ءسابيدىڭ دۇنيەگە كەلۋىنە، ۇيلەنۋ سالتىنا، كوڭىل - كۇيدى بىلدىرۋگە بايلانىستى ولەڭ - جىرلار
قازاق ادەبيەتى 9 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسابيدىڭ دۇنيەگە كەلۋىنە، ۇيلەنۋ سالتىنا، كوڭىل - كۇيدى بىلدىرۋگە بايلانىستى ولەڭ - جىرلار (2 – ساباق)
سىلتەمە: كۇنتىزبەلىك جوسپار، ورتا مەرزىمدىك جوسپار، وقۋلىق. مۇعالىمگە ارنالعان نۇسقاۋلىق، ستو ستراتەگياسى، 9 - سىنىپ وقۋلىعى
جالپى ماقساتى: تۇرمىس – سالت جىرلارىنىڭ تۇرلەرىن مەڭگەرۋ. سالت - ءداستۇردى قاستەرلەۋ، دارىپتەۋ.
ىزدەنىمپازدىق قاسيەتتەرگە جەتەلەۋ، وقۋشىلاردىڭ ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋ، تاپقىرلىققا باۋلۋ.
وقىتۋ ناتيجەسى: ستو - عا ۇيرەتە وتىرىپ، مانەرلەپ وقۋعا، ونى تالقىلاۋعا ۇيرەتۋ
توپپەن بىرلەسە جۇمىس جاساي بىلەدى، تاقىرىپتى اشا الادى، ەرەجەگە باعىنادى، ءبىر - ءبىرىن تىڭداي بىلەدى. تۇرمىس – سالت جىرلارىنىڭ نەگىزگى تۇرلەرىن اجىراتا الادى. جۇمباق، جاڭىلتپاش، وتىرىك ولەڭدەردى قۇراستىرا الادى.
ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزە الادى.
وقىتۋ فورماسى: جەكە بالامەن، توپپەن، سىنىپ ۇجىمىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ
وقۋدا قولدانىلاتىن مودۋلدەر مەن ادىستەر: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر. سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ. وقىتۋ ءۇشىن جانە وقۋدى باعالاۋ. توپتاستىرۋ. ميعا شابۋىل
قۇرال – جابدىقتار فليپچارت، وقۋلىق، كەسپە قاعازدار
كەزەڭ
1 كەزەڭ
ۇيىمداستىرۋ2 مين
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ 5مين
ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
سالەمدەسۋ ارقىلى سىنىپتا پسيحولوگيالىق احۋالدى قالىپتاستىرۋ
تۇرمىس - سالت جىرلارى جانە ونىڭ تۇرلەرى تۋرالى سۇرايمىن
ادامنىڭ تۋۋىنان باستاپ، قارتايعانعا دەيىنگى ءومىر جولىنىڭ ءار كەزەڭىن اتاپ ءوتۋ، وعان ارناپ ولەڭ - جىر شىعارۋ قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى ءداستۇرى بولعان. بالا تۋعاندا ەلدى جيناپ "شىلدەحانا" جاساۋ، ازان شاقىرىپ، ات قويعىزۋ، بەسىككە سالۋ، اياعىن اپىل - تاپىل باسا باستاعان كەزدە "تۇساۋ كەسۋ"، العاش رەت جولعا شىقسا "توقىم قاعار"، بەس جاسقا كەلگەندە "اتقا مىنگىزۋ"، مەكتەپكە وقۋعا بارعاندا "ءتىل اشار" تويلارىن جاساۋ سەكىلدى سالت - داستۇرلەر ساقتالعان. وسىنداي سالتتان تۋعان ولەڭنىڭ ءبىرى — بەسىك جىرى. بالانى بەسىككە سالۋدى قازاقتار قۋانىشپەن تويلاپ وتكىزگەن. مۇنى دا ويىن - ساۋىققا اينالدىرعان. وندا ايتىلاتىن ولەڭ - جىرلاردا جاس بالا دەنى ساۋ، ەڭبەك سۇيگىش، ونەرلى، ەلىن قورعاۋشى ەر - ازامات بولىپ وسسە ەكەن دەگەن تىلەك بايقالادى.
"بەسىك جىرىندا " انانىڭ بالاعا دەگەن مەيىرى، ماحابباتى جىرلانادى.
ماسەلەن:
ءالدي، بوپەم، ءالدي - اي!
اينالايىن شىراعىم،
كولگە بىتكەن قۇراعىم.
جاعامداعى قۇندىزىم،
اسپانداعى جۇلدىزىم،
ءالدي، بوپەم، ءالدي - اي!
كىتاپپەن جۇمىس: كىتاپتان ولەڭدەردى مانەرلەپ، ناقىشىنا كەلتىرە وقيدى.
ادامنىڭ دۇنيەگە كەلۋى قانداي زاڭدى قۇبىلىس بولسا، دۇنيەدەن ءوتۋى دە سونداي زاڭدىلىق. تۋۋ، ءوسۋ، ءولۋ، قايتا جاڭعىرۋ — تابيعاتقا ءتان نارسە. ادام دا — تابيعاتتىڭ پەرزەنتى. ادام دۇنيەگە جىلاپ كەلىپ، جىلاپ كەتەدى. تىرشىلىكتەگى قۋانىش سەزىمىن، ءومىرىنىڭ ءار كەزەڭىن ولەڭ - جىرمەن ورنەكتەۋ قانداي زاڭدى بولسا، ولىممەن بايلانىستى قايعى، مۇڭ - شەردى دە وسىلاي اتاپ ءوتۋ ەجەلگى ەل ءداستۇرى بولعان. قازاقتىڭ ۇلى اقىنى ابايدىڭ "تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ" دەۋى وسى جاعدايدى سيپاتتاۋدان تۋعان. ادام ولىمىمەن بايلانىستى كوڭىلدەگى مۇڭ - شەردى، قايعى - قاسىرەتتى سىرتقا شىعارعان ولەڭ - جىرلاردى كوڭىل - كۇيىمەن بايلانىستى تۋعان شىعارمالار دەيمىز. ولار قوشتاسۋ، ەستىرتۋ، جوقتاۋ بولىپ ۇشكە بولىنەدى.
قوشتاسۋ. قوشتاسۋ ولەڭىنىڭ نەگىزىڭدە بەلگىلى ءبىر قايعىلى حال جاتادى. قازاق حالقى ءوزىنىڭ تاريحىندا تالاي اۋىر كۇندەردى باسىنان كەشىردى. جات جۇرتتىق جاۋلارمەن سوعىس كەزىندە كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن جەرىن تاستاپ، قونىس اۋدارۋعا تۋرا كەلدى.
ءتىپتى تىنىشتىق زاماننىڭ وزىندە دە حالىقتىڭ اياۋلى اقىندارى، شەشەندەرى، جىرشىلارى ەلىنىڭ حان - سۇلتاندارىمەن كەلىسە الماي، باسقا جاققا كەتۋگە ءماجبۇر بولعان كەزدەر بار. سوندايلاردىڭ كەيبىرەۋلەرى پاتشا ۇكىمەتىمەن، باي، بولىستارمەن ۇستاسىپ، سىبىرگە جەر اۋدارىلدى. كۇتپەگەن جەردەن سۇيىكتى بالاسىنان، سۇيگەن جارىنان ايىرىلدى. مىنە، وسىنداي جاعدايلارعا بايلانىستى قوشتاسۋ ولەڭدەرى پايدا بولدى.
قوشتاسۋ ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىبى ءار الۋان بولسا دا، مازمۇنى، ءتۇرى توركىندەس كەلەدى. ولاردىڭ قاي - قايسىسىندا بولسا دا كوڭىل كۇيى، ەلىنە، جەرىنە، عاشىق جارىنا، اتا - اناسىنا، تۋعان - تۋىسقانىنا دەگەن ماحاببات، سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى بىلدىرىلەدى.
كىتاپپەن جۇمىس: كىتاپتان ولەڭدەردى مانەرلەپ، ناقىشىنا كەلتىرە وقيدى.
قىز ۇزاتۋ تويىندا تويباستار، سىڭسۋ، جار - جار؛ كەلىن تۇسىرەتىن اۋىلدا بەتاشار ولەڭدەرى ايتىلعان.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسابيدىڭ دۇنيەگە كەلۋىنە، ۇيلەنۋ سالتىنا، كوڭىل - كۇيدى بىلدىرۋگە بايلانىستى ولەڭ - جىرلار (2 – ساباق)
سىلتەمە: كۇنتىزبەلىك جوسپار، ورتا مەرزىمدىك جوسپار، وقۋلىق. مۇعالىمگە ارنالعان نۇسقاۋلىق، ستو ستراتەگياسى، 9 - سىنىپ وقۋلىعى
جالپى ماقساتى: تۇرمىس – سالت جىرلارىنىڭ تۇرلەرىن مەڭگەرۋ. سالت - ءداستۇردى قاستەرلەۋ، دارىپتەۋ.
ىزدەنىمپازدىق قاسيەتتەرگە جەتەلەۋ، وقۋشىلاردىڭ ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋ، تاپقىرلىققا باۋلۋ.
وقىتۋ ناتيجەسى: ستو - عا ۇيرەتە وتىرىپ، مانەرلەپ وقۋعا، ونى تالقىلاۋعا ۇيرەتۋ
توپپەن بىرلەسە جۇمىس جاساي بىلەدى، تاقىرىپتى اشا الادى، ەرەجەگە باعىنادى، ءبىر - ءبىرىن تىڭداي بىلەدى. تۇرمىس – سالت جىرلارىنىڭ نەگىزگى تۇرلەرىن اجىراتا الادى. جۇمباق، جاڭىلتپاش، وتىرىك ولەڭدەردى قۇراستىرا الادى.
ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزە الادى.
وقىتۋ فورماسى: جەكە بالامەن، توپپەن، سىنىپ ۇجىمىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ
وقۋدا قولدانىلاتىن مودۋلدەر مەن ادىستەر: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر. سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ. وقىتۋ ءۇشىن جانە وقۋدى باعالاۋ. توپتاستىرۋ. ميعا شابۋىل
قۇرال – جابدىقتار فليپچارت، وقۋلىق، كەسپە قاعازدار
كەزەڭ
1 كەزەڭ
ۇيىمداستىرۋ2 مين
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ 5مين
ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
سالەمدەسۋ ارقىلى سىنىپتا پسيحولوگيالىق احۋالدى قالىپتاستىرۋ
تۇرمىس - سالت جىرلارى جانە ونىڭ تۇرلەرى تۋرالى سۇرايمىن
ادامنىڭ تۋۋىنان باستاپ، قارتايعانعا دەيىنگى ءومىر جولىنىڭ ءار كەزەڭىن اتاپ ءوتۋ، وعان ارناپ ولەڭ - جىر شىعارۋ قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى ءداستۇرى بولعان. بالا تۋعاندا ەلدى جيناپ "شىلدەحانا" جاساۋ، ازان شاقىرىپ، ات قويعىزۋ، بەسىككە سالۋ، اياعىن اپىل - تاپىل باسا باستاعان كەزدە "تۇساۋ كەسۋ"، العاش رەت جولعا شىقسا "توقىم قاعار"، بەس جاسقا كەلگەندە "اتقا مىنگىزۋ"، مەكتەپكە وقۋعا بارعاندا "ءتىل اشار" تويلارىن جاساۋ سەكىلدى سالت - داستۇرلەر ساقتالعان. وسىنداي سالتتان تۋعان ولەڭنىڭ ءبىرى — بەسىك جىرى. بالانى بەسىككە سالۋدى قازاقتار قۋانىشپەن تويلاپ وتكىزگەن. مۇنى دا ويىن - ساۋىققا اينالدىرعان. وندا ايتىلاتىن ولەڭ - جىرلاردا جاس بالا دەنى ساۋ، ەڭبەك سۇيگىش، ونەرلى، ەلىن قورعاۋشى ەر - ازامات بولىپ وسسە ەكەن دەگەن تىلەك بايقالادى.
"بەسىك جىرىندا " انانىڭ بالاعا دەگەن مەيىرى، ماحابباتى جىرلانادى.
ماسەلەن:
ءالدي، بوپەم، ءالدي - اي!
اينالايىن شىراعىم،
كولگە بىتكەن قۇراعىم.
جاعامداعى قۇندىزىم،
اسپانداعى جۇلدىزىم،
ءالدي، بوپەم، ءالدي - اي!
كىتاپپەن جۇمىس: كىتاپتان ولەڭدەردى مانەرلەپ، ناقىشىنا كەلتىرە وقيدى.
ادامنىڭ دۇنيەگە كەلۋى قانداي زاڭدى قۇبىلىس بولسا، دۇنيەدەن ءوتۋى دە سونداي زاڭدىلىق. تۋۋ، ءوسۋ، ءولۋ، قايتا جاڭعىرۋ — تابيعاتقا ءتان نارسە. ادام دا — تابيعاتتىڭ پەرزەنتى. ادام دۇنيەگە جىلاپ كەلىپ، جىلاپ كەتەدى. تىرشىلىكتەگى قۋانىش سەزىمىن، ءومىرىنىڭ ءار كەزەڭىن ولەڭ - جىرمەن ورنەكتەۋ قانداي زاڭدى بولسا، ولىممەن بايلانىستى قايعى، مۇڭ - شەردى دە وسىلاي اتاپ ءوتۋ ەجەلگى ەل ءداستۇرى بولعان. قازاقتىڭ ۇلى اقىنى ابايدىڭ "تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ" دەۋى وسى جاعدايدى سيپاتتاۋدان تۋعان. ادام ولىمىمەن بايلانىستى كوڭىلدەگى مۇڭ - شەردى، قايعى - قاسىرەتتى سىرتقا شىعارعان ولەڭ - جىرلاردى كوڭىل - كۇيىمەن بايلانىستى تۋعان شىعارمالار دەيمىز. ولار قوشتاسۋ، ەستىرتۋ، جوقتاۋ بولىپ ۇشكە بولىنەدى.
قوشتاسۋ. قوشتاسۋ ولەڭىنىڭ نەگىزىڭدە بەلگىلى ءبىر قايعىلى حال جاتادى. قازاق حالقى ءوزىنىڭ تاريحىندا تالاي اۋىر كۇندەردى باسىنان كەشىردى. جات جۇرتتىق جاۋلارمەن سوعىس كەزىندە كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن جەرىن تاستاپ، قونىس اۋدارۋعا تۋرا كەلدى.
ءتىپتى تىنىشتىق زاماننىڭ وزىندە دە حالىقتىڭ اياۋلى اقىندارى، شەشەندەرى، جىرشىلارى ەلىنىڭ حان - سۇلتاندارىمەن كەلىسە الماي، باسقا جاققا كەتۋگە ءماجبۇر بولعان كەزدەر بار. سوندايلاردىڭ كەيبىرەۋلەرى پاتشا ۇكىمەتىمەن، باي، بولىستارمەن ۇستاسىپ، سىبىرگە جەر اۋدارىلدى. كۇتپەگەن جەردەن سۇيىكتى بالاسىنان، سۇيگەن جارىنان ايىرىلدى. مىنە، وسىنداي جاعدايلارعا بايلانىستى قوشتاسۋ ولەڭدەرى پايدا بولدى.
قوشتاسۋ ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىبى ءار الۋان بولسا دا، مازمۇنى، ءتۇرى توركىندەس كەلەدى. ولاردىڭ قاي - قايسىسىندا بولسا دا كوڭىل كۇيى، ەلىنە، جەرىنە، عاشىق جارىنا، اتا - اناسىنا، تۋعان - تۋىسقانىنا دەگەن ماحاببات، سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى بىلدىرىلەدى.
كىتاپپەن جۇمىس: كىتاپتان ولەڭدەردى مانەرلەپ، ناقىشىنا كەلتىرە وقيدى.
قىز ۇزاتۋ تويىندا تويباستار، سىڭسۋ، جار - جار؛ كەلىن تۇسىرەتىن اۋىلدا بەتاشار ولەڭدەرى ايتىلعان.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: ورتا عاسىرلار كەزىندەگى قازاقستان جەرىندەگى قالىپتاسقان جاعدايلاردى قامتي وتىرىپ، قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىن جانە ونى باسقارعان حاندار جايىندا بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ. XY - XYII عاسىرداعى قا...
