سانداردىڭ ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىشىن تابۋ تاقىرىبىنا ەسەپتەر شىعارۋ
5 سىنىپ
جاراتىلىستانۋ - ماتەماتيكا باعىتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سانداردىڭ ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىشىن تابۋ تاقىرىبىنا ەسەپتەر شىعارۋ
ءپان ارالىق بايلانىس: جاراتىلىستانۋ.
ساباق ءتۇرى: قورىتىندىلاۋ جانە ءبىلىمدى جۇيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ ءتۇرى: ويىن ساباق ( «ساندار تاۋىنىڭ» شىڭىنا جەتۋ).
ساباق ۇرانى: «ەدەلۆەيستەر اياق استىندا وسپەيدى، ەدەلۆەيسكە جەتۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ كەرەك!»
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا، گۇلدىڭ جاپىراقتارى ءتارىزدى كەسپەلەر، ءاربىر وقۋشىعا باعداردى پاراقتار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ەسەپ شىعارۋ ارەكەتتەرىن ۇيىمداستىرۋ:
- سانداردىڭ بولگىشى جانە ەسەلىگى، جاي جانە قۇراما سانداردى، سانداردىڭ ەۇوب قايتالاۋ.
- سانداردىڭ بولگىشىن جانە ەسەلىگىن، ەۇوب، سانداردىڭ دارەجەسىن تابۋ يكەمدىلىكتەرىن.
- جاي جانە قۇراما سانداردى اجىراتا ءبىلۋدى.
- سانداردىڭ بولىنگىشتىك بەلگىلەرىن قايتالاۋدى جانە پايدالانۋدى
- تاقىرىپتار بويىنشا وقۋشىلاردى باقىلاۋ جۇمىستارىنا دايىنداۋ.
- ەسەپتەردى شىعارۋدا العان بىلىمدەرىن پايدالانۋدى.
دامىتۋشىلىق: ەسەپتەر شىعارۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك:
- تابيعاتتى سۇيۋگە.
- ءبىلىم الۋداعى ەڭبەككە، ىرىقتىلىق پەن باتىلدىققا.
- ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە جانە بەلسەندىلىككە، قيىندىقتى جەڭۋگە.
ساباق ءجۇرىسى ساباق ءجۇرىسىنىڭ بولىمدەرى
1. ۇيىمداستىرۋ 3 مين ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى
2. ءبىلىم مەن داعدىنىڭ كوكەيكەستىلىگى 8 مين 1. اۋىزشا تاپسىرما (جۇكتى جيناۋ) –
باقىلاۋ جۇمىس
2. تەست جۇمىسى – وزىندىك جۇمىس
3. جالپىلاۋ كەزەڭى 25 مين 1 ايالداما - كەدەرگى (تاۋ بيىكتىگى) –
ەسەپتەر شىعارۋ
2 ايالداما - كەدەرگى (ەسەپتەر شىعارۋ) –
توپپەن جۇمىس
دەم الۋ (ماتەماتيكالىق دەنە شىنىقتىرۋ ۋاقىتى )
3 ايالداما - كەدەرگى –
ەسەپتەر شىعارۋ
4. قورىتىندىلاۋ 6 مين
5. باعالاۋ 2 مين
6. ۇيگە تاپسىرما 1 مين
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
سالەمەتسىزدەر مە، وقۋشىلار! سىزدەردى جانە ساباققا دايىندىقتارىڭىزدى كورگەنىمە قۋانىشتىمىن، بۇگىن سىزدەرمەن بىرگە ۋاقىتتى قىزىقتى جانە پايدالى وتكىزەمىز دەپ ۇمىتتەنەمىن. مەن سىزدەردىڭ ىسكەرلىك قابىلەتتەرىڭىزگە سەنەمىن!
ايتا كەتەتىن جاي، ءبىز سىزدەرمەن بىرگە ۇلكەن تاراۋدى «ناتۋرال سانداردىڭ بولىنگىشتىگى» تاقىرىبىن اياقتاپ جاتىرمىز جانە كەلەسى ساباقتا باقىلاۋ جۇمىسىن جازۋ ارقىلى ءوز بىلىمدەرىڭدى بايقاۋلارىڭىزعا بولادى. ەرتەڭگى جۇمىستى جاقسى ورىنداۋ ءۇشىن بۇگىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ (وقۋشىلار ساباقتىڭ ماقساتىن قۇرادى، ءمۇعالىم تاقتاداعى بىلىمدىلىك ماقساتىن كورسەتىپ، كومەكتەسەدى)
بۇگىن تەك باقىلاۋ جۇمىسىنا دايىندالىپ قانا قويماي، ۇلكەن «ساندار تاۋى» دەپ اتالاتىن تاۋدى باعىندىرۋعا جولعا شىعامىز جانە تاۋ تۋرالى جاڭا جانە قىزىقتى مالىمەتتەرمەن تانىساتىن بولامىز.
ال تاۋدى باعىندىرۋ دەگەنىمىز نە؟ قالاي ويلايسىزدار؟ (نۇسقالارىن كەلتىرەدى. ياعني، تاۋدىڭ شىڭىنا شىعۋ.) ال تاۋ دەگەنىمىز نە؟
(سوزدىك بۇل تۋرالى نە دەيدى ەكەن؟ «تاۋلار – جەر بەتىنەن جوعارى دا كوتەرىڭكى وركەشتەنە تىزبەكتەلىپ، سىزىلىپ جاتقان زاڭعار، قۇزدى، قۇزارتتى بيىكتىك».
ال كىم بىلەدى، تاۋدىڭ شىڭىنان نە تابۋعا بولادى؟( وقۋشىلار ويلانىپ، مۇمكىن نۇسقالارىن ۇسىنادى. بۇل ەدەلۆەيس دەپ اتالاتىن تاۋدىڭ شىڭىندا وسەتىن گۇل.)
بۇگىن ءبىز تەك ساندار تاۋىنىڭ شىڭىنا جەتىپ قانا قويماي، ەدەلۆەيس گۇلىن تابۋعا تىرىسامىز.
سوندىقتان ساباق ۇرانى: «ەدەلۆەيستەر اياق استىندا وسپەيدى، ەدەلۆەيسكە جەتۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ كەرەك!» ( قانەكەي، ساباقتا وي ەڭبەكتەرىڭىزگە كوڭىل بولەمىز. ءارقايسىڭىزعا بەرىلگەن باعدارلى پاراقشالارعا جەتىستىكتەرىڭىزدى بەلگىلەپ وتىراسىزدار. ەگەر ءبارىن دۇرىس جاساساڭىزدار – وڭ تاڭباسىن قوياسىز، قاتەلىكتەردى نازارعا الىڭىزدار، ساباقتىڭ سوڭىندا دۇرىس ورىندالعان تاپسىرمالارعا ەدەلۆەيستىڭ جاپىراقتارىن الاسىزدار. كىم 5 جاپىراق السا «5»، 4 جاپىراق السا «4»، تورتتىكتەن تومەن باعا قويىلمايدى.
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ 8 مين
جولعا شىعار الدىندا ساياحاتشىلار ءوز سايماندارىن تۇگەندەپ، جۇكتى بۋىپ – تۇيەتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز.
ولاي بولسا، جۇكتى بۋىپ – تۇيۋگە كىرىسەيىك.
تاقتادا 4 تاپسىرما بەرىلگەن، ءار تاپسىرمادا 4 جاۋاپ بار (دۇرىس دەپ تاپقان جاۋاپتىڭ بىرەۋىن بەلگىلەڭىز، جاۋاپتاردى كورشىڭە تەكسەرتۋ ارقىلى پاراقشاعا بەلگىلەيسىز).
1. جاي ساندى تاپ: 45، 47، 143، 999
2. ءوزارا جاي ساندار جۇبىن تاپ: 2، 122 24، 4 45، 8 27، 81
3. قۇراما ساندى تاپ: 2، 11، 22، 17
4. ەۇوب(24، 48): 12، 24، 48، 2
سونىمەن، ءبىزدىڭ جول جۇگىمىز – ول وسى كۇنگە دەيىن تاقىرىپ بويىنشا جاسالعان جۇمىستا نەنى ۇيرەنگەنىمىزدە. ەندى جول سايماندارىمىزدىڭ قانشالىقتى سەنىمدى ەكەنىن تەكسەرەيىك.
تەوريالىق ءبىلىمدى تەكسەرۋ ءۇشىن تاقتاداعى تەستتى ورىندايىق:
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىن تولتىرۋ
1. كەز – كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى بولاتىن سان: ا) 2، ءا) 1، ب) 3.
2. 1 - گە جانە وزىنە عانا بولىنەتىن ناتۋرال ساندى …. ساندار دەپ اتالادى.
3. ەكىدەن كوپ بولگىشتەرى بار ناتۋرال ساندار … ساندار دەپ اتالادى.
4. ەۇوب تابۋدا ءبىرىنشى... جىكتەۋ كەرەك.
5. جاي سان دا جانە قۇراما ساندا بولمايتىن سان ا) 117، ءا) 2، ب) 1.
6. ەگەر ەكى ساننىڭ ەۇوب 1 - گە تەڭ بولسا، ول ساندار... دەپ اتالادى.
3. ەسەپتەر شىعارۋ (25 مين)
ءبىز ءبارىمىز بىلەمىز، الپينيستەر مەن شىڭعا ورمەلەۋشىلەر باعىندىرعىسى كەلەتىن تاۋلار ءوزىنىڭ بيىكتىگىمەن ەرەكشەلەنە الادى.
كىم بىلەدى، الەمدەگى ەڭ بيىك تاۋ قالاي اتالادى؟ گيمالاي - الەمدەگى ەڭ بيىك تاۋ، ال ونداعى ەڭ بيىك شىڭ - دجومولۋنگما شىڭى. گيمالاي (ەۆەرەست) تاۋىنىڭ ۇزىندىعى - 2400كم، ال ەنى - 350 كم، جۇڭگو – نەپال تەرريتورياسىندا ورنالاسقان.
قازاقستانداعى ەڭ بيىك تاۋ - حان ءتاڭىرى — الماتى وبلىسىندا تاۋدىڭ سولتۇستىك - باتىس بولىگى قارايدى. بيىكتىگى 6995 م.
داپتەرمەن جانە تاقتامەن جۇمىس
№1(كەدەرگى) ايالداما
№287
1) 48 بەن 84
2) 70 پەن 98
3) 16 مەن 45
4) 52 مەن 78
5) 44 پەن 65
6) 72 مەن 96
(تاقتادا گيمالاي جانە حان ءتاڭىرى تاۋلارىنىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى)
ءارى قاراي تاۋدى باعىندىرۋ ءۇشىن توپپەن جۇمىس جاساۋ ماڭىزدى، ەندى ومىردە ۇنەمى كەزدەسەتىن 2 تاپسىرما بەرمەكشىمىن.
№2(كەدەرگى) ايالداما
بالالار باقشاسىنداعى توپتارعا تاراتۋ ءۇشىن 28 ويىنشىق ماشينا، 35 قۋىرشاق جانە 77 دوپ ساتىپ الىندى. بالالار باقشاسىنداعى ءاربىر توپقا ويىنشىق ماشينالار تەڭ ءبولىنىپ، قۋىرشاقتار تەڭ ءبولىنىپ، دوپتار تەڭ ءبولىنىپ بەرىلدى. ويىنشىقتار بالالار باقشاسىنداعى نەشە توپقا ءبولىنىپ بەرىلدى؟ ءارقايسىسى قانشادان تاراتىلدى؟
(35: 1، 5، 7، 35
28: 1، 2، 4، 7، 14، 28
77: 1، 7، 11، 77
ەۇوب(35، 28، 77)=7. ويىنشىق ماشينالار: 4، قۋىرشاق: 5، دوپ: 11دانا تاراتىلدى.
№3
12 قىز جانە 16 ۇل بولاتىن توپتى، توپتاعى قىزدار مەن ۇلداردىڭ سانى بىردەي بولاتىنداي جانە توپ سانى ەڭ كوپ دەگەندە قانشا توپتارعا ءبولۋ كەرەك. وسىنداي توپتىڭ نەشەۋىن قۇراۋعا بولادى؟ ءار توپتا قانشا ادام بولادى؟
(ەۇوب (12، 16) = 4 (توپ). پو 12: 4=3 قىزدار جانە 16: 4=4 ۇلدار. بارلىعى 7 ادام.
دەم الۋ (ماتەماتيكالىق دەنە شىنىقتىرۋ ۋاقىتى ) 2 - مين
دەم الاتىن ۋاقىت كەلدى:
مەن سان ايتامىن ەگەر 2 - گە بولىنسە ەكى قولىڭىزدى كوتەرەسىز
مەن سان ايتامىن. ەگەر 5 - كە بولىنسە شاپالاقتايسىز.
مەن سان ايتامىن. ەگەر 3 جانە 9 - عا بولىنسە تىزەنى بۇكپەي العا قاراي ەڭكەيەسىز.
14، 55، 27، 145، 4، 81، 115، 44
3 –(كەدەرگى) ايالداما
№4
سۋرەتتە قانداي ساندار جازىلعان جانە قانداي ساندار جەتىسپەيدى؟ بوس ورىندارعا ءتيىستى سانداردى وسۋ رەتىمەن ورنالاستىر جاۋاپ: 60 سانىنىڭ بولگىشتەرى 5، 6، 4، 2 (ەگەر دۇرىس بولسا، حان ءتاڭىرى تاۋىنىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى)
ەندىگى تاپسىرمانى ورىنداساق، ەدەلۆەيس گۇلىنە جەتە الامىز با؟ ول ءۇشىن كەلەسى سوڭعى تاپسىرمانى ورىنداۋىمىز كەرەك.
4. قورىتىندىلاۋ (4 – ايالداما)
1 - نۇسقا
ا) ەۇوب(12، 18)=6
ەكوە(12، 18)=36
ب) ەۇوب(13، 39)=13
ەكوە(13، 39)=39
ۆ) ەۇوب(11، 15)=1
ەكوە(11، 15)=165
2 - نۇسقا
ا) ەۇوب(10، 15)=5
ەكوە(10، 15)=30
ب) ەۇوب(19، 57)=19
ەكوە(19، 57)=57
ۆ) ەۇوب(7، 12)=1
ەكوە(7، 12)=84
5. باعالاۋ
جارايسىڭدار! ەدەلۆەيس گۇلىنە جەتتىڭىزدەر. ساندار تاۋىنىڭ شىڭىنا جەتتىك. كوپتەگەن كەدەرگىلەردەن ءوتىپ، قيىندىقتى جەڭدىك. ەندى ەرتەڭگى باقىلاۋ جۇمىسىن جاقسى جازا الاسىزدار ما، ونى ءبىلۋ ءۇشىن باعدارلى پاراقشالاردى قارايىق. كىمدە قانشا وڭ تاڭبا بار ەكەن؟
6. ۇيگە تاپسىرما.
سىزدەرگە بۇگىنگى ساباقتان ەستەلىك رەتىندە ەدەلۆەيس گۇلىن سىيعا تارتپاقشىمىن. وسى گۇلگە ساباقتا جيناعان جاپىراقتارىن جەلىمدەپ الىڭىزدار. بۇل جاي گۇل ەمەس ساندار تاۋىندا وسكەن گۇل. ال جاپىراقتاردا ساندار جازىلعان، وسى سانداردىڭ ءۇش جۇبىنان ەۇوب جانە ەكوە تابىڭدار جانە №287 (7، 8، 9)
جاراتىلىستانۋ - ماتەماتيكا باعىتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سانداردىڭ ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىشىن تابۋ تاقىرىبىنا ەسەپتەر شىعارۋ
ءپان ارالىق بايلانىس: جاراتىلىستانۋ.
ساباق ءتۇرى: قورىتىندىلاۋ جانە ءبىلىمدى جۇيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ ءتۇرى: ويىن ساباق ( «ساندار تاۋىنىڭ» شىڭىنا جەتۋ).
ساباق ۇرانى: «ەدەلۆەيستەر اياق استىندا وسپەيدى، ەدەلۆەيسكە جەتۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ كەرەك!»
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا، گۇلدىڭ جاپىراقتارى ءتارىزدى كەسپەلەر، ءاربىر وقۋشىعا باعداردى پاراقتار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ەسەپ شىعارۋ ارەكەتتەرىن ۇيىمداستىرۋ:
- سانداردىڭ بولگىشى جانە ەسەلىگى، جاي جانە قۇراما سانداردى، سانداردىڭ ەۇوب قايتالاۋ.
- سانداردىڭ بولگىشىن جانە ەسەلىگىن، ەۇوب، سانداردىڭ دارەجەسىن تابۋ يكەمدىلىكتەرىن.
- جاي جانە قۇراما سانداردى اجىراتا ءبىلۋدى.
- سانداردىڭ بولىنگىشتىك بەلگىلەرىن قايتالاۋدى جانە پايدالانۋدى
- تاقىرىپتار بويىنشا وقۋشىلاردى باقىلاۋ جۇمىستارىنا دايىنداۋ.
- ەسەپتەردى شىعارۋدا العان بىلىمدەرىن پايدالانۋدى.
دامىتۋشىلىق: ەسەپتەر شىعارۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك:
- تابيعاتتى سۇيۋگە.
- ءبىلىم الۋداعى ەڭبەككە، ىرىقتىلىق پەن باتىلدىققا.
- ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە جانە بەلسەندىلىككە، قيىندىقتى جەڭۋگە.
ساباق ءجۇرىسى ساباق ءجۇرىسىنىڭ بولىمدەرى
1. ۇيىمداستىرۋ 3 مين ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى
2. ءبىلىم مەن داعدىنىڭ كوكەيكەستىلىگى 8 مين 1. اۋىزشا تاپسىرما (جۇكتى جيناۋ) –
باقىلاۋ جۇمىس
2. تەست جۇمىسى – وزىندىك جۇمىس
3. جالپىلاۋ كەزەڭى 25 مين 1 ايالداما - كەدەرگى (تاۋ بيىكتىگى) –
ەسەپتەر شىعارۋ
2 ايالداما - كەدەرگى (ەسەپتەر شىعارۋ) –
توپپەن جۇمىس
دەم الۋ (ماتەماتيكالىق دەنە شىنىقتىرۋ ۋاقىتى )
3 ايالداما - كەدەرگى –
ەسەپتەر شىعارۋ
4. قورىتىندىلاۋ 6 مين
5. باعالاۋ 2 مين
6. ۇيگە تاپسىرما 1 مين
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
سالەمەتسىزدەر مە، وقۋشىلار! سىزدەردى جانە ساباققا دايىندىقتارىڭىزدى كورگەنىمە قۋانىشتىمىن، بۇگىن سىزدەرمەن بىرگە ۋاقىتتى قىزىقتى جانە پايدالى وتكىزەمىز دەپ ۇمىتتەنەمىن. مەن سىزدەردىڭ ىسكەرلىك قابىلەتتەرىڭىزگە سەنەمىن!
ايتا كەتەتىن جاي، ءبىز سىزدەرمەن بىرگە ۇلكەن تاراۋدى «ناتۋرال سانداردىڭ بولىنگىشتىگى» تاقىرىبىن اياقتاپ جاتىرمىز جانە كەلەسى ساباقتا باقىلاۋ جۇمىسىن جازۋ ارقىلى ءوز بىلىمدەرىڭدى بايقاۋلارىڭىزعا بولادى. ەرتەڭگى جۇمىستى جاقسى ورىنداۋ ءۇشىن بۇگىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ (وقۋشىلار ساباقتىڭ ماقساتىن قۇرادى، ءمۇعالىم تاقتاداعى بىلىمدىلىك ماقساتىن كورسەتىپ، كومەكتەسەدى)
بۇگىن تەك باقىلاۋ جۇمىسىنا دايىندالىپ قانا قويماي، ۇلكەن «ساندار تاۋى» دەپ اتالاتىن تاۋدى باعىندىرۋعا جولعا شىعامىز جانە تاۋ تۋرالى جاڭا جانە قىزىقتى مالىمەتتەرمەن تانىساتىن بولامىز.
ال تاۋدى باعىندىرۋ دەگەنىمىز نە؟ قالاي ويلايسىزدار؟ (نۇسقالارىن كەلتىرەدى. ياعني، تاۋدىڭ شىڭىنا شىعۋ.) ال تاۋ دەگەنىمىز نە؟
(سوزدىك بۇل تۋرالى نە دەيدى ەكەن؟ «تاۋلار – جەر بەتىنەن جوعارى دا كوتەرىڭكى وركەشتەنە تىزبەكتەلىپ، سىزىلىپ جاتقان زاڭعار، قۇزدى، قۇزارتتى بيىكتىك».
ال كىم بىلەدى، تاۋدىڭ شىڭىنان نە تابۋعا بولادى؟( وقۋشىلار ويلانىپ، مۇمكىن نۇسقالارىن ۇسىنادى. بۇل ەدەلۆەيس دەپ اتالاتىن تاۋدىڭ شىڭىندا وسەتىن گۇل.)
بۇگىن ءبىز تەك ساندار تاۋىنىڭ شىڭىنا جەتىپ قانا قويماي، ەدەلۆەيس گۇلىن تابۋعا تىرىسامىز.
سوندىقتان ساباق ۇرانى: «ەدەلۆەيستەر اياق استىندا وسپەيدى، ەدەلۆەيسكە جەتۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ كەرەك!» ( قانەكەي، ساباقتا وي ەڭبەكتەرىڭىزگە كوڭىل بولەمىز. ءارقايسىڭىزعا بەرىلگەن باعدارلى پاراقشالارعا جەتىستىكتەرىڭىزدى بەلگىلەپ وتىراسىزدار. ەگەر ءبارىن دۇرىس جاساساڭىزدار – وڭ تاڭباسىن قوياسىز، قاتەلىكتەردى نازارعا الىڭىزدار، ساباقتىڭ سوڭىندا دۇرىس ورىندالعان تاپسىرمالارعا ەدەلۆەيستىڭ جاپىراقتارىن الاسىزدار. كىم 5 جاپىراق السا «5»، 4 جاپىراق السا «4»، تورتتىكتەن تومەن باعا قويىلمايدى.
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ 8 مين
جولعا شىعار الدىندا ساياحاتشىلار ءوز سايماندارىن تۇگەندەپ، جۇكتى بۋىپ – تۇيەتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز.
ولاي بولسا، جۇكتى بۋىپ – تۇيۋگە كىرىسەيىك.
تاقتادا 4 تاپسىرما بەرىلگەن، ءار تاپسىرمادا 4 جاۋاپ بار (دۇرىس دەپ تاپقان جاۋاپتىڭ بىرەۋىن بەلگىلەڭىز، جاۋاپتاردى كورشىڭە تەكسەرتۋ ارقىلى پاراقشاعا بەلگىلەيسىز).
1. جاي ساندى تاپ: 45، 47، 143، 999
2. ءوزارا جاي ساندار جۇبىن تاپ: 2، 122 24، 4 45، 8 27، 81
3. قۇراما ساندى تاپ: 2، 11، 22، 17
4. ەۇوب(24، 48): 12، 24، 48، 2
سونىمەن، ءبىزدىڭ جول جۇگىمىز – ول وسى كۇنگە دەيىن تاقىرىپ بويىنشا جاسالعان جۇمىستا نەنى ۇيرەنگەنىمىزدە. ەندى جول سايماندارىمىزدىڭ قانشالىقتى سەنىمدى ەكەنىن تەكسەرەيىك.
تەوريالىق ءبىلىمدى تەكسەرۋ ءۇشىن تاقتاداعى تەستتى ورىندايىق:
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىن تولتىرۋ
1. كەز – كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى بولاتىن سان: ا) 2، ءا) 1، ب) 3.
2. 1 - گە جانە وزىنە عانا بولىنەتىن ناتۋرال ساندى …. ساندار دەپ اتالادى.
3. ەكىدەن كوپ بولگىشتەرى بار ناتۋرال ساندار … ساندار دەپ اتالادى.
4. ەۇوب تابۋدا ءبىرىنشى... جىكتەۋ كەرەك.
5. جاي سان دا جانە قۇراما ساندا بولمايتىن سان ا) 117، ءا) 2، ب) 1.
6. ەگەر ەكى ساننىڭ ەۇوب 1 - گە تەڭ بولسا، ول ساندار... دەپ اتالادى.
3. ەسەپتەر شىعارۋ (25 مين)
ءبىز ءبارىمىز بىلەمىز، الپينيستەر مەن شىڭعا ورمەلەۋشىلەر باعىندىرعىسى كەلەتىن تاۋلار ءوزىنىڭ بيىكتىگىمەن ەرەكشەلەنە الادى.
كىم بىلەدى، الەمدەگى ەڭ بيىك تاۋ قالاي اتالادى؟ گيمالاي - الەمدەگى ەڭ بيىك تاۋ، ال ونداعى ەڭ بيىك شىڭ - دجومولۋنگما شىڭى. گيمالاي (ەۆەرەست) تاۋىنىڭ ۇزىندىعى - 2400كم، ال ەنى - 350 كم، جۇڭگو – نەپال تەرريتورياسىندا ورنالاسقان.
قازاقستانداعى ەڭ بيىك تاۋ - حان ءتاڭىرى — الماتى وبلىسىندا تاۋدىڭ سولتۇستىك - باتىس بولىگى قارايدى. بيىكتىگى 6995 م.
داپتەرمەن جانە تاقتامەن جۇمىس
№1(كەدەرگى) ايالداما
№287
1) 48 بەن 84
2) 70 پەن 98
3) 16 مەن 45
4) 52 مەن 78
5) 44 پەن 65
6) 72 مەن 96
(تاقتادا گيمالاي جانە حان ءتاڭىرى تاۋلارىنىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى)
ءارى قاراي تاۋدى باعىندىرۋ ءۇشىن توپپەن جۇمىس جاساۋ ماڭىزدى، ەندى ومىردە ۇنەمى كەزدەسەتىن 2 تاپسىرما بەرمەكشىمىن.
№2(كەدەرگى) ايالداما
بالالار باقشاسىنداعى توپتارعا تاراتۋ ءۇشىن 28 ويىنشىق ماشينا، 35 قۋىرشاق جانە 77 دوپ ساتىپ الىندى. بالالار باقشاسىنداعى ءاربىر توپقا ويىنشىق ماشينالار تەڭ ءبولىنىپ، قۋىرشاقتار تەڭ ءبولىنىپ، دوپتار تەڭ ءبولىنىپ بەرىلدى. ويىنشىقتار بالالار باقشاسىنداعى نەشە توپقا ءبولىنىپ بەرىلدى؟ ءارقايسىسى قانشادان تاراتىلدى؟
(35: 1، 5، 7، 35
28: 1، 2، 4، 7، 14، 28
77: 1، 7، 11، 77
ەۇوب(35، 28، 77)=7. ويىنشىق ماشينالار: 4، قۋىرشاق: 5، دوپ: 11دانا تاراتىلدى.
№3
12 قىز جانە 16 ۇل بولاتىن توپتى، توپتاعى قىزدار مەن ۇلداردىڭ سانى بىردەي بولاتىنداي جانە توپ سانى ەڭ كوپ دەگەندە قانشا توپتارعا ءبولۋ كەرەك. وسىنداي توپتىڭ نەشەۋىن قۇراۋعا بولادى؟ ءار توپتا قانشا ادام بولادى؟
(ەۇوب (12، 16) = 4 (توپ). پو 12: 4=3 قىزدار جانە 16: 4=4 ۇلدار. بارلىعى 7 ادام.
دەم الۋ (ماتەماتيكالىق دەنە شىنىقتىرۋ ۋاقىتى ) 2 - مين
دەم الاتىن ۋاقىت كەلدى:
مەن سان ايتامىن ەگەر 2 - گە بولىنسە ەكى قولىڭىزدى كوتەرەسىز
مەن سان ايتامىن. ەگەر 5 - كە بولىنسە شاپالاقتايسىز.
مەن سان ايتامىن. ەگەر 3 جانە 9 - عا بولىنسە تىزەنى بۇكپەي العا قاراي ەڭكەيەسىز.
14، 55، 27، 145، 4، 81، 115، 44
3 –(كەدەرگى) ايالداما
№4
سۋرەتتە قانداي ساندار جازىلعان جانە قانداي ساندار جەتىسپەيدى؟ بوس ورىندارعا ءتيىستى سانداردى وسۋ رەتىمەن ورنالاستىر جاۋاپ: 60 سانىنىڭ بولگىشتەرى 5، 6، 4، 2 (ەگەر دۇرىس بولسا، حان ءتاڭىرى تاۋىنىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى)
ەندىگى تاپسىرمانى ورىنداساق، ەدەلۆەيس گۇلىنە جەتە الامىز با؟ ول ءۇشىن كەلەسى سوڭعى تاپسىرمانى ورىنداۋىمىز كەرەك.
4. قورىتىندىلاۋ (4 – ايالداما)
1 - نۇسقا
ا) ەۇوب(12، 18)=6
ەكوە(12، 18)=36
ب) ەۇوب(13، 39)=13
ەكوە(13، 39)=39
ۆ) ەۇوب(11، 15)=1
ەكوە(11، 15)=165
2 - نۇسقا
ا) ەۇوب(10، 15)=5
ەكوە(10، 15)=30
ب) ەۇوب(19، 57)=19
ەكوە(19، 57)=57
ۆ) ەۇوب(7، 12)=1
ەكوە(7، 12)=84
5. باعالاۋ
جارايسىڭدار! ەدەلۆەيس گۇلىنە جەتتىڭىزدەر. ساندار تاۋىنىڭ شىڭىنا جەتتىك. كوپتەگەن كەدەرگىلەردەن ءوتىپ، قيىندىقتى جەڭدىك. ەندى ەرتەڭگى باقىلاۋ جۇمىسىن جاقسى جازا الاسىزدار ما، ونى ءبىلۋ ءۇشىن باعدارلى پاراقشالاردى قارايىق. كىمدە قانشا وڭ تاڭبا بار ەكەن؟
6. ۇيگە تاپسىرما.
سىزدەرگە بۇگىنگى ساباقتان ەستەلىك رەتىندە ەدەلۆەيس گۇلىن سىيعا تارتپاقشىمىن. وسى گۇلگە ساباقتا جيناعان جاپىراقتارىن جەلىمدەپ الىڭىزدار. بۇل جاي گۇل ەمەس ساندار تاۋىندا وسكەن گۇل. ال جاپىراقتاردا ساندار جازىلعان، وسى سانداردىڭ ءۇش جۇبىنان ەۇوب جانە ەكوە تابىڭدار جانە №287 (7، 8، 9)
You Might Also Like
