قا دەيىنگى) اتقىلاپ شىعادى. ەسەپتەۋدى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن قابىقشا ىشىندەگى وتىن تۇگەل جانادى دا، جانۋ ونىمدەرى mῡ1 يمپۋلس الادى دەپ ەسەپتەيىك، مۇنداعى ῡ1- اتقىلاپ شىعاتىن گاز جىلدامدىعى، m-جانعان وتىننىڭ ماسساسى.
گاز بەن زىمىراننىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى كەزىندەگى كۇشتەر سىرتقى كۇشتەرمەن سالىستىرعاندا وتە ۇلكەن بولعاندىقتان، «زىمىران-گاز» جۇيەسىن تۇيىق جۇيە دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. بۇلاي قاراستىرۋ جۇيەگە ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مارە الدىنداعى زىمىراننىڭ سىرتقى قابىعىمەن جانە وتىنىمەن قوسا ەسەپتەگەندەگى ماسساسى م بولسىن. وندا گاز سىرتقا اتقىلاپ شىققاننان كەيىن دە دەنەلەر جۇيەسىنىڭ قورتقى ءيمپۋلسى وزگەرمەيدى. وندا ماسساسى م-m بولاتىن زىمىران قابىعى ءمودۋلى بويىنشا تەڭ، ءبىراق گاز ءيمپۋلسى باعىتىنا قاراما-قارسى باعىتتالعان (م-m) ῡ2 يمپۋلس الادى، مۇنداعى ῡ2- زىمىران قابىعىنىڭ جىلدامدىعى. وندا mῡ1=- (م-m) ῡ2 بولادى. ال بۇدان ῡ2 = - m/(م-m) ῡ1
وسىلاي زىمىران گازدىڭ اتقىلاپ شىعۋ جىلدامدىعى باعىتىنا قاراما-قارسى باعىتتالعان جىلدامدىق الادى.
قازىرگى زامانعى زىمىراندار كوپ ساتىلى بولىپ جاسالادى. ونىڭ ءار ساتىسىنىڭ وتىن قورى، توتىقتىرعىشى جانە رەاكتيۆتى قوزعالتقىشى بار بولادى.ءاربىر ساتى وتىنى جانىپ بولعاننان كەيىن ءبولىنىپ قالادى. بۇلاي بولۋى كەيىنگى ساتىلارداعى وتىندى ۇنەمدەۋگە جانە زىمىراننىڭ جىلدامدىعىن ودان ءارى ارتتىرۋعا سەبەپتەسەدى. ال ەگەردە زىمىران جەرگە قايتىپ ورالۋى كەرەك بولسا، ءۇشىنشى ساتى اشىلاردا زىمىران 1800-قا بۇرىلادى.
9. ساباقتى پىسىقتاۋ:(وقۋشىلار شاردىڭ كومەگىمەن رەاكتيۆتى قوزعالىستى كورسەتەدى)
10.عارىش ايلاعىنىڭ پايداسىمەن قاتار زيانى دا جوق ەمەس. ول تۋرالى ءسوزدى 9 «ا» سىنىپ وقۋشىسى زارينا تولەگەنوۆاعا بەرەمىز. (وسى ارادا «بايكوڭىر - ماقتانىش پا، قاسىرەت پە؟» اتتى بايانداما وقىلادى. بايانداماشى: تولەگەنوۆا زارينا).
11. ساباقتى قورىتىندىلاۋ، وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
12. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: §21 وقىپ تۇسىنگەنىن ايتۋ، 18-جاتتىعۋ(1) شىعارىپ كەلۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ى.التىنسارين اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان
