سابىن جانە سجز
تاقىرىبى: سابىن جانە سجز
قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتىنا سايكەس مەكتەپتەگى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ماڭىزى تۇبەگەيلى وزگەرىپ، ءبىرىنشى كەزەككە وقۋشىنىڭ وقۋ - تانىمدىق ءىس - ارەكەتىن دۇرىس جانە ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋ نەگىزىندە جەكە باس تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ ماقساتى العا قويىلعان.
ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى – وقۋشىعا كەز - كەلگەن ءبىلىم سالاسىن مەڭگەرتۋدىڭ جەڭىل دە ءتيىمدى جولدارىن تاۋىپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە ۇيرەتۋ. ۋاقىت وتكەن سايىن ساباق وتكىزۋدى جەتىلدىرۋدىڭ جولدارى مەن ادىستەرى ۇنەمى وزگەرىپ، جاڭارۋدا. بالاعا ءبىلىم بەرۋدە حيميا پانىنەن ءداستۇرلى ەمەس ساباق وتكىزۋ بارىسىندا سىني تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ەلەمەنتتەرىن پايدالانام. بۇل كەزدە وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگى ارتادى، ءوز ويىن اشىق، ەركىن ايتا الادى، توپپەن جۇمىس جاساپ، ءبىر - ءبىرىن تىڭداۋعا ۇيرەنەدى، بىلگەندەرىن ايتۋعا ۇمتىلسا، بىلمەگەندەرىن بىلۋگە تىرىسادى. شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەنەدى. قيىندىقتى بىرىگىپ شەشۋگە، ماسەلەلەردى بىرلەسە تالقىلاۋعا ۇيرەنەدى. وسىنداي ساباقتى 11 - سىنىپتا «سابىن جانە سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتار» تاقىرىبىندا وتكىزدىم.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- زاتتىڭ فورمۋلالارىن اجىراتا الادى.
- حيميالىق قاسيەتتەرىن انىقتاي الادى
- قولدانۋ اياسىن بىلەدى
- حيميالىق رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن جازا الادى
- زاتتاردىڭ ايىرماشىلىعىن بىلەدى.
ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا وقۋشىلارعا تەز جاۋاپ بەرۋدى تالاپ ەتەتىن سۇراقتار قويىلىپ، ۇيگە بەرىلگەن ەسەپتىڭ شىعارىلۋى تەكسەرىلەدى.
ءى. «قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ» وقۋشىلارعا جۇمباق - سۇراق جاسىرىلادى. بۇل زاتتىڭ اتى – تىلىمىزگە ارابتىڭ «سابۋن» دەگەن سوزىنەن ەنگەن كىرمە ءسوز. ءسىلتىنىڭ، ساقاردىڭ جانە مايدىڭ قوسىندىسىنان جاسالعان، سۋدا ەريتىن كىر جۋۋعا ارنالعان كەسەك نەمەسە قويمالجىڭ سۇيىق زات. بۇگىندە ونىڭ سان ءتۇرلى اتاۋلارى بار. ال ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىز دا ونى ەرتە كەزدەن - اق قولدان قايناتىپ جاساپ شىعارۋ تاسىلدەرىن بىلگەن. بۇل قانداي زات؟ وقۋشىلار جۇمباق - سۇراقتىڭ جاۋابىنىڭ سابىن ەكەنىن تاۋىپ، ساباقتىڭ تاقىرىبى حابارلانادى.
ءىى. «ماعىنانى تانۋ» جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ.
وقۋلىقتاعى جاڭا ءماتىندى وقۋ، سودان سوڭ مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
بلۋم تاكسونومياسى.
«ءبىلۋ» سۇراعى. سابىن جانە سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتار دەگەنىمىز نە؟
«ءتۇسىنۋ» سۇراعى. وندىرىستە سابىندى قالاي الادى؟ قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى سابىن جاساۋ ءادىسىن قالاي تۇسىندىرە الاسىڭ؟
«قولدانۋ» سۇراعى. سابىن ارقىلى سۋدىڭ كەرمەكتىگىن قالاي انىقتاۋعا بولادى؟
«تالداۋ» سۇراعى. سابىن مەن سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتاردىڭ ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعى قانداي؟
«جيناقتاۋ» سۇراعى. سابىندى جۋعىش قۇرالدان باسقا تاعى قالاي پايدالانۋعا بولادى؟
«باعالاۋ» سۇراعى. سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتاردىڭ قورشاعان ورتاعا زياندى اسەرى قانداي؟
قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتىنا سايكەس مەكتەپتەگى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ماڭىزى تۇبەگەيلى وزگەرىپ، ءبىرىنشى كەزەككە وقۋشىنىڭ وقۋ - تانىمدىق ءىس - ارەكەتىن دۇرىس جانە ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋ نەگىزىندە جەكە باس تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ ماقساتى العا قويىلعان.
ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى – وقۋشىعا كەز - كەلگەن ءبىلىم سالاسىن مەڭگەرتۋدىڭ جەڭىل دە ءتيىمدى جولدارىن تاۋىپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە ۇيرەتۋ. ۋاقىت وتكەن سايىن ساباق وتكىزۋدى جەتىلدىرۋدىڭ جولدارى مەن ادىستەرى ۇنەمى وزگەرىپ، جاڭارۋدا. بالاعا ءبىلىم بەرۋدە حيميا پانىنەن ءداستۇرلى ەمەس ساباق وتكىزۋ بارىسىندا سىني تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ەلەمەنتتەرىن پايدالانام. بۇل كەزدە وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگى ارتادى، ءوز ويىن اشىق، ەركىن ايتا الادى، توپپەن جۇمىس جاساپ، ءبىر - ءبىرىن تىڭداۋعا ۇيرەنەدى، بىلگەندەرىن ايتۋعا ۇمتىلسا، بىلمەگەندەرىن بىلۋگە تىرىسادى. شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەنەدى. قيىندىقتى بىرىگىپ شەشۋگە، ماسەلەلەردى بىرلەسە تالقىلاۋعا ۇيرەنەدى. وسىنداي ساباقتى 11 - سىنىپتا «سابىن جانە سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتار» تاقىرىبىندا وتكىزدىم.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- زاتتىڭ فورمۋلالارىن اجىراتا الادى.
- حيميالىق قاسيەتتەرىن انىقتاي الادى
- قولدانۋ اياسىن بىلەدى
- حيميالىق رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن جازا الادى
- زاتتاردىڭ ايىرماشىلىعىن بىلەدى.
ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا وقۋشىلارعا تەز جاۋاپ بەرۋدى تالاپ ەتەتىن سۇراقتار قويىلىپ، ۇيگە بەرىلگەن ەسەپتىڭ شىعارىلۋى تەكسەرىلەدى.
ءى. «قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ» وقۋشىلارعا جۇمباق - سۇراق جاسىرىلادى. بۇل زاتتىڭ اتى – تىلىمىزگە ارابتىڭ «سابۋن» دەگەن سوزىنەن ەنگەن كىرمە ءسوز. ءسىلتىنىڭ، ساقاردىڭ جانە مايدىڭ قوسىندىسىنان جاسالعان، سۋدا ەريتىن كىر جۋۋعا ارنالعان كەسەك نەمەسە قويمالجىڭ سۇيىق زات. بۇگىندە ونىڭ سان ءتۇرلى اتاۋلارى بار. ال ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىز دا ونى ەرتە كەزدەن - اق قولدان قايناتىپ جاساپ شىعارۋ تاسىلدەرىن بىلگەن. بۇل قانداي زات؟ وقۋشىلار جۇمباق - سۇراقتىڭ جاۋابىنىڭ سابىن ەكەنىن تاۋىپ، ساباقتىڭ تاقىرىبى حابارلانادى.
ءىى. «ماعىنانى تانۋ» جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ.
وقۋلىقتاعى جاڭا ءماتىندى وقۋ، سودان سوڭ مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
بلۋم تاكسونومياسى.
«ءبىلۋ» سۇراعى. سابىن جانە سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتار دەگەنىمىز نە؟
«ءتۇسىنۋ» سۇراعى. وندىرىستە سابىندى قالاي الادى؟ قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى سابىن جاساۋ ءادىسىن قالاي تۇسىندىرە الاسىڭ؟
«قولدانۋ» سۇراعى. سابىن ارقىلى سۋدىڭ كەرمەكتىگىن قالاي انىقتاۋعا بولادى؟
«تالداۋ» سۇراعى. سابىن مەن سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتاردىڭ ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعى قانداي؟
«جيناقتاۋ» سۇراعى. سابىندى جۋعىش قۇرالدان باسقا تاعى قالاي پايدالانۋعا بولادى؟
«باعالاۋ» سۇراعى. سينتەتيكالىق جۋعىش زاتتاردىڭ قورشاعان ورتاعا زياندى اسەرى قانداي؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
لەكسيكالىق تاقىرىپ: قازاق حالقىنىڭ ءان ونەرى
