ي، ي، ۋ ارىپتەرىنىڭ جازىلۋى
قازاق ءتىلى 3 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ي، ي، ۋ ارىپتەرىنىڭ جازىلۋى»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. 2 - سىنىپتا ي، ي، ۋ ارىپتەرىنىڭ جازىلۋى تۋرالى العان ءبىلىمىن ەسكە ءتۇسىرۋ، قايتالاۋ؛ ي، ۋ داۋىستى دىبىستارىنىڭ كەيدە جۋان، كەيدە جىڭىشكە ايتىلۋىنىڭ سەبەپتەرىن انىقتاۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتىلىعىن، سويلەۋ مانەرىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ادىلدىككە، ءبىرىن - ءبىرى ءادىل باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: «ۆەنن دياگرامماسى»، «توپتاستىرۋ»، «سەمانتيكالىق كارتا» ستراتەگيالارى، توپپەن جۇمىس.
كورنەكىلىگى: سىزبالار، كارتوچكالار، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
• قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
وقۋشىلار توپقا ءبولىنىپ وتىرادى.
وقۋشىلار سانىنا سايكەس داۋىستى (جۋان، جىڭىشكە) داۋىسسىز (قاتاڭ، ۇياڭ، ءۇندى) كەسپە ارىپتەر ۇستەلدىڭ ۇستىنە تەرىس قاراتىلىپ جايىلىپ قويىلادى.
ءىى قايتالاۋ
ءار وقۋشى ءبىر ارىپتەن الىپ وزىنە ءتيىستى ورىنعا بارىپ وتىرادى. وقۋشىلار دىبىستاردىڭ تۇرلەرىنە قاراي ءبولىنىپ وتىرادى. تاقىرىپتار بويىنشا وتكەن ماتەريالدار قايتالانادى
1 - توپ. جۋان داۋىستى دىبىستار. قولدارىنداعى ارىپتەردى قاتىستىرا وتىرىپ، جۋان ايتىلاتىن سوزدەرگە مىسالدار كەلتىرەدى. سوزدەردىڭ جۋان ايتىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
2 - توپ. جىڭىشكە داۋىستى دىبىستار. وسى دىبىستاردى قاتىستىرىپ جىڭىشكە ايتىلاتىن سوزدەرگە مىسالدار كەلتىرەدى. سوزدەردىڭ جىڭىشكە ايتىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
3 - توپ. قاتاڭ داۋىسسىز دىبىستار. بۇل توپ بىرنەشە ءسوز تاۋىپ جازىپ، ولاردىڭ ىشىندەگى قاتاڭ داۋىسسىز دىبىستاردى اتايدى. ولاردىڭ قاتاڭ دەپ ايتىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
4 - توپ. ۇياڭ داۋىسسىز دىبىستار. بۇل توپتاعىلار دا مىسالعا كەلتىرگەن سوزدەردەگى ۇياڭ دىبىستاردى اتايدى.
5 - توپ. ءۇندى داۋىسسىز دىبىستار. مىسالعا كەلتىرگەن سوزدەردەگى ءۇندى دىبىستاردى اتايدى.
ءمۇعالىم وسى دىبىستاردىڭ ىشىنەن ي، ي، ۋ دىبىستارىنا جەكە توقتالىپ، وسى دىبىستاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى بويىنشا 2 - سىنىپتا وتكەندەرىن ايتىپ، وقىعاندارىن ەسكە تۇسىرەدى. توپتارعا تومەندەگى تاپسىرمالار بەرىلەدى.
1 - توپقا تاپسىرما.
ي جانە ي ارىپتەرى بار سوزدەر.
باعانداردى سالىستىرىپ، ايىرماشىلىقتارىن تابۋ:
كيىن - كەيىن ---------------- قيما - قايىق
تيمە - تۇيمە -------------- سيىر - سويىل
بيلە - بەينە --------------- جينا - جاينا
وقۋشىلار مىناداي قورىتىندى جاساۋى ءتيىس. ي ءارپى - داۋىسسىز، ول تەك داۋىستى دىبىستان كەيىن جازىلادى. ي، ي دىبىستارىنىڭ جۋان نە جىڭىشكە ايتىلۋى ءسوز ىشىندەگى داۋىستى دىبىستاردىڭ جۋان نە جىڭىشكە ايتىلۋىنا بايلانىستى. ي - بۋىن قۇرايدى، ي - بۋىن قۇرامايدى. ەگەر وقۋشىلار تولىق قورىتىندى جاساي الماسا، ءمۇعالىم جەتەكشى سۇراقتار قويادى.
2 - توپقا تاپسىرما.
ي ءارپى داۋىستى دىبىستان كەيىن جازىلادى دەيدى، دەگەنمەن ي ارپىنەن باستالىپ جازىلاتىن سوزدەر بار ما؟ يود، يوگۋرت، يەمەن سوزدەرىن مىسالعا كەلتىرىپ، ولاردىڭ شەت تىلدەرىنەن ەنگەنىن ءتۇسىندىرىپ كەتۋگە بولادى.
ي مەن ي دىبىسىنىڭ ەرەكشەلىگىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن كەلەسى تاپسىرمانى ورىنداپ، قورىتىندى شىعارادى.
جازىلۋى ----- ايتىلۋى
بيىل ---------- بىيىل
كيىم ----------...
وقيدى --------...
جيىن ---------...
وقۋشىلاردىڭ قورىتىندىسى: ي دىبىسىنىڭ الدىندا ى مەن ءى دىبىسى ايتىلادى، ءبىراق جازىلمايدى.
3 - توپقا تاپسىرما.
سىي، تىي سوزدەرىنەن قانداي سوزدەر تارايدى؟ بۇل سوزدەر قانداي ەرەجەگە باعىنبايدى؟ بىرنەشە ءسوز جازىڭدار.
سىيلا ------- تىيىلدى
سىي ----------- تىي
... ---------------...
... ---------------...
4 - توپقا تاپسىرما.
كەلەسى سوزدەردى ايتىلۋى بويىنشا جازىڭدار.
جازىلۋى ---------- ايتىلۋى
جۋ --------------- جۇۋ
كەلۋ ------------ كەلىۋ
تاسۋ -------------...
جەلپۋ -----------...
ۋادە -------------...
ۋاقىت -----------...
وقۋشىلار مىناداي قورىتىندى شىعارۋى كەرەك: ۋ دىبىسى كوبىنەسە داۋىسسىز دىبىستان كەيىن كەلەدى. ول ءسوزدىڭ جۋان، نە جىڭىشكە بولۋىنا بايلانىستى - ىۋ، ءىۋ بولىپ ايتىلادى.
5 - توپقا تاپسىرما.
مىنا سوزدەردى بۋىنعا ءبول. ۋ دىبىسىنىڭ داۋىستى نە داۋىسسىز دىبىس ەكەنىن انىقتا.
ۋىز --------- استاۋ ---------- ۋاقىت
اۋىز ------- قىستاۋ -------- ۋماجدادى
قاۋىن ------ جۋسان --------- ۋىلدەۋ
وقۋشىلاردىڭ قورىتىندىسى: ۋ دىبىسى داۋىستى دىبىستان كەيىن داۋىسسىز، ال داۋىسسىز دىبىستان كەيىن جانە ءسوزدىڭ باسىندا داۋىستى دىبىس بولادى.
• ءار توپ ءوز مىسالدارىن كەلتىرەدى.
• ماعىنانى تانۋ كەزەڭى
ءىىى بەكىتۋ
1 - جاتتىعۋدى ورىنداعاننان كەيىن، ي جانە ي ارىپتەرىن سالىستىرۋ ءۇشىن ۆەنن دياگرامماسىن تولتىرتۋعا بولادى. الدىمەن ءار توپ دياگراممانى تولتىرىپ، ءوزارا تالقىلايدى. سودان كەيىن توپ مۇشەلەرى ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرا وتىرىپ، بارلىعى بىرلەسىپ تاقتادا ۆەنن دياگرامماسىن قۇرايدى.
ي ----- 1. داۋىستى دىبىس
2. داۋىسسىز دىبىستان كەيىن جازىلادى.
3. ءسوزدىڭ باسىندا كوپ كەزدەسەدى.
4. بۋىن قۇرايدى.
5. ايتىلۋىندا ي دىبىسىنىڭ الدىندا - ى، - ءى دىبىسى ەستىلگەنىمەن، جازىلمايدى.
ب. تەك تىي، سىي سوزدەرىندە ى ءارپى جازىلادى.
ي ----- 1. داۋىسسىز دىبىس
2. ارىپتىك تاڭباسى بار.
ز. سوزدەردىڭ ىشىندە كەزدەسەدى.
4. ءسوزدىڭ باسى، ورتاسى، سوڭىندا كەلەدى.
5. داۋىستى دىبىستان كەيىن جازىلادى.
6. شەت تىلدەر ەنگەن سوزدەردىڭ عانا باسىندا كەلەدى.
7. بۋىن قۇرامايدى.
سودان سوڭ 2 - جاتتىعۋ ورىندالادى. تىي، سىي سوزدەرىنەن تارالعان سوزدەردى قاي توپ كوبىرەك جازاتىنىن انىقتاۋ ءۇشىن جارىس ۇيىمداستىرىلادى.
• «توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى
سىي. تىي
3، 4 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ ارقىلى وقۋشىلار ۋ دىبىسىنىڭ داۋىستى، داۋىسسىز جانە كەيدە جۋان، كەيدە جىڭىشكە بولۋ سەبەپتەرىن انىقتايدى. بەرىلگەن سوزدەرگە ۋ ءارپىن جالعاۋ ارقىلى ى، ءى دىبىستارىنىڭ ءتۇسىپ قالاتىنىنا كوزدەرىن جەتكىزەدى.
5 - جاتتىعۋ ارقىلى بالالار ي ءارپى ءسوز باسىندا كەلەتىن شەت تىلىنەن ەنگەن سوزدەرمەن تانىسادى، ولاردى دۇرىس جازىپ ۇيرەنەدى.
• «وي تولعانىس»
• سەمانتيكالىق كارتامەن جۇمىس («+»، «-» تاڭبالارىن قويۋ ارقىلى ورىندالادى)
ءىۇ باعالاۋ
توپتى باعالاۋ. وقۋشىلاردى جەكە باعالاۋ.
ءۇ ۇيگە تاپسىرما
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ي، ي، ۋ ارىپتەرىنىڭ جازىلۋى»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. 2 - سىنىپتا ي، ي، ۋ ارىپتەرىنىڭ جازىلۋى تۋرالى العان ءبىلىمىن ەسكە ءتۇسىرۋ، قايتالاۋ؛ ي، ۋ داۋىستى دىبىستارىنىڭ كەيدە جۋان، كەيدە جىڭىشكە ايتىلۋىنىڭ سەبەپتەرىن انىقتاۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتىلىعىن، سويلەۋ مانەرىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ادىلدىككە، ءبىرىن - ءبىرى ءادىل باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: «ۆەنن دياگرامماسى»، «توپتاستىرۋ»، «سەمانتيكالىق كارتا» ستراتەگيالارى، توپپەن جۇمىس.
كورنەكىلىگى: سىزبالار، كارتوچكالار، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
• قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
وقۋشىلار توپقا ءبولىنىپ وتىرادى.
وقۋشىلار سانىنا سايكەس داۋىستى (جۋان، جىڭىشكە) داۋىسسىز (قاتاڭ، ۇياڭ، ءۇندى) كەسپە ارىپتەر ۇستەلدىڭ ۇستىنە تەرىس قاراتىلىپ جايىلىپ قويىلادى.
ءىى قايتالاۋ
ءار وقۋشى ءبىر ارىپتەن الىپ وزىنە ءتيىستى ورىنعا بارىپ وتىرادى. وقۋشىلار دىبىستاردىڭ تۇرلەرىنە قاراي ءبولىنىپ وتىرادى. تاقىرىپتار بويىنشا وتكەن ماتەريالدار قايتالانادى
1 - توپ. جۋان داۋىستى دىبىستار. قولدارىنداعى ارىپتەردى قاتىستىرا وتىرىپ، جۋان ايتىلاتىن سوزدەرگە مىسالدار كەلتىرەدى. سوزدەردىڭ جۋان ايتىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
2 - توپ. جىڭىشكە داۋىستى دىبىستار. وسى دىبىستاردى قاتىستىرىپ جىڭىشكە ايتىلاتىن سوزدەرگە مىسالدار كەلتىرەدى. سوزدەردىڭ جىڭىشكە ايتىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
3 - توپ. قاتاڭ داۋىسسىز دىبىستار. بۇل توپ بىرنەشە ءسوز تاۋىپ جازىپ، ولاردىڭ ىشىندەگى قاتاڭ داۋىسسىز دىبىستاردى اتايدى. ولاردىڭ قاتاڭ دەپ ايتىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
4 - توپ. ۇياڭ داۋىسسىز دىبىستار. بۇل توپتاعىلار دا مىسالعا كەلتىرگەن سوزدەردەگى ۇياڭ دىبىستاردى اتايدى.
5 - توپ. ءۇندى داۋىسسىز دىبىستار. مىسالعا كەلتىرگەن سوزدەردەگى ءۇندى دىبىستاردى اتايدى.
ءمۇعالىم وسى دىبىستاردىڭ ىشىنەن ي، ي، ۋ دىبىستارىنا جەكە توقتالىپ، وسى دىبىستاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى بويىنشا 2 - سىنىپتا وتكەندەرىن ايتىپ، وقىعاندارىن ەسكە تۇسىرەدى. توپتارعا تومەندەگى تاپسىرمالار بەرىلەدى.
1 - توپقا تاپسىرما.
ي جانە ي ارىپتەرى بار سوزدەر.
باعانداردى سالىستىرىپ، ايىرماشىلىقتارىن تابۋ:
كيىن - كەيىن ---------------- قيما - قايىق
تيمە - تۇيمە -------------- سيىر - سويىل
بيلە - بەينە --------------- جينا - جاينا
وقۋشىلار مىناداي قورىتىندى جاساۋى ءتيىس. ي ءارپى - داۋىسسىز، ول تەك داۋىستى دىبىستان كەيىن جازىلادى. ي، ي دىبىستارىنىڭ جۋان نە جىڭىشكە ايتىلۋى ءسوز ىشىندەگى داۋىستى دىبىستاردىڭ جۋان نە جىڭىشكە ايتىلۋىنا بايلانىستى. ي - بۋىن قۇرايدى، ي - بۋىن قۇرامايدى. ەگەر وقۋشىلار تولىق قورىتىندى جاساي الماسا، ءمۇعالىم جەتەكشى سۇراقتار قويادى.
2 - توپقا تاپسىرما.
ي ءارپى داۋىستى دىبىستان كەيىن جازىلادى دەيدى، دەگەنمەن ي ارپىنەن باستالىپ جازىلاتىن سوزدەر بار ما؟ يود، يوگۋرت، يەمەن سوزدەرىن مىسالعا كەلتىرىپ، ولاردىڭ شەت تىلدەرىنەن ەنگەنىن ءتۇسىندىرىپ كەتۋگە بولادى.
ي مەن ي دىبىسىنىڭ ەرەكشەلىگىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن كەلەسى تاپسىرمانى ورىنداپ، قورىتىندى شىعارادى.
جازىلۋى ----- ايتىلۋى
بيىل ---------- بىيىل
كيىم ----------...
وقيدى --------...
جيىن ---------...
وقۋشىلاردىڭ قورىتىندىسى: ي دىبىسىنىڭ الدىندا ى مەن ءى دىبىسى ايتىلادى، ءبىراق جازىلمايدى.
3 - توپقا تاپسىرما.
سىي، تىي سوزدەرىنەن قانداي سوزدەر تارايدى؟ بۇل سوزدەر قانداي ەرەجەگە باعىنبايدى؟ بىرنەشە ءسوز جازىڭدار.
سىيلا ------- تىيىلدى
سىي ----------- تىي
... ---------------...
... ---------------...
4 - توپقا تاپسىرما.
كەلەسى سوزدەردى ايتىلۋى بويىنشا جازىڭدار.
جازىلۋى ---------- ايتىلۋى
جۋ --------------- جۇۋ
كەلۋ ------------ كەلىۋ
تاسۋ -------------...
جەلپۋ -----------...
ۋادە -------------...
ۋاقىت -----------...
وقۋشىلار مىناداي قورىتىندى شىعارۋى كەرەك: ۋ دىبىسى كوبىنەسە داۋىسسىز دىبىستان كەيىن كەلەدى. ول ءسوزدىڭ جۋان، نە جىڭىشكە بولۋىنا بايلانىستى - ىۋ، ءىۋ بولىپ ايتىلادى.
5 - توپقا تاپسىرما.
مىنا سوزدەردى بۋىنعا ءبول. ۋ دىبىسىنىڭ داۋىستى نە داۋىسسىز دىبىس ەكەنىن انىقتا.
ۋىز --------- استاۋ ---------- ۋاقىت
اۋىز ------- قىستاۋ -------- ۋماجدادى
قاۋىن ------ جۋسان --------- ۋىلدەۋ
وقۋشىلاردىڭ قورىتىندىسى: ۋ دىبىسى داۋىستى دىبىستان كەيىن داۋىسسىز، ال داۋىسسىز دىبىستان كەيىن جانە ءسوزدىڭ باسىندا داۋىستى دىبىس بولادى.
• ءار توپ ءوز مىسالدارىن كەلتىرەدى.
• ماعىنانى تانۋ كەزەڭى
ءىىى بەكىتۋ
1 - جاتتىعۋدى ورىنداعاننان كەيىن، ي جانە ي ارىپتەرىن سالىستىرۋ ءۇشىن ۆەنن دياگرامماسىن تولتىرتۋعا بولادى. الدىمەن ءار توپ دياگراممانى تولتىرىپ، ءوزارا تالقىلايدى. سودان كەيىن توپ مۇشەلەرى ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرا وتىرىپ، بارلىعى بىرلەسىپ تاقتادا ۆەنن دياگرامماسىن قۇرايدى.
ي ----- 1. داۋىستى دىبىس
2. داۋىسسىز دىبىستان كەيىن جازىلادى.
3. ءسوزدىڭ باسىندا كوپ كەزدەسەدى.
4. بۋىن قۇرايدى.
5. ايتىلۋىندا ي دىبىسىنىڭ الدىندا - ى، - ءى دىبىسى ەستىلگەنىمەن، جازىلمايدى.
ب. تەك تىي، سىي سوزدەرىندە ى ءارپى جازىلادى.
ي ----- 1. داۋىسسىز دىبىس
2. ارىپتىك تاڭباسى بار.
ز. سوزدەردىڭ ىشىندە كەزدەسەدى.
4. ءسوزدىڭ باسى، ورتاسى، سوڭىندا كەلەدى.
5. داۋىستى دىبىستان كەيىن جازىلادى.
6. شەت تىلدەر ەنگەن سوزدەردىڭ عانا باسىندا كەلەدى.
7. بۋىن قۇرامايدى.
سودان سوڭ 2 - جاتتىعۋ ورىندالادى. تىي، سىي سوزدەرىنەن تارالعان سوزدەردى قاي توپ كوبىرەك جازاتىنىن انىقتاۋ ءۇشىن جارىس ۇيىمداستىرىلادى.
• «توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى
سىي. تىي
3، 4 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ ارقىلى وقۋشىلار ۋ دىبىسىنىڭ داۋىستى، داۋىسسىز جانە كەيدە جۋان، كەيدە جىڭىشكە بولۋ سەبەپتەرىن انىقتايدى. بەرىلگەن سوزدەرگە ۋ ءارپىن جالعاۋ ارقىلى ى، ءى دىبىستارىنىڭ ءتۇسىپ قالاتىنىنا كوزدەرىن جەتكىزەدى.
5 - جاتتىعۋ ارقىلى بالالار ي ءارپى ءسوز باسىندا كەلەتىن شەت تىلىنەن ەنگەن سوزدەرمەن تانىسادى، ولاردى دۇرىس جازىپ ۇيرەنەدى.
• «وي تولعانىس»
• سەمانتيكالىق كارتامەن جۇمىس («+»، «-» تاڭبالارىن قويۋ ارقىلى ورىندالادى)
ءىۇ باعالاۋ
توپتى باعالاۋ. وقۋشىلاردى جەكە باعالاۋ.
ءۇ ۇيگە تاپسىرما
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
