- 05 ناۋ. 2024 03:15
- 165
ساقتاردىڭ تاريحى، مەكەندەگەن جەرى، قوعامدىق قۇرىلىسى
قازاقستان تاريحى 6 سىنىپ
تاقىرىپ: ساقتاردىڭ تاريحى، مەكەندەگەن جەرى، قوعامدىق قۇرىلىسى
«ءوزىڭنىڭ ۇلتىڭدى تانىپ الماساڭ، سەن باسقا ۇلتتىڭ كىم ەكەنىن ەش ۋاقىتتا بىلە المايسىڭ»
م. ارىن
ماقساتى:
1. قازاق حالقىنىڭ اتا - تەگى بولعان تايپالار مەن ۇلىستار تۋرالى ايتا وتىرىپ، ورتا ازيانى مەكەندەگەن ساق تايپالارىنىڭ شىعۋ تەگى جانە ولاردىڭ شىعۋ تەگى جانە ولاردىڭ مەكەندەگەن جەرلەرى تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
3. وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىك رۋحتا تاربيەلەي وتىرىپ، مادەنيەتتى، يماندى ازامات ەتىپ قالىپتاستىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءادىسى: ينتەراكتيۆتى
رەسۋرستار: كارتا، كەسكىن كارتا، سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر، پوستەر جاساۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، پسيحولوگيالىق جاعداي جاساۋ - ءمۇعالىم – وقۋشىلارعا، وقۋشىلار ءبىر – بىرىنە ساتتىلىك تىلەيدى.
وتكەن تاقىرىپتارعا شولۋ:
1. قازاقستان تاريحى نەشە بولىكتەن تۇرادى – 4
2. سونىڭ ىشىندە ەجەلگى قازاقستان دا 4 – كە بولىنەدى
1. تاس ءداۋىرى
2. مىس ءداۋىرى
3. قولا ءداۋىرى
4. تەمىر ءداۋىرى
3. ادامزات بالاسىنىڭ مەتالدان جاسالعان قۇرالداردى يگەرە باستاۋى قاي داۋىردەن باستالادى؟/ ەنەوليت – مىستىتاس /
4. تەمىر ءداۋىرى دەپ اتالۋ سەبەبى ەڭبەك قۇرالدارى تەمىردەن جاسالدى
5. تەمىر ءداۋىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى:
ا/ شارۋاشىلىق قۇرالداردىڭ تەمىردەن جاسالىنۋى؛
ب/ ءىرى تايپالاردىڭ تايپالىق وداقتارعا بىرىگۋى
ۆ/ كوشپەلى مال شارۋاشىلىعى مەن جىرتپالى ەگىنشىلىكتىڭ شىعۋى
گ/ العاشقى مەملەكەتتەردىڭ قالىپتاسا باستالۋى
جاڭا ساباقتىن جوسپارى:
1. ساق تايپالارىنىڭ شىعۋ تاريحى
2. ساقتاردىڭ تايپالىق قۇرامى مەن ورنالاسۋى
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى، باعىت – باعدار بەرۋ
قازاق حالقىنىڭ اتا – تەگى بولعان تايپالار مەن ۇلىستاردىڭ ەجەلگى زامان دەرەكتەرىندە اتى ايگىلى بولعاندارى؛ ساق، ءۇيسىن، قاڭلى، سارمات، عۇن تايپالارى. قازاق تاريحىن زەرتتەگەن عالىمدار قازاق حالقىنىڭ ارعى ەرتە زاماندا ورتا ازيانى مەكەن ەتكەن ەجەلگى ساق تايپالارىنان شىققان دەيدى. ب. ز. ب. 1 مىڭجىلدىقتا ءومىر سۇرگەن
تاريحي دەرەكتەردە
كەيبىر تاريحشى عالىمدار «قازاق» ءسوزى دەگەن ەكى سوزدەن «قاس، ساق» دەگەننەن شىققان دەيدى. ولار قازاقتار تۇرىك، مونعول تەكتەس تايپالاردان قۇرىلعان ەجەلگى حالىق دەپ بولجام ايتادى
ساق تايپالارىن ءار ەلدە ءارتۇرلى
• گرەكتەر – ازيالىق سكيفتەر
• پارسىلار – قۇدىرەتتى ەركەكتەر
• يراندىقتار – جۇيرىك اتتى تۋرلار دەپ اتاعان
پارسى پاتشالارى داريي مەن كسەركستىڭ جارلىقتارىنان، يراننىڭ كونە كىتابى « اۆەستادان» گرەك تاريحشىلارى؛ گەرودوت، سترابون، پتولومەي ەڭبەكتەرىنەن الىندى
وقۋشىلار الدىن - الا دايىنداعان مالىمەتپەن تانىستىرادى
سۋرەتتەر سويلەتۋ « التىن ادام»، شيراق، توميريس
سەرگىتۋ ءسات
كارتامەن جۇمىس ىستەۋ مەكەندەگەن جەر
كەسكىن كارتامەن جۇمىس ىستەۋ
وقۋلىقپەن جۇمىس توپپەن ساق قوعامى 55 - 56 بەت كلاستەر جاساۋ
قورعاۋ
ساباقتى بەكىتۋ بەتپە – بەت
ەپيگرافقا الان سوزدەردى قالاي تۇسىنەسىڭدەر « ءوزىڭنىڭ ۇلتىڭدى تانىپ الماساڭ، سەن باسقا ۇلتتىڭ كىم ەكەنىن ەش ۋاقىتتا بىلە المايسىڭ» م. ارىن
ءار وقۋشىنىڭ وي - پىكىرى تىڭداۋ
بۇگىن قازاق حالقىنىڭ ارعى تەگى بولعان قازاقستاندى مەكەندەگەن تۇنعىش تايپالىق وداق – ساقتار تۋرالى اشىق ساباق ءوتىلدى. بۇل ساباقتان قانداي ماعلۇمات الدىڭدار؟
ءبىر وقۋشى – ساراپشى
ءار وقۋشى كارتوچكا بويىنشا سۇراقتار الادى.
1 وقۋشىعا
*ساقتار قانداي تايپا ەكەن؟
* ولاردىڭ قازاقستاندا ءومىر سۇرگەن ۋاقىتى
2 وقۋشىعا
• ساقتار تۋرالى قانداي دەرەكتەردەن الىندى؟
• «التىن ادام» تۋرالى نە بىلەسىن؟
3 وقۋشىعا
• يراندىقتار ساقتاردى قالاي اتاعان؟
• توميريس تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
4 وقۋشىعا
• «اۆەستا» قانداي كىتاپ؟
• شوشاق بورىكتى ساقتار قازاقستاننىڭ قاي جەرىن مەكەندەگەن؟
ساراپشى ساراپتاما جاسايدى.
ساباقتى قورىتۋ:
ەجەلگى گرەك تاريحشىلاردىڭ « ساقتار باتىر، جاۋىنگەر، دۇشپانىنا – قاتال، دوسىنا ادال بولعان، ولار قاستاسقان جاۋىن اياماعان. باتىر جاۋىنگەرلەردى قۇرمەت ەتكەن» دەگەن سوزىمەن قورىتامىن.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما.
ساقتاردىڭ تاريحى، مەكەندەگەن جەرى، قوعامدىق قۇرىلىسى. جۇكتەۋ
تاقىرىپ: ساقتاردىڭ تاريحى، مەكەندەگەن جەرى، قوعامدىق قۇرىلىسى
«ءوزىڭنىڭ ۇلتىڭدى تانىپ الماساڭ، سەن باسقا ۇلتتىڭ كىم ەكەنىن ەش ۋاقىتتا بىلە المايسىڭ»
م. ارىن
ماقساتى:
1. قازاق حالقىنىڭ اتا - تەگى بولعان تايپالار مەن ۇلىستار تۋرالى ايتا وتىرىپ، ورتا ازيانى مەكەندەگەن ساق تايپالارىنىڭ شىعۋ تەگى جانە ولاردىڭ شىعۋ تەگى جانە ولاردىڭ مەكەندەگەن جەرلەرى تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
3. وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىك رۋحتا تاربيەلەي وتىرىپ، مادەنيەتتى، يماندى ازامات ەتىپ قالىپتاستىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءادىسى: ينتەراكتيۆتى
رەسۋرستار: كارتا، كەسكىن كارتا، سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر، پوستەر جاساۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى، پسيحولوگيالىق جاعداي جاساۋ - ءمۇعالىم – وقۋشىلارعا، وقۋشىلار ءبىر – بىرىنە ساتتىلىك تىلەيدى.
وتكەن تاقىرىپتارعا شولۋ:
1. قازاقستان تاريحى نەشە بولىكتەن تۇرادى – 4
2. سونىڭ ىشىندە ەجەلگى قازاقستان دا 4 – كە بولىنەدى
1. تاس ءداۋىرى
2. مىس ءداۋىرى
3. قولا ءداۋىرى
4. تەمىر ءداۋىرى
3. ادامزات بالاسىنىڭ مەتالدان جاسالعان قۇرالداردى يگەرە باستاۋى قاي داۋىردەن باستالادى؟/ ەنەوليت – مىستىتاس /
4. تەمىر ءداۋىرى دەپ اتالۋ سەبەبى ەڭبەك قۇرالدارى تەمىردەن جاسالدى
5. تەمىر ءداۋىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى:
ا/ شارۋاشىلىق قۇرالداردىڭ تەمىردەن جاسالىنۋى؛
ب/ ءىرى تايپالاردىڭ تايپالىق وداقتارعا بىرىگۋى
ۆ/ كوشپەلى مال شارۋاشىلىعى مەن جىرتپالى ەگىنشىلىكتىڭ شىعۋى
گ/ العاشقى مەملەكەتتەردىڭ قالىپتاسا باستالۋى
جاڭا ساباقتىن جوسپارى:
1. ساق تايپالارىنىڭ شىعۋ تاريحى
2. ساقتاردىڭ تايپالىق قۇرامى مەن ورنالاسۋى
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى، باعىت – باعدار بەرۋ
قازاق حالقىنىڭ اتا – تەگى بولعان تايپالار مەن ۇلىستاردىڭ ەجەلگى زامان دەرەكتەرىندە اتى ايگىلى بولعاندارى؛ ساق، ءۇيسىن، قاڭلى، سارمات، عۇن تايپالارى. قازاق تاريحىن زەرتتەگەن عالىمدار قازاق حالقىنىڭ ارعى ەرتە زاماندا ورتا ازيانى مەكەن ەتكەن ەجەلگى ساق تايپالارىنان شىققان دەيدى. ب. ز. ب. 1 مىڭجىلدىقتا ءومىر سۇرگەن
تاريحي دەرەكتەردە
كەيبىر تاريحشى عالىمدار «قازاق» ءسوزى دەگەن ەكى سوزدەن «قاس، ساق» دەگەننەن شىققان دەيدى. ولار قازاقتار تۇرىك، مونعول تەكتەس تايپالاردان قۇرىلعان ەجەلگى حالىق دەپ بولجام ايتادى
ساق تايپالارىن ءار ەلدە ءارتۇرلى
• گرەكتەر – ازيالىق سكيفتەر
• پارسىلار – قۇدىرەتتى ەركەكتەر
• يراندىقتار – جۇيرىك اتتى تۋرلار دەپ اتاعان
پارسى پاتشالارى داريي مەن كسەركستىڭ جارلىقتارىنان، يراننىڭ كونە كىتابى « اۆەستادان» گرەك تاريحشىلارى؛ گەرودوت، سترابون، پتولومەي ەڭبەكتەرىنەن الىندى
وقۋشىلار الدىن - الا دايىنداعان مالىمەتپەن تانىستىرادى
سۋرەتتەر سويلەتۋ « التىن ادام»، شيراق، توميريس
سەرگىتۋ ءسات
كارتامەن جۇمىس ىستەۋ مەكەندەگەن جەر
كەسكىن كارتامەن جۇمىس ىستەۋ
وقۋلىقپەن جۇمىس توپپەن ساق قوعامى 55 - 56 بەت كلاستەر جاساۋ
قورعاۋ
ساباقتى بەكىتۋ بەتپە – بەت
ەپيگرافقا الان سوزدەردى قالاي تۇسىنەسىڭدەر « ءوزىڭنىڭ ۇلتىڭدى تانىپ الماساڭ، سەن باسقا ۇلتتىڭ كىم ەكەنىن ەش ۋاقىتتا بىلە المايسىڭ» م. ارىن
ءار وقۋشىنىڭ وي - پىكىرى تىڭداۋ
بۇگىن قازاق حالقىنىڭ ارعى تەگى بولعان قازاقستاندى مەكەندەگەن تۇنعىش تايپالىق وداق – ساقتار تۋرالى اشىق ساباق ءوتىلدى. بۇل ساباقتان قانداي ماعلۇمات الدىڭدار؟
ءبىر وقۋشى – ساراپشى
ءار وقۋشى كارتوچكا بويىنشا سۇراقتار الادى.
1 وقۋشىعا
*ساقتار قانداي تايپا ەكەن؟
* ولاردىڭ قازاقستاندا ءومىر سۇرگەن ۋاقىتى
2 وقۋشىعا
• ساقتار تۋرالى قانداي دەرەكتەردەن الىندى؟
• «التىن ادام» تۋرالى نە بىلەسىن؟
3 وقۋشىعا
• يراندىقتار ساقتاردى قالاي اتاعان؟
• توميريس تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
4 وقۋشىعا
• «اۆەستا» قانداي كىتاپ؟
• شوشاق بورىكتى ساقتار قازاقستاننىڭ قاي جەرىن مەكەندەگەن؟
ساراپشى ساراپتاما جاسايدى.
ساباقتى قورىتۋ:
ەجەلگى گرەك تاريحشىلاردىڭ « ساقتار باتىر، جاۋىنگەر، دۇشپانىنا – قاتال، دوسىنا ادال بولعان، ولار قاستاسقان جاۋىن اياماعان. باتىر جاۋىنگەرلەردى قۇرمەت ەتكەن» دەگەن سوزىمەن قورىتامىن.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما.
ساقتاردىڭ تاريحى، مەكەندەگەن جەرى، قوعامدىق قۇرىلىسى. جۇكتەۋ