ساندى جانە ءارىپتى ورنەكتەر
كاراعاندى وبلىسى، پريوزورسك قالاسى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
ناركۋلوۆا ەلميرا جەكسەنبايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساندى جانە ءارىپتى ورنەكتەر.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ساندى جانە ءارىپتى ورنەكتەر تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. ساندى جانە ءارىپتى ورنەكتەردى قۇرۋ، وقۋ، جازۋ، ولاردى سالىستىرۋ جانە ءمانىن تابۋ ماسەلەلەرىن پىسىقتاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ وقۋ تانىمدىق جانە ويىن ءىس - ارەكەتىن قاتىستىرۋ ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن، بەلسەندىلىكتەرىن، وي - ءورىسىن دامىتۋ.
3. ۇيىمشىلدىققا، قامقورلىققا، شىعارماشىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، كەستە.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، انا ءتىلى.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن، توپتىق جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
وقۋشىلاردىڭ ىنتا زەيىنىن ساباققا ازىرلەۋ، ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ.
- قانە، بالالار، ءقازىر قاي ساباق بولادى؟
- ماتەماتيكا ساباعى.
- ماتەماتيكا ساباعىنا دايىن بولۋ ءۇشىن نە ايتۋشى ەدىك؟
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
كوپ كۇتتىرگەن قوڭىراۋ سوعىلدى -
ماتەماتيكادان ساباق باستالدى.
مىسالدار مەن ەسەپتەر،
ويىندار دا شىتىرمان – ءبارى دە سەندەر ءۇشىن!
بارلىعىڭا تابىس تىلەپ، ءسات ساپار تىلەيمىن، شىن!
- مىنە، بالالار شىن جۇرەكپەن تابىس تىلەي وتىرىپ، ساباعىمىزدى جاقسى كوڭىل كۇيمەن باستايىق.
- بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا قوناقتار قاتىسىپ وتىر.
ءىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- كۇز مەزگىلى.
- ابايدىڭ قانداي كۇز تۋرالى ولەڭىن بىلەسىڭدەر؟
- دەگەندەي ءبىلىم الىپ، ءبىلىمىمىزدى كورسەتە ءبىلۋىمىز كەرەك. ولاي بولسا، ءبارىمىز زەيىنىمىزدى ساباققا اۋدارايىق. بۇگىنگى ساباقتا توپپەن جۇمىس جاسايمىز. ەندى بالالار سەندەردى توپقا بولەيىن. ەندى توپ ەرەجەسىن ايتىپ وتەيىن، توپ ەرەجەسىن ساقتاپ، باعىنايىق..
الدىمەن جاڭا ساباقتى باستاماس بۇرىن ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرىپ الايىق.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. №7، 98 بەت
ح - 1 509=2356
ح=2356 +1509
ح=3 865
3 865 - 1 509=2356
2356=2356
ح* 8=7 208
ح=7 208: 8
ح=901
901 *8=7 208
7 208=7 208
ءىV. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ.
- بالالار وتكەن ساباقتا قانداي تاقىرىپ وتتىك؟
- جىلدامدىق، ۋاقىت جانە قاشىقتىق.
ال، ەندى بالالار «كەزەكتەسكەن ينتەرۆيۋ» ءادىسى ارقىلى وتكەن ساباقتى پىسىقتاپ جىبەرەيىك.
1) جىلدامدىق دەگەن نە؟
- جىلدامدىق - ۋاقىت بىرلىگىندە ءجۇرىپ وتىلگەن قاشىقتىق.
2) جىلدامدىقتى قالاي تابۋعا بولادى؟
v = s: t
- قوزعالىس جىلدامدىعىن تابۋ ءۇشىن، قاشىقتىقتى ۋاقىتقا ءبولۋ كەرەك.
3) قاشىقتىقتى قالاي تابۋعا بولادى؟
S = v ∙ t
- قاشىقتىقتى تابۋ ءۇشىن، قوزعالىس جىلدامدىعىن ۋاقىتقا كوبەيتۋ كەرەك.
4) ۋاقىتتى قالاي تابۋعا بولادى؟
t = s: v
- ۋاقىتتى تابۋ ءۇشىن، قاشىقتىقتى قوزعالىس جىلدامدىعىنا ءبولۋ كەرەك.
V. جاڭا ساباق. ميعا شابۋىل.
جاڭا تاقىرىپتى ەركىن مەڭگەرۋىنە، ويىن تياناقتى جەتكىزۋىنە كوڭىل بولەمىن.
- بالالار، سەندەر 1 - سىنىپتان بەرى قاراي ايتىلىپ كەلە جاتقان جالپى ورنەك، ونىڭ ىشىندە ساندى جانە ءارىپتى ورنەك نە ەكەندىگىن اجىراتا بىلەسىڭدەر. سول سياقتى مۇندا ورنەكتىڭ ناقتى تۇرلەرى بولىپ تابىلاتىن قوسىندى، ايىرما، كوبەيتىندى جانە ءبولىندى ۇعىمدارىن دا بىلەتىن بولدىڭدار. ەگەر ورنەكتە بىرنەشە اريفمەتيكالىق امال بولسا، وندا ورنەكتىڭ اتالۋ جاعدايىنا، ياعني ورنەكتىڭ ناقتى اتىنىڭ ەڭ سوڭعى ورىندالاتىن امالعا بايلانىستى بولادى.
«ەرتە، ەرتە، ەرتەدە ماتەماتيكا» دەگەن الەمدە ءبىر اقساقال ءومىر ءسۇرىپتى. ول اقساقالدىڭ اتى -«ورنەك» ەكەن. ونىڭ ەكى ۇلى بولىپتى. ءى «ساندى» ورنەكتەر، ءىى «ءارىپتى» ورنەكتەر. اقساقالدىڭ بالالارى ىنتىماقتا، بىرلىكتە باقىتتى ءومىر ءسۇرىپتى. ءبىر - بىرىنەن اجىراماي، ۇيىمشىل بولعان ەكەن.
بۇل ساندار. بۇل ساندى ورنەك.
5 -----------------5+9=14
12 ---------------12ح6=72
49 ---------------49: 7=7 بۇل نە؟ ورنەك.
- مىنە، وسىنداي ساندار مەن امال تاڭبالارىنان قۇرالعان ورنەكتەردى ساندى ورنەك دەيمىز.
ورنەك.
بۇل ءارىپتى ورنەك. ا+7 91: س 5+ا
- - ءارىپتى ورنەك دەپ قانداي ورنەكتى ايتامىز؟
- ارىپتەر مەن ساندار امال تاڭبالارى ارقىلى بايلانىسقان ورنەكتى ءارىپتى ورنەك دەيمىز. ءارىپتى ورنەكتە لاتىن ارىپتەرى قولدانىلادى. ال ساندى ورنەك، ساندار امال تاڭبالارىمەن بايلانىسادى.
Vءى. وقۋلىقپەن جۇمىس.
وقۋلىعىمىزدىڭ 101 بەتىن اشايىق. داپتەرىمىزدى اشىپ، بۇگىنگى كۇندى جازامىز.
توپتىق جۇمىس: 1توپ: №1
(34+10) ح2=88
23ح4+9=101
(45+25): 5=14
90 - 10ح5=40
ا+5 ح - 3 ۆح6 س: 9
12: ح+24: 8
(ح+2)+16ح4
2-توپ: №2
ا)(15+5): 2=10
ءا) (32ح2)- 24=40
ب)(27 - 2): 5 =5
ۆ) (69: 3)+20=43
3-توپ: №3
ا) (ا - 3)*2
ءا) (32: 2) +ۆ
ب)(س+2)*5
ۆ) (69ح3)- 20/
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
ناركۋلوۆا ەلميرا جەكسەنبايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساندى جانە ءارىپتى ورنەكتەر.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ساندى جانە ءارىپتى ورنەكتەر تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. ساندى جانە ءارىپتى ورنەكتەردى قۇرۋ، وقۋ، جازۋ، ولاردى سالىستىرۋ جانە ءمانىن تابۋ ماسەلەلەرىن پىسىقتاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ وقۋ تانىمدىق جانە ويىن ءىس - ارەكەتىن قاتىستىرۋ ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن، بەلسەندىلىكتەرىن، وي - ءورىسىن دامىتۋ.
3. ۇيىمشىلدىققا، قامقورلىققا، شىعارماشىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، كەستە.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، انا ءتىلى.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن، توپتىق جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
وقۋشىلاردىڭ ىنتا زەيىنىن ساباققا ازىرلەۋ، ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ.
- قانە، بالالار، ءقازىر قاي ساباق بولادى؟
- ماتەماتيكا ساباعى.
- ماتەماتيكا ساباعىنا دايىن بولۋ ءۇشىن نە ايتۋشى ەدىك؟
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
كوپ كۇتتىرگەن قوڭىراۋ سوعىلدى -
ماتەماتيكادان ساباق باستالدى.
مىسالدار مەن ەسەپتەر،
ويىندار دا شىتىرمان – ءبارى دە سەندەر ءۇشىن!
بارلىعىڭا تابىس تىلەپ، ءسات ساپار تىلەيمىن، شىن!
- مىنە، بالالار شىن جۇرەكپەن تابىس تىلەي وتىرىپ، ساباعىمىزدى جاقسى كوڭىل كۇيمەن باستايىق.
- بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا قوناقتار قاتىسىپ وتىر.
ءىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- كۇز مەزگىلى.
- ابايدىڭ قانداي كۇز تۋرالى ولەڭىن بىلەسىڭدەر؟
- دەگەندەي ءبىلىم الىپ، ءبىلىمىمىزدى كورسەتە ءبىلۋىمىز كەرەك. ولاي بولسا، ءبارىمىز زەيىنىمىزدى ساباققا اۋدارايىق. بۇگىنگى ساباقتا توپپەن جۇمىس جاسايمىز. ەندى بالالار سەندەردى توپقا بولەيىن. ەندى توپ ەرەجەسىن ايتىپ وتەيىن، توپ ەرەجەسىن ساقتاپ، باعىنايىق..
الدىمەن جاڭا ساباقتى باستاماس بۇرىن ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرىپ الايىق.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. №7، 98 بەت
ح - 1 509=2356
ح=2356 +1509
ح=3 865
3 865 - 1 509=2356
2356=2356
ح* 8=7 208
ح=7 208: 8
ح=901
901 *8=7 208
7 208=7 208
ءىV. وتكەن ساباقتى پىسىقتاۋ.
- بالالار وتكەن ساباقتا قانداي تاقىرىپ وتتىك؟
- جىلدامدىق، ۋاقىت جانە قاشىقتىق.
ال، ەندى بالالار «كەزەكتەسكەن ينتەرۆيۋ» ءادىسى ارقىلى وتكەن ساباقتى پىسىقتاپ جىبەرەيىك.
1) جىلدامدىق دەگەن نە؟
- جىلدامدىق - ۋاقىت بىرلىگىندە ءجۇرىپ وتىلگەن قاشىقتىق.
2) جىلدامدىقتى قالاي تابۋعا بولادى؟
v = s: t
- قوزعالىس جىلدامدىعىن تابۋ ءۇشىن، قاشىقتىقتى ۋاقىتقا ءبولۋ كەرەك.
3) قاشىقتىقتى قالاي تابۋعا بولادى؟
S = v ∙ t
- قاشىقتىقتى تابۋ ءۇشىن، قوزعالىس جىلدامدىعىن ۋاقىتقا كوبەيتۋ كەرەك.
4) ۋاقىتتى قالاي تابۋعا بولادى؟
t = s: v
- ۋاقىتتى تابۋ ءۇشىن، قاشىقتىقتى قوزعالىس جىلدامدىعىنا ءبولۋ كەرەك.
V. جاڭا ساباق. ميعا شابۋىل.
جاڭا تاقىرىپتى ەركىن مەڭگەرۋىنە، ويىن تياناقتى جەتكىزۋىنە كوڭىل بولەمىن.
- بالالار، سەندەر 1 - سىنىپتان بەرى قاراي ايتىلىپ كەلە جاتقان جالپى ورنەك، ونىڭ ىشىندە ساندى جانە ءارىپتى ورنەك نە ەكەندىگىن اجىراتا بىلەسىڭدەر. سول سياقتى مۇندا ورنەكتىڭ ناقتى تۇرلەرى بولىپ تابىلاتىن قوسىندى، ايىرما، كوبەيتىندى جانە ءبولىندى ۇعىمدارىن دا بىلەتىن بولدىڭدار. ەگەر ورنەكتە بىرنەشە اريفمەتيكالىق امال بولسا، وندا ورنەكتىڭ اتالۋ جاعدايىنا، ياعني ورنەكتىڭ ناقتى اتىنىڭ ەڭ سوڭعى ورىندالاتىن امالعا بايلانىستى بولادى.
«ەرتە، ەرتە، ەرتەدە ماتەماتيكا» دەگەن الەمدە ءبىر اقساقال ءومىر ءسۇرىپتى. ول اقساقالدىڭ اتى -«ورنەك» ەكەن. ونىڭ ەكى ۇلى بولىپتى. ءى «ساندى» ورنەكتەر، ءىى «ءارىپتى» ورنەكتەر. اقساقالدىڭ بالالارى ىنتىماقتا، بىرلىكتە باقىتتى ءومىر ءسۇرىپتى. ءبىر - بىرىنەن اجىراماي، ۇيىمشىل بولعان ەكەن.
بۇل ساندار. بۇل ساندى ورنەك.
5 -----------------5+9=14
12 ---------------12ح6=72
49 ---------------49: 7=7 بۇل نە؟ ورنەك.
- مىنە، وسىنداي ساندار مەن امال تاڭبالارىنان قۇرالعان ورنەكتەردى ساندى ورنەك دەيمىز.
ورنەك.
بۇل ءارىپتى ورنەك. ا+7 91: س 5+ا
- - ءارىپتى ورنەك دەپ قانداي ورنەكتى ايتامىز؟
- ارىپتەر مەن ساندار امال تاڭبالارى ارقىلى بايلانىسقان ورنەكتى ءارىپتى ورنەك دەيمىز. ءارىپتى ورنەكتە لاتىن ارىپتەرى قولدانىلادى. ال ساندى ورنەك، ساندار امال تاڭبالارىمەن بايلانىسادى.
Vءى. وقۋلىقپەن جۇمىس.
وقۋلىعىمىزدىڭ 101 بەتىن اشايىق. داپتەرىمىزدى اشىپ، بۇگىنگى كۇندى جازامىز.
توپتىق جۇمىس: 1توپ: №1
(34+10) ح2=88
23ح4+9=101
(45+25): 5=14
90 - 10ح5=40
ا+5 ح - 3 ۆح6 س: 9
12: ح+24: 8
(ح+2)+16ح4
2-توپ: №2
ا)(15+5): 2=10
ءا) (32ح2)- 24=40
ب)(27 - 2): 5 =5
ۆ) (69: 3)+20=43
3-توپ: №3
ا) (ا - 3)*2
ءا) (32: 2) +ۆ
ب)(س+2)*5
ۆ) (69ح3)- 20/
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
№5 ي. ۆ. پانفيلوۆ اتىنداعى مەكتەپ - ليسەيى
