ساكەن سەيفۋللين “ءبىرجان”
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساكەن سەيفۋللين “ءبىرجان”
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: س. سەيفۋللين ءبىرجان قوجاعۇل ۇلى ومىرىمەن شىعارمالارى تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ، ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن ۇشتاۋ.
تاربيەلىلىگى: ۇلتتىق ونەردى ناسيحاتتاۋ ارقىلى مادەني مۇرالاردى قاستەرلەي بىلۋگە شاقىرۋ، ونەر ادامدارىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
قوڭىراۋ سىڭعىرى ۇنىمەن،
سىنىپتىڭ ەسىگى اشىلدى.
قارسى الىپ قوناقتى يىلگەن،
كورەمىز ادەپتى ۇل - قىزدى.
وتىرىپ جايعاسىپ الايىق،
تۇگەل مە قۇرالدار قارايىق.
ۇستازدار كەلىپتى قوناققا،
بۇرىلىپ ءسال نازار سالايىق.
كۇي كۇشتى، تاۋدى، تاستى بۇزاتۇعىن،
ورنىنا ءوز ورنەگىن سىزاتۇعىن.
تالقانداپ تاس كەرەڭدى ءۇن وياتىپ،
دۇكەنى دۇنيەنىڭ قىزاتۇعىن.
س. سەيفۋللين. “ءبىرجان”
س. سەيفۋللين قاراعاندى وبلىسى، جاڭاارقا اۋدانىندا تۋعان. ساكەن – قازاق ادەبيەتىنىڭ ءوسىپ، دامۋىنا ۇلەس قوسقان اقىن ءارى جازۋشى. كونە ادەبيەت ۇلگىلەرىن جيناپ، كىتاپ ەتىپ شىعارعان زەرتتەۋشى. قازاق جاستارىنىڭ وقىپ، ءبىلىم الۋىنا زور كوڭىل ءبولىپ، مەكتەپ وقۋلىقتارىن جاساۋعا دا قاتىستى.
ساكەن سەيفۋللين جالعان جالانىڭ قۇربانى بولدى.
ءبىرجان سال قوجاعۇل ۇلى
قازىرگى كوكشەتاۋ وبلىسى، ەڭبەكشىلەر اۋدانىندا 1834 جىلى تۋىپ، سول جەردە 1897 جىلى قايتىس بولعان.
ءبىرجان جاس شاعىنان انگە، ولەڭگە اۋەستەنەدى. ونەر جولىنا تۇسەدى.
تابيعي تالانت يەسى كوپ ۇزاماي – اق، “ءانشى، اقىن، سال ءبىرجان” دەگەن اتاققا يە بولادى.
ەل ارالاپ، ءان سالىپ، ايتىسقا ءتۇسىپ، ويىن كوركى، توي كوركى اتانادى.
حالىق ءبىرجاننىڭ ءانىن قاتتى ءسۇيىپ، ونەرپاز جاس اقىن، انشىلەر ونى ءاننىڭ ءپىرى ءتۇتىپ، ۇستاز دەپ تانيدى.
سوزدىك جۇمىس
نارقىن - ءسوزدىڭ باعاسى، قۇنى.
سال - ءانشى، اقىن، سازگەر، سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى ونەرلى ادام.
ءبىرجان سالدىڭ ءانى "تەمىرتاس"
ءبىرجان دەپ اتىم شىقتى التى الاشقا،
قۇدايىم بەرسىن ءومىر تەمىرتاسقا.
جاسىمىز 61 - گە كەلگەنىندە،
قۇدايىم بەردى ناۋقاس عازيز باسقا.
الدىمدا شامشىراعىم، تەمىرتاسىم،
تىلەگىم بولسىن ۇزاق سەنىڭ جاسىڭ.
قوش بولىڭدار باۋىرىم، بالالارىم،
بايقايمىن اجال شىركىن قۇتقارماسىن.
تاپسىرمانى تالداۋ
“نارقىن” ءسوزىن باسقا سوزبەن الماستىرىپ كور.
“اعىزعان قىزىل تىلدەن شەكەر بالدى” جولدارىنىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنگەنىڭدى اڭگىمەلە.
سوزگە شەشەن، تىلگە جۇيرىك، سۋىرىپ سالما
جىر جازامىن جۇرەگىممەن
1 - توپ
كىم بىلمەيدى ءبىرجان سالدى،
............... شەشەن ءتىلدى.
............... شىرقاعاندا،
............... جەڭىلمەيدى.
2 - توپ
"ەكى ىشەكتىڭ ءبىرىن قاتتى،
ءبىرىن ءسال - ءسال كەم بۇرا.
ناعىز قازاق قازاق ەمەس،
ناعىز قازاق دومبىرا".
سۇراقتار
1. ءبىرجاننىڭ انشىلىگى تۋرالى ولەڭدە نە دەلىنگەن؟
2. ونىڭ داۋسىنىڭ زور، اسقان تالانت يەسى ەكەنى قاي جولداردا ايتىلعان؟
3. ءبىرجاننىڭ قانداي اندەرىن تىڭدادىق؟
پروبلەمالىق سۇراق
نە سەبەپتى حالىق ءبىرجاندى دارىپتەگەن؟
ءبىرجان
↓
ءانشى، اقىن، ايتىسكەر، سازگەر، “ءلايلىم شىراق”، “تەمىرتاس”
انگە اۋەس، كۇيگە قۇمار بالا، ومىرگە عاشىق، جانى سۇلۋ بولىپ وسەدى. (م. اۋەزوۆ)
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: س. سەيفۋللين ءبىرجان قوجاعۇل ۇلى ومىرىمەن شىعارمالارى تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ، ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن ۇشتاۋ.
تاربيەلىلىگى: ۇلتتىق ونەردى ناسيحاتتاۋ ارقىلى مادەني مۇرالاردى قاستەرلەي بىلۋگە شاقىرۋ، ونەر ادامدارىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
قوڭىراۋ سىڭعىرى ۇنىمەن،
سىنىپتىڭ ەسىگى اشىلدى.
قارسى الىپ قوناقتى يىلگەن،
كورەمىز ادەپتى ۇل - قىزدى.
وتىرىپ جايعاسىپ الايىق،
تۇگەل مە قۇرالدار قارايىق.
ۇستازدار كەلىپتى قوناققا،
بۇرىلىپ ءسال نازار سالايىق.
كۇي كۇشتى، تاۋدى، تاستى بۇزاتۇعىن،
ورنىنا ءوز ورنەگىن سىزاتۇعىن.
تالقانداپ تاس كەرەڭدى ءۇن وياتىپ،
دۇكەنى دۇنيەنىڭ قىزاتۇعىن.
س. سەيفۋللين. “ءبىرجان”
س. سەيفۋللين قاراعاندى وبلىسى، جاڭاارقا اۋدانىندا تۋعان. ساكەن – قازاق ادەبيەتىنىڭ ءوسىپ، دامۋىنا ۇلەس قوسقان اقىن ءارى جازۋشى. كونە ادەبيەت ۇلگىلەرىن جيناپ، كىتاپ ەتىپ شىعارعان زەرتتەۋشى. قازاق جاستارىنىڭ وقىپ، ءبىلىم الۋىنا زور كوڭىل ءبولىپ، مەكتەپ وقۋلىقتارىن جاساۋعا دا قاتىستى.
ساكەن سەيفۋللين جالعان جالانىڭ قۇربانى بولدى.
ءبىرجان سال قوجاعۇل ۇلى
قازىرگى كوكشەتاۋ وبلىسى، ەڭبەكشىلەر اۋدانىندا 1834 جىلى تۋىپ، سول جەردە 1897 جىلى قايتىس بولعان.
ءبىرجان جاس شاعىنان انگە، ولەڭگە اۋەستەنەدى. ونەر جولىنا تۇسەدى.
تابيعي تالانت يەسى كوپ ۇزاماي – اق، “ءانشى، اقىن، سال ءبىرجان” دەگەن اتاققا يە بولادى.
ەل ارالاپ، ءان سالىپ، ايتىسقا ءتۇسىپ، ويىن كوركى، توي كوركى اتانادى.
حالىق ءبىرجاننىڭ ءانىن قاتتى ءسۇيىپ، ونەرپاز جاس اقىن، انشىلەر ونى ءاننىڭ ءپىرى ءتۇتىپ، ۇستاز دەپ تانيدى.
سوزدىك جۇمىس
نارقىن - ءسوزدىڭ باعاسى، قۇنى.
سال - ءانشى، اقىن، سازگەر، سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى ونەرلى ادام.
ءبىرجان سالدىڭ ءانى "تەمىرتاس"
ءبىرجان دەپ اتىم شىقتى التى الاشقا،
قۇدايىم بەرسىن ءومىر تەمىرتاسقا.
جاسىمىز 61 - گە كەلگەنىندە،
قۇدايىم بەردى ناۋقاس عازيز باسقا.
الدىمدا شامشىراعىم، تەمىرتاسىم،
تىلەگىم بولسىن ۇزاق سەنىڭ جاسىڭ.
قوش بولىڭدار باۋىرىم، بالالارىم،
بايقايمىن اجال شىركىن قۇتقارماسىن.
تاپسىرمانى تالداۋ
“نارقىن” ءسوزىن باسقا سوزبەن الماستىرىپ كور.
“اعىزعان قىزىل تىلدەن شەكەر بالدى” جولدارىنىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنگەنىڭدى اڭگىمەلە.
سوزگە شەشەن، تىلگە جۇيرىك، سۋىرىپ سالما
جىر جازامىن جۇرەگىممەن
1 - توپ
كىم بىلمەيدى ءبىرجان سالدى،
............... شەشەن ءتىلدى.
............... شىرقاعاندا،
............... جەڭىلمەيدى.
2 - توپ
"ەكى ىشەكتىڭ ءبىرىن قاتتى،
ءبىرىن ءسال - ءسال كەم بۇرا.
ناعىز قازاق قازاق ەمەس،
ناعىز قازاق دومبىرا".
سۇراقتار
1. ءبىرجاننىڭ انشىلىگى تۋرالى ولەڭدە نە دەلىنگەن؟
2. ونىڭ داۋسىنىڭ زور، اسقان تالانت يەسى ەكەنى قاي جولداردا ايتىلعان؟
3. ءبىرجاننىڭ قانداي اندەرىن تىڭدادىق؟
پروبلەمالىق سۇراق
نە سەبەپتى حالىق ءبىرجاندى دارىپتەگەن؟
ءبىرجان
↓
ءانشى، اقىن، ايتىسكەر، سازگەر، “ءلايلىم شىراق”، “تەمىرتاس”
انگە اۋەس، كۇيگە قۇمار بالا، ومىرگە عاشىق، جانى سۇلۋ بولىپ وسەدى. (م. اۋەزوۆ)
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: وڭتۇستىك جارتى شار ماتەريگى بويىنشا قورىتىندى ساباق
